Skip to main content

Full text of "Catalogus codicum MSS. bibliothecae bernensis"

See other formats


Google 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  prcscrvod  for  gcncrations  on  library  shclvcs  bcforc  it  was  carcfully  scanncd  by  Googlc  as  part  of  a  projcct 

to  make  the  world's  books  discoverablc  onlinc. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  cxpirc  and  thc  book  to  cntcr  thc  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subjcct 

to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expircd.  Whcthcr  a  book  is  in  thc  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 

are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  cultuie  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discovcr. 

Marks,  notations  and  other  maiginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  flle  -  a  reminder  of  this  book's  long  journcy  from  thc 

publishcr  to  a  library  and  fmally  to  you. 

Usage  guidelines 

Googlc  is  proud  to  partncr  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  thc 
public  and  wc  arc  mcrcly  thcir  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  tliis  resource,  we  liave  taken  stcps  to 
prcvcnt  abusc  by  commcrcial  partics,  including  placing  lcchnical  rcstrictions  on  automatcd  qucrying. 
Wc  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  Wc  dcsigncd  Googlc  Book  Scarch  for  usc  by  individuals,  and  wc  rcqucst  that  you  usc  thcsc  filcs  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfivm  automated  querying  Do  nol  send  aulomatcd  qucrics  of  any  sort  to  Googlc's  systcm:  If  you  arc  conducting  rcscarch  on  machinc 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  laige  amount  of  tcxt  is  hclpful,  plcasc  contact  us.  Wc  cncouragc  thc 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attributionTht  GoogXt  "watermark"  you  see  on  each  flle  is essential  for  informingpcoplcabout  thisprojcct  and  hclping  thcm  lind 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatcvcr  your  usc,  rcmember  that  you  are  lesponsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
bccausc  wc  bclicvc  a  book  is  in  thc  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countrics.  Whcthcr  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  wc  can'l  offer  guidance  on  whether  any  speciflc  usc  of 
any  speciflc  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearancc  in  Googlc  Book  Scarch  mcans  it  can  bc  uscd  in  any  manncr 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liabili^  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Googlc's  mission  is  to  organizc  thc  world's  information  and  to  makc  it  univcrsally  acccssiblc  and  uscful.   Googlc  Book  Scarch  hclps  rcadcrs 
discovcr  thc  world's  books  whilc  hclping  authors  and  publishcrs  rcach  ncw  audicnccs.  You  can  scarch  through  thc  full  icxi  of  ihis  book  on  thc  wcb 

at|http://books.qooqle.com/| 


I 


/az.. 


Y 


y 


BCU  -  Lausanne 


1094382962' 


CATALOGUS 
CODICUM  MSS, 

BIBLIOTHECjE  bernensis. 
annotanonibus  criticis 

ILLOSTIlATUSj 

MDITA  SUMT 

EXCER?TA    QyAMPLCRIM* 

ST 

tB.£IAriO. 

«OBAMTE 
SIBLlOTBBGA&ia 

TOMUS  n. 


B  E  R  N  S. 


£x  Officina  typogr.  Biunneri  &  Halleri. 
MD  CCLXX. 


,1  1 


t  4 


t  * 


—       X 


»-  ' 


PRMFATIO, 


ECiMtTS  fam  nb  edilo  pnod 
Operis  nofizi  Tomo  exciifr^ 
maas,  Inter  ?aria  enim  ^iiis 
in  r^os  dvilibos  verfiuiti  occutrebatit  ne- 
gotia ,  dubius  htefi  ntiquuiidiu ,  ati  imper- 
Kdum  rdinquerem  iionc  qusuemcunqtie 
bborem ,  ^  me  ab  At^ardiorom,  ^^  or- 
bi  literato  |ura  dicunt ,  judidis  non  lemper 
aequis  iaxtum  tei^tnque  fen^em)  v^  po- 
tius  multc^m,  qni  meam  operam  iaudn» 
nmt,  adiiortatioiubus  vek  darem,^  rud^s 
fra^em  tmci  commttterem  pdago  tatem. 
Vicit  tandem  amor  inc^pti  op^s ,  ideo 
potiiiimum  quod  ea  fupereflent  dercribefi^ 
da  in  hac  pofleriori  Catalos^  mei  parte,  qtias 
vel  ai^gumBnti  utiUtate,  vei  rerun^  oovitate 


IV. 

fe  hujus  prscipue  sevi  ledoribus  commen- 
darent  Codices  illi ,  quos  priori  parte  re- 
cenfui ,  Biblici  nempe  ,  Patrum  fcripta , 
Theologi ,  Autores  Grseci  &  Latini  veteres, 
ad  pauGOS  tantmn  leQores  pertinebant,  qui 
in  nac  eruditiohi^  parte  venantur ,  Criticos 
nempe  &  Philologos ,  qui  a;vo  noflro  rario- 
les  lunt ,  quam  leculis  duobus  anteadis. 
Ars  enim  critica ,  qux  in  ilhiilrandis  Vete- 
rum  libris  6ccupata  eft ,  non  tam  acriter 
nunc  excoli  videtur  ,  quam  oiim ;  quod 
forfan  ideo  accidit,  quia  partinvrCXfiaUfta 
:eft  hsQc  Provhiciit  af  Viris  «rvdifis;  nume- 
.IWitur.  enim  Ve^rum  libri ,  &  monumen- 
<tftr  Afl^uitati^,  rfinesque  fuos  habent,  in 
qiyiibus Xubfiili polfit.  Rerumvero naturti- 
jium  fcientia;,r  ArteSque  i^ilofophJcaB  nid- 
^Ips  h;ai|p!eat  limites,  &  in  omne  sevum  exer- 
QebjijiD^  ingeiua  hominum.  Quibus  enim 
tern^)scircumfcribes  ftudia  nbathematica, 
ob&rv^tiones  iiorponim  cceleftium  ,  ana- 
-lyfes  chymicas  <x)rporum  terreftrium ,  pro- 
prietates  >&  varios  nfus  rerum  nattBralium , 
vei  defcriptiones  terne  partuun?  Operaiu- 
ftorica  magnam  hujus  Tomi  partem  im- 
plent,  tam  medii  quam  recentioris  sevi  res 
geftas  complexa.  Ampliflimam  Vir  iHuftris 
jApQfiVS  BoNGARSius,|  Codicum;i:.gQi  ./am 

noftri 


lioftri  funt,  collegerat  copiam.  Ipfe  eos  cum 
editis  exemplaribus  fumma  diligentia  con- 
tulerat ,  variasque  lediones  propria  manu 
adnotaverat  Multk  ipfe  ex  luis  codicibus 
primus  edidit ;  multa  anecdbta  in  fcriniis 
fuis  reliquit  In  illa  copia  ordihem  ducunt 
Scriptorum  Hun^iricorum  Colleflio,  qu»* 
curis  Bongarfii  fuit  edita  Francoforti  1600 
fol.  &  Corpus  Hiftoricorum  de  belKs  Chf|- .! 
flianorum  contra  Saracenos ,  quod  fob  ti- 

tido  Geflorum  Dei  per  Francos  prodiiC  Htuio^ 

vije  i5iifoL  Utriiisque  colleaiohiscodices, , 
quibus  ufns  eft  Bongarfius>  in  Bibliotheca  • 
ik)ftra  exftant.     Eminent  inter  «jusdem  ' 
claflSs  Codices  itineraria  ori€ln*alia ,  partim  ^ 
edita,  partim  anecdota ,  de  qmbus  fofe  dil^  , 
feritm:  in  opere  noflxo.    Iriter  anecdota 
numeratur  Guilelmi  Tripolitani ,  Monachi 
Otdihis  Pncdicjitorum  Coenobii  in  dvitate  * 
Accon  -,  vulgo  Ptolemcdde  Syriae ,   Defcriptio  l 
Terra  &nax ,  quam  fere  integram  nunc 
primnm  edimus  ex  noflxo  Codice,  quil 
Galtico  fermone  ejdaratus  eft.  Memoratiir 
Gtsiielmus  ille  Tripolitanus  M/iR€o  Paulo^ 
i»  Itinerario-;  Cofievus  fuit.  Regi  Ludovico^ 
Sando.    £um  in  aliquot  Bibliotheds  lati- 
no  fermone  exaiatum  delitefcere  teftatus  - 
eft  Alb.  Fftbridus  iihBibliot^eca  medii  aeviw  ^ 

A  3  Frag- 


Fragmeiitttm  tantiiminodo  latine  editmn 
exftat  Tomo  quarto  Scrii>torum  Francise 
Duchefiiii.  ,Qus  ibi  reperiuntur  de  Geo- 
apiua  Pateitinx  ,  &  quas  de  itinere  ex 
yro  .£gypti  oppido ,  usque  Hierofoly- 
mam  in  fine  addita  leguntur  ,  non  funt 
contemnenda*  Alter  Bibliothecas  nofbr» 
Codex,  membranaceus  &  fummo  nitcMre 
exaratus,exhibet  colie^onem  amplifllimam 
Itinerum  Maeci  Pauli  ,  Joh.  Mandeville, 
GuiL.  OE  BoLDE  Selle  ,  Hatthonis  Ar- 
MENi ,  &  RicuLDi,  Quod  ultimum  etiam 
ha^enus  iheditum  fuit  Omnia  hsec  circa 
medium  feculi  XIV.  in  GalUcum  Idioma 
converfa  a  quodam  Fratre  Johanne  de 
Ypres  in  noflxo  Codice  leguntur.  Marci 
Fauu  Itinerarium  diligenter  recenfui,  & 
magnam  Ledionum  varietatem ,  ubi  fsepe 
Codex  nofter  emendatior  vifus ,  quam  e- 
ditiones  Italicse ,  Latinae  &  Gallicse,  exhi> 
}iaL  Non  fterilis  labor  impenditur  in  le^ 
gendo  hoc  Itinerario ;  Marcus  enim  Pau> 
itts  Venetus  circa  finem  feculi  XIII.  per 
Tarias  Orientis  regiones  in  Sinarum  ufque 
re^num  penetravit ,  &  populos  ,  urbes  » 
Brmdpes ,  gentium  mores ,  ritus ,  rdigio« 
nem ,  resque  fuo  xvo  geftas ,  quarum  ipfe 
in  Aola  Magni  Chami  Tartaris&  degens  te- 

ftis 


VII. 

iHs  fuit ,  narrat ,  &  fxpiffime  citatur  re- , 
centioribus  Hiftoricis ,  praecipue  Viro  dodo 
De  Guignes ,  in  Hiftoria  Gentium  Orienta- 
lium ,  qax  Parifiis  ante  ali(mot  annos  f  voi. 
in  4to  prodiit.  De  Marco  Paulo,  &  multis 
ejus  xvi  Scri^oribus  pnedicari  poteft  quod 
olim  de  Lucilio  Poeta  ,  fed  alio  fenfu , 
Horatius : 

„Dum  flneret  lutulentus »  erat°  quod  toUere  vettes. 

Fabnlofa  enim  commenta ,  r6sque  prodi- 
giofas  narrat  interdum ,  fed  mUlta  &  plu- 
rima  habet,  quse  illuftrant  vel  Geographiam 
vel  Hiftoriam  Gentium  Orientalium»  Ple- 
rique  medii  sevi  Scriptores  non  aiiter  legi 
debent,  quam  caute,  &  face  critica  adhibita. 
Conftat  enim  fatis ,  eorum  temporum  lii- 
fioriam  fcatere  fabulis ,  quas  ignorantia  & 
fuperftitio ,  quibus  tnnc  Genus  humanum 
manme  laborabat ,  iinxerunt  quampluri- 
mas.  -  Adum  foret  de  omni  Hiftoriarum 
c(^nitione ,  niii  /adiubitis  certis  regulis  cri- 
ticis  felfa  a  veris  difcemere ,  &  ex  fumo 
claram  dare  lucem  noviffent  earum  re- 
rum  fttidioli.  Fruantur  igitur  hac  fuppel- 
ledile  Viri  f^ientes ,  quse  iis  demum  pro- 
deft,  qqi  ea  re^  utuntur;  CseteroS  auteih 
Le^res  Terum  faltem  novitate  delei^bit. 

A  4  Sic 


via* 

oHfll  res  geftse  po{)uli  Romani ,  in  Ah- 
nalibus  Pontincam  confignatse ,  quos  fkpe 
laudat  Titus  Livius  Hiftoricorum  Princeps» 
fabellis  anilibus  iicet  arper&,  tamen  co- 
piam  rerum  pnebuerunt  its  qui  fecati  funt» 
Sic  &  monumenta  hiftorica  medii  sevi  com- 
jnentts  puerilibus.  fcatent  ^  iic  omnium  ve- 
re  Gentium  hiftorixi  >  quae  a  noftro  fecu- 
}o  remotse  funt. 

AdeA;  nobjs  CoUeftio  haud  afpemends 
Carminum  GaiHconim  feculi  XIII.  &  XIV. 

2uorum  jam  notitiam  dedimus  opufcula 
rallico  y  edito  anno  17^8*  fub  titulo :  £x- 

fraits  des  Poefies  d»  XII L  &  XIK  jiecle.    Emi- 

jiet  inter  ejusmodt  opera  CodexNiim.113. 
ile  quo  infra  plura  dicentur.  Primum  in  eo 
vohunine  exllat  Carmen  cui  titulus :   Li 

Romans  def  Loberens.  Fateor ,  me ,  dum  illud 

opufculum  edidi ,  ignoraflfe  ,  exfbre  jam 
hoc  Carmen  ediitum  a  viro  eradito  D.Cal- 
met ,  inter  Si^plementa  Tomi  I.  Hin;(»i£ 
Lotharingicse.  Vox  Loberens  qu»  Lotbariitgos 
iignificatj  me  tqnc  fruftra  dubium  tenuit. 
Cum  vero  carmen  illud  circa  res  tempore 
Caroli  MarteHi  verfetur ,  quo  «vo  nondum 
exftabat  nomen  Lotbaringut ,  ortum  nempe 
a  Regibns  fliipe  Caroli  Magni  .ptognatis, 

non 


I3t. 

non  poitai  mfi  errare.;  fortoitb  enim  cafu, 
longo  demam  poO;  editum  opuTculum  meum 
temporis  fpatio,  incidi  in  illud  VotumenCal- 
meti  Hiftorise  Lotharingicse.  Notum  eft ,  a 
gente  Romanorum ,  qui  Julio  Csefare  duce 
GaUias  domuere ,  linguam  iimul  cum  ar- 
mis  iis  regionibos  illatam ,  unde  ortunt 
idioma  GalHcum  recens ,  quo  hodie  gens 
ntitiir ,  cum  olim  Celtice  loqueretur.  Inde 
ortum  nomen  linguse  Rmana,  ppflea  trans- 
latum  ad  varia  fcripta ,  vel  carmine  vel  fo> 
luta  oratione,  quae  ab  idiomate  Romans  dida^ 
idioma  vero  Langue  Rmande.  Ab  eadem  o- 
rigine  &  rerum  everfione  ,  quae  Helve- 
tiam  occidentalem ,  eodem  Csefare  duce » 
Romanorum  imperio  parere  juilit,  ortum 
nomen  Provinciae»  noftrae ,  quse  nunc  vulgo 
FataU ,  P(^s  de  Faud»  appeHatione  venit ;  m^ 
pe  enim  vocatur  Pofs  Rormm',  qua  voce  etiani 
nunc  aliquando  utuntur  noftrates.  Quum 
vero  medii  jevi ,  de  quo  nobis  Sermo  eft , 
monumenta  literaria  feire  omnia  fabulis 
mixta  efient ,  inde  evenit ,  ut  ea  appellatio 
Romiats ,  qux  olim  omnibus  (cr^tis ,  lingua 
Romana ,  vel  Latino-GalHca,  exaratis,  cohv- 
munis  fuk,  poftea  tranfierit  ad  fcripta  fabu^ 
lofa  St  amatoria.  Inter  Opufcula  Gallica 
Codids  113.  ^ftat  Narratio  BelloFum  \ 

A  f  Chri- 


ChriftiaiiSs  in  Oriente  geflx>nim,  cui  titulus 
prsemiflus  :  Li  Romms  fie  la  Terre  ctOtaremert 
cum  tamen  autor  non  fabulas  fed  veram 
hiftoriarum  narrationem  pras  fe  ferat  Haud 
afpernenda  efle  autem  carmina  iUa  medii 
%vi ,  quae  nempe  non  femel  lucem  afFun« 
dunt  hifl:oriaB  .$c  geographise,  non  fugit  vi- 
ros  dodos.  Ufus  efl:  eorum  opera  &  tefti» 
monio  frequenter  Francorum  Hiflx)ricus 
setate  quidem  ultimus ,  acumine  vero ,  & 
morum  obfervatione ,  rerumque  varietate 
forfitan  primus ,  Abbas  Velly »  quem  vide 
praecipue  circa  tempora  Ludovici  Sandi, 
iibi  multa  ex  Poetis  medii  sevi  citat  Subit 
hic  grata  memoria  Homeri,  Poetarum  Prin« 
cipis ,  quamvis  &bulofl ,  cujus  tanta  auto- 
ritas  fuit  apud  pofl:eros  in  Gnecia,  ut  ejus 
verfus ,  ex  Catelogo  Navium ,  Iliados  2. 
a  Solone  dtatus  fuerit ,  aflerendo  juri  Athe- 
nienflum  in  Salaminem  infulam  ;  de  quo 
vide  Plutarchum  in  vita  Soldnis ,  &  Quin- 
tiUanum  libro  v.  cap.  xi.  ubi  hsec  leguntur : 

„Neque  efl;  ij^obile  exemplum ,  Mega- 
,,reos  ab  Athenienfibus ,  cum  deSalamine 
„contenderent ,  viftos  Homeri  verfu,  qui 
„tamen  non  in  omni  editione  reperitur  , 
„fignificans  Ajacem  naves  fuas  Atnenienfi- 

„bus 


XI. 

,)biis  junxifib.**  Sic  verl^  gratia  Carmen 
Gallicum  des  Loberms,  &  illud  de  Guilelmo 
Auianienli ,  Guillaume  d*Oranges ,  hifto>- 
liam  illuiixant  Caroli  Martelli  &  Godofre- 
di  Bullonii. 

Habet  noilra  Bibliotheca,  ut  jam  fupra 
monui ,  varios  rerum  Hungaricarum  Scrip- 
tores,  inter  quos  eminet  Johannes  De  Thu- 
rotz ;  hos  ex  codicibus  luis  edidit  Bongar-  • 
iins ,  Francofiirti  apud  Wechelii  heredes , 
1600  in  foL ;  de  quibus  infra  plura  dicen- 
tur.  Illa  vero  fummi  pretii  eft  colledio 
plus  quam  I2  Vohmiinum  in  folio,  mifcel- 
laneorum  nempe  drca  hiftoriam  &  negotia 
,publica  GermanisB ,  Hungarise ,  BohemiaB, 
&  fucceHionem  illam  Juliacenfem,  quse 
taotas  controverfies  &  maxima  certamina 
Principum  excitavit.  £a  colledio  a  Bon- 
gariio  in  ufus  proprios ,  dum  Henrici  IV. 
&  filii  ejus  Ludovici  XIII.  ad  Principes 
Germaniie  legatus  inter  fumma  illa  nego- 
tia  ad  obitum  ufquefuum  i$i2inGerma- 
nia  degebat,  congefta,  continet  multa  me- 
morid  digna ,  inter  qu9b  plurima  exftant  A- 
pographa ,  a  Bon^rui  manu ,  £piiI;oIarum, 
oufls  ipfe  ad  Prindpes  &  privatos  homines 
(cripfeiat.    Haud  minoris  funt  pretii  £pi- 

ilolse 


•  r 

ftolse  AutbgraphjB  ad  Bongarfitim ,  inter 
quas  dvxx  noWs  eduntur,  una  Henrici  IV» 
altera  Henrici  Ducis  Builonii ,  gui  tunc  Hu- 
guenotorum  partibus  in  Gallia  prseerat ; 
occurrunt  alias  multas ,  non  tamen  omnes 
ad  Bongiu^fium  ,  inter  quas  illa  Henrici 
Condei  ad  Amiralium  Cohneum,  anni  ifyi 
de  rebus  &  negotite  Regiii,  digna  eft  ut  no- 
tetur.  Pauca  ex  his  Codicibus  in  lucem  da> 
tnus,  plura  forfitan  edituri,  fi  propter  exi- 
guam  librorum  cojHam  lieeret  certis  ingre- 
oi  veftigiis ;  fed  in  tam  parva  fuppellewile 
eirrare  vel  ignorare  multa  facile  eft ;  & 
accidit ,  ut  ea  quae  anecdota  credas  ,  jam 
fint  nota.  Diligenter  tamen  confului 'ja- 
cobi  Le  Long  Bibliothecam  hiftoricam  Gal- 
Ux ,  &  alios  Bibliographos  multos.  Utinam 
plura  Volumina  prodiiftent  Catalogi  Bibiio- 
thecse  Regis  Galliarum ,  qui  jam  ab  anno 
I74a  moratur  defideria  eruditorum  &  non- 
dum  quartam  forfitan  integri  operis  partem 
implet,  quamvis  jam  tredecim  volumina 
prodierint  in  foL 

CoUedlio  nobis  adeft  haud  afpemenda 
Epiftolarum  magnam  partem  anecdotarum, 
a  viris  eruditis ,  pKecipue  9.  variis  Ecclefiae 
reformatae  Dodoribus,  feculi  XVI,  Calvino, 

Theo- 


XIIK 

Theo^ro  Beza ,  Melanchtone ,  Buttingero, 
multas  etiam  a  noftratibus  ,  Ampelandris 
nempe  patre  &  filiis,  "Wolfgango  Muf- 
cujo  &  Abrahamo  filio ,  Diarium  a  Woif- 
gangi  MikcuM  propria  manu  fcriptum^iti- 
neriSf  quod  colloquii  religioii  gratia  ex 
Augufta  Vihdelicorum  Ifenacum  ufque  in- 
ilituit,  ut  inter  alios  conveniret  Luthenim. 
Jam  dudum  ccmftat ,  nihil  magis  illuihtus 
Hiftoriam  genens  humani ,  quam  ejusmo- 
-di  monumenta ,  Epiflolas  nempe  mmilia- 
les  eorum ,  qui  in  negotiis  publids  ver- 
fati  iimt ;  hic  enim  tanquam  m  adyto  fer- 
vantur  isspiflime  rationes  intimse  coniilio- 
voaxi^  quas,  dum  in  theatro  vitse  humanse 
luftriomam  agunt ,  raro  recondunt  oculis 
vulgi  gregis  dudores.  Quse  de  Valenti- 
no  Gentiii  hseretico  Italo  hadenus  non- 
dum  vul^atft  in  noftris  fcriniis  reperimus, 
indolem  lUiQS  hcMninis  optime  delineant 
Interim ,  dum  multa  ejnsmodi  reiego  &  ho- 
minnm,  qui  ante  nos  fnere,  mentes,  gefta, 
confilia ,  generis  humani  denique  cond^- 
•tionem ,  certamina  pnecipue  drca  opinio- 
nes  religioias,  bella  cruenta  inde  ^orta. 
memoria  reouo «  occummt  verfus  Lucre- 
rtu  hbro  JI. 


•     *    1 


„Suave 


xw. 

nSuave  tnaii  m^o  turbandlnis  itqtiorai  vendst 
„£  terra  magnum  altetius  (pedare  laborem  ^ 
))Non  quia  vexaii  quemquam  eft  jucunda  voluptag, 
>»Sed  quibus  ipfe  malis  careas  quia  oemere  fuave  eft. 

Sicut  enim  in  rebns  ph^^cis,  ita  &  in 
moralibu$  continua  qusedam  videtur  eife  bo- 
norum&  malonmi  atque  varia  fucceflio.  Sic 
olim  corpora  humana  peftis  &  elepliantiaris, 
animos  fuperftitio  ,  &  rixandi  cura  res  fa* 
cras  &  degmata  ndei  furor  quidam  per 
longam  feculorum  feriem  exagitanmt;  in 
quorum  loCum  nunc  generi  humano  alki 
mala  incubuere*  Pnebet  itaque  opus  no- 
ibum  variam  quafi  hiftoriam  rerum  huma- 
narum ,  quod  nifi  ita  foret ,  &  nomenclator 
tantum  fibrorum »  vel  titulorum  index ,  e- 
dendus  fuiffet,  &teor  me  nunquam  tscto 
.  ejusmodi  laboris  humeros  ftibmiflurum  fm& 
fe.  Ordinem  Catalogi  paullum  mutavi  ab 
illo ,  quem  in  PrsBfatione  prioris  TomiTira- 
miferam.  Pro  duabus  emm  tantum  daffi- 
bus ,  quarum  prior  erat  argumenti  hiiloriciy 
altera  fub  titulo  Mifcellanmitmi?ixtsSy  fcien- 
tias,  hiftoriamlitterariamyOtdinealphabe- 
tico  exhibitorse  erant*  diver&  ali^uantum 
jatione,  &  quse  magis  le  rerum  divmonibus 


adprobaret ,  htrnc  Tomum  diilribuendam 
cenfui.  Prima  itaque  Clqffis  Hiftoriam  ci- 
vilem ,  uti  vocant ,  exhibet ;  opera  geo- 
graphica  ,  itineraria  ,  fcripta  quae  vocant 
politica ,  &  qux  ad  Jura  Frincipum  perti- 
nent ,  fbedera  item  &  ada  pnbhca ,  Chro- 
nica  univerTalJa  &  fpecialia ,  inter  quse  nu- 
mero  &  dignitate ,  m  fcriniis  noftris  emi- 
nent  monumenta  hiftoriie  GalUx ,  a  Gallo 
nempe  illuftri ,  Jacobo  Bongariio  colle^a. 

Secunda  Cl(0s  exhibet  Godices  qui  de 
fcientiis  agont ,  five  Medicos,  Chymicos , 
Botanicos,  Mathematicos ,  Aftronomos, 
Philofophos  omnes ;  item  Juridicos.  Tertta 
tandem  Claffis  habet  MifceUanea  omnia  qusB 
vulgo  ad  hiftoriam  literariam  pertinere  Ai- 
cuntur.  Epiftolarum  colledtiones  magnam 
hujus  clafiis  partem  efficiunt ,  unde  &  has 
junOim  damus.  PoSta  &  fabularum  fcrip- 
tores  Gallici ,  qui  medio  aevo  fcripfere  , 
itidem  |un(9im  apparent.  Monumenta  quje 
ad  hiftx)riam  eccfdiaflicam  pertinere  viden- 
tur  ,  quale  illud  Valentini  Gentilis  Ne- 
cotium ,  Diarium  etiam  Wolfgangi ,  in 
hance  claffem  repofui ;  quia  ad  hiftoriam 
iiterariam  virorum  eruditorum  referri  pof^ 
funt    Lexica  &  Grammatici ,  Critid  etiam 

& 


Jt  Antiqiiarii  hic  recenfentHr. .  Opeti  noftro 
cpronis  erit  IndeX  «dphabeticus  librorum 
&  Autorum ,  qni  lecenfiti  funt  Pauca  mo- 
nenda  reftant  dejacobo  Bongarlio,  viro 
nunquam  fatis  laudando ,  qui  quamvis  ae> 
gotiis  publicis  implicitus ,  litefas  fempet 
ita  coluit ,  ut  inter  Eruditos  foi  sevi  nuUi 
£3re  fit  fecundus.  Manum  ejus  ubique  re* 
perimus  >  qus^  frequenter  nobis  facem  pn&< 
tulit ;  exernplum  erit  Codex  ille  260  j  qut 
rarraginem  Chronicorum  &  rerum  variarum 
exiiiDet  Martino  Polono  fubjundum  e- 
rat  in  illo  codice  Chronicon  domus  Auihia» 
cs ,  fab  nomine  Mathi^  a  NuwENBtmG, 
Berchtholdi  a  Buch£g&£  ,  Episcopi  Ar* 
QENTiNENSis  Clerici  ;  quod  idem  effe  cum 
Alberti  Argentinenlis  Chronico  ,  jam  edito 
inter  fcriptores  rerum  Geimanicarum  Ur- 
llifii,  annotaverat  Bongarfius.  Ibi  lios 
magnam  ledionis  varietatem  non  folum , 
fed  anecdota  qusedam  reperimus ,  quae  Vi* 
xo  clariif.  Danieli  Schopflino  ante  ^quot 
annos ,  The^iurum  fuum  fcriptorum  Aiik'- 
ticarum  edituro ,  a  nobis  transmiila  funt.  ; 

Bongarlius  nofter  Bayiio  dicebator  Au-v 
tor  eife  libelli,  qui  Romse  anno  ifSf*  inlo> 
co  publico  affizus  eil »  titulo.'  PrQVQcatimi^ 


xvn. 

mn^  &firki  Navarren^  ^  Hetirid  Condei» 
a  buBa  fiibmnatoria  SixU  JT.  Pontificis  ad  Conr 

€iUum.  Nunc  vero ,  auum  nobis  re^rtum 
fit  Diarium  a  Bonganii  saanu  .pro]^nla  exa- 
ratum,  itineris,  quod  menfe  Msi^o  ifSf* 
ex  Vienna  Auftria  Conflandnopdjm  ufqi^ 
perfecit ,  ubi  circa  exitum  Julii  nienfis  & 
advenifle  notat ,  non  eft  verifimile  rPrp- 
vocationem  illam .  quse  Romas  6.  OQ.wnfi 
prodiit ,  Bongarui  efle^  Diligenter  per» 
fcrutatus  fum ,  de  iilo  !Bongarfii  itinere « an 
r^io  aHquo  munere  &  negotiis.  pubiicis 
;endis  meric  inftitutum.  NuUum  rei  ve- 
gium  in  fcriniis  Parilienfibus  repertuin 
eft ;  unde  conjecimus  privatis  tantum  aa> 
fpidis  Bongamum  illud  perfecifle.  Prac- 
terea ,  antequam  Henricus  Navarrenus  re^ 
gno  GalUarum  potiretur ,  non  Regi  Gailia- 
rum  fed  Navarreno  nofter  erat  addidus.- 
Plura  de  Bongariio  reperies  pni^tione  Tor 
mi  I.  Monehdus  eft  denique  I^edor ,  4^ 
ratione ,  qu^  in  defcribendis  variis  Codicum 
noilrorum  ipeciminibus  &  excerptis  ufus 
fim.  Orthographiam  vetun»m  feryavi  quaai 
piurimum ,  ita  tamen ,  ut  aliquando  accen- 
tus  appofuerim  Gallicis,  ne  hiiereret  Ledor* 
Numerum  etiam  annorum  nods  hodiernis, 
quas  vulgo  cifras  Arabum  vocaiit,  espreifi , 
wmpen&  gratia.  B  C^ 


CsttBrum  (i  quis  de  labore  noftro  ^ 
qao  aniiiio  iudicare  velit ,  evolvat  Catalo- 
gos  quampiurimos  Bibliothecarum  iUu- 
itrium ,  &  opus  ampliffimnm  nempe  Bern. 
£1  Montfaucon  Bibtiot^ecam  novam  JVI(£ 
fol,  1799.  2.  Vol.  Park.  Reperiet  titulois 
Oodicum,  prseterea  nihil.  Magnis  tameh 
tiris-  me  annumerare  mihime '  contendo^ 
qui  dederunt  notitia&  codicum  Mif.  amplif- 
umas ,  inter  quos  Petnis  Lambecins ,  an- 
te  loa  circiter  annos  eximiam  in  d&fcri- 
bendis  codicibus  BibL  Cse&r^  Vi 
nenfis  ,  operam  pneftttit 
Coislinianam  defcripfit  idem  Bernardus  a 
Mohtfalcone ,  ubi  multos  Codices  non  fb- 
lum  recenfuit ,  fed  &  plurima  excerpta-  edl- 
dit  Prodiit  etiam  Catelogus  Codicum  Mfll 
Bibliotheoe  Regis  Taurinenfls ,  quem  vi- 
ri  do^  magnopere  laudarunt,  haud  ini- 
merito  quidem;  exhibet  enim  exceipta 
quamplurima,  obfervationes  do^hts,  ledno- 
num  varietatem ,  &  ita  defcribit  codices , 
ut  plerumque  literati  inde  notitiam  hau-  • 
rire  queant  Debetur  ^interim  gratia  & 
iis ,  qui  Catalogos  tantum  vel  Indices  po- 
tius  Bibliothecarum  ediderunt ,  quale  eft 
opus  illud  Bemardi  a  Montfalcone,  nempe 
Bibliotheea  M(£  Nihil  vero  m^^  eil  ope- 

irofum 


XIX. 

rdTam  iri  recenfendis  Codidbus  manufcrip^ 
'  ti^  ,  quam  varietas  illa  opuftulorum»  quas 
jkpiiume,  nulla  argumenti  habita  nidone. 
in  eodem  codice  otcurrmxt,  ut  carmimi; 
hiftorias ,  &  opera  moralia  ,  continuata. 
fcripturas  fe^e  reperias.  .  Sic  v.  g.  Adonis 
Vienenrifis  ChromcOn,  iPetri  diEbulo  Car* 
men  de  bello  Siculo,  Aurelius  Viduot  de  Cse- 
iaribus ,  in  eodem  Codice  jundim  exftmt* 
Sc  diiticha  moralia  Catonis,  cum  doiBs 
amDliflimis ,  Hugo  de  naturis  aninuuium  , 
Dioa  veterum  Fhilofophorum  ,  Carmina 
Goirianica,  Martinus  Polonus  de  Pontifici- 
bus  Romanis  ,  &  Alberti  Argentinenfis 
Chronicon  Auftriacum ,  in  eodem  Codice, 
nulla  diftindione  nec  paginarum  nec  titu* 
lorum  ,  continuata  ferie  fcriptursB  junda 
funt.    Hoc  ortum  a  Barbarie  Mcmafticay 
auum  per  multa  fecula  Coenobitse  totam 
tae  librorum  vel  legendorum  vel  defcri- 
bendorum  Provinciam  occopairent      Hi 
quaecunaue  incidebant  in  manus ,  mem- 
•  branis  ilunebant.    Tranfiit  hxc  confiietudo 
ad  incunabula  artis  typographicaB ;  firequens 
enim  fiiit  antiqu^  Typographis  opufcula 
d^verfa  jundtim  edere ;  quod  omnes  Biblio- 
graphi  animadverterunt.    Nos  autem  &  in 
pdoii  opciis  noitii  ^arte ,  &  in  hoc  volu- 

Hz  mine, 


XX. 

mine » iingnlos  Codices  in  varias  Clafles » 
ubi  argumenti  diverfi.  opufcola  continebant,  * 
(fiQ>ertiri  utilefor^SuxiriiuS,"  ut  aliquis  re- 
rnm  &  materiarum  riafceretur  ordo.  Pro- 
be  norunt  Bibliothecarii ,  rem  non  effe 
parvi  momenti,  Catalogos^  libromm  rede 
difponere.  Juvat  enirii.augmentafcientia- 
rum,  fi  libro^,  qui  funt  quali  copiae  &_exer- 
citus  Eruditorum,  rite  ordinatos  ejdubeas. 
Bellnm  geritur  fapientibus  viris  cum  bar- 
barie  &  ignOrantia ;  id  ut  refte  inftituatur 
&  •proQ>eto  fiicceffu ,  curandum  efl:  ut  bene 
inftrui^  acie  potius  quam  magna  armato- 
rum  muitdtudine  hofii  occurratio:. 


jrn»^^ 


•^ 


.  f 


^  . 


f    " 


CUSfelS  HISTORICA. 


-    -♦  r- 


i2o.ia  if^  odex  membranaceus.  blim  S.  Maximini 

fpL  /  %^ ,  Abbatis  (ud  fert  infci^o)  <][U8e  vel  S. 

^  '  Maximini  prope  Treveros^  vel S.Maxim.prope 

AquasSexdas,  in  Provincia,Abbada  eft.  Poftea 

Boflgarfis^cujui  aianu  varia  acUbiipca  leguntur. 

Condnet 

Adonis  Cronica  adbreviata.  xi. 

Sic  enim  fert  dtulus.  primo  JFoIio  adfcriptus. 
Scriptura  Codicis  fecuiumXI.  £ipit  De  ^il»- 
M  Fimi»#ii/f  in  Gallia  Epifcppo  >  cujus  Chro- 
nicon  de  fex  mundi  aetadbus  &pe  editum 
foit ,  lege  Alb.  Fabritii  BiU.  medii  svL  Vu 
^(Te  dicitur,  ufque  ad  annum  874«.  Qps 
igitur  poft  hunc  annum  addita  funt,  alium 
autorem  habere  necefle  eft.  In  his  verbis 
*  tbtem  noftrum  Chronicon.ddrmit;  : 


Tnditus  deni^ae  Rotbertusjm  ut 

credimns  odogenarius  Domini  om- 

nipotentis  fiitigatus  defidefto  ad  il« 

lum  qui  eft  'ReK  Regiim  &D'ominus 

»iJ)omiiiorum*XlIL  I61L  Aug.  fer.  III. 

B|  lu- 


9i 

9* 


1 


,,lucefeeate  anrora  did  tnnfiit  niilli 
^priomm  Regam  in  Domini 
»9(ecnnda&  Obiit  antem  Milidnno 
„ftro  IncamatDomin.  annoMXXXlL 
,,&  deportatus  Parifiis  joxta  t^atrem 
,»fi]um  fepelitnr  ante  altare  S.  Trinita<» 
„ti8.  Indita  yero  Regina  Conftantia 
9,poft  mortem  Mfenu^is  piiffimi  Rot^ 
ttberti  anno  IIL  moritur  &  ViIL  KaL 
,,Aug.  juxta  ipfimi  fq>elitur.  His  tenw 
„poribus  talit  ac  tanta  fiimes  oborta  eft 
ttpene  in  toto  terrarnm  orbe  "at  filii  ia 
t»p4rente8  &  parentes.. 

Hic  fttbito  abnimpitnr  ntrnuio,  ntvid^titr 
ipfe  Compilator  Cnronicl  opus  imperfeoum 
xdiquifle.  Eadem  ps^glAa  exMbetFragmentum 
non  recentiori  fcriptura  dt  Diberii  Caefiirit 
milOone  ad  Jefiun ;  quod  infiri  totum  de^ 
'    ^  i^riptum  dabimus. 

Folia  ^7  vel  paginas  114  implet  hec  Adonis 
Chronicon*  in  pag^  penumma  ad  vmum 
f  87-  fequenta  leguntur* 

Uln  ejus  (Hugonia  Capeti)  ergo  diebua 
»,floruit  Abbo^^ji^  FHoriao^um 
>»Redor  piiiQmua  4^  per  omnia  r>e6 
t^digniffimna. 

De  hoc  Ahtam ,  eujos  ofiQS  de  YitltPontifi- 
eom  in  no^o  Cpdiqe  ^jbguit^i  iiyHC  dipmut. 


Aardiin  ¥iaQi:  de  ¥itts  Caefiuram, 

otii  fblia  17  tmptit:  Scrq)tUni  prorflis  ^us* 
adiLauri  viieau  9ia;ifoperiom  Chronici. 

MKmiSf  fiVe  ud  hic  l^tnr »  Aibonis 
Fhriacenfli  Excecptum  de  gefti» 
Pontificum  Rbmatnorma. 

Hoc  ^madiim  Implet  fblia  19., 

Df  AbbomJKirUicmJi^  gyem  mo4o  a  9011- 
tinuatore  Adonis  commemoratum  diximiit, 
vide  Cofim.  Oudi^iim  de  fcriptoribiis  Ecd^- 
fiafticis.  18  tefbttur  Epitomen  de  Bootiiicuin 
Yids  Abbohis  cx  Anaftafio  cibliothecario  ex« 
cerptum  ^isdicWe  Jciu  Bufanim  ,  Moguntiie 
1602.  4to.  ^ 

Adeft  nobisexei^plar  Jiujus  editionis,  qiio 
cum  codice.ooUfi^,  copipi^rimus,  ex  ipib  co- 
dice  noftro  evulgatum  efle  opufculum;  quod 
inde  conftat  primuiiif  quia  editor  fe  virorum 
duorum  erudkorum  bei^eficio  codioes  na<jhi|n 
teftatur ,  Luiiprmdi  de  geitis  Pontificum ,  - 
quem  cum  Abbfnti  funul  edidit ,  &  Abbonil ; 
in  margine  vetQ  ^tionb  adfcripfit  ipfe  Bofi* 
l^fius  nomin^  Fr§heri  S^  Bongmjfi^  Peinde 
titulus  ,  quem  Bufaeus  in  Praefatione  defcn* 
ptum  dat,  cum  noftro  congruit ,  erafa  nem* 
pe  yoce  Abtat ,  quaB  nomini  Abbonis  mcl* 
fcripta  fuit  olinu  Cnm  vtta  Gregorii  U.  qui 
anno  7)i.obiit,  abrumpitur  Codex  noftd, 
'  ,  q«o4  hid^ak  tk  «tiam  habet  in  edidone  Bm* 

iki. 


u 


^4 


SicmS. 


fiei.  Tandem  appendix  ilhi ,  parvi  momenti^ 
quam  fe  omifiile  teftatur  editor «  etiam  in 
noftro  Codice  exftat 

Fragmiutum  de  Hijhria  Cbri^  ix  codke  1 2o» 

Titu&ts. 

„Qiialiter  Tibcrius  Cefiir  JerofoU- 

;,mam  Volufianintt  ad  Jefiim  direxk; 

. .  .  t>fio  tompore   Tlberio  &  ViteU 

«,lio  confiilibus;  cnm  Tibertus  Ce- 

^fki  Romanum  guberaaret  imperiom» 

9,nece0e  ei  fiiit  ut  ia  partes  Jerofoli* 

tsmorum  virum  prudentem  dirigeret » 

»,utChriftum  viderepoffet;  quiaraul- 

s,ta  de  ep  miracula  audierat»  quod 

Vtmortuqs  fufcitaret^  &  infirmos  ver« 

»,bo  fanaret  tam  per  fe  qnam  etiam 

9,per  difcipulds  fuds ;  hoc  enim  con- 

«,iilio  utitur  dicens;  ii  Deus  eft:  {)re- 

ji^ftare  nobis  poteft;  fiatitemhomoeft 

„amare  nos  poteft^r  A  rem  publicam 

gubemare  pcr  eam  polfumus;  Ta- 

men  quia  perurget  me*  itifirmitas  oor« 

»,pori8  mei ,   dfgatur  homo  prudens 

p,qui  eiim  ad  nos  cum  rpgatu  &  nuu 

gno  honore  perducere  pofltt ;  elcgit 

itaque  iUuftrem  virum  Vohifianum 

»inomine  iacerdotem  templi  jani  ex 


f> 


f> 
f» 


«2 . 


9r 

•*l 


»•< 
•>< 

5>' 


/MBk .  JS»  SiiMtt 

m  0 

^comite  rei  publice  pdvatum ;  nt  di- 

»rigeret  &  mitteret  eum  in  partes  Je- 

.rofolimorum  ,  ut  illum  taqi  fuo  ro- 

9fgatu  quam  Ceiaris  Augufti  fub  reve- 

»rentia  &  honore  ad  eum  perduceret. 

^quia  tanto  dolore  cruciabatur ;  ut 

»etiam  fecredor  putredo  &  i^ndfio 

^vulneris  de  ejus  corpore  dfftiUaret » 

9,&  quamvis  fummis  medicamentis  & 

ttunguentis  languida  vifcera  fefovere 

t,ftuderet ;  nullum  tamen  in  tnfirmita* 

,te  curi^  fencielsat  ^edum,  &nuUum 

ffij^  ialutis  fendebafr  adjumentum ,  9c 

,nihil  ei  ad  ianitatem  profidebat ;  juf- 

Xit  igitui;,  Volufianum  ad  fe  perduci; 

»(^oemT.fU(9  vidiiTet,  dixit  ei;  Teftor 

»te  per  deos  tleasque  &  audorem  dig^ 

»rum  fungere  legacione  mea •  &.^i;ei 

^publice  tribue  fidiilem ,  quia  intrin- 

,4ecus  nrget  me  dolor ,  &  vifcera 

„mea  vulnerata  funduntur.     Et  cum 

^,hoc  ftceris  quodcumque  defideras 

»,tuo  judido  adimplebitur  ;    Feftioa 

j,ergo  &  vade  hierofolimam  quia  au- 

„ditum  t&  mihi  quod  fit  ibi  quidam 

Hiodeus  nomine  Jefus,  qnem  etiam  di« 

B  f  „cunt 


»,1 

•; 

••^ 

••1 


1 


2S 

Mcnnt  iqortiios  (bfdtare»  oecos  ilkiiiii- 
»»nare,  aliaque. 

Caetera  defunt 

Tale  quid  vide  relatum  inter  AAt  Pihti  t* 
lias  Nicodemi  EotPgetitim  ,  edita  ab  Aib. 
Fabritk) ,  ccdice  Pfeudepigrapho  N.  Teft.  ' 

4JberH  Argetainetifis  Cbronicatk  Vide 
Matbiam  a  Ntmenbifrg^ 

Amtiymortm  Scripta. 

45.    Codex  membranaceus.  foL  olim  Jac  Bongarfii  j^ 
fcriptura  nitida.  *       ^* 

Annnymi  Defcriptio  TerrafatfSa. 

Implet  fblia  17.  yel  paginas  i^ 

Deeft  iiomen  antoris,  diverfum  opus  ab  ilj< 
nerario  Arculfi  de  quo  ^ifi^ ;  ficvcroincq>i(: 


Qpia  Tidi  qiiosdaiii  deyocione  af- 
fedot  ea  ialtem  aliqualiter  ymagina- 
ri  que  propter  locomm  diftanria«i 
non  poflimt  corporaliter  intueri  •  cu- 
piens  qnantum  eft  poffibile  taliam 
iatisftcere  defiderio ,  terram  (andam 
quam  pedtbus  pluries  perluftravi  coq# 
Mmm  8c  notari  ddigetiCer  &  ftudio- 
fe  defcripfi ,  faoc  leftorem  icire  to* 
>,len8 ,  quod  mhil  ip  tec  defcriptioae 


9» 

»9 
9» 
99 
99 

9S 
99 
99 


%7 


I  k. 


tf 


»,pdai  f  nifi  qaod  prefeadiUler  in  lo- 
mCO  exiftens  ¥idi  -Tel  ftans  in  monti- 
95^0$  aliqaibpt  rd  in  locis  oppo^* 
y^nis ,  nbi  acceflrum  habere  non  po« 
,»tat  a  Sorianis  v^l  S^cenis  ,&  aiiis 
9»^rre  habitatoribos  dUigentiffime  in- 
terrogans  qaod  qaefiyeraqi  annotavL 
Totaip  enim  terram  landlam  a  Dm 
9,afqae  Rerfabi  >  a  mari  ufque  ad  ma- 
9»re  qui  funt  ejos  termini  vel  pedibus 
»»at  dixi  perambnlaYi  vel  oculis  ubi 
9,aon  erat  acceflOis  diligentiflime  con- 
Mfideravi »  adyentQ^  autxm  ftudiofe 
,»qaomod6  pofiem  hoc  naturaliter  de« 
^«ibribere  ita'  ut  poflent  hec  a  legenti- 
•,bus  ymaginadone  £icili  deprehendi » 
^cogit^vi  centrum  aliquod  in  ora  ipCi 
,>ponerje  8^  circa  illud  totam  tarram 
t^modo  d^ito  prdinare  &  ad  hoc  t^ 
3,legi  dvitatem  Acbpnenfem  que  ^men 
9,non  eft  in  ynedlo  J^d  in  ejus  ocd« 
,»dentalis  -^e  coUocata ,  &  ab  ipfa 
Mptotraxi  quatupr  lineas  quatyor  ipun- 
«»di. . .  fpondentes  &  quamlibet  piftem 
,,d!vifi  in  tria  ut  refponderent  d^ode^ 
»,dni  (Uvifiqnes  ifte  dnadedm  ventis 

f»€di 


«8 

t.cdi  &  in  his  divifionibus  pofoi  ci* 
MTitatti  &  loca  'in  fcriptaris  «u^ 
.    t,nota  wt  Ibgula  loca  poflfint  de  fiidli 
t^inyenirL 

Tituli  Capiaim  rulmct  notad  fic  habent.' 


De  Achon.  De  Phenicet  Regione.  Cafale 
Lamberd.  Scondalon  CaftnmL  Puteus  aainu 
rum  vivencium.  De  Tyro.  De  fluvio  Eleu* 
Ihero.  SareptaSynodie.  De  Sydone;  Andlibap 
nus.  Beritus  civitas.  Byblium.  Civitas  Bo- 
tnm  Tripolis.  Lybanus.  Tortofa,Antyrodus 
dida.  Arachas  Caftrum.  Laodicia.  Turonum 
Caftrum.  AlTor  civitas.  Jothapata.  Belenus. 
Cefarea  PhilippL  Jordanus.  Ad  aquas  Maron. 
Planides  Libani.  Cafteilum  JudidL  Vallis  Se- 
minym.  Caftrum  Sephec.  Cede  Nq^talim. 
lAons  quinque  panum.  Locus  leprofi.  Fons 
Caphamamn.  Trechonitis  Regio.  Yturiea. 
Csdole  S.  Georeii.  Naafon.  Dotaym.  Nep* 
talim  Tobie.  Bethfayda.  Magdaium  Caftel* 
lum.  Locusjefu.  Caphernaum.  Corrazaym. 
Cedar.  MonsSeyr.  Ydumea.  Chana  Galileae« 
Beelma.  MonsBetuIie.  Tyberias  dvitas.  Sq> 
phonim.  Nazareth.  MonsThabor.  Torrens 
Cyfon.  Mons  Hermonim.  Endor.  MonsHer^^ 
mon..  MonsCaimelL  Caymoth.  Megedoftc* 
Omnes  capitum  dtulos  defcribere  longum 
ibret.  Hi^rofolymae  defcripdo  prolixa  eft. 
Credulitatem  autoris  aliquantum  fufpioari^li- 
cet  ex  variis ,  tum  prsecipue  ex  narratione 
fequend  miraculi ,  quod  in  Templo  praefe- 
pis  Urbis  Bethleem  narrat  fe  praeftnte  per- 
petratum.  Prxmitto  defi^riptionem  Ecdefiit 
ipfius: 

mNoq 


mBBBaaBBmmmaBBmBmmEsammeamTKmm 


Ibmt:  Jl  SeeulL 

'  t^Non  ?idL  ergo  nec  apdivi  alinm  qui 
odixerit  fe  vidiiTe  in  toto  orbe  terra- 
^tfim  ita  devotam  licut  EcdeGa  Beth- 
,»leenlitana  eft.  Suut  due  in  ea  co- 
Jumpne  marmqree  npbiliflime  ma* 
»goitudine  &  altitudine  ftupenda.  Pre- 
^terea  navis  ipfa  Ecclefiae  defuper  to«  * 
Jumpnas  tota  eft  b(h  opere  rariffimo 
^nobiliflimb  &  pulcherrimo*  Totuni 
^pavimentum  Ecclefie  ilratum  eft  mar- 
»more  diverforum  colorum  &  gene- 


»1 

„1 
ffi 

ffi 

t^rum.     Parietes  Ecclefiae  ex  omni 

,,parte  tedi  funt  tabnlis  marmoreis 

Mquahim  precium  fecundum  oplnio- 

Muem  multorum  non  poteft  eflimarL 

^rncredibilia  poflent  de  opere  hujus 

f sEcclefie  fcribi.    Capella  etiam  in  qua 

««eft  prefepe  fiida  eft  opere  mufivo 

»»ftnita  marmore.  Sarraceni  in  magna 

Mreverentia   liabent   Ecclefiam  iftam 

9tpre  ceteris  Ecleliis  Virginis  glpriofei 

^Vidi  ego  in  Ecclefia  ifta  miraculum 

MgloriQfum.    Sbldanus^  enim  vident 

»,hujus'  Eccldie  ornatum   &  tabulas 

•»parietum  &  columpnas  predoias  jui^ 

nfit  omnia  deponi  &  deportari  in 

„Ba* 


f>' 

»1 


3lo 

9,Babylonem  voIeiDs  inde  faum  Pah^ 
itium  decorare ,  &  mira  res  miniftril 
,cum  inftrumends  accedentibus  adhnft 
;»ipfo  Soldano  aftante  de  fimo  &  intci- 
;»gro  pariete  quem  nec  acus  videbatul: 
MpoflTe  penetrare  ferpens  mire  magni» 
9,tudin!s  exivit  &  prime  tibule  qnte 
loccurrit  morfum  dedit»   &  tabuli 
»per  medium  latitudinis  confrada  tSL 
^tSecundam  adiit  &  tertiam  &  quartaiA 
»•&  fic  per  ordinem  ufque  ad  novai;- 
^decem  &  omnibus  fimiliter  afccidit 
^Omnibus  ftupentibus  &  ipfo  Soldand 
t»&  ut  ab  incepto  animum  revocavft 
^ferpens  deferpfit  Remanfit  igttur  E(^ 
;,clefia  &  remanet  hodie  ficut  priui 
i^Veftigia  tamen  tradus  corporis  (ef- 
t»pentis  in  fingiilis  tabulis  apparent  no^ 
,,tabiliter  quafi  combuftio  quedam  £(• 
;»da ,  &  fuper  omnia  mirabiie  vidd- 
^tur  quomodo  ferpens  fic  procederb 
t,potuit  per  transverfutn   in   parietSQ 
;,qui  erat  plehiffimus  &  politUfimiit 
;»ficut  vitrum. 

Jn  capite  de  Agro  Damafoeno  hasc  habet : 

a^Ager  Damafcenua  in  quo  plafmatus 

fffttit 


f>* 


>»fiiit  Adam  eft  mcdio  loco  inter  E- 
»»brp'aTeterem  ft  fpelancam  duplictm 
^ab  utroque  diilam  quantum  jacere 
Mpoteft  arcus  vel  parum  plu8.  Ager 
,.ifte  iii  Yeritate  multam  habet  rubeam 
titoram  &  flexibilem  ficut  ceram»  de 
Mqua  &  ego  tulL     Siihiliter  fiiciuat 

'  ^tomnes  Chrfl^ni  &  Sarraceni  &  ta- 
»#men  modica  apparet  foffio  in  loco 

;«,illa  Dicitur  quod  enim  femper  poft 
ttannum  folla  miraculofe  repleatur», 
t^Sed  oblitns  fui  quaBrere  YcritatenL 
t»Certum  eft  q«tod  quicunque  portat 
9»de  terra  iBa  nunquam  animal  efm  of- 
isfendit  nec  cadit  nec  infimditttr. 

Multa  habet  qiue  ih  Jacobi  de  Vitriaco  Ao« 
ccmmfis  Epifcopi  Defcrq)tione  Terrse  S.  quam 
&pe  cttavnnus ,  edita  inter  eefta  Francorum» 
fub  titulo  HiftoriK  Hierololvniitanae ,  non 
lATenies ;  accurate  defcribit  fitum  &  diftan- 
tias  locorunu  Mutationes  autor ,  quas  vel 
injuria  temporum  vel  vis  hominum  intulit 
▼suriis  locis  ,  notat  v.  g.  de  Cana  Galikse 
haec  nocat: 

oDe  Jcbcn  ad  quatuor  leucas  eft  Cha- 
„na  Gaiileae »  ubi  convertit  Dominua 
^aquam  in  tinum ,  &  odoKlitur  ho- 
#»die  locus  in  quo  fteterunt  fex  ydde 


«  t 


f> 


& 


■I  ^ 


Nmm.  A  Stctdk 

^  '  ,,&  tffcliniiim  jubi  enint  menfc  Sant 
»»enim  hec  loca  ficat  fere  omnsa  in 
^,quibu^  Dominns  eft  operatus  fub 
^Jtcrta  &  defcenditur  ad  ea  fub  terram 
»»per  multos  gradus»  Similiter  eft  locus 
^yonnunciatimis  &  natiyitatis  ficut  eft 
,,in  Chana  Galiles  &  plura  alia  que 
»,fub  terra  oftenduntun  Cujus  aliam 
»,rationem  non  invenio  nifi  per  fre- 
,,quentcs  deftrudiones  ruine  fnnt  (u- 
„per  terram  exaltate  &  fic  eis  quali- 
„tercanque  complanatis  alia  edificia 
„funt  defuper  locata.  Chriftiani  vero 
„habentes  devotionem  vifitandi  loca 
^fanda  volentes  ad  vera  loea  ubi  fes 

• 

•»eft  gefta  pervenh^  oportebat  ut  e- 
««ruderarent  loca  ad  gradus  (ecuijdoa 
,,ut  fic  ad  ea  pervenirent 

Capita  tria  ukima  hos  titulos  habent: 

t,De  fertiiitate  terras  fandae ,  de  vineia 
«,terraB  fandae ,  de  habitatoribus  terre 
^fanftc. 

£a  pTxcipue  ideo  edimus  ^  qtfia  de  hoc  argu- 
^ento ,  nempe  de  fertiiitate  Tcrrae  S.  noftro 
aevo  fiepc  difputatum  eft.  Monumentum  qnbd. 
edimus  y  600  fefe'  annorum  andquitattm 
^uum  pise  (e  fcrat ,  qualis  .tunc  fiierit  Tpr* 
tm  Silatus  fcire  cupientibus^edu  gratum  erit: 


r 


J3 

ibmk  4*  SecmS. 

t^Tem  aDtem  iand«  ficnt  &  foibitor 
^  &  l^tur  erat  in  veritate  egregia  in^ 
„ter  omiies  terras  licet  quibosdam  qui 
^iplkm  diligenter  npn  confideraverunt 
^tOontrarium  videatur.  £ft  tamen  ftr- 
tftilis  valde  in  firumento  quod  fere 
«^absqne  labore  magno  coHtur  &  cref« 
vtCit  Cum  duobus  enim  bobu$  *ut 
9»iepiu8  vidi  trafaitur  aratrum  in  tota 
«yt^rra  nec  eft  necefte  equok  annedere 
» j>ropter  &cilitatem  arandL    Sed  dec 

.  t^ftercorari  ibi  unquam  vidi  terras  ifut 
^agros »  iierbas  multas  fponte  proffert 
,,humus  ^  feniculus »  lalvia  »  ruta  8c 

^t^ofe,  palfim  etiam  in  campo  cref« 
^cant }  lana  fuccida  crefcit  in  qui* 
nbusdam  firutedis  que  alta  funt  ufque 
»,fi;^;>er  genna  liominis  fiiper  terram  , 
,»&  fingulis  annis  de  novo  crefcont 
»»vitis  foliis  fere  fimilia  &  in  ipfis  cref* 
«yCunt  foUiculi  quidam  in  quibus  eft 
^hm  que  coUigitur  drca  Feftum  Mi« 
^chaelis.  Canne  mellis  fimiliter  aef- 
9»cunt  ibi  in  locis  opporMinis  que  font 
^tfimfles  cannis  communibus  exterius 
>tfi:d  majores  multa  Interius  enim  non 

C  ,.fimt 


jifunt  concave  fed  omnido  ptene  in 

i.quibus  eft  porafa  fubtlantia  quae  eft 

„difpofica  ficut  illud  qaod  iavenitar 

„in  Virgis  Sambuc^.    Ift^  carmaecol- 

*>le<ftQ  iaciduutur  ad  Ibngitudinem  di- 

„midie  p?^iil^  &  fic  exprimuntur  ia 

„prelo ;  quod  expreffljOt  flierit  in  mo- 

„diim  aquxdifpbntum  caquftur  fortjf. 

„{inie  in  Caldariis  ^reis.     Spama  qoq 

„exinde  iqo.)lig,itur  8c  ponitiir  feorfim 

t  viminibus 

is  fiibftantic 

&  ficcattmi 

lllat  mej  eft 

dlis'  dbariis 

incidnrjiur 

digtti  Tel 

i'  quod'  ita 

Ijo  nbdum 

piurimr  itt 

;  fubterran- 

3ds'quibu» 

aqueAi(ftu* 

[is  crefcunt 

Itbet  p^- 

tingd?  fci- 

41 


iTBi  Patet  ^  aifeor^  deforftere  Caanahi  Sac& 

5hari ,  quam  Arabes  ,  Averroes  ,  Avicenna 
rnD^xir  dlldernnt ,  bon  diVcrfem  k  hodter* 
ha  Canna  SttocharL  Nptato  dignus .  eft  jfte 
locus  ,  de  ufu  enim  ejus  plant^  apud  Qrien-* 
taies  eo  aevo  contfoverfia  fiiit  inter  eiruditos. 
Vide  DiAionhaife  dfc  Miidectne  p*  James  & 
Diderot.  fol.  TOoeSaoQhanmu 

^jVetum  cft  aotem  qdotf  fn  terra  iHa 
5»irion  inVMiubttir  pira  neique  poma 
i,ni(i  valde  raro  neque  cerafa  nequd 
^,nuces  &  frudus  alii  plufes  quoram 
i,copia  eft  ultra  mare.  Sed  de  Damaf- 
j,co  funt  &:  diu  non  durant  proptei? 
s,nitni&tii  in  ai^bore  decodEidneni.  Sttnt 
i,tamen  quidam  frudtus  ibidem  qui  pet 
litotutai  iannuib  in  atbodbus  confer* 
i,Vantur  &  utuntur  eis  ho Alines  *  toto 
^ianno.  Simul  enim  &  femel  &  novf 
^.firudus  &  yeteres  futlt  in  arbore  & 
^,flore§  (imul  ctim  utroque  /ru^  £t 
}»ifta  funt  poma  qui^  vocadtur  mrunget 
^&  lenlones  *  poma  Jda,  poma  dedri' 
i,na  &  quedam  alia  poma  crocea  ma« 
i,gna  valde  in  quantitate  ad»  mOduni 
.iydiagni  canthari  4^  qpibiis  bji|inibusi 
iiindigin^  terr^  illius  &dant  compo^ 
iifitiones  mcitais  aromaticas  ^&^ledua^ 


•  • 


„ria  valde  boiut  Simt  etiani  ibi  qui- 
',  t^dam  frudos  qui  <liGtmtur  poma  pa- 
„radyfl  &  crefcunt  ad  qoaotitatem  co- 
„phini  oompetenter  magni  &  groffi 
t,inferio8  faperiua  vjBro  acoti ,  &  ha- 
,»bent  unmn  pommn  qoandoqne  cen- 
•,tom  gram  vel  plora  vei  etiam  pao- 
„ciora  &  font  grana  ifta  oblonga  ad 
t^ladtodinem  fex  digitorom  fpifla  vero 
ttpinrimooi  8^  Q^iffitodinem  ovi  gallinQ. 

}H*   Codex  membraiuiceus  BongarfiL  XHl* 

Anonymi  Cbronican  univerfaJe  a  Nino 
JJJyriorum  Rege. 

Deeft  dttihis  ft  pnefatio  operis.  A  manu  re* 
cendon  adfcriptum  legitur :  Mcmoibi  cuft4$; 
dam  FaSfUnm  di  Wfioria  Franifnnim.  Sed 
non  mmus  nife  defcribit  res  geftas  Impenu 
torma  orientaEum  ^  quam  res  ocddentis « 
Deficit  codex  nofter  in  libro  VL  operis  cir* 
ca  annum  Chrifti  looo.  regnante  Roberto , 
H^nisC&petiRegisFrancorumfilio.  Libris 
fiiigulis  praefadones  praemitdt  LiberV.  inci- 
pit  in  Imperio  Conftantini  magni ;  prsfadb  li* 
bri  continet  brevem  Galiiarum  defcripdonem, 
Libri  VI.  Ptaefadooem  iittegram  (iibjungimus, 
quia  de  confilio  autoris  &operis  radone  agit* 
mdenus  codex  nofter  totus  fere  idem  eft 
cnm  Htlgonis  de  S.  ViAore  Chronico ,  cujus 
liber  V«  cuadem  prologum  cum  defcripdone 

Oiaiisi 
*  HanGVtdeinfi:aiiiifodcS.Viftort. 


37 


Ifftlriri 


GalHse  hAet  &  ab  Imperio  Ccmftandfii 
magni  inoipit ;  definitque  in  Impeiia  Man^ 
ridl 

Qpb  fiierit  autor  Chronid  ,  nos  ignorare 
fatemur.  ^volvimus  innumeras  colL^ones 
fi  Chxonicorum  Thefauros ;  fruftra  quasfi- 
vimus  noftrum  ;  quamfis  tamen  fieri  poteft  » 
ut  jam  alicubi  fit  editum ;  infiaitnt  foret  ia- 
bor «  omjies  illos  thefiiuros  ,  qui  per  duo  fe- 
re  fiscula  tam  in  Gallia  qw|m  in  Germania 
prodiere ,  fic  perluftrare  ut  nihii  oculorum 
aciem  fugiat  Narratur  in  noftro  chronico 
fatis  aocuratei  finidatio  monafterii  Foflatenfift 
quod  in  diocefi  Pariiienfi  fitum »  alias  SaiM$ 
Maiar  dis  FoJJis  nomine  yenit  Inde  fofw 
fitan  eonjednra  orta,  quas  Monachum  FoP 
Citenfem  autorem  chroniQi  efle  fingit.  Va« 
ria  nos  in  {fto  opere  deprehendimus,  qus 
defimt  in  opere  Hogonis ,  alia ,  quae  Hum 
(cripfit,  hic  defunt  Speciminifi  gratia  H4* 
ftoriam  Babokm  qui  fundator  Monafterii  Fot 
latenfis  a  noftro  dicitiir  ,  ex  codice  defcrip- 
tam  damus.  Vixifle  noftrum  poft  Hugonepi 
de  S.  Viiftore  ^  probadir  fira^ento  ^  quod 
poft  obitum  Ludoyicipii,  Caroli  magni  filii, 
operi  fuo  inferuit ,  ubi  feriem  Regum  Frai* 
eorum  a  prima  gends  origine  ufque  ad  Re^ 
gem  Ludovicum  Sandum  deduxit  Deinde 
ordo  narrarionis  continuatur  ,  pramiflis  iis 
quae  in  excerpto  leguntur  infnu 

Videtur  mihi  iiofter  defcripfifle  Hi%onem  t 
S.  VLAore ;  ih  iii  tamen  quae  poft  obkum  Lo* 
doyioi  Impenttoris ,  quem  nofter  male  in 
annum  847,  ooHpoat  t  Hugono  brevior  eft  ft 
mul^  omittit    MtmMftmi  Fojitetffis  fuQda* 

Ct  tioiieai 


n 


ttoiiem  etiam  in  fllo  breviario  Tel  fkigi|ientx]| 

•  fecunda  ^e.narrat  ;  quo^  alias  ^'.  \Jaur 
4ies  fqps  nunc  ad  Manfam  Archicpifco^ 
pi  Parifienfis   relatum  ,     fuit    olim  ordinis 

'  S.  BencidicU,'cuius  ordims  etiam  Monachuj 
fuit    Hugo    Fbriacenfis.      Prarfatio-  ijila  ad 

•  Adelam  quse  praemitdtur  libro  VI.  quin  per^ 
,  tineiit  ad  eandem  Regia  AnglisB  Guilelmi 
'  oonqudteffis  filiam ,  cui  opus  fuum  dedJca-t 
-  "wt  Hiw) ,  non  dubito».  Cur  aucem  lihro.VL 
'  praBmma  fit,  non  inido  t>pcris  ,  me  ncfcir^ 
'    fatcoo.  . 

UFloruit  his  diebas  in  partibos  GaU 
^,liarum  Vitae  «Sc.merito  fani^itatis  egre^ 
,,gias  Fofiatefiiis  Coenobii  fiindator, 
9,BaboIeqQS.  Qui  cum  Qeato  Golum^ 
rtttiano  pjienilas  religiouis  gratia  jm^ 
9,bueQdus  a  rdigiofo  patre  fuo  Qui^ 
t>nipco  traderetpr  nt^  OTdinem  tjio, 
t,rum  Jioneft^tem  pracBunte  gratia  ,cui 
t.nieris  iuttis  paraljatqr  ab  eodem  fiifc 
^ficienter  eddftus  tertiqs  poft  ipfpm 
^Athale  fecundus  fiobienfe  ftrenu^ 
'  tfre3?it  cgenobium,  Ingravefcente  au^ 
,.tem  h?Brefe  MonQthelitvum  quaB 
i»,tunc  temporis  pullylabat  ufcjue  adeo 
;  i,publice  5^  privatiniinfufsBcirctim-r 
•«quaque  mahgnitatis  virus  propinavit 

ifttt  iiif)cluq9ntibp$  im^ii^  h^u  itAm 


$9i 
f9 


^? 


5«: 


(^ojodaa  inooceotiiii^^,  fedtncendo  foris 
*  /,gla(lius  &  intirs  pavbr  non  deeffet 
„Cui  nec  ad  modicum  parehs  vir  be4- 
'^^^^b^fdd  n««^t^pft-91dt«iltdi  qoi  ejus- 
->  ^ideilv  pbftea^eil^btloiit^^  ftonti:  pro- 
-^^iCetla  paflUfr^etiliJMi  fuardrifHii  coo- 
c^jfetftaatvjt' ••••'•'.  •'  f'       ;     •'  '■•'-••■r 

-'  ■Jwft-mrwte '^«k  BJib0fenS'j)aWltotafhtlwc 

„lDeo  diledus  Babolenus  in  hottrorem 
'  ♦i«eat»:-4fe.i"glfl«Wfe  iffe|l»«ijffrirEinw 

:^,F«tti.&^?<myjFoa»»nfe  Mowifteriiim 
ciw&lfeWBto^Wi-^t^gttNn»  &  B^i^.& 

-  *e<tlUirio  CiQ*Wii?i  iiJw-afiWte.  j.O:  foeb- 

^:^tm^^fim  fti»iJ«BiS»t»  mfnpcelTit 

..Ambrofius  &  Ambrofift^^^ftS^piJ»- 

*='{,¥lbniit  etiami  hbc  eod«m  t^mpor» 

„vir  quidam  ttabaijus  nbniine  qui  & 

''"^igae^lii^e^iaucfs .libram  xifvwfw 

'^ifcema&biiif'  decoratiim-irietrice  com- 

^.ori^  .^^lut:  ;;■:   -^  VI   •'  ''    '..pO- 


mmmmmmTmtmaammmmmmmm 

ifmn.  ^  ^^^ 

^pofnit  Hlc  de  Regibiu  breriter  le- 
'  „texamus. 

^,Reget  Fnuiconini  dedione  paritee 
,,&  lyceeffioae  foliti  foat  procrenri  a 
^priaM  FanmiWMlo  ufqoe  in  Hil.dn> 
Mcaaot  regem»  qni  juifu.  ^  confilio 

.^Stephani  RjomaniPontificis inmpna« 
wfterium  tmfus  dt  ac  detoi^uc 

'    Paulio  b&ti  hk  in  ftrie  bU^c»  Ri(cn« 

;.ChiIpetid»  defimaia  fintribn»  ibloa 
•.accepit  imperium.  Haic  loccleffit 
MClbtharitts.  Hic  gemiit  magiium 
MDagobertnm  Ecdefitfma  largitoirem 
•.qni  Ecdefiam  Beati  Dionyfii  Aroopa^ 
'  i,^tae  cottftrnxit  in  qna  As  ipfe  eoiv 
„ditu8  jacet  Cui  fikceffit  Glodovttas, 
oCujtts  iedipOre  Sahi^  Baboleana 
„per  mantim  Anddbetti  Flriieitfi»  £- 
Mpifeopt,  &C. 

Breriarhim  gtud  MBor  fcofa  bpfti  teftltrtn . « 
reccntiori  nianu  ufque  ac^LoaovtcuQiIX^  vel 
Samfhmprogreclitur,  de.quo  bttcr       '^* 

;,Ludoyicns  poft  patrb  obitom  pijer 

.;«,tredecim  annorum  cnm  matre  it». 

«gnare  conut  &  regiaaVit  44.  annk. 

■  ..Hiq 


4» 


>,Hic  ftatara  magnus  hiimfliiinis  fiiit 
•»&  religiofus  erga  Dei  coltores  beoi- 
t»TolQ8  8c  deyotDS  amator  paaperam 
,»religiororum »  cujus  tempore  muita 
t^monaileria  noTorom  (Mrdinam  per  re- 
ttgnum  FraodaB  coni^da  fiint  Haea 
»»de  regibus  breviandi  8c  ordinandl 
»»caula  dida  fuffidunt  Nanc  unde 
odigreffi  fiiimus  re?ertamnr.  Floruit 
»»hoc  tempore  vir  qm'dam  Rabamis 
»»nomine  &&  && 

f8.iUyCodcxineinhrao.  xm^ 

Amt^fmi  Cbronicon. 

Codex  cui  deeft  initfaim  nfque  ad  foliom 
12).  condnens  opes  qnoddam  hiftoricum 
ex  onmibu»  -Chronidt  comj^liiMn ;  fotium 
i^ ,  nbi  inpipit  Codex  nofter ,  agit  de  tenu 

Kiribus  Alexandri  magni ,  continuatur.  de^ 
de  hiftoria  ufque  ad  tempora  Juliani  Im^ 
-peratorii  ,  ibi  indpiunt  praeccpta  quiedam 
moralia  Sdomonis,  &  Fhilofophorum  quon 
ffundaip  ,  itea  Pdanm,  ufque  ad  pagbwn 

iliod  indo  a  pftgina  14S.  inciplt  opuf »  fub 
frariis  titBlis  digeftnm ,  quorum  frimkf  fic : 
Dou  primier  il^pereour  de  Roine ;  ubi  de 
J.  Ctefare  {ermo  fit  Sicwtdm :  dci  Rois 
deFrance;  ubi  de  prima  Franoorum  origine. 
Jkim  doq  N^^b^  Teftament  sb  k}  Mfeirt 
J^f  Dmfi  (de  matre  MariaO  ^  dc  aliif 

Q  5  San^ 


4« 

7Hm.  A  SepA 

•  •  •■ 

«  Sandz  Familiat  P/^rTonb. .  2Vf« :  conMmit  U 
Ampereir  a  France  ; '  de'  tfari^ladonc  Impc- 

'  rii  ad  gentem  Fraiicorum.  Comment  lAm- 
pereire  vint  aux  lombairs.  Dein  ppniant  lAm- 
pereir  vint  an  Allemai^e;  ubCde  Friaei^- 

'     cb  II^:  Imperatore  ,  cnjus  'coa^s  fmfle  as- 

*.  tor  vkietur;  de  quo  bk  Ipcusi  ., 

'  la  foit  ce  -que  Mainfroi»  H  4l<  do^  deVagt 
dit  Fcederid  ^  tktt  lou*  rpalme  de  pqlle 
(po^ill^)  ,  .  ppurfit  il  ^iaintes  guprres  & 
maintcs  pcrfecutions  contre  tesltaKcns  ^ui 
fe  tenoient  jd£  Stintc  EgUik  meismcme^t 

,     pontTB  les^Guclfi^  q^i  fe  tcnoient  de  la  pair^ 
dc  de  Fiorence  tant  qyil  fuft  chagies  hors 
dc  la  Villc  &  lors  fttrent'm(fe  au  ftn  St  au 
flame    &    fuft  chafaies    MaJfhre  Brunet  &, 
^  fi  eftoit  il  por  ceile  guerre  Clicns  i  France  '    '  ^ 

quant  il  fift  ccft  Liyre  por  lA^por  dc  fon  JV» 
mj  felon  foi  quii  dift  ou  prologc  devaittr 
Noiften-  hic  aiidpris  expreflum  videtur  & 
^s,  i>empe  qui  bcUo  ittan^c^i  pra^fcn^ 
adfu^rit^  oom^n  y^o  Erwtp^ 

Sequitur  poft  hunc  tJtulum  aPus  •    qui  fiq 
•      habet;      ' 

Se  font  les  Offices ,  ke  U  VIL  princes  ^lei- 
xours  d'AUemaigne  ont  dc  rAmperc.  "-  Ubi 
fcptcm  Elei^rum  nomin»  &  ^ignitatet  rc* 
cenfentur. 

Tandem'  pagina  .250/  oontanet  breviffimam 
Htftoriam'  Regum  halix  a -Serengerio  ad 
Friderkmm.II.  &  definit  in  morte  Manfredi 
'  &  CaroU  Andegavi  expeditidne  NapoUtana, 
unde  hsc  dt  pradio  Caroli  &.  Gailonim  adver- 
fus  Comadinum^  Germanos  cxoerper^  iubet: 


•% 


Se 


43 


Et  li  Rois  Char{es  qui  Fu&  a  lencontre  pret 
d'unc  vlle  qui  eft  apellee  Taillecourt,  & 
piiiskf  li  dai  qft  furent  aJTambl^  jl  ne  fole 
a  dire  ce  la  bacaHle  fut  grans  &  perllloufe) 
il  nak  (II  n'y  a)  |4us  aipre  gois  «llemans  ^ 
^ncois  ;  tn  morte  Cqmacfi  dciinit  pnra 
hiftoncahujus  Operis,  quod  terrainatur  fem 
tentiis  mondibus  Sanctoruin  &  Fhilofophq^ 
.     runi. 

Tn  ipfo  texta  Qeplus  ,  nbi  de  Ifto  opete 
fermo  eft ,  fa«c  verba  leguntur :  Ci  dift  li 
pont^  &c  &c.  illo  nempe  ievo  dicebantu» 
Contet,  Ronumt,  hiftorlz  de  rebus  graviiTimii. 

'  ln  pag,  2J7.  &  878.  a  multo  "tc^ccntiorl  ma.. 

'  nu ,  Gontinelfur  etiam  lli^ua  gallica ,  In- 
.  :  dolgenciarulp  '  ^peAolica^uip  .  fumma  ,  pro 
,     looooo  anniS;;  fi;  l^  pleriage  de  ^oin^  falt 

'  en  IJ94, 

%90.  Codex  membran.   Olim  Fetri  Damells.         '     X' 
4tP.  I 

Amnymi  Cbronicon  univerfa'e  ab  orbe 

cmuHto  ad  annum  ufqH&.fi,it,  lin-, 

gua  galiica  ,  Jine  titulovel  itomine. 

Totum  oput  qootiavt  fo 

^fo.  cui  ia  fine  ftihncx 

Frincorum  a  Pharamunt 
'  '  vioum  S;  qus  tamen  « 
■:-.   la  qppare^  li)}rqFuin  vel 

f^Aioncs  tamen  diitingui 

pnemitTa  tft  liteta  initial 

qua  argumentD  Tdpoodc 

do  foliofum.  codicis.    NarraQtur  res  gefla 

Tmperatorum  &  Fontificum  ,  priEcipue  vdro 

Regum  Franoorum.     SpseiminiB -loco  hisc 

CS^ipta  fubjun^ere  lub^t; 


44 

2fm9$.  jt  SetMi. 

W  i§  Tmri  BtJiifbmkm 

•tLi  aucims  qui  defcendoient  det 


•t 


fis  Noe  par  le  Coiifi:il  de  Neurop 
(Nimrod)  qni  d^  tos  les  aultres  e- 
ftoit  plos  bardis  &  plus  vigueroos 
commenderent  a  fere  une  tor  qui 
Mtrois  mile  pas  out  de  haut  Si  com« 
omelendit,  -  Tuit  li  homme  forent 
t»a  fere  cete  tor  fi  haute  que  par  cele 
ttpeuflfenc  monter  es  ciels.  IVIes  £  dex 
ttenvoiereQt  lor  yens  fors  &  abatirent 
tttot  en  un  mont  &  partirent  a  chas* 
ttcun  ik  propre  vois  &  fon  propre 
fflangage. 

t.Qonftances  li  Empereres  aToit  un 
;,Onde  qui  avoit  nom  Juliens.  Freres 
t>e(loit  Ga8i  &  freres  fon  Pere  Con* 
ttftantin.  Dicelui  Juliens  fift  Confiance 
.^Cefcare  &  Grant  Seignor  &  li  donna 
9,Confiance  SBiferor  afemme  &  lenvoia 
ttcn  France  comme  celui  qui  tos  les 
ttjors  de  (a  vie  avoit  efte  bon  Cre* 
ttftien  Sc  niout  eftoit  bons  efcoliers 
tfdes  letres  divines  Sc  des  feculars. 

ffMet 


4? 

tjMes  il  deviiit  boagrci  &  heretiges 
,,mes  poor  couvrir  fit  faufet^  il  fe  fift 
»,fere  coronne  &  fet  aofi  cooime  sii 
»»fiit  moines  »  &  fe  tendi»  &  fu  Liseor 
,,en  lEglife  de  Nichomedie.  Apres 
9»ce  quant  vit  fon  coup  il  ifii  hors 
,»de  la  religion  &  en  cacha  tos  fes 
»,anemis  de  GfXXt.  11  fe  fit  Cefar  & 
t^yeinquis  les  AUemans  &  fe  fift  con* 
5»tre  droit  apeler  Cefaire  Augufte. 
'  f>Qttant  Conftance  connuft  cefte  cho^ 
,»fe  il  Yonft  aller  fus  luL  Mes  il  tao^ 
t^rut  en  h  voie  &  Juliens  empera  apres 
mIui  un  fol  an  &  huit  mois.  11  def- 
•tfendi  as  creftiens  que  il  nappriftent 
,»nul  des  fept  ans.  11  comanc^  que  li 
„Temples  fuftent  omint.  U  comanda 
9tque  tuit  li  Chevalier  Creftiens  fa- 
tf creffafrent  as  Idoles  ou  il  meiftent  jus 
„Pordre  de  Chevaletie  &  dift  que  il 
Mii'aferoit  pas  as  Oreftiens  que  il  juge 
t,de  nnl  droit  ne  que  ils  euifent  ea- 
ttfdgne  deChevalerie  ne  que  il  fuffent 
ttSeignor  de  nnle  contr^e  ne  que  il 
„doi?ent  ufer  d'efper.  Iffi  fii  defendu 
jt»  Qrefliois  Chevaliers  de  qnoi  avint 

t.que 


45 

^,(jQe  t^lnfofs  tn-furcnt  feu  cteftieos 
i,&  plufors  en  furent  itiartynes  &  da 
j,tiombte  de  ceus  fu  Johann.  &  Pol 
^,qui"  eftoient  Cbcanberkne  Conftame 
i,la  filie  au  Grant  Auguftln  &c 

Ubi  narrat  Edivfhim  Juliani  dc  reftaurandi  a 
Judaeis  Hi^rofolymri,  &  terra  ftiotiJ,  qiio  res 
irriti  fa<fb  elb  Eadeni  fere  h^bet ,  quaat 
Rtcbardus  Pidtavienris ;  de  quo  infra^ 

t>e  Caroh  MwrteBo. 

^tsXi  Tan  de  Picarnicion  7 1 5  olorut 

ijPepins  &  leffa  a  hcritiet  Karks  Mar^ 

i^teaiix  fon  fils  qu^ii  avoit  eu  dAlpaide 

»,fa  famme,  cil  Karks  Marteaux  tii  dis 

^yMarteaux  porce  quil  fe  combatoit 

^»des   pius  grans  joarteaux   dont,li 

5,feivre  batent  lors  plus  grans  fers^ 

^.Pkdtrude  fa  maraftce  :le  fift  pren^rc 

^ySc  getter  en  une  Cbeartre  a  Coloigfte 

*i&'fefi  a  foree  la  Princee  dixxovm^ 

jjme  &  fift  Tiebaut  fon  nevou  le  pius 

•  5;grant  Seignor  de  la  CorL     Hilcje- 

i,bert  li  Rois  morut  lofs  &  Dagob^t 

stfon  fils  le   plus  jone  regna  4  a^s. 

4iLi  Francjois  corurent  fus;Tiebaut,& 

lile  descoofirent  &.firesit  de  Bxi^i^oi 

ifBaiUif  de  la  Cort 

tfy. 


£tym(m  hoc  notniais  Caroli  MarteUi  neque 
in  Chronico  S.  Dyo^iifii,  quod  exiht  To* 
mo  III.  Scriptoruih  Gallia»  ,'ubi  fufe  de  Ca- 
tolo  Martelio ,  tieque  in  alii&  menum^itis 
Vetuftis  &  reoentioribi!^  r«p€n«  Aiagi/M 
Palatii  munus  hic  titulo  BuWif  di  la  Chr$ 
InCgilitur. 

Sub  ailnd  82^4.  &  8^^ 
tignaisti  LudovicQ  Fio  ^  Latbarh 

„Lothairfes  fu  par  fon  Pere  cnvoic» 
„a  Romme  a  Pape  Pafcaut-cfe  qur  il 
^,rediut  ta  Coronrtc  &  nod  dAuguftc 
«,Apr^s  ce  li  fu  li  Aoodoiles  encufes 
'^,que  il  n^eftoit  pas  laiaiK  etivers  Lo- 
i,thaire  &  que  il  eftoit  plus  erigreg 

.  ^,que  droit  envers  lui  &  il  s'en  purgisi 
sihonorablement  par  devant  les  mefa* 
9)ges  Lotbaire  paf  le  tcstnoing  de^plu^ 
,,fors  Evetqucs  Prpdommes  &  par  loc 
„Seremens.  En  Seffoigne  6i  a  icel 
t^tems  un  crolle  de  terre  merveiltos. 
isXIV.  vHles  i  furent  arfes  du  feu  da 
5,ciel«  'Gfahds  /oT^rfr^ry  chairent  de 
>,vers  le  ciel  par  Iffpace  de  XII  jors 
9,&  li  eftoit  le  ciel  bel  &  cler  fic  M 
tytems  feri»<  .  Plofpr  gens^.  &  plufors 
5,beftes  i  forcot  occis.     El  terod  dc 

'    „^otf/  avint  a  une  vile  que  un*  pu- 

„Ielettc 


4t 


jL  StaA 

^Mcttt  recnt  le  S.  Cors  Jefa  Chrift 
,tle  ior  de  Pafqaes  t  ele  s'adnt  apres 
•tce  X.  mois  4e  pain  &  pois  apres  ce 
^»atint  ti^ois  ans  de  tot  boire  &  tot 
•tUiangier  &  pais.  apres  ce  retomaa 
9,la  vie  communai  des  gens.  Euge- 
»,nies  &  fes  Papes.  £n  Tan  de  grace 
^,82f.  chai  en  France  a  liflTue  de  may 
tf ovec  la  grelle  une  piece  de  glace  qui 
^,avoit  XV  pies  de  long  &  VI  de  las 
j,&  Ii  de  gros^ 

Qit0e  de  Lodiano  b^eratore  &  Pafchali^a» 
pa  hic  narrantur ,  fufius  exftant  apud  om» 
nes  hSloricos. 

Narratio  terremotus  in  Saxonia ,  &  de  pueU 
la  Tulfenfi  quae  per  alic^uot  ahnos  cibo  atK 
ftinuit ,  exfts^  in  Annatibus  Francorum  in» 
certi  autoris ,  a  P.  fithoeo  edidi «  Francof. 
I  $94.  Svo»  pag.  29. 

<2uae  vero  hlc  de  grandine  mira  leguntttr, 
ideo  appoTui ,  quia  recens  erat  memoria  ca^ 
ius  fiimlis  ,  qui  accidiiTe  dicitur.  in  Gallia  ^ 
«ilate  anni  1768»  de  qvo  vide  Nova  publi* 
ca. 

Narrantur  BeQa  Chriftianorum  in.Paleft&ui » 
'expugnatio  etiamHieroibiymarum  a  Saladino» 

Inierta  eft  Hiftoria  illa  de  ifferlino  Propheta » 
regmuite  Vordgemo  ,  qmm  «x  Galfriao  JVlo» 
nemutenfi  defcriptam  elTe  verifimile  dL  Lon* 
gtus  {ot^t  finguk  conferre  cum  innumeris 

quai 


4> 


Jbm,  J.  SttuM. 

3UX  exfiant  chronicis.  Centies  rq^erires  ea» 
em  repettCa  ,  ciun  non  aliter  qu?ancurfiret 
iOi  lampada  tradentes  ,  ud  ait  Perfius,  Chro- 
nographa  medii  evi  ,  qus  ante  fe  fcriptis 
confignata  reperiebant,  defcriberent,  &  pro 
arbitrio  ,  &  locorum  atque  regionum  in 
•  quibus  degebant  ratione  »  pauca-  addeVent. 
Sic  ,  ut  de  monumentis  Hiftoris  Gallicas  lo- 

5[uar ,  chrdnicoh  ilhid  S.  Dionyfu,  quod  ju£> 
u  Sugeri  Abbatis  ,  fub  Rege  Ludovico  VIL 
compuatum  fuiife  demoniha^vit  Vir  clariff.  de 
Ste.  Palayfe ,  ex  multis-Operibus  cJonflatum  eit 
Vide  Recueii  des  Hiilonens  Gaulois ,  par  les 
fienedtdins  de  SL  Maur ,  Teme  V.  pradarionc 
Chronici  DionyfiahL  Innumeri  funt  ejusmo- 
di  Codices  in  Bibliotheca  regia  Parifienfi  ^  & 
aliis.  Vide  Montfaucon  BibliothecamBiblio- 
thecarum^  pa&  792*795*87S« 

56a  Coioi  dlartaceus.       '  XVL 

Hi/ioria  con^endiofa  Regnm  Franco^ 
rum ,  a  fabuhfa  gmtis  mgine  uf^ 
que  iHannim  ijSj* 

gUttce». 

Autor  in  Prastatione  hoc  opufculum  ad 
ufus  Piincipuifi  compilatum  fuifle  ait,  qui* 
bus  propter  negoda  publica,  majoraHifto- 
ricorum  opera  perlegere  non  yacat»  Ufque 
ad  Regnum  Caroli  VlL  fe  hoc  compqpdium 
produxifle  aflerit ,  quod  tamen  non  fadum , 
laltem.iiv,  noftro  codice. 

Sx  ^phRkttfone  ipfa  hasc  defcripil : 

D  ,.A 


fi> 


t>A  Pinftnidioo  des  vijrans  feta  icj 
•^fiiyte  abbrefiation  &  ttanslaticm  de 
•ytatin  en  ftancois  des  Croniques  & 
„hyftoire  de  France  k  commencer  de- 
„pui8  la  trea  noUe  Oxi  de  Troye  — — 
«»a  iinir  au  temps  du  Roy  Charles 
•,ViL 

Uldma  codic|s  noftri  pagina  de  Carolo  VL 
JR«ge  iic  habet: 

•^Cfaarles  VL  de  ce  nom  fon  fik  & 
^fucceflfeur  fiit  couroniie  en  Roy  de 
•sFrance  ou  dit  an  i }  8o.  £n  iceluy 
y^an  les  Juifs  fnrent  piil^  Hugues 
^^Aubriet  fiit  mis  en  les  Tesdiaffiiut 
t»ou  Farvis  de  notre  Dame  de  Paris 
9,ran  1381.  En  cdui  an  la  Duch^  de 
•^Bi^^taigne  fii  rendue  a  Meffire  Jehan 
•,de  Montfi>rt  &  en  vint  fiiire  homma- 
f  ,ge  a  Compiegne  au  Roy.  LesMaillet 
9,fiirent  a  Paris  le  i.  Jour  de  Mars 
9, 1 3  8 1  •  Monfeigneur  d' An jou  print 
,,le  nom  deDuc  de  Calabre  l^an  1382« 
•,les  Flamans  fiirent  des  confits  a  Ro- 
f,febec  le  17  jour  de  Novembre  au  dit 
,,an »  &  le  1 1  me  jour  de  Janyier  eif- 
9»fuivant  le  Roy  entra  a  Paris  &  des 

wgcns 


»,geQ8  de  la  tiHe  farent  plafieurs  pa- 
t^nis  &  decapit^  &  fut  oft^e  Toffice 
»,de  Prevot  des  Mare$chaax ,  &  aufli 
t>fareiit  oft^es  les  cfaesoes  &  barrieres 
»,de  li  dite  Viile»  &  Meifire  Guy  de 
MTrimouille  ,  A  Meflire  Pierre  de 
oCourtenay  tenant  notoirement  le  par- 

»tti  des  Anglois  forent 

,>de  S.  Martin  des  Champs  k  Pari$» 
^Sl  Pan  I3S3-  leComte  de  Flandret 
,>tr^pa(£i  »  &  pource  que  je  n^ay 
^plus  avafit  y^  de  Ihiftoire  da  Roy 
t^Charles  VI »  Je  fuis  en  la  fin  de  ce 
,,prefent  livre  quant  aux  Geneaiogies 
t»&  brieves  inqidences  des  temps. 

,»Fin  de  ce  prefent  livre, 

Kjpm  Mc  conqyfendiofe  narrantQr ,  fiifius  d^ 
fcripta  funt  a  FtviffardQ  &  Chronlco  &DYonU 
iii ,  quonun  teftummiis  ufus  Aucor  HiuoriaB 
GallicaB,  VUIaretj  fub  lis  annis,  kgi  merctur. 

•De  jocQcio  Ht^omh  AtMet  prsecipu*  hoe 
memorabile  eft  >  ^uod  intcr  crimina  quorum 
reus  dicebatur ,  eoarn  H^r/^r  accufationem 
tulic»  A  qpo  noman  BmgemOormm  poftea 
ortum  credit  ViUaretus  &  alii  Hiftoricl  De 
quo  Etymo  agit  autor  recentior  Hiftoriae  Pac« 
Jtamenti  f  anfienlii* 

D  2 


52 

Quae  in  codice  noftro  defnht,  de  dudlo  in- 
ter  Petnim  de  Courtenay  &  Guidonem  de  la 
Trcmouille,  fupple  ex  ViUanto. 

70.  Codex  chartac.  olim  BongarfiL  XFL 

^      OrigQ  Francorumfeu  Cbronicon  Froffu 
.  corum  ab  aano  Domini  jScf  ufque 
ad  1308. 

'   In*  fine  baec  teguntur  a  recentiori  tnailU: 

Le  prefent  volume  &  plufieurs  aultres  d* 
voient  ete  mis  par  Commahdemknt  du  GraiNi 
^oy  Francois  premier  de  ce  .nom  entre  les 
mains  du  Seigneur  Paiil  Emile  avec  plufieurs 
anciens  fragmens  ,  jnftrudions  &  memoirte 
par  Meffire  Matc  ie  Or^ing  Chevalier  Vicom- 
te  de  la  Mothe  au  Groing  premier  Gentil- 
home  de  la  Chambre  du  Roy  &c.  pour 
dreffer  au  vrai  fhiftoire  de  France ,  ce'  qti 
auroit  efte  faid  av^c  laide  du  dit  Vicomte 
&  du  Seigr.  de  Langey  Commis  par  le  di<ft 
Roy  ainci  quil  appert  par  les  Leiize^  pa- 
tentes  &c.  &c. 

7j.  Code^  chart.  olim  Bongarfii.  Xf. 

'Hijioria  Francorum ,  ab  origine  geritis 
ufque  ad  amum  1405. 

«.    Codex  chartac.  oiimBongarfii.  XtV^ 

^^^^'Cbroniques  extraites  &  abregees  des 
Livres^  de  Monfeigneur  Bandouin 
(tAvesnes^  fils  jadis  de  la  Comtiffe 

Mar^ 


53 


JAm^  A,  Stctdh 

Moargmrite  de  Flandres  &  de  Hay^ 
nault\  qui  fuft  tnoult  faige  homs  ^ 
en  ajfmble  de  plujieurs  Livres.  La 
Table  des  Chapitres  finift  a  la  mort 
de  S.  Louis :  mais  la  Chroniqtte  \k 
jufqu'eni}fo. 

191-    Codex  mcmbn  XIIL 

fcfoL    ^     , 

La  Fie  du  Roys  de^France.  (S.Louis) 

Implet  folia  7), 
41«  Codcx  membr,  XIIL 

Li  nons  des  Roys  de  France  depuh  la 
deftruSion  de  Troye  depuis  Pbara^ 
mmdjufques  S,  Louis ,  fous  le  regne 
duquel  cette  geneoiogie  a  ete  compofSe. 

-  *  * 

Cbronologie  des  Roys  de  France^  depuis 
Pbaramondjufques  S.Louis  en  1 248. 

La  Vie  de  Cbarles  Magne  translatie 
de  Latin  en  Raman  ,  pnis  quil  crut 
aller  en  Jerufalem  ^  tn  Efpagne 
^  la  conquiU 

Cetto  Vie  de  Charles  Magne ,  comme  cm  le 
Toit  dans  la  preface  ,  eft  dree  de  k(  Vie  de 
Charles  M.  de  rArchev^que  Turpin^ 

Uauteur  dit ,  qi^e  le.  Roi  Philipe  U  fit  tta^sla* 
ter  de  Latin  en  Rbman ,  Tan  1206« 


f4 

)mssammmmmmmmmmmmmassaaK3samtmmmmmmmmmnemaaaam 

3him.  jL  SmM& 

J99..  Codcjt  membra)iaceus ,  oAiva  fbmuk 

Scriptura,  uti  videtur  -  .«  UC 

Ckronicon  Regum  Francorum  ab  origu 
ne  prima  gentis  ^  excidio  netape  Tra^ 
janOy  uj^  ad  tempora  Caroli  Mar^ 
teB. 

Audtoris  86tas  in  fine  opcrts  indicator,  re-i 
gnante  nempe  Theodorico  (Thierry  de  Chel-. 
hs)  circa  A.  C.  731.  Hoc  Chronicon  «Kdit 
Andreas  Duchesne ,  Tomol.  Thefauri  Scrip^ 
torum  Francia^  a  pag^  690,  feq^  hoc  tkulo; 
Gefia  Regmn  FnmcorMu ,  pmrtim  e  Gtigorii 
Turmiufis ,  pwrtim  aUumdi  dijfimfttu 

Tarias  Leftiones  aliquot  ex  nqftro  Codice  « 
fum  editione  Duchesniana  comparatas  ,  hic 
ejchibemus.  Incipientes  nempe  a  capite  ^g^ 
editionls  Duchesniands  ^ag,  719.  ufque  ad 
finem  operis.  Nocandum  eft ,  capitum  fec^ 
tiones  non  ubiquo  congruere  cum  editis. 
Hoc.  }8  oapite  narrantur  fcelert  Brunidiiidis, 
francorum  Reglnas ,  Sigeberti  Yiduac ,  qii9 
regnandi  cupidino  incenfa  tandem  nepotibua 
Xheodorico  &  Hieodobert* ,  qui  Auifarafis 
(t^  N^uftriae  Regna  tencbant ,  infidias  ftruxit^ 
donec  ipfii  jubente  CbtEirlco  II.  qui  univerfasi 
Galltas  llftnainhiam ,  defundis  PatrueUhus  » 
adeptus  cft ,  ladnoruini)o^naa  luit  Inddunt^ 
haec  in  annum  6iy  vide  {laynautc  Abr^ 
fhronologique. 

Dnchesnft 
ftnmihiklis  itco  fiepituper  inTidiun; 


Noften 
(Capat  indpit  jg.  jam  ante,  his  verbis, 
qnae  in  editiooe  Dachesne  capitis  pne« 
cedentis  fitii  adpolita  funt)  t»Lotariu8 
Moamque  a  Parifiis  exiit»  &  Atelauno 
>»Silya  ingrelTus  eii 

Duchesne. 
;,Cum  haec  audiflet  Theodericns ,  a« 
tyCerbis  moribus  ut  erat  exercitum  plu- 
t.rimum  commotum  contra  Theudo* 
9»bertum  &c. 

Nofter. 
ttHaec  audiens  Theudericus    fero  lit 
^^ecat  corde  hoftem  plurimum  com* 
,»movit 

NB.  Notanda  hlo  vox  bofiim ,  pro  iXircUu  f 
unde  vox  obfoleta  ^alUoa  Cfi »  Arm^.  - 

Duchesne. 
;»Cumque  &cramenta  ab  ipfis  Franco«' 
««rum  fublimibus  accepiflfet 

Nofter. 
;»Cumej  ipfi  Frand  Semares  &crame|i« 
»»ta  juiarent  &c  . 

Duchesne. 
•>Inde  enlm  cum  multa  fpoiia  Theodo- 

D  4  tfricas 


u- 


stricns  Rex  reyerftts,  cum  Filia  Thea^ 
•«dobord  Regis  Fratris  fui .  vel  daobus 
•>Fiiiis  eias  parvcilis  reverfiis  eft  ad  Vr* 
„  bem  Mettenfem »  ibiqae  BninehikK& 
\»Regina  advenerat  ,  ac^ehenfosque 
•«pueros  Fiiios  Theudobati  interfecit 

Nofter. 
;Jnde  -^  reverfus,  cum  Filiis  ,  ac 
9,FiKa  pulchra  Tbeudoberti  Regis  Fra- 
9»tris  fd  reverfiis  eft  Vrbem  Mettea- 
«,fem « ibique  Brunchildis  —  adveneral; 
9,adprehenlisque  Pueris  Filiis  TheUf 
»>doberti  interfecit  Minorem  enim^ 
^in  albis  ad  petran»  percuffiun  cerc« 
t^brum  elifit 

Cap.  }^ 

Dqchesne. 
^^>Theudericus  itaque  Rex  videns  FiUiani 
s^Theudoberti  quod  eflfet  pulchra»  v6-t 
„luit  eam  fibi  ad  con  jugium  copulare» 
atlCui  ait  Brnnehildis.  Quomodo  acci* 
^pere  poteris  FiUam  Fratris  tni  ?  A^ 
•filleait:  nonne  milii  dixifti  quod  nqn 
•»e(ret  Frater  meus  ?  Cur  induxifti  fu- 
,,per  me  hoc  peccqiitQm  ixmm  m^  • 


'S7 

»,&  rem  mortis ,  ut  fratrem  meom , 
,,&  Parrates  interimerem  ?  Et  evagi- 
»9,nato  gladio  voluit  eam  traasverberare. 
i,Ula  vero  a  drcamftantibus  er epta  •  ^- 
„vaiit  in  cubicalom  domus  elap^.  Poft 
^bsc  odio  nimio  infe^  potionem 
9,yenenatam  per  manus  miniftrorum 
^crud^lium  ei  transmiflt  Qui  (la^ 
»^tim  nefdons  bunc  dolum  venenum 
^bibit,  ac  deinde  deficiens  iniquum 
^,fudit  fpiritum.  Ittoqve  mortuo,  par^ 
»,vulos  Filios  eius  iniquiter  ipfa  Brune-. 
^luldis  juguhYit.  Juniorem  vero  pue^ 
^^rum  in  albis  elifo  cerebro  ad  petram 
^ioterfedt. 

Noftep. 

^sIUa  yero  a  Firts  mbilibus ,  qui  clt^ 
9,cumftabant  t  erepta.  Theudori* 
«•ctts  Rex  haec  ignolraiv  bibit  ,  lan^ 
»,guensque  ioiquum  ipiritum  in  pec^ 
i^catis  deificiens  mortuus  eft.  Fi-i 
^lios  eius  parvalos  ipfa  Brunehildia 
i^ocddit 

Fa» 


^8 

Xum.  jL  Sscmt 

Pag.  7'^ 


^  .,• 


Duchesnet 
t)His  Regibus  mortais,  Burgondiones 
\sSc . AttftraiU  cum  Francis  pace  faSa. 

Nofter. 
9»Cum  teHquis  Frantis  pace  £ida. 

Duchesne. 
9»At  illa  (BruDchildis)  credensei,  or- 
•,nata  cultu  regali  ad  eum  venit 

Nofter. 
„Illa  Tero  cultu  regale  ornata  ad  eum 
»,0^  Cq/irum  vel  Fiuvium  Titoa  venit 

Cap,  41, 

Duchesne. 
•,Erat  eo  tempore  poft  Landericum 
tyGundoaidus  Jiobilis»  Major  Domus 
^in  aula  Regis. 

Noftcr. 
„Gundolandus  Nobilis*,  Majorum  Do- 
»»mus  in  aula  Regis. 

Dnchesne. 
„Cognovit  Berthoaldus  effe  Regem,  & 
»>ait :  TOne  hk  eras  bile  jumentis. 

Nofter. 
f  jCognovit  eum  Bertoaldus  effe  Regem 
9»&  ait :  Tu  hic  eras  bile  jumente. 


JfiM;  X  SeculL 

puchesne, 
9,Rex  vero  tota  terra  Saxonorum  va- 
y^ftata  Populo  illo  interfefto »  non  ibi 
»,hominem  majorem  relinquerat  vU 
,,yentem ,  nili  &  gladius  (uus,  quod 
«^l|yatham  vocant,  per  longum  habebat 

Nofter. 
«^Non  ibi  majorem  hofntnem  Tiventem 
^^reliquit  nifi  ut  gladius  fuus  quod  iff^ 
«>ta  vocant  per  longum  habefaat 

Pag,  717.  Cap,4i, 

Duchesna 
«,Eo  tempore   deffundo  Gnndoaldo 
5»Majore  Domus  inclito,  Dagobertua 

Rex  Erconaldum  Virum  inluftrem  in 

Majorem  Domatus  ftatuit 

Nofter. 
Dagobertus  Rex  Ercbonuldo  Viro  in<t 
5,luftre  in  Majornm  Domato  ftatuit 


99 


99 


Cap.  4)« 

;»Regnavitque  (Dagobertus)  atmos  34; 
Nofter :    ,»anni8  44. 

NB.  Secundnm  Pracfld.  Haynanlt,  Dagobcrtua 
^  a«no  0,%^  8^  644^  rej^&vit ,  annos  nenu 


^o 


m,^m     inpy. 


pe  22  y  quod  ^  noftro  Anonymo  magnoper^ 
diftkt  Magis  adhuc,  fi  Regni  ejus  initium 
a  morte  patris  Ciotarii  II.  qux  evenit  anno 
6}i'  computes.  Auilrafix  enim  Regnimi  jam 
ante  aliquot^  annos  Filio.  tradiderat^ 

Cap.  44, 

s,Obiit  aqtem  Theaderiqjs  Rex »  re- 
„gnavitque  annos  XiX.  -*  Nec  mul- 
„  to  poft  ipfe  Ctodoveus  puer  mortaoft 
s,eft ,  regnavitque  annos  IL 

Nofter  f adem  habet 

IJB.  Etiam  hlc  annorum  numerus  non  conve- 

nit  cum  Prefidis  Haynault  calqulo.  (^i  nempe 

Theodericum  III.  ab  anno  67^.  ad  690.  ChIo< 

doveum  a  690.  ad  695.  itaque  annojS  5^|  xeg^ 

-  nafTe  refFert, 

:     Cap.  LIIL 

ssSuccedente  igitur  tempore  tterum 
^ipfe  Chilpericus  — -»  perpeffi  funC 
t.difpendium.  Quo  etiam  tempore  pras* 
„di<3ms  Vir  Catolus  excrdtu  commoto 
t,iterum  contra  Chilpericum  vel  Ra- 
t,genfredum  ad  bellum  furrexit 

Nofter  eadem  habet,  fed  in  his  Tocibus : 
9,Cum  Ple&rude  Matrona  difceptavit. 

Codex  noftef  mvtilus  eft,  &  d^eft  folium 
integrum. 

Ultima  pa^ina  habet  hacq ,  hx  qiubu»  Chro- 
.     oica  definit; 


Dachesnei 
«»Fran  d  veroTheudericum  IL  Cala  Mo- 
,,oafterip  enutritum  filium  Dagober* 
»»ti  junioris  Regem  fuper  fe  ftatuunt 
9tQui  ufque  nunc  in  Regno  fubliftit 

Nofter.  »,Monafterib  enutritum  filium 
^pagoberti  juniods  Regem  fuper  fe 
t»ftatuunt  Qui  nunc  anno  fexto  in 
,»Regno  fubfiftit 

ific  defintrCodex  nofter ,  qui  fcatet  mendifi 
grammaticis  ,  &  ortographids  ,  pr6  illorum 
temporum  barbarie  ,  quam  in  multis  ejus 
aevi.  codicibds  obfervavimus.  Teftis  iiia  in- 
fcriptio  codicis  Conciliorum  ^  Rachione  Ar« 
gentin.  Epifcppo  jubente  fcripd ,  de  quo 
.  Tomo  I.  noftri  Catalogi  plura  dixi.  Ju« 
bente  enim  illo  Epifcopo  Rachione,  foioe* 
ciimi  plurimi  fcripd  funt 

22.  Codex  membnin»  Xllh 

tn  ^jrbvr  gtnealogita  Regum  Francorum  a 
Pbaramundo  &  Sicambris  ufque  ad 
Ludovicum  Pbilippi  Aug.  Filium^ad^ 
ditu  Hifidricis  quibmdam  narratio^ 
nibm  adfingula  Regna. 
Hifioria  cbronica  mundi  ^RegumFran^ 
cia  ab  orbe  conditoufq;  ad  Pbilip.  Aug. 

Autor  in  praefadone  ait  fe  Hugonem  de  S. 
Vidore  fcqui.  In  fine  codids  legitor :  ,,ann& 
,,Gracias  i28o.die  Domin.  ante  Feftum  B.Egi- 
„dii  fiiit  Eclipfis  Lunae.'*  —  quod  Itriptum 
.  Tidetur  eodem  tempore ,  quo  codex  ipfe. 


607.  Codex  membfaiL  XlIL 

fivo 

'  Anonymi  CbronicoH  Re^m  Francorwn^ 
ab  origine  gentis ,  ufque  ad  obitum 
Ludovici  f^ilL  vel  oHnum  izzC^ 

goKa. 

Hoc  opurcuUim ,  quamvis  dtuluB  &  no» 
ttien  autoris  defmt ,  idem  efle  comperimus, 
ex  qoo  excerptum  dedere  Fragmentum  Edi^ 
tores  Thefauri  Scriptorum  Franoiac,  Mona« 
chi  Consregadonis  S%  Mauri,  TotnoX»  Farift 
1760.  foi.  pag.  278. 279. 

Quum  vero  nihil  diud  hadenus  in  ilk  coU 
ledione  de  hoc  opufculo  traditum  fuerit  ^ 

auod  tamen  memoria  dignum  videtur,  ideo 
lud  amplius  defcriber« ,  &  exoerptum  ex 
iilo  fubjungere  opene  predum  fbre  duxL 

Implet  paginas  H|-  &  in  iibros  ;.  divifum  eft. 
Frior  tradit  hiftonam  prims  fdrpis  ^  nempe 
Merovin|:icai ,  &  paginis  124*  ahfolvitur.  Se* 
cundus  kber  Regum  e  Caroli  Magni  idrpe  ret 
geftas  refert)  adpaginam  ufque  ^05.  Ter^ 
tia  pars  ^8»  tantum  paginas  implet,  &  in 
Ludovico  Vlil.  Regis  Ludovid  Sandi  patre 
delinit  Ex  ladno  fermone  hoc.opus  transla« 
tum  fuiiTc  docet  Ffaefado.  Decficavit  verfiQ» 
nem  fuam  autor  Alphonfo  Comtd  Fidavo« 
xum  &  Tholafie,  Ludovici  San€d  ftatri.  Fpn* 
tes  y  ex  quibus  hoc  opus  conditum  fiiit ,  in 
Prsefadone  fit:  indicantur : 

t,Et  porce  qu'on  ne  me  tiegne  a  men- 
9,congier  de  ce  que  je  dirai  fbiis  fent 

i^que 


sssEsessasssssBBSSBsaiipBaBSBeai 


,>qae  ce  qae  je  dirai  eft  ejlres  des  ge- 
»,ftes  de  ces  Sains :  Sain  Remi »  Saint 
»,LoYi ,  Saia  Vendical ,  &  de  la  Vie 
»,Sain  Lambert^  qai  enii  commence: 
9,Gloriofu8  Vir  &a  &  es  Croniques 
„Haes  de  Florence ,  &  es  Croniques 
>,fiobert  dAuxaerre  &  el  livre  Ifidoi- 
99TC  qui  eft  nommes  Etliimologie,  & 
y^Croniques  Saint  Pere  le  Vif  de  Sens 
M&  es  Eftoires  de9  Lombar^ ,  &  el 
,,livre  Guerin  qui  dit  que  il  oorri 
9,Karles  M.  &  en  une  Eftoire  que  Ton 
,,apele  Tbupin^  &  en  un  livre  qui 
„parole  des  geftes  des  Rois  de  Fran- 
,,ce  qui  eft  k  Saint  Qermain  des  Pres 
,,&  el  livre  Nitart  qui  parle  de  la 
„discorde  Louis  le  Pl  £t  es  Croni- 
^qaes  de  Charit^ ,  en  Peftoire  de  Jhe- 
,,ruialem  &  en  un  livre  qui  parole  des 
Mcrovres.Louis  le  Pi  &  de  fon  lils  Fe- 
9,lipe  qui  a  ce  tems  raignoit. 

Nota  funt  maxfmam  partem  opera  ,  quae  fik 
pra  laudantur.  Uldmum  opus  in  hac  ferie 
eft  Vita  quasdam  Ludovici  Sancti ;  quae  fe- 
qunutur  de  Philippo  Rege  ,  autorem  fub  Phi- 
Uppo  Audace ,  Ludovici  Sandti  filio ,  fcripfiiTe 
probant.  Fnefatio  aiitem  h;is  veibis  incipit : 


J 


Num.  A.  £iiM& 

»)A  fon  tr^  chier  Seigtiear  le  Tres 
^,bon  Chreftien  la  Tres  vaillant  per- 
„fonne  Conte  de  Poitiers  &  de  ThoB- 
^Jdufe.  Cil  qni  eft  fes  Serjeans  & 
»»Clers  Sc  fes  Qbeifans  qui  a  cefte  osu^ 
^,vre  translat^  de  latin  en  fran^ois  eii« 
t)Core  foit  il  pou  digne  de  faluer  •  Sa« 
>,lut  cn  Jefucrift, 

Sequitur  Excefptum  nbftiiun  qu6d  ab  uhi- 
)nis  lineis  excerpd  ,  quod  exfiat  lA  Recucil 
tdcs  Hiftoires  dos  Gaules ,  TomeX.^.279. 
incipk ,  nempe  a  moVte  Regis  Roberti  anho 
16 ji.  definit  vero  in  obitu  Philippi  l  ncm- 
pe  anAo  i  log.  multa  condnet  ledtu  digna  , 
quas  animadterfionibus  illuftrare  opns  eik 

^  Jcil  Robert  out  3  fils  de  &  femoie 
^^Conftance ,  Hiie ,  Oede  &  HenrL 
,>Hues  li  aisn^s  fu  facr^  &  enoins  Sc 
^Jeves  a  Roi  a  Compigne.  A  icelui 
,»prift  une  maladie  telle  quil  en  mo- 
,>rut  z  ans  devant  fon  Pere;  Comme 
9»il  fu  trespaflfes  Henris  fes  freres  bx 
»)Coron^s  en  fon  lieu  &  tout  a  la  vie 
s,du  Pere.  Hnedes  eftois  drois  fonx» 
,,ne  demora  gueres  apres  queli  Rois 
„Robers  morut  a  Meleun ,  &  f u  ^ 
.^ois  (enfeveli)  a  Saint  Denys  de  les 

fffon 


ttfon  Pere.  Qpant  cil  Rois  Rbbers  fii 
»,mors  li  Rois  -Henris  (es  fils  prift  a 
»,{bmme  Anne  la  flUe  du  Roy  Ruffin. 
tJcde  Dame  pAifbit  plus  as  cfaofes 
9»ayenir  que  as  ehJErfes  prefentes»  cfeft 
»,a  dire  qu^ele  ptofoiC  plus  a  Dien  que 
»^as  chofes  du  fiecle »  dont  il  avint  qu'- 
>,ele  fit  eftorer  (bStir)  une  Yglife  a 
^ySenlis,  en  Peaeur  de  Saint  Vincent. 
»,dicele  Dame  ot  li  Rois  Henris  3  fil^ 
^«Phelippe  Robert  &  Hues  le  Grant 
^Jcelui  Hues  li  grans  engendra  Raoul 
^M  Conte  de  Vermandois :  EI  tens  ai 
»,celui  Hne  fu  fondes  li  lieus  qui  eft 
»,apeles  de  la  charit^ «  &  le  fit  fondec 
),&  eftorer  Giiraus  uns  vaillahs  hons » 
^,qui  fii  I!  premiers  Prieurs  du  lieir 
^^mesmes.  Et  icelui  lieu  ou  Podym 
^fix  fond^e  li  donna  la  noble  lign^o 
,)de  Chalant  En  Pan  de  lincarnadoa 
>»iOf5.  quant  li  Rois  Henris  oC 
,,raign^  30  ans  il  fift  HieUppe  fon 
,,fils  enoindre  &  lever  ^  Roi  en  PY- 
,,glife  de  Ralins.  £n  lan  apres  ftiorut 
9,li  Rois  Henris  qui  fii  portes  &  ea« 
»»fois  ea  ITglife  Saint  Denk 

£  Qiiant 


BS-SBSSSmiBBBMHBSfBaBaE 


9» 


Vnm.  ,JL  SeadL 

.Quant  Phclipcs  fii  Sircs  &  Rois,  II 

,prift  a  hme  Berthc .  la  fiUc  Baodoin 

Je  Contc  d^Hollandc  ,   &  Socr  le 

j,ContedcFlandrcs;  dicde  Dame  cn- 

.gendm  li  Rois  Phelipcs  Conftancc 

,qoi  fti  feme  ao  Prince  d'Antiochc 

»Cil  Rois  Phelipcs   acheta   Boorges 

4'an  Chevitier  qoi  avoit  non  Kar- 

.,fnns  s  &  li  cofta  60  m.  foos.   En  ces 

,,entrcfctcs  mot  goerre  entre  Gode- 

,froi  a  la  Barbe  qoi  cftoit  Cootes 

,d'Angiers  ,  &  Fooqoe  Rechin  fon 

^frere  qoi  eftoit  Coensdc  Gaftinois. 

,Et  fe  pleignoit  icil  Fooqoes  dc  Gio- 

►froi  fon  fr^re  porce  qoe  il  Ij  avoit 

4on^  trop  petite  partie  de  la  tcrre, 

»Cil  Fooqoes  s'envint  ao  Roi  Fhelipes. 

ȣt  li  promift  cn  bonc  fois  qoe  il  li 

^onroit  toot  Gaftinois  cn  heritage 

,sil  ne  s'entremctoit  de  leor  guerce. 

„Et  li  Roy  li  otroia  volcntiers.  Qpant 

31  oot  Potroi  do  Roi ,   H  corot  fos 

Gi^oi  (bn  fr^rc.  Et  ot  cn  s^aidc  les 

^•Barons  Dtmim  &  de  Toraine.     Et 

^i  ot  moolt  grant  goerre,  &  grant  do- 

,,mage  &  de  Ponc  partic^  &  de  raotre. 


>»i 
» 

..1 

•*• 

»»■ 

*>i 
** 


k 


«7 

>,  A  !a  ImMq  fo  Giefrote  vajncas  &  pris 
»»&  fl^  en  cbartre  &  tenas  toas  les 
),  jors  de  fii  vie  qoe  ofiqaes  if  en  oifll 
^»Lors  lefla  dl  Fmquet  Gaftinois  aa 
),Roi  de  France  ors  comme  il  ii  avoit 
»,proiniB.  Et  li  Rois  iora  bortement  qae 
^Jl  tendroit  la  tertie  atis  m  &  as  cou- 
^ftunres  que  de  avoit  ^t^  tenne.  Cat 
9»aatrement  ne  Toadrelit  li  hdmmedi» 
»»pais  fere  liommage  aa  Roi.  kil  Roia 
^,Plielipes  ofta  t!e  Satnt  Martin  det 
>iclians  les  Clers  feculers »  &  i  eftabli 
»,Moines  de  lH>rdre  de  Claigniqai  en» 
tsoore  y  font 

«An  tens  a  icdai  Roi  Fhelipes  qaanC 
^•il  ot  raign^  2f  ans  Tindtent  noo- 
>,Yeles  aus  gens  de  France ,  &  as  nai» 
^cicms  dentoor  qne  h  terre  de  Jefo* 
^iaiem  eftoit  degaft^e »  &  qne  li  (kini 
»,h'eas  eftoit  conchii^s  &  liures  a  maL 
mU  Turc  &  li  Perfans  avoient  en- 
>,v2ds  les  Creftiens  &  en  avoient  plo» 
^fenrs  ocis ,  &  a  plnfburs  fetes  main'» 
»»tes  moleftes ,  connie  ce  s^efmurent 
,»tnit  communemdnt  li  corag^  desbons 
•^Creftiens.    A  icel  tems  .yit  len  monlt 

S  «  dt 


■»- 


•*s 

.  s,dc  fignes  tpariflbos  el  Ckk^  li  im  s'en 
9,hardirent  por  lcfe  autres,  premiere- 
«,ment  U  Dus  Sc  U  Cante.     Tuit  li 

'   ,»puillan8  &  tnit  li  noble ,  Tait  franc; 

;   t>Tuit  ferf  t  poure ,  riche  j  ETesqnes, 

.  9,  Arcevesqnes ,  Moinest  Abes,  ^iel 
,»&  jeunne ,  Gar<;onnet ,  &  pucelletes, 
„DaiDei ,  &  DemoiTellea ,  Vallet,  & 

.  „pucelies  ,  treftuit  fiirent  dun  cor^ge 
9,fan8  pdne  redouter  de  vencher  la 

.  „honte  Jefus  Chrift.  Cil  dEfpaignes 
^fesmirent  ,  dl  dEngleterre  ;^  Pe 
•,Normendie.  De  Bretaigne.  D'fifcoc6. 
„De  Flandres.  De  Provence.  D'Aqui- 
„taine.  De  Loheraigne.  De  Borgoigne. 
,,D'AIlemagne.  De  Lombardie.  De 
„Puille.  De  Calabre.  De  Secile.  Tre- 
„ftuit  communement  par  Tefpirement 
„noftre  Sdgneur  priftrent  la  croix 
„pour  aller  yenchier  le  tort  que  Pen 
„fefoit  k  noftre  Seigneur.  Et  firent 
„treftuit  notre  Creitien  pes  k  leur  ane- 
„mis.  £t  fu  partot  communement  pes 
„a  fermee  &  premierement  li  Creftien 
„coururent  fus  les  Juis  par  tous  les 
t,lieus  ou  ils  les  fovoient  &  les  con- 

„traintrent 


f9 

;,traintrtiit  k  croire  en  Diivu  Tuit 
9»cil  qui  Youdrosent  croire  fureot  baup- 
s»tizies.  £t  cil  qui  ne  TOUidrent  croire 
nfurent  ods,  ^  comandes  aus  Deables. 

,»Or  porr^  oir  les  noins  des  haus  hom- 
;»iiies  qui  a  cele  Toie  alerent  outreniien 
;^PIerre  li  Ermites.  Godefroi  de  BuiU 
5,lon  •  Baudoins  fes  Freres ,  Baudoins 
9M  Cuens  de  Mons  en  Hayriault  Li 
9,Cuens  de  Saint  Giles.  Rkimons  11 
t,Evesques  de  Forey.  Binemons  le  fils 
«^Robert  li  Normans.  Hues  li  grant 
t^freres  au  Roi  Phelippe  de  Prance. 
t»Icil  Hues  fe  prouva  preudons  en  age^ 
ft^Evrars  d  .  .  •  .   Achart  de  Mont* 

^melion •  .  .  li  Cuens  4c 

^Chartres  ,  Robers  de  Canon  — — 
;,Tult  que  f ai  nomm^s  &  moult  dVu- 
^tres  qui  n'efterre  nomm^  alerent  ou- 
„tremer  par  la  vOlent^  Jefo  Chdft  por 
,^(a  honte  venchier.  £t  firent  tant  en« 
,,trax  par  Paide  de  Dieu  &  par  leur 
^grant  peine  que  U  dclivrerent  Jeru- 
,,&lem  &  Antioche  &  moult  dautres 
^,cit6z  &  de  Chatiax  des  mains  aus 
asSarrafins  &  ^e  jleur  povoir.   £t  gar- 

E'3  «^derent 


^K)" 


Mderent  le  paii  de  Creftieiitd  &  ea 
,»chacierefit  les  Payens» 

,,Apre9  ce  quant  li  Rots  Pbelipei  oft 
»,raign6  42  a^s  il  ayint  a  Ibn  terat 
»»qiie  Moines  qai  eiflrent  d«  Motesmec 
^«fonderent  une  Abaye  qoi  eft  apele^ 
„Ciftiax.  Icii  Phelipe  lefla  (a  fimmc 
eieponfe  qui  ot  non  Berthe  de  laqae^ 
„le  il  avoit  un  fiis  moultvaiUant  qui 
»,ot  non  Louis  le  Gros.  Et  prit  unc 
«,autre  femme  contre  droit ,  qui  ot 
9,non  Bertrande  laquele  avoit  leffi^  fon 
9,Seigneur  qui  avQit  non  Fouqueii 
»,Rechin  d^Angiers."  . 

Ha<flenu9  Etcerptum  noftnun.'  Opus  iprum 
ex  varii^  Chronici»  compilatum  eiOb  pateu 
In  hifloria  tertifli  ftirpit «  R^um  ncmpe  ei^ 
familia  Hugow  Capeti  ^  brevior  eft  narratio» 
quam  \ii  prionbus.  Quae  de  Roberto  Rege» 
Augonis  Capeti  filio ,  edita  &nt  in  TkeGiura 
Benedi^norum  S,  Mauri,  rcpetere  noluL 
De  iilus  Roberd  Regis  monere  fatis  eft,  au« 
torem  Chronici  noftris  ,  quartum  fifium  ^ 
iiempe  Robertmm ,  omittere  >  qirt  Dux  Bur^ 
gundi^e  fuit  >  &  poft  patris  Roberti  obicum 
de  Regni  fucceffione  cum  fratre  Henrico  Re^ 
ge  beilum  movit ,  Infttgante  &  fovente  mft^ 
tre  Conftan^a  y  Quilelmi  Aquitamie  Dud^ 
filia  ,  Regis  Roberti  ukore.  De  Roberti  pro- 
{eoic  vide  pi9ch>ue  Franeorum  Hiftoricum 


7» 


JftOfk 


illiiftrem )  Mezeray.  AlterFranconimHiftori- 
cus  Johannes  de  Serres ,  Robertum  ,  Regis 
Roberd  filium,  Henrico  natu  majorem  fuiile 
tradit,  &  a  Patre  fucceflione  Regis  &  legiti- 
ma  primo  geniturae  jure  privatum  ,  quum 
a  reliquis  Hiftoricis  Henricus  poft  Hugonis 
obitum  natu  maximus  inter  fratrcs  fuifle  tra- 
datur.  De  Eudone ,  quarto  Roberti  Rcgis  fi- 
lio  yide  Hiftoricos  nempe  Mezeray  &  Ab- 
batem  Veliy.  De  uxoribus  Henrid  Re^is  , 
Mathilde  nempe  ,  Conradi  Salid  forore  vide 
eundem  Mezeray.  Hanq  Regi  Henricq  cir- 
ca  io)4  de(pon(atam ,  fed  nondum  nuptam 
ciiaSc  tradit  Wippo  in  Vita  Conradi  Salid 
^nam  edidit  tomo  4to  fcriptorum  Gendanico- 
fumGotl.  Stnivius.Rati$bonae  i726.fbL  Altera 
Regis  Hensici  uxor ,  Anna ,  Regis  Ruflbrum 
fiiia ,  ex  ^ua  liberos  fnftulit,  commemoratur 
noftro  Anonymo  ,  qui  de  Mathtldi  nihil 
habet    Mezeray  de  utraque  fu(e  diflerit. 

De  Pr^cipibus  &  Nobilibus  f|ui  primr  fub 
Duce  GodefHdo  in  Paieftinam  expeditioni 
adfuere  confer  Hifloricos  de  Bello  (acro. 
Nomina  multa  Prindpum  refert  Mczeray, 
nbi  eam  expedidonem  narrat 

^09.  Codex  chartaceus  ,    olim   Claudii  Fauchet,  XV* 
in  fbL    dein  Bongarfii. 

Anonymi  Hjftoria  Andegavenfim  Con^ 
juhinu 

Inido  Operis  ,  quod  idem  efle  exiftimamut 
cum  opere  illo «  quod  fub  No,  14947,  rec^ 
fnitP.  Le  Long.  Bibliotheque  hmorique  de 
la  Frailce,  amor  anonymus  librum  dedicat 

£  4  Haw 


7» 


Jhim.  J$,  Seemlk 

Henrico  II.  Flantagraeto  Anglonim  Regi  ; 
res  geftas  Comitum  Andegavenfium  Avoruixi 
nempe  Henrici  Regis,  a  Caroli  Calvi  teoK 
poribus  ufque  ad  mortem  Gauffiridi  Ptanta- 
gened  )  PatrisHenriciRegis>deducit.  Implet 
folia  91.  paginas  182,  Hooopus  quum  ha^ 
dtenus  anecdotum  fit ,  praeter  excerptuni 
quod  Lucas  d'Acheri  fpicUegii  tomo  10.  edi- 
dit )  hic  edere  lubet;  initium  ^  dedicatio^ 
nem  nempe  &  pr^sfationem  i  detnde  quas^ 
dam  ex  ultimis  operis  paginis.    Sic  incipit: 

»,DomiQO  Henrico  Regi  Anglorum» 
„Duci  Normannorum ,  Comiti  Anide^ 
^gaTomm,  Toronum,  Cenomanoromt 
,,Prineipi  Aquitanorom ,  Duci  Va(co^ 
9,num,  Avemomm,  Duci  Cbam  Briu 
,,torum  •  Frater  fnoforu  Momftctii  ^ 
»,humillimus  Monachorum  &  pars  ima 
^Clericomm  ,  pacem  cum  gaudio » 
j^vitam  lalutem  &  fenitatem  ab  eo  qui 
^&dX  £ilutem  Regibus. 

,,Hiftoriam  five  Gefta  Andegavorum 
9,Confulum  Anteceflforam  tuorum  ex 
,,multis  Dodorum  fcriptis  excerpfi  in 
9,uno  voluminis  coi^ore  compilavi  \U 
„cet  quidam  ante  me  breves  Cronicas 
,,fcripferit  &  tn  proemio  ipias  prece-» 
i^dente  hujusmodi  v$rba  premiferit  de 


73 

^^ConfuUlm  Andegavormn 9  quas  nimis 
,,confufe  rodique  fermone  (criptas 
^,compari  quam  verifiimc  potero  pau* 
^,cis  verbis  brevitec  Sc  commode  enu- 
s^cleabo*  Nos  autem  moderni  anti^ 
9»quorum  emuli  cum  vita  noftra  brevis 
^^fit  mcmoriam  eorum  quam  maxime 
.^longam  efficere  debemus  ,  quorum 
A^virtus  dkf^  &  eterna  habetur.  In- 
•«>tentio  igitur  noftra  eft  vitam  mores 
«sadus  anteceflbrum  tuorum  Andega* 
tsvenfium  Confulum  in  propatulo  d&* 
^ymonft^-are  &c 

Dehi  fontes  ,  ex  quibiis  hiftorlam  fuam  com- 
pilayit ,  onumerat  fio :         . 

-„Ut  autem  in  his  qaac  fcripQmus  vcl 
„tibi  vel  ceteris  auditoribus  f.  lefto-* 
y^ribus  hujus  hiftoriae  occafionem  du^ 
,,bitandi  fubtraham ,  quibus  h^ec  au-* 
„toribus  didicerim  breviter  intimare 
9«cttrabo,  vera  enim  hiftoriae  lex  eft 
,»fimplicita:  id  quod  &ma  vulgante 
ncolligitur  fcribendo  pofteris  rei^fica- 
„rc.  Primus  fcriptor  exftitit  Tbomas 
^^Lucbenfis  W  qui  brcvcs  Cronicas  no^^ 

Nota  (4)  in^ffl&r^e  a  Bongariii  tessA^  legituit 
'  Tbimw  de  Lficbis. 


74 


»»mine  Odonit  Abbatis  intitnlatas  (ot  I 

t»ab  ejas  ore  aadivi)  reperit ,  &  malta  ' 

»,quas  fiima  teftante  cognovit  addidit 
•tSecundos  exftitit  Rabinus  W  &  Brito 
^^Ambaziacenfis  qai  ipfas  Cronicas  e- 
y^mendaverunt  &  qaedam  (at  Tiva  vo- 
»»ce  ab  ipiis  accepi)  addideront  Ter- 
titius  ego  ez  multis  hiftoriis  molta  ad» 
»»didi  &  ad  autoritatem  hiftoris  & 
yyftudium  audientinm  five  legentium 
9»nomina  audorum  annotare  curavL 
^Primo  ex  Hifioria  Francorum  nott- 
t»nulla.  Secundo  ex  liiftoria  GlabdU 
^RoduJpbi  mvitSL  Tertio  ex  Cronico 
wGauffredi  de  Recbin  aiiqua«  Qpar- 
t»tD  ex  didis  Magifiri  Rabin  quedangi 
t^necefTaria.  Qpinto  ex  fcriptis  GaBe^ 
^yrii  Co?npendien/is  Majoris  Monar 
,,fterii  Monachi  non  negligenda.  Maec 
^^ego  dum  in  abditis  volaminibus  in- 
»,veii^em  fcripta  non  fam  p^pefras 


infrudtuofo  filentio  tegi  &a 


Poft  praefadQnem  ,   imtiiun  narrationis  .fic 
habet  : 

fft)  la  maigitte,  JUMi,  Bntm£Amtot/k 


75  ' 

mmmmmmmmtammBBKssmmmmmmmmaB 

ji,  SecmlL 

»,De  Torcpiatio  £  Tertolpha     Fuit 

,»vir  quidam  de  Armorica  qus  nunc 

9»Britam)!a  minor  dicitur  GaOico  nomi- 

,,ne  Torqmitius,  genus  cujut  olim  at^ 

„Armorica  juflfu  JVlaximini  ImperatOk 

,,ris  a  Britonibus  expulTum  e(t  Ifte  a 

,,Britonibus  proprietatem   Tetufti  ac 

,,Romani  nominls  ignorantibus  cor- 

,»rupto  vocabulo  Tortulphus  didus  e(L 

,,Quem  Caroltts  Calvus  eo  anno  quo 

,,ab  Andegavis  &  a  toto  regno  fuo 

;,Normannos  expulit  illius  Forefte  quae 

^^Wdus  Meruli  nuncupatur  fbreftarium 

^«conftituit.  Sicut  enim  cum  plures  re- 

9,ferunt  genus  fiium  nolentibus  Brito* 

,,nibus  (^)  dtu  in  nemoribus  vixerat^  it 

»,vero  in  pago  Reshdonico  oriundus 

»,faabitator  rufticanus  Itiit  ex  copia  fil- 

^veftri   £t  venatico  exerdtio  viditan^ 

^hujus  modi  ut  aliqui  Britones  Brigios 

,»vocant  nos  autem  Frand  Biriarios  (^ 

,»ve  pedicarios  dicimus  (^X 

Qiu» 

(a)  In  ma^e  a  Bongarfio  :  Rnmit. 

(fi)  In  margine  Bongarihis:  Berjir^  peurdrar    ^ 
de  Farg,    De  hag  voce  quam  &  Germani 
habent  Birfm ,  vide  Du  Cange,  qui  etiaQi 
buuc  loGum  citat^ 


2lum. 


»t 


99 


Qus  (isqountur ,  ex  ultiinis  Codids  pagiois 
ufque  ad  iinem  e^Lcerpimus. 

Deinde  (poft  mortcm  Baldoitii  Hic» 
>»rofoiymarum  Regis)  Jlierololymitas 
,,inito  falubri  confiiio  alii^m  Balduv- 
„num  Confulem  ^^es  divina  prudea- 
»>tia  Jherofolymis  gratia  coUoquendi 
cum  Rege  cognato  fno  tunc  profec- 
tum  illico  fibi  Regem  creaTerunt , 
»,ita  cui  coiloqui  morte  pre?ento  non 
„potuit  communi  elei^ione  eo  fepulto 
,,in  Regnum  fucceflit  *-^-  Ifte  Bal* 
^,dumns  carens  fiiiis  ex  uxore  fua  fi« 
„lia$  genuit ,  quarum  |Jrimo*genitam 
^Andegavenfis  tulco,  aliam  Bnamun* 
9,dus  juvenis  princeps  Antiochenus  lia- 
»,buit  uxorem  »  ex  qua  genuit  fiUam, 
„quam  optimus  Raimundua  fi-ater  Co- 
„mitis  Pidavomm  cum  Antiochenp 
9,Principatu  duxit  uxorem.  Buamun- 
»»dus  filius  Roberti  Guiscardi  ex  Con- 
^ftantia  Philippi  Regis  Francorum  filia 
„iftum  genuit  Buamundum,  qui  a  Da- 
^mafcenis  occifus  e(i  Mortuo  Baldui- 
»,no  Fulco  Jfaerulalem  Regnum  viril^ 
,,ter  rexit,  Damafcenos  Afcalonitasque 

„fibi 


77 


9,fibi  tribatarios  fecit ,  denique  ante- 
g,quam  Raimundus  filiam  Buamundi 
,,duceret  Antiochenum  principatum 
9»maximo  labore  contra  Turcos  abfque 
muIIo  damno  manu  tenuit ,  qui  ex  u« 
»,xpre  fua  duos  filios  Balduinum  &  A- 
omaricum  genuit ,  ipfe  vero  cum  ad 
,,fenilem  perveniflfet  etatem,  vir  bel- 
^ylicofus  obiit»  fepultusque  eft  cum  a- 
9»liis  Regibus  in  Golgotha ,  cujus  fi« 
^ylium  Balduinum  Jherofolymitani  Re- 
ytgem  fibi  conflituunt 

,»Ut  &dum  eft  dum  Gauflfredus  filius 
»,Fulconis  Regis  Jherulalem  terram 
»,fuam  in  pace  regeret  monltu  impio- 
„rum  Helgas  frater  ejus  Ceoomanicum 
»«exigens  Confulatum  ipfum  fratrem 
9,(kpe  impugnabat  quem  captum  Gauf- 
Mfi-edus  multis  diebus  Turonis  incar- 
9»ceratum  tenuit  Sed  poftea  inde  \u 
»,beratus  gravi  morbp  a  carcere  con- 
»»trado  juvenis  obiit  Semper  potentes 
»,fi*atres  male  concordes  nimiaque  cu- 
npidine  coeci  res  fuas  in  medio  tenere 
9»nolentes  inter  fe  diflSdent ,  &  cum 
»»fna8  vires  mifcere  juvat  pereunt  Fuit 

^«autem 


7« 

Vwn.  A.  SicmM. 

fe,autem  Gauf&idas  profoitate  admira^ 
i.bilis ,  jufticias  infignis ,  miliciaB  ac« 
„tibus  deditus  >  optime  litteratus,  in* 
9^ter  Qericos  &  Laicos  facundiffimos» 
»,fere  omnibus  bonis  moribus  repletas» 
9»&  quamvis  muicas  tribulaciones  a  fuis 
»,fit  perpeflfus »  tamen  ab  omnibus  eft 
,,dtledus  quod  in  acquifitione  ducatus 
««Normanniac  comprobatum  eft.  Anno 
ab  incarnationeDni(«)h^£/r^J^ 
timo  regni  Tero  trigefimo  quinto 
Henricus  vero  ,  Rex  Angliae ,  obiiC 
juxta  Rothomagum  in  loco  qui  Leons 
vocatur  ante  natale  Domini »  cujus 
corpus  delatam  &  fepuitum  eft  ia 
Anglia »  quo  mortuo  SCephanos  Co« 
mes,  fracer  Comicis  Theobaldi,  nepos 
defundi  Regis »  dic  natalis  Domini 
coronatus  eft  in  Anglia  Normanniam 
•,in  fuo  dominio  recinens.  Secundo 
«,anno  ficcitas  permaxima  fuit  a  Mar^ 
tio  ufque  Calendas  Septembris ,  quo 
tempore  Gauffridus  Comes  coadu* 
natis  mazimis  copiis  militum  &  pe- 


99 
%9 

99 

•  9 


99 

39 
99 


»» 


ditom 


(4)  Codex  male  habet  quatre  centelima  pr<i 
nj7. 


79 


,,ditaiii  adjavantibin  fibi  Baronibas 

i,candis  Normanniam  intraTic»  eam* 

^que  totam  acquifitam  excepto  oppi- 

,,do  qood  dicitur  (^)  Guilanum,  quod 

,»Regi  Francorum  Ludovico  ne  fibi 

-  tsQQceret  conceffit ,  fic  Tero  Dux  Nor- 

.  tsmannorum  effedus  eft.    Qpo  autem 

.  ^labore  quanb^ue  cura  jMofteriohdni 

•^Benardi  obfeflfum  hyeme  &  eftate  Tix* 

,,que  etiam  anno  perado  captum  de« 

»»leTit  »     quantamque    (0   omnibus 

t>notum  eft ,  ut  ait  Boetius.    Qjiid  di- 

.  Mgnom  ftolidis  mentibus  in  preces  nifi 

.  «tUt  opes  &  lionores  ambiant,  ita  tamea 

^Qt  cum  fiilfa  booa  pepererint  illis  o^ 

.  Mmtffis  ad  cognitionem  Teri  boni  fefti* 

ft^naoter  perTeniant  Gaufifredus  autem 

.  »,qaodam  tempore,  cum  a  coUoquio 

,  ^fRegis  Francorum  in  confinio  Nor- 

.  9»manQiie  &  Franciae  fiido  rediret  ni- 

t^mio  calore  ipfum   orgente  balneo 

•scujnsdam  fluTii  ufus  febri  peracuta 

•»apud  Cqftrum  Leidii  p^Tenit»  ibique 

t»noa 

(k)  BongarGus  adfcripfit:  ffi/or/. 
X^)  Q)i8dam  hic  legerc  nefcio. 


11  IIHIII    ■!>    ■— -«■■—111*3— —gW 


Jftam. 


»> 

9t 
»S 


otion  fihe  dolore  &  loda  fuonim  iii* 
>,terit  corpusqne  ipOus  Cemmanictmi 
delatum  eft,  cuique  Maufoleum  tanti 
Viri  dignum  j&  Epitaphio  coropofi- 
tum  honorifice  exftat  Quid  mU 
rum ,  ti  mors  adverlante  &  repug- 
»,nante  patura  GaufFredo  adhuc  ado« 
j^lefcenti  contigit ,  cum  tefte  Tuiiio 
«^adoiefcentes  faepe  fic  mori  viden- 
„tur,  ut  cum  aqus  muititudine  vift 
„fiammae  opprimitur  &  quafi  poma 
„ex  arboribus  cruda  fi  fint  vi  avel* 
»»luntur  ,  fi  matura  &  coda  deddant » 
„fic  vitam  adolefcentibas  vis  aufert» 
9,(enibue  matifritas.  Ifte  ex  Mathilda 
uxore  fua  tr^s  filios  genuerat,  Hen-- 
ricum  ,  Gifuffridum  »  GuUebnum  , 
pueros  fpeciofos  &  a  patris  &  avo- 
»,raiii  probftate  non  degenerantes  » 
quod  nqnc  eorum  operibos  O0ffl« 
probatar.     Finis. 


9* 
»> 


Hlc  dcfinit  opi&^. 


Codes 


4f-  Codex  «haiMctms,  XF. 

m-dhis ,  ftd  a  peQiRn  artifice  ,pifturis  onia< 
tu3  j  deeft  ptius  libri  falium ,  cQtn  tacalo , 
«onrinet : 

Anot^i  CSjronicm  Domus  Aufiriactc 

Idem,  cnm  «pere  getmanieo ,  ^aodedidit 
iintci  Sctiptoics  Renun  Attftriacanan.  R.  P. 
iteioQ.,  Pe^  Vieniu  174*;  ftiL  Toino  L 
liac  titulo :     - 

^tMatbei  <:$^usdam ,  vel  Gr^wii  Ha^ 
,^em  Germanicum  AufiriaCbrenioan. 

In  nsftto  codiee  wro  annexa  Aint,.po(l  fe- 
riem  Qiranici  editi ,  quod  in  anne  1 1 9$^  (!«■ 
Cnit ,  nempe  in  itinerc  HiMiftlymiQno  AU 
bcni  Auftriaet ,  varia ,  ab  «adem  manu,  fed 
^x  autOTcm  HclTetumgcnea  lapinnt.  $tmt 
TCio  bce  af^ndices : 

1)  Cvmen  gcrinanicimi  de  Bella  ArxQvienli , 
titio  Hdvedi  juffu  Conctlii  CoDftandenfts 
f  fideiid  Auftiiaci  ditienem  iavafenmt.  Sis 
lekibat: 

et0&n)  f«lttf 

aMI  port , 
cnsm  ortf 
,fn  ^twfai 
Mftaf  . 
otten  numt» 

SArfhn  tun^ 

wintnt^ 

ar{cc  Itjl 


2Aiw.  ^ 

,J>at  nKcf^  tnDfl  m»  &C&  fto  tilt 

'    *"  '"  lunatt 
tt 
Et  9a 

tt^flefeit 
R  id» 
Mf 
M  gnf 

toil 

««. 

imnm 

«giliiniidi  iati  mi  moitlM  aitn 
,411111  miii  ti<f  n"»  '<»i  9<t« 
Jbf  Mln  anlt  M  nin  Mi  Dhm 
„e<  inuH  M  3ont  «»  tKOii 


M 


«4 


„e»  fMt  miit  gna  MH^ 


„eur 


^,  inrin  Uc  (hn  M(  A  «in  tWh 
^  traiK  IM<  9(mi  tt  ^  mK  t<i< 
,eurrn»  nu  Md  fm  Umt  t«4 
„Bi>  mi»  t«  nilt  it  Wiir  w» 
„e  man  Nt  lM||tt  Mfi^'    ' 
„3)*  inii-<llt  Nt  jt»»e  nm  M 
nSBiK  r°l  M  mmati  liintt  m 
«Sti  M  Mtg  1«  Itn  Idt 
„3t  Cigtn>  »tw  «tliStt  6«tt'„    ■ 
„mi  ma  mitt  gtimli  Wtn  fHi  »*  mlt 
„Seim  ItCttimn  M  DIM  tttM 
„60  btllnlittt  ei«w>  nxl  in  litint 
„•>($  tmattgtnt  fflm  ttm  iitdl  - 
„Sit  nm.fii  «n  tflBjtn  m*<« 
„*iinli  (KMfm  »  Kttt'  tnfflW 
„S)Mt  --^-ina  nm  ttm  lOM  ^nvffot  -     ■* 
„3)0  tt  tt<  nttK' lom  «ftMm 
„©ii<  tt  iH  ttittg  ffifMiit^Aim    >   ■- 
„Unft  ttMltt  fm  Mtncn  ill<  mim  liNitt^  ~  ■ 
„SBif  M  tinntilx  tMJ  Wtif  i4i  nltt 
„(StH  Mlt  W  nn  tm  9hne 
„Unt  |t  «Hliil  '    '         ■  !         ,■    -< 
„6d)n>intn"ie  ftait>i6ii* 

„g)lan  miift  n  ^      .  -      . 

n3i  titeitiit  ni  I  lom 

,.Unt  ^b  1)1  vttloill 

„9llan  ntifl »  i  (tfiii. 

„Unb  n>tt  wl  n>a< 

nSifKifEbnlKi  i  j^nntwfl 

„&)  ttftnnt :  .        r  gtll 

..etditi  liit  bn  3fII  am  untttftt 
„eiitat&  nit  firi  D«n  ninlftt 
vSaiUingtR  lilt  ti}'fut|Ttneftg 
„3(5  loOtn  ^  Bon  UingtnDtig      - 
nStV^ntH  ^  bnltt^  ticl  g«t  Mft 


i»tit 


s« 


f» 


99 


9San  mm  dM  fitftt  ta*  m  w(  9^ 

7,^r  gnb  witi  twtter  unMnitt  tott 

„gRit  fcatt  get&i  f»ro§  uttjjcmtt*  . 

«,SSatt()a  Don  SSott  tcr  9on  9alm  ttnb  oer 
.     ton€i(^b(K»  .  ^  ^^ 

^gtinen  txittct  tm  ttmfHtm  tm  f^vb  fya 
ftWoflen 
mH  nitt  ti^  lA  fj  fol  (lo«ett 
|onb  mi  ftttttb  ()tAfhi  m\>  ft^en 

„Uni  Wff  tt>iH  K*  «4  onfiftiiKn     ^ 

,,2)te  ftett  in  €raon>  fiMiacbenb  uf  eiaem  munft 

,,fio(^ebocttet  ftttft  unl  tft  (unt^ 

,3et  tt4»  ba<  mott  f)U  ^et&n 

^SSiet  loeBittt  nitt  al)elto  . 

»»2>ai  mott  muf  merben  oetod^ 

9,m  bufiscn  unD  ettlid^eftettimbieMcbcitf  iccb 
brod^ 

i»9Bie  ed  furet  il»  erganactt 

^©oi  toeift  ma  ml  «e  flrnKmgen 

„Smen  unb  WHWwflttbieenfopfftmmiMr,. 

,36  «drett  »9  fiirfee  t»a  btU^t  mttii  ft  |nM 

„^ie  bp  ib  maa  man  n>ol  oerfUci 

9,$ia<  iai  Srgon)  b^  n)ot  set&tt 

9,2>et  b^rfcb^  b^  itt  aHtet  |itt 

,,3n  fnirmen  tetfcn  ttttb  in  firitt 

,,Unb  finb  critcben  n>ot  bcffambctt 

,,^ott  bebtttt  (t^  no4  t^ot  ft^nbc» 

9169  bonb  gebat  fitog  ttngcoiacb 

,,2>a<  mei^  bct  morgart  anb  €ktt4>a(i 

„sato«  fol  b««  M^  «roi  bictttc  ctide 

„9Ut  fd>fac(^ai  tcpfhi  aDbateOc 

•,6tD|et  geil  eantl  «aaen  bet  {tt 

t,€r^on>  mi  wMii  fi^tt  oo)>  mi 

»,S>ai  nnfcnt  tvittmai  teb.  UKifen 

„6tiiren  ftbe^  ctbcufutd)  mfiu 

^,^ft  ofle^  nff  Crgow)  gcfallm  v 

pW<li  Mifymb  (4)  nic  teittr  mt  fiafe»  v . 


87- 


F  4  SeqmintuT 


n 


m 


2fkm, 


Sequuntar  wh  hjftorica,  (px^  hk  fiAjungiw 
mus,  dc  Convcntu  Fridcrici  Impcratoris  cum 
Carolo  Burgundia  Duce ,  in  urbc  TVevcro^ 
nui\;  anno  147T.  S(,  donuptns  Marchionis 
BudenGs  exm  Auftriaci  ,  anno  1447.  ^^ 
mulb  condn^t  no^tu  digna  ^  kdu  ju* 
cunda : 

..3tmi  5CimoD<t.  MCCCCLXXIIL 
^n  tem  gro^  Meip  fUmo^  te  fa 
\)U  tDin  toort.  itftb  infff  dne^dcv 

„^cv  I(9fet  te^itt  fribrkt  Don  ^jMc&^ 
un^  ftn  fwi  maKimttiomid^  liid  ^ 
tflrg(f<t>  fevfet  «m  rin  tiinfiiletit  Unt 

tAntttfmmHdiWttt  mMfeftun^ 

„in  furt  gen  trier,  (4  V^m  ^on 
^«^nrgont  fia  Mttn  806  m<^miH<w 
„no  M  fei^  fun  unb  gef^al  ^ 
..^nb^dd  tcr  ^  &e  trier  nMt  iiter« 
,,fent  ebeit 

„«nno  \>t^  MCCCCLXXin  jk 
„uf  bunfiad  na(^ .  ^ontt  ffron^fcu^ 
„tag.  bo  ^at^  ber  bur(b(u<btig  |o(^ 
,.me(t)tid  ffiirfl  unb  gnebig  |er  {^«$9 
„farl9  Don  SMtrgunb  ^u  tift^  gdoben 
oUnfern  aflergnebigeflen  |er«enbe»  rini' 
^f^en  {(ifer.  fe^fer  #ritiri(ben  bon  h* 

.,fterric&.  unb  mitt  Im  |)er|og  ffftai^ 

„Manttni 


f» 


99 
ft 


$9 

mmmmmmmmm 


J9m  tmb  srAfm  tm^  l^imn  ^  mttt 
„(em  (e^fhr  su  Mer  t9«mit/  ^(^  al!( 
vMen  nnb  aotf[^afftm  H  liem  !e^ 
(tr  ^dt  nmimtt ' 

ttnt  roM  ^  tt^  ttff  (m  egcnan^ 
tm  tag  itt  der  ni^nben  ftut^  \h>c  mtt^ 
•tten  tag.  mttl  atter  finer  rttterf(t)af|ft 
ya  ^ntt  mai^min.  Unt  rattt  jm  iM)r 
@r2f  e6erM  Mttr  n)trten6erg»  un^ 
Innt^  tottt)(>«niw^6ergttttb  ^^n< 
(S)^  nnb  |er  mttMnt  «m  toemowe. 
2>i(  marent  xwA  dertift  s»  remten.  un^ 
(iment  Mir  n&(<»  amm  ifierrf^er  faft 
,too(  erittgt  ^er  tm  ^ittm  mttt 
Uo^  Strmm  iu  remim  ttittt  ftorvf' 
fm  dlmen.  Unb  |ctt  ber  fe^fer  ein 
(mn  gitlMn  fo|ii<^  denMttb  an.  ttnb 
\)or  im  ^onjim  ein  gt^in  ^reu^  bag 
wad  imit  (o^tg,  tlnb  rittm^  su  €!ant| 
moiimin  ttt  lim  ^^  Un^  fom  ter 
^l^lg  m  S^ttrdttttb  m  bmi  (K9fet 
^fl.  nnb  ^e^  an  etn  gulbin  fictMi^ 
„dm  ober  tfnC  ber  »a<  ntttt  Sdrttti 
«ttttb  ebelm  gefletn  gefhft  n^  ber  nu^ett 
,Msk  Vi/i^  f^  man  biffeiM  f<tm' 


M 
f» 
>9 

t» 
•f 
ff 
f» 

i>9 

tf 

t« 

tf 

»f 

*f 
ff 
t» 


fp, 


^ 


r    *        -  ,  .   .  .  -w 

»bie  obgettotttett  ftd»i  m  tett  ^emtt. 
«.ttnb  ttac^  bntt  irattMti  bo  fbntkttt.bie 
•»^en  od  utib  gtettdott  in  tte|ir(M^ 

,t3fteinl)et^tkjnber(II^  bit 

,uff tiuin  meffong*  (etiDa^aOfotool 

.geiietl  ^m  itt  bem  er^en  fhmbent 

,Ui  uff  XXini.  sm  uff  fier  fitteme^ 

,lin.3[etttt(tl«  ms  II  eleiilang.  su  o&reft 

^uftmtitt  fc^tlnt  Xil.  oypojtel.  lUIe 

,f{16rin  unb  |«(C(tttIt  lln^  tarnaft  X 

bilb  Me  koaroitpur  golb.  3tcm  Vf. 

,(i(t  bie  tvarent  «bergiUt  unb  toarettt 

.fUerto.  3[temIlIL6iIbe(enIan9^fI« 

,6rin  uttt  d^gAtt.  3temX,eretti69 

,ten  Wbm  namlic^  VI.  Intter  golt  mit 

,eo^U(^m  geftdn.  tmMIII  &aergttlt 

,ttnb  fiibrin  je  eind  gr&$er  ben  Hi  an* 

,ber.   ^ftem  VL  t&^  II  t)ttr  golb. 

,unb  11  fU6rin  unb  6^dult.   ^tem 

II  :i  engcl  lutter  golb  mittliecbterdeo^ 

lang.  ^rm  tin  tc$  xm  itel  ^lbiit 

»Mx  inm^  €>antttttf  ^lod  ttnb  ^ont^' 

.,tu^  atntoniu^bie  ttoen  eittftbct  '^fbm 

»>a&er.ein  tNbemateK.bet^.nia^  gulbin 

..rnitt 


..^ 
>*j 

..! 
..1 
**i 
*»\ 
,.l 
..1 

..1 

..I 
J 

.,! 

,.1 

..1 


•> 
•* 
•• 
j> 

M 


„initt  Mai  (9(^  ^  BMf  mittlut' 
tiixan  golb  tifit  cMtn  ge^eiii  stiuxt 
•,3t(m  dn  sulNnpfg  niitt  groiem 
.,f(iiii()>e«  iKffein  Mr  inn  ift  ber  brqer 

tio^el  «iaer,  loib  cin  ««u(|i  tarjnn 

0efd>nitten  Mn  bem  ^ligencreiit^. 

S>6r  ift  ciH  Memont  i(t  tont  iiiNger  jtV 
j^er  lond.  Unb  ift  ber  doid  A(a<<Kett  unb 

it^tlt  cAi  ^tt  unl  bejipnr  bann  um 

,11.  ^unb^^rt  tiilid  gulbin. 

tiSP^notl^  ber  mi^^fo  giengentbie 
^ereen  )n  Hi  refentni  ju  0anct  9R*' 
trimin.  !D<ir)ttn  bo  flnub  ein  trvftne 
\>ai  wta  »ot  X.  jtaflen  ^^c^unb  o^^fc' 
iedKu  fponnen  braitt  unb  (tunb  69^ 
o6en  M  on  boj  geme^bitf  ^entaib 
0i(i«rie&nin  (t|i(  1  UU-  unt  XXX  fle« 
,^(l)en  g«o^  unb  dain^  ber  mcrtait  it<U 
•>gttlbin.  Unt  Ne  anbren.  jil^in  unt 
^fnfdultf  o^.  ImttHirt  (ertefter  Mer 
,»initt  golb  unb  ebetm  se((ein  unb  mitt 
^8to$en  lerlitt  dema(b(t  ^tm  II  jt 
)e(M  tuiiinb  (^alen.  ^[tem  VI.  fct^Qf 
grofunb  clainal^fil6rat.  XII  (latten 
pan^  borfnn  je  loafctKU.  ^^e  o^e« 
nonten  (Mf  ti^  toarenb  boi  mer^ 

..te« 


99 
•t 

0> 


»9 
9» 


„MI  IMilidtiititbMMtttflBeviiiik 
nitogult,  8Mi  Vl.riH$iinKn  II-tr« 
„(1(11  tixt.  ^Hm  tin  (liMtt  Mmvm 
„f(n  dniM  mi  VI.  pchi  gettoi 
„gni|  m  mit  XIL  twlf,  unb  Ob 
„lrt  ^citi  M  nff  t(m  tif%<  (hinli 
„iint  tniitC  j(tt[i(t(t  nS  rinn  gco^ 
„Stinin  ((^(ntinb  tiitt(nb  k  snxnria 
„gnIMn  lontm  «ot  inm  Hhi.  3t(m 
Miti  ttmUim^emii  mil>tn  mltt 

Kttn.  UnfcdB 

$M  nu<<in 
3l(ni«tun< 
)m  r(ff(ntal. 
>ti(i:t(«f(traS 
ji  langrt. 

„3t(m  ott  t(m  otcribH  ti|i(  11« 
■..tetmHi)  to  fat  itt  ttiftn  nat 
„fn  t<m  mittri  on  Um  OHbm  tiftti  tt 
,M  "(f  ti«c  twtit(n  ftttni  ht  S»flW(f 
„Von  m(ni,  t(t  l»n  nofo,  mit  t(t^ 
„fa>»ff  »on  lilttit»  unt  ttt  S^fttiff 
„Mn  nttcit^ 

„3ta  liff  («  Bi^cnfl^ttRi,  to  H 

„tn  $(Ciig  «on  9}ut!su«t  unt  t(c  fung 

„fW 


H 


»ffat  m<|(mili«ni<  M  l(tfM  fun  Mtt 
»mnit4(«  uM  icti^  luiivifl  «on  frt» 


„3t(in  e6(H  an  im  MM  tif^ 
„(0  lii^ :  Sxt  !5if(()i|f  tion  im},  &tifl 
«(to^iteonnlirtniNtg:  margrilffnu 
ntaitt  «on  Siit(n,  |)(tt  3mo6  tnq») 
>,^<t{ig  0itnnmM  Con  iftntk^  tttt. 


IfMMk. 


»,^nett&trg,  @t<Hf  tUltvig  twn  ^til^ 
»>®¥af  f<Mfratt  \K>n  8infn0(n.  tum|Kr 
>,$u  filn  un^  ®riiFQ(fr^rt  «on  eo» 
„neit^9  gcnonttvuc^fef  t)on  ttHtlMNU^ 

>.^<mttt;  erflegandinitt  temefot 
„Yoa«  Xlill  e^en.  SBor  t)em  t^  j^ 
„(){engent  X  trometer  IUI  t^fiffcr  H  oo« 
„fUner ,  tc<^e(l)m  ®riijf<ett ,  in  itOtt 
»,6U(Nnen  |tu(en  rMen  nnt  Xilll  ^ 
MroUen» 

»*^im  subem  an^rm  e^XlI  efihk 

..^tetn  lutem  brfttm  e^nX  efen; 

»»3ftem  tt«i)  (ettt  cim  h)  tr4dt 
Mman  ^rebmi  mit  «oftj^  bal  erfl  ^vi 
»»art  ^4^  f^  i^  tu^4  dul^ln* 

.,3ftem  ter  l^^g^ofi  93urdent  kr 
>,t(tt  uff  fe«)<  lunMtt  in^n  fn  jinem 
^iiftte  atte  an  ^ttfiNV  9u(&fn  pnn 
l^in  xkt  un^  oatt  «oH  9f;iicrt  milt 
(«tinen  un^  <fainotm  unb  mftt  6e» 
WU^i  in  jine  %ner  tie  in  i^ 
•.(amtrde^rtmbr  ^en  toarettt  uff  IL 
^uobart^ic  ^atteub  oUe  ficfKtrnoeit  An^ 
Me.warmt  gttlbin  imQ  (tt^ritt.  llit^ 
•.oniof  i^  0cfinM. 


»> 


»f 
»1 


>    -   i.  w 


.    «'1 


H»c  fere  ad  TajbBnv  legnntur  iii  0<iMHlifl4 
|6urjun(if(t)tn  J^ie^du  Sequitur  alia  nai> 
fatio :  >      ' 

..9t«no  Dm.  MCCCCXLVII.  Sftem 

^.Ut  l^omM  €>it«  anorgavete  «irdini^. 

.2)n  nMi  ein  ^oc&iitt  je  Dfbr^en.  Un^ 

^,ivdir^  gedeben  ein  ()eri6gm  tion  ^ftev» 

^^^  bie  looi  fe^M  ffr^brid;^  S^xot* 

'„fitt,     jOnb  loarb  ge^n  tenr  |un« 

,gen  margr^  Don  nit^r^atien.  Unb 

ujf  ber  $o(^iitt  to  toarb  0ebrn4)t  on^ 

.bort^lb  ^fftttart  fuber  win.  Unb  tiv 

.#att  bo  je  maf  je  eiti  fiibcf  wih  V. 

•tmtfieriig  guibin  ober  me  t^in^vc* 

.fttber.  S^  aber  xml  U  ^ebrttttt 

,C.  ittfen  unb  me.  Unb  V.  X.  ^un^ 

.Mrt  (elber.    Un(  Viil  tufiuit  gen^. 

,Unb  V.  X.  tufantbibmer.  Unb  tuben 

tM  yiL  Unb  tiKirrnb  bd  VJ  tufig  j^fe^ 

•»ritt  Unb^  man  jebermoitt  fletiug 

Moon  ^ftf  werbair  fom.  orm  imb  rtcb. 

mh^  Nrett  unb  buben  hn  jal  oil.  ttnb 

^«rmen  (iitt  bajtbil  U»b  ^il  Mnb 

.*ft>iBtitt 

•   Sequtintur  Cannina  varia  de  bcUo  Buigundl* 
co,  de Hagenbachio Brifaci  gu6ernatore  ^  de 
igni$  ad  Grandifonem  &*  Mbfafeum ,- <1>i>b 
igius  noA  habec. 


9%^ 

99\ 

»>- 


9« 


*  Anonymi  Narratio  PrSlii  %aUpenfis. 

t)oc,  opufculum  i^bnymi ,  qiiod  ad  medium 
(^culi  ^V.  pertmere  crtdbttus  ,  magmuii 
'  {^artem  oongriHt  tum  nahratioxiie  Cdnradi  Ju^ 
,fiing^,  cujus  Chronkon  urbis  Bemx,  ab 
urbe  condtta  ad  annuoi  uFqi^  1420  produ- 
{kxxAi ,  hadeniis  nunquam  typis  prodiih  Ufi 
JTun^  loftingeii  opera  Mieha(€l  Stetlerus,  cu- 
jus  q))it)nicon  omnibus  nptum  dt,  &JBgi* 
dius  TfchudiuS)  illu{ttis  rerunTHel^Eeiticanmi 
Annafifta ,  cujus  narratffjnc»!  de  eodembelio 
Laup^nii  ex  Juftingero  hauftam  e(Ie,  iniBtuco 
examine  c6mperimus«  Ideo  op^c^Ium  no- 
ftrum  non  integrum  ed^*  optoe  pretium 
tSt  ixnA ;  ne  ledori  taedium  aifettet,  fi  iUlo 
parum  culto  ^  eadem  trader^ntur  >  qu^e  Jam 
eb  illis  y  Stectlero  nempe ,  &  ante  illuffl , 
Tfohudio  ,  tca^ta  funt  Exterpta  ilaque 
tantum  ex  opuiculo  noftro  (ubjnngimus ,  6b 
obfervatlones  noftras  aliquas ,  ubi  interaneo» 
*  dotum  Hoftrum ,  &  Juftingerum  ,  narrati(|v 
^diKert*    Initium  opufeuU  fia  habet; 


>» 


f> 
f> 


ab  iflcaraatioiie  Domiiti  133^ 
{era  fecunda  qos  tmic  -^igiua  De- 
cemmilliiim  martyrumfau^s^eftoea- 
flidu^  inteir  Bfirii^e&  Stl^riburge&fes 
&  eorum^i^utofes  jmcta  Ca^m 
•^Reale  didiUn  t^oupen  poitf tbnmd  ¥e- 
fperum  in  quo  conftidn  Bemenfef 
Sf(  eorom  &djutor€6  ckddetunt  miOi 


S7 


„qidt^ei»a  btmhus  tm  yiMlam 
„qmin  imMim  falicet  iquitKm  (f 
^ptditum  praa  ammmiter  iUceimir 
„(le  ipfit  Fribnrgaifiba»  te  eorumlad. 
njaloribiK,  de  <]idbD>  ipfiiiB  Caflnim 
„  fbic  obfeffnn  ,  &  iftiiB  otreflioiia 
n&  coa&i&m^aa&^  pcindpiafli,  me- 
,.diiim ,  fiab  A  atDdiu  tifeU  nam- 

-  T,rione  liic  iabfcribuotur  &  explican- 
ntor  «d  oDuipotentis  Dei  hademr& 

us«lotiam  perpetatm  &  ad  ipaai  rel 
''■ngeiat  memoiiaai  Intiiris  temporibas 
napad  poiteioe  omneS'  legentei  rem- 
»pcr  duacarani.  SUendm  cft  etga- 


nunBCnr  .cndCIil  ftic  modo  ,  quo  ia  Chro- 
ificis  Jufflnaui ,  'Stetderi ,  Tfchudij.  }n!ti- 
cia  «iw&  Beiae&llum  ubique  poiet.  Pofl 
f  nauai  Beroenfiuni  expedidoiMni  comra  Co- 
nitem  dc  Alberg  progiedilur  ad  pneliuiii 
Lanpenfe  ,  cujus  appaiauuu  his  rabis  it- 
icriliiL      I     , 

„Tanc  Friborgenfes  &  omnes  fupe- 
<r  tioraa 


^»iioro»  nemcmiti  Oomltti&itm- 
t»nuit  10  adjtttQliiim  tnn  didi  Comi^ 
^tis  d^  FaBendiSi.  qoam  domini  (2» 
^Arberg  «perte  <)0iicordi(9er  &  maoi^ 
Mfefte  &  congregaveruot  cum  omni^ 
^bos  bominfto».  &;  «djotoribos  fids» 
^qoos  habere.potecant  com  machinf» 
•^Cotfu,  torrtt>os  &  e^iis  obftderonc 
"'  caifamn  Rc^e  &  ctYita* 
LouppM^  in  Vigilia  Beate 
»,6am9be  Apoiloli  amio  fopra  diiaa 
•»In  bac  obfidiono  erant  Frflwgen^ 
,>lies  com  omoibos  foia  homioibos» 
^Comes  de  Noyo  Calbo  com.  fois 
.,&  moltis  eqoitibos  dedis,  qoos  de 
t^Borgondia  fecom  condoiit»  Comes 
^e  Nidowe  predidos  com  fois  ho^ 
.,minibos  &  com  140  eqoitibos  ga«> 
t^leatis  nobiliom  qoos  de  AUatia  & 
t,de  Soevia  fortes  &  in  armis  iifita* 
•^tos  &  probatos  qoefi^it  &  elegit 
s^Comes  de  Groyeriat  Gerliardos  de 
t^Valendis»  dominos  Johannes  filios 
^n^onicos  domini  Ludovid  de  Sajbao- 
t^dia  Domini  \(^aodi,  dominQa  de 
VMontaniaco  &  fiogidi  &  ^onosqois- 
*  ^       "        *       ftqoc 


>9 


y^qoe  cam  homiittbos.  Daniims  m- 
tttem  £berha€4i|s  Cooics  de  Kyburg; 
Mbnm  (oia  Jipminibus  ad  obfidionem 
^aoa  Teiiit,^  fkd  «b.alit  (Nirte  Civi- 
»»tatem  Bei;neofem  videlicet  ex  parte 
s^orientali  p«r  incendia  rapinas  &  lio-r 
»»micidia  invafit  Advooati  vero  Dn^ 
g^cuok  At0ri4t  ^m  hominibus  quos 
t^habiieniQt  in  .Ai;goya  M  hanc  obfi- 
Mdiooem  congregati  jam  veoire  oepe- 
««nmt  m  ergo  omnes  doodecfaii 
^^diebiis  xum  fiiia  homioibiis  obfide- 
«^yTunt  Caftrom  &  QyltoOem  in  Loth 
^pen  glcirumtes  de  fua  nmltitudiof 
^Sc  potent^  ac  in  oroatu^  vario  ve« 
;,,ftium  novamm  &  preciofarum.  £- 
^^rant  enim  ut  dicebatur  commoniter 
^edecim  miUa  honunom  ammtorOm 
^^peditpm  ^.  miHe  eqq^t^s  vel  galeatl 
Hferreis  muris  arma^  Haboodabat 
»^qne  vioum  i^  obfidi^  &  vqlupta^ 
^com  faabundantia  rerum  aliaronv 

Varrab  deitide  ihitia  ^6b&di6nt9  Laupenfi^ 
.    &  ho&bm,  fuperbiam  t  gpv.oBUua  Juiin«. 
geritt  etiamhabeu  .  .   >  ^ 


fod 


'X    «1 


Nmm. 


^Erant  attteiii  eo  tempore  SctoketQt 
;,Bemefi(mm  Videlicet  Dottimis  Jo^ 
^.hannes  de  Snbebberg  mdes  Senioi^ 
ifSecretarii  Tero  Burckhardus  de  Ben« 
^neville,  MagiAer  Bardchardtis  Machi« 
^,naram»  Johannes  deSedorf,  Bercfa* 
t,toldus  Gioekntir  &  Petrus  de  Krant^ 
,,ztngen »  &  v^Xittiftti;  VtddiCet  Ro^ 
MdoUiis  de^  Mueierea ,  Fetrus  de  BaU 
;,me,  Petrus  Wentfchatz  &  Johan« 
„nes  de  HetbiAigen ,  qoi  cum  con^ 
^JUmriis  W^aoehtii  de  8ema  ddibe<- 
>,rati  fuerunc  dum  nlagfA  dH^gditia, 
,i(iqomodo  &-^pteliter  reO(kere|>Oflrent 

Inrtium    &  "pro^refTum    pugnae    Laupen(& 
|>auUo  alher  ^i^at  .quam  Juftingerue*  Ver- 
.,  b^  Antom  baic  iimt. 

^, Videilt&  autfcm  fierneftrefi  hotHtom 
^multitudjAemcohtYa  fe  efle  vAlidam 
t^ottnes  coadutiati  lA  unbm  ^^  ^ 
„ntts  parVus  icatteus  ad  unam  parm- 
^lamcollemfe  congregantes  ftabant» 
iySb  t\m  ndfi  auderent  hofles  itnra* 
„dere  ipfos  afpiciebattt  de  lefitdtiis 
jb^e.foatfapagaam  preparare   ipfanu 


lOI 


SMPaBMPMmMS9HB 


^       % 


-     ^,que  ^ViUtti  ifpm  de    teotoriis  in 

'    ^^fxnBB  afcoKlere».  oovos  niilttes  cuiii 

^jadati»  iq  a^m  gladiii  coram  fe 

,,la4ere  ^.  hoffili  8^  ^ito  concur- 


^fu  ^Btra  fb  aocedere ;  &  vidcntes 
^,Bemenfes .  fere  addm  mUia  tqrriti 
^fugam :  dcdcvnnt . :  verfiis  Sthwn^  Fo^ 
^refiimy  nt  e^dgerent  maQos  lioilium 
i,yalidast  iaeer  quos  inermes  &  qui- 
^dam  ftienmt  qui  putabantur  etiam 
,^validi  js  pngn&  &  tpbirfti.  Qete- 
^,]i  tero  fiernenfes  qnii.fogam  eqrum 
-i,non  fidemnt»  quorum  numerqs  ad 
^tria  mira  virqruiof  e({e  poterd|)t  0r« 
^miteir  ftaptes  contra  hofles  m^nfe- 
i«r^o^  -  £tf  ab  illa  part0Hquiieran(  de 
^Ctvitatifaft»  Sttvanis  fopra  He^x^  ab 
^hoftibas  qui  erant  equites  terribili^ 
^ter  dr;:ufmfiEi(i  Ab  alia  yero  partt 
,»k  Fribwgenfibnf  &  aliis  peditibus 
'^ipii  Bqnqifqi^  hoihlit^  inYali »  ipQ 
9,Bemeni(es  more  Sampfonis  quali  ru^ 
,,ptis  vincuHs  omnis  iiiqoris  tn  fe  a^ 
Mgrefllbs  ipfos  ',  {Triburgenfes  fecepe» 
^,runt  &  bmnia  vexiUa  eorqm  proti^r 
i»qp  al^ftulq^t  veKflh^ris  (forum  & 

G  3  i.mul- 


99 


'    10% 

-mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm 

«>iniAlfe  alHs  occifis  otMmqpit  pediti-P 
t»bits  omnibcit  ia  ftigMi  cooterjis»  & 
„ad  anxiliiun  eomm  qi^  fab  cqiiilibus 
stcnnt  circtmdati  h  €onvecteiite&  ip^ 
,  «Berncnfes  fine  tnoia  vmiTtdbs  aiit  oc* 
-  «.ciderantaQtinlcigainlYert^rmit  Nu-. 
^Qsemsaiftoii  occiibrBni  ut  cnnnuni» 
ter  dh^^aur  erat  mh  Qf  qumgpttt 
viriimttT  qnoi  erat  domiQos  Joh^nes 
fiUus  domini  I^ndwici  ^  Sabandi^ 
^Doinifli:  Waudi;»  I][o»iQ]|s  Budok 
,^fos  Cotnes  de  Nidowe,  doo^nus; 
9»uerliaraQS  de  valcnais ,  oonunQt. 
Johannesiie  iMKaggBQberg  nules  $cul« 
tetus  FriburgenfiQQi  8t  {dose^  alii 
s^nrititesf  &rnobiies.  :  €fteci  vti^  per 
t,&gam  evarerant, .  &  Hb&BleHiQt  JBteN 
^^neiiles  ab  koflibQS  x^inti  lcptem» 
^Yfxitki  &  oduogiQta  gaieaa  cohk 
^natas  ciim  ocd&ram  pKdl 

Sequhut  nairatio  eorum  qn»  hoc;  ft  fe*. 
quentlaiiiio  ia  eoisctto  .ftcdderunt;  BcnK 
pe  exgedhjo  Bemcnfium  coiMa;^  Hutwyl, 
duaB  contra  urbein  Friburg ,  expugnatia, 
Caftrf  Buigenftein ,  ptigiia  oontr^  Eribvrr 
genfes  jn,  Sa>/im  ptf!Qfi<Bentam  ^  totuui  o*. 
pufqulum  pagBiJs  17.  qmi  dimidia  abfahi^ 
tiir.    Dcfi^nt  moUav  qu2   J^utingeniB ,  ft 


!TCF5 


qpue  deeft  tota  lHa  yfiarratio  de  Rudolfb 
ab  Erlach  ,  Comitis  a  Nydovo  Vafailo , 
fuem  poftqoam  -  Comes  pedds  annuer« 
r<ieufaTerat^  ad-Bemenfes  tranTmfl^  &bel« 
If  duaorem  fliifl^  narrant  Mftoricis  noftrf. 
Ubi  vero  expedifeionem  <;ontra  Urbm » Fri- 
burgenfium  narrat  nbftfer ,  commemorat  %m^ 
^mim  ab  Erlach^  W  terbis. 


Sf 

19 


Tcmc  qnoqne  in  illa  vidoria  Dux 
Bernenf^um  fidelifliinas  eorum  ad- 
«»|ator  &  quafi  Leo  fortiflimua  be- 
Mftiamm  nuUias  pmm   nec  timenr 

M?ggT^^^  I^t^^^^u^  videlicet  EudoUw 
i^fus  de  ^rlach  ^  J^iles.        .  ^   1 1 : 

^  vlJeeai  piuoa :4*aBdam  dUerfare   de  in^- 

nymo  npftro^    ,Coftv.um  fuifle  rerum  quas 

,  ^arrat ,    e^q  .  ▼arifs  "  afgumentis  conjicimus. 

•    l^rtaum^t  Scri()tlirts  ratk),  quaeadiUud 

rvum  pertinere  videtur^    Secundutn^^  quod 

fubjonaa    eft  brevis  Chrondogia   hiftoJti» 

Urbis  Bernenfis ;» ^ua  .etiam  is'  aniK^  i ;  ?9^ 

,    fobfiftit^  Te^tiun\  quod  fepe  hac  phrafi  .utit 

-'^  tur  :  m MtmutMir  dicebaUtr  ^  quod  ijinuit 

homin^,  qui  ea  qus  ex   ocQ   hominum 

acceperat  rqcens  g^  j^   fcripto  confignat. 

Circa  numenim  hgftlum  magAopere  abit  n 

Sftns  Chropicis'  luftingerus  enim,  quem 
»ci  fun^  ceteri\  execcitum  heftiutt  ad 
joooo  virorum  numerum  computat.  Ano«. 
nymus  niofter,  ut  fiipra  fi:riptum  eft»  ad 
)4Q9C|  t^tuuK    I^umerum  etiam  conm  qui 

G  4^  iwio 


•IvMNIU 


1C4 


hae  pogBt  iniedcraiity  qnciii  jBflfogeniS' 
^^oo  comptttat,  nofbar  1500  fiMfie  tnK 
dit  NotahiU&  cft  iU^  k^nis  >  ufei  de 
SquiiUeto  Bem«filwix>  qoatoor  Socfetaxiis» 
ic  quator  yexiU^Mris  fermp  eft;  nuudine: 
«ftim  aUiifla^at  hgfaMpam  KeipubU»  Sc  do^ 
«nm^f^  eft  ,  tmip  jas^  CKtitiiOR^  fe- 
ve  ca^d^  .  fQimam  Reipublica.  qnm  mmo 
vo-manet.  .  Qua^^r,.  cffiv^  Sccr^tarii  i>den& 
tunt  Majjiftmti^  (fuos  hodic  4  HeimUcher 
iKKauuua^  Cimfttl  liempe  aker  >  Qua^r, 
&  .dua  Sifir^  vcl  HflimUchcr  ^  uUum  or-^ 
dine  int^r  Se^iatores.  Quatuor  aiiteitl  '^t^ 
xiBifen  ,  fimt  k(mi  Tribilnp^  vel^  Vm. 
mr.  IgihiB^  ooma  Joftinsenis  i^  n«(^ 
con^unt^.  Eodcm  Ioqo  luftiiieeru^,  poft 
commemo^$  Magiftra^  ilh)s,  hiec  yer^ 
ba  habet  ♦    ^ 

VtDitfelbeD  all  mft  r  tleti  Itdei^M  Ji^idt 

M^  fy  iim¥MB4eii  widerOmiB^cb- 

^teiftl 

*'      ■  - 

IfoAK  yera  ieadtni  flc  ti^iittiL 

•  ...  j» 

UQni  cam  C^iifiliarHii  &  ducenHs  de 
t;iBema  delihenti  fiieniat  cutQ^  tiiagna 
«•diltgentia,  quombda  &  qpi^*ter  re- 
„flfterc'  poffent— .. 

Hic  obfervare  Kc^  fimnam  Reipiiblic« » 
quse  jam  tunc  a  Senatu  &  imcmHt  regeba^ 
tur.  Tfchuditts  ad  eundem  locum  edamconK 
memorat  Senatum  &  Puoaitos  Bem^um. 

Inter 


lOT 


late^.  oodlbs  id  pngns  XAii9eii&  nDbtt» 

lultingenu   cbinnuntoiat    Htrr    Htau  «m 

M*^tfbtrg  rim  Sitttr  mm  Sant  Sttfbam , 

deuide  Scqttetom  liitmTga^tm ,  cujusno^ 

Bcn  nga  exhi^.    HcMr.  'vem  iflsa,  J<k 

Miinem  df   Ataggenbcrg  cun)  &uliCto  'Fri^. 

butgen&  cund^  efle  cUre  irvucat.    Qtod 

'    leac  n<^,  &  TfthutHua^  ipA  ia  Qito-. 

loltctDm  Eiibuifeo&tt-  Jo- 

de  Maggenb^rg  duobus  lo^, 

^tetlenis  Tcro  hie  mm  Ju-t 

ridetuT.   TfdiudtM ,  qm  in 

:Ui  pleiwnqoe  cuqt  JuniiK 

habet   tiunai  nori  patica, 

1.  deftnt,  ft  qu»id>  affis.  fon- 

RUn  nai^tionein  tranftulilTe 

m  etiam    qopiaium  holtili> 

irocum  compuiat  ;  piepiu* 

^iie  aA.  nai^dqneni  anop^np  W^V  a^ 

.ccdit^' 

^uftingcnM  ,  abi  ea  qBa;  ppk  pngnim^Lail' 
penTem  eo  bello  inter  BerflanKs  &  FnSur< 
gai{es  gcfW  func ,  nanat ,  (ic  loqttinii.  ' 

mNuo  TefiDi^eQt  ^ic-F^^yonOe^ 
tt^^arrdch  dero  Ton  Frybnrc  groffe 
ntK^  und  Terlar(|  Ib  fy  in  dein  Str^tt 
„Tor  Loappen  etnpfahgen  hatteod 
udnd  flarckten  fy  nH^  Lfltt  und 
„anderaiH  nnd  fehateti  lisen  groiTen 
^b^ndwo  ly  mochtt»»  dttrcb  U 
„ljuidTdgte,  daniitfy  gegfm  deam 
„TOQ  Bcni  (tarck  ^usdsot"  -^ 

G 1  Toft 


ynd  wan  die  von  Fryburg  in  aHb 
gro({eQ  fcfaaden  kommen  Yweot 
und  gar  vil  \i\ttcn  v(;rbren  hattend 
an  drai  Arytt  von  Loiippen  ond  an 
dem  SciiOnenb^rg .  uod  auch  in  der 
Qaheren, /da  man  die;  JMt  ftarmpt 
da  vorchtent  fy  daa  ned^ft  maU  om 

^,ir  (latt  2$;  kommen  •  Lyb  und  gut 
mit  eiivuidcren  ^  verlieren.  par^ 
umb  beftellend  fy  ein  Hauptmann 

,^hies  ^eri^  JB^rcJtarU  von  Merbacb^ 
und  vim  der  Herrfchaft  von  Oe« 
fterrych  L.andvogt»  und  war  gar  do 
nottiveft<!r  Ritter ,  mitt  deflen  rath 
und  liilfffy  lichgerne  gerochen  hat« 

^ttend.   die  von  Bern  warent   aber 

,,nun  erfl;arket  und  wuchfen  an  l^yh 

«^und  ah  gut 

.     I     I  *      i  1    •    '    . 

«^Oim^aitffim  Friburgenfes  fio  coaiai 
«»per  Bfifaeof^pro  «oftisite  dvit^tis. 
ft»eorfim  pwidtixiftent  l^iismmwR  Byr^ 
J^r4^  de  Erkeb  ^  Advocatum  Du*^ 
ucmaAttftdc  prsedidonKii ^  «e  Esr^ 

;  Mnenfes 


tt 


9» 


9% 
•» 

%% 


'  ifl7 

„naifes  cfritatom  Fribnrgtitrfbni  p^- 
MBitw  detereBt,  idem  Domin^  de 
uErlach  cnm  |^rH)argMdSf^  '&  «liit 
„qiios  fecum  lobii^  BeinenTn  «(pu« 
usnare  pro  Tiribtis  ftadinb 


^inermes  qoi  in  Scmo  rem^nieruraE- 
ttvxcaota  ia,  &tlge»  |»otinut  in  fii-^ 
t>gam  vertenint  &  eos  com  cbn&fio^ 
Mtte  recedere  Sc  cum  Fribucgenlibitt 
uVilia  in  KuHj^  pn*  eos.  fpoliata  &  in 
„cenia  redire  coegecunt.         ^  Nar, 


^IO» 


MfftatiD.  I^Aloe^-  tt4  iamjj  locnm  ita,  h».. 

vxwi  iit  mtim'  |N  waik 

vM(  tiut  S>iitog  ^mttd»  tonpitu 

utiKMi  uriVlPiltmt  iih4i  ritit  ganici^ 

„3Ra(tit  ei^  gtn  Mnti  geiogntt  «nk 

..t^otent  ba«  tfcum  baf  ft).  m(l.ntnik 

'  V.icniipil(n  ^u  fctafito,  iinb  til.(  etat( 

..liicfnttn,  wi(SU9(Ra<f«uiittem> 

utnuvtmitn  tem  veri  eSettoti  ait 

„ioo$fitt>(tt  gen  (inli,  unt  gam(nl 

'  ^  ~i|u*  uttt  awnten^  mt«  i» 

Krjri ,  lii  mpittent  ti(  VW 

(l(  tfa  ^evnt  {^bHies ,  nit 

mh  iug^nt  init  te  gul(t  sct« 

(tnf,  In  ((nfnl9(HMi  t4 

4  )i)(  «;n  Ste^utg,  finwt' 

(  mit  liAnt  Witetiogen/'  aU 

,,|i)  nAttmalcii  «etjtKtent,  uri^  inaent 

^,Mi«lt((  6e;t|i  unt  (iefett  tien  f^vD^ 

.  ,,tlpfreti^ 

BuD  hfc  obfemiuia  yeninnt;  ¥Tlmlim  ^uff^ 
90ller.  ducem  Fribmgenjiam  Bitnkarihm  4» 
MrJafb  appel/at  ,  queffl  teliqui  liiibiricl 
Burcar^lum  ab  Ellerbicii  vocanL  ErralK  cre- 
do^imonytnuni  hio.  Altenim  quod  Stiur  ^ 
AAf/^,  Uuiin  ycbc manrcrant ,  in  liocj>rte.. 
lio  viciHe  narrec ;  quo^  a  Juii(iigero  noD 
«biiiTyatiim  eii'  Codex 


10»^ 

tff.  Ooclet  difutait  fAioy  Bongniii  .j 

Ano^fmi  Hijioria  Pifanortdn.,  g^t, 

Contnet  pa^nai  »%6.  ' 

ibr(&tiit  aUtor  hiftqriam  Piiaa^  a  primi 
"orbis  originc,  &  dedncit  naftadonem  aA 
annum  rfquc  1405  j  qm  Fl6»-cntlnl'  Uibci» 
Pifansm,  proditione  Johanni  Gwnt^cune , 
poft  longam  obfidionem^  cxpugnaiunt,  quo 
bello  ineeriit  libertas  Piranorum.  fWehm 
ultima  aarrat  anonymus  noiter.;  in  fj. 
ne  addit  res  inter  FIorcniinQ*  &  Ifltoifei 
^efta*,  ad  affnum  uSqOe  J425.;  PrEfati6 
agtt  de  inftbjto  «fptfist'  Sc  Mtore,-  ^ 
hxc  leguntiu. 

«,Aiant  par  cf  d 
«.hiftoires  comnn 
M&dchts  dle  'fois 
^e^^  par  cdllep 
Mtient  a(r^G  aa  lo 

y,eXttill^tiOII  IjT  :pr 

,iPiJbm,  ayriO 

uqtu   fiit    eflu   ] 

tjSeigaeiir  comm 

..clair^  &  eo  ftlj 

•.tein^  en  teinps  biii  furebt  de  ixm 
-^.haolte  Recdmmendacion   parle  jd»> 

„qu'i  tewdBmierfe  &  towfc  deftm- 

»,AioiwpoDrtaatli)u'en la  MarcSepsir- 
-'■■i-  .  ■    .    ■■*,dfc«i 


,,im^€8  ^aaons  6M9S^  oa  Frtwce  fSAt 
^^^ell'' divulgu^  oo  espaife  &  auffi 
^vqudle  tft  feion  les  faits  des  am 
>,chieiis  de  bonne  recommendatioa 
^&  byen  digne  de  memoyre,  m^ 
^iployer  m^y  Veuil  a  toutte  diligen*- 
^de  en  enfuyvant  la  vcaye  narracioa 
>,de'  ('adeur  &  de  k  transiider  oa 
^redtiyre  ife  *o«  Ttalieh  en  vkr  fran^ 
^op.  &a»  f  tieas  adjooter  ne  retran- 
Hchet  &c  ikc  &a 

'  Rinc  ]pat^  'opQS  ^  Id|otnaie  ttaGcO  tiran»» 
latum  f^ilG^.  Q}i!s  Aietit  autor  tgnoraimu^ 
VeroTimUc  eft,  quod  etiam  tdbtut  Stylus  verw 

"    fidnis  galUca ,  medio  Sxculo  XV ,  non  loh* 

-    ge  ik  tempore  iti  quo  defiaic  nartatia,  fcrK 

.    ptiMn  ,f uim. 

,  ChibnSca  ymh  n^anoram^  qti^  &(lidenint 
,.  l}ghe)iu$inltaliaiac]ii,  &  Muratorius  Tom* 
VI.  tomio  XVw  &  tomo  XXlV.  Scriptoruiii 
ItaUoorum,  a  noilro  prorfus  difiere  video- 
tur.  ProdSt  quidtm  Seouk)  XVIL  hifto* 
na.  qu^rdahi  Pifahorum ,  faoc  titulo : 


^Memorie  iftorkhe 
novero  Annali  Ptfani  delia  f&A .  fita- 
^.dazione  fia  'ail  'anno  144^  dal  iV(^ 
»,Paoio  Trond  NolvilfiPiianQ.  Uvotnp 


fli 


Xfyod  o|>us  tilobk  noH  yilkm  idD,  oec  alii 
lOdem  Hiftorias  BCa&ie  S^riptores  qyos  ci^ 
tavic  dt  laLande,  Aiit6r  itineris  Italici» 
Tomo  2*  f^.  406.  editiohls  ^btodunefifis. 
1^69.  nec  ideo  jndicare  liCet,  9n  autores  iili 
tecentior^  ciim  noftr^  circa  its  geilaSi 
quas  tradunt^  conveniant.  FaCbor ,  qus  hic 
ieguntur ,  magnam  partem  f^ulola  viden ; 
ita  tamen  utforikan  yera  M£in  mixta  rc*- 
perias;  quod  in  hiftoriis  antiquis^  ubi  orii- 
fines  gendum  traduntut^  Irequ^trr.  eve* 
nit.  Ordinem  temporuxil  non  rite  fequ!« 
tur  nofter ,  fed  raptim ,  &  multis  omHfis 
rebus  gefiis  ante  Chriftum  patum  tranfit  ad 
finem  teculi  i^  &  hiftoriam  AnguImiiCo^ 
mitis  ^  Piiarum  Principis ,  de  quo  infra  plu^ 
ta  dicemur.  Qus  narrantut  hyic  usque  ad 
ijtimimi  Florentinorum  bellum  cum  Pifanis, 
&  pTodidonem  Principis ».  qul  tunc  KdpubL 
pne^at)  Joannis  Gambacur^ ,  plusquam  di- 
midiam  voiumlnis  partem  implent^  nempc 
a  pag.  12^.  ad  finem.  In  capita  divifum 
dt  totum  opus )  quibus  tituli  vel  argui|ien« 
ta  prdemittuntur.  Capite  primo  ksecnarrat 
autor»  Aniio  Romae  conditas  4)9 ,  decretum 
ft  Senatu  ,  ul  inftruaa  Ciaifi  XVIIL.  na- 
vium  ommbtis  quae  ad  vitam  tuendam  ne^ 
^Ceflaria  funt ,  magfia  mujtitudo  hominum 
pefiimfle  &  profligatiiruns  vitac ,  quibus  tunc 
Roma  inf<^batur ,  transportarehtut  in  Inik 
iblam  longe  remotam,  ut  tanto  malo^  nr« 
bem  liberarent  Eorum  i!cx  millia»  fpc 
Colonis  deduCendx,  navibus  impoGtos  & 
b  Infulas  Sardiniam ,  Codicam ,  Caprfam, 
&  alias  tnmsvedtos.  Eos  vero  qui  in  por-b 
*  £ea(m  adveildrunt  ^  perluRrata  Inlula «  nuUot 
^mdcm  habka^tei ,  fed  t^empliim  maimorc 


113 

wmmmmmmmmBmmmmmmm' 

JL  SmO; 

&  |k>r()iSr6  ortaitttm  itpMfl^,  iftqil6  dm 
StatiiK  ,  wu  ncnpe  Vemeris  tx  marmore  » 
altera  Mmtistx  xrc v  ^grtgio  ardficio coBk 
latie  ft^Milit  Hoc  Ten^lnm  (riim  a  Tro» 
janis ,  qvi  poft  patriat  excidiitm  lidc  appiK 
lertat,  conditum;  qtti  ddnde  a  Gt«*dsil«> 
lu^  advedi^ ,  inti^iiedo^  o^ctii  (iillt  Exfii^ 
les  Romeni  In  InfuiA  depofid  profuftis 
CiaiTis  du^toritMtt ,  InTulaAi  cdltre  Incipittnt 
P^Uibus  ftrafutt  vtSdt^  pmxkt>,  habitacula 
ligreftia  obi^ruum)  &  ^coloniaOfn  condunk 
Poft  duo  Secuk  txzStk  temp^ftate  pulGefUK 
▼es  duee  Romanorum ,  quibuc  AmUmat  & 
Vtfimms  praterant ,  in  dit  Cotficae  «pbck 
lunt^  f{»olhnttr  i  CorficaniiB ,  n&ultitudine 
t)ppre(fi)  i\vt  talnai  vehiam  a  ^ldoribus  fup^ 
^lices  ohtinent;  quorum  dum  Corficani  liai^ 
oitum  cnltiorem  &  m^fioHs  pacritt  indicim 
mtrantur  >  ^  de  ItaKa  >  unde  itidi  adTenil^ 
fe  audiebant^  midta  cimofe  interrogant^ 
tonfilium  tajriunt  thmteundB  in  illas  oras. 
AdteiKirt  &  inrfimls,  ope  dnorum  nav^o. 
rum,  qvSbsliuc  fiierant  trafisyedi,  fefllot 
in  oras  £truri^  transreduros  promitttmU 
Templo  vero  illo  midto  coaQ>e^  >  Deos 
agncn^ant  patfios ;  &  ut  adtre  poffoit  teli^ 
gfoms  igtatia,  &  excubii  no€te  Deorum 
cnicda  per  fomnia  explorate,  venia  data, 
ibi  noftem  tranigunft  Ibi  per  fomnum  re> 
fponfum  divini  oracidi  acciplunt  ex  ore 
Veneris^  qdae  expedidones  futuras  Pifano* 
rum,  Inlnfiilas  Baleares  &  TerramSamSfcam» 
intcritH  tandem  Reipublicae  &.everGonem'i 
Florentinis  vadcinatur. 

Liceat  hic  fubfiilere^  &  quaedam  annotare 
cx  aittons  noftri  narradooq,    Fabulola  eflfe 

maxi^ 


J!  Jl  SitmiL 

litucBimm  ^artem »  qns^  htc  tnftlimtBry  npno 
crit',  qui  (Jiibitet. ,  Reperies  taihen  aliqua  yc*  *  ^ 
Btatf s  veftidla.  "*  Trans^e^am  '^e  t)lim  tirol 
tempota  AtarU  CcHovSm  Aotnsmf^m  ia 
InfiiiamCoirficam^tefbnturlPliniusj^  Senec», 
Florus ,  qubrum  TcftiJWbmar  luc  fubjungerc 
bptnt  pretiurh  ftMre  dulfi.'» 

3BUnius  Hift.  Natdr.  Ub. ).  iap.  6.        ^ .  ' 

.^Coi:fica  -  Cmtatcs  ijabet,  33.  $; ' 
,,Colonjafs»  Marianaiii  a  Mario  deda-^ 
••Ctani,  .^eriaitt  a:  Didtatorl^  Sylla, 

Floru»  Iftf.  ^  e4>«  8;  de.)>riori 'fadlo  PimtQO»  , 
ibino  U.  491, 

s;  L;  QonLrScipio ,  cnm  jjAn  Sicilia  . 
»,fiibQr^ma  dfet  popali  Uociani  Pi$k  . 
,»Tinci2i,  fefipdntelattiu Bello  iaSardi* . 
«yiritiiftnnextinqiie  Oorficam  tranfit ; . 
,,fltot  8i  fic  Olbtx  arbis  exctdio  inco- 
»,li»  tdRuttr  adeoqoc  OQMEes  terra  mi^ 
t,riqae  Poenos  expugnayic  at  jam  yi^      ^, 
«,dociaBiiihil,i]ifi  A&ica  ipfa  reftaret,^ 

Seni^  Con{6lat.  ad  Hefrikm  ^  dmn  iii  Corfica 

-Mul?irCt'€ftp.J.  :  .,  _^  .        f 

;,HQtc '  ip&< '  Infufai  .ikpe  jam  coltbreg, 
9,sttiaii^''  "Ut  antiqiiiora  qOfle  vetu-^ 
^tftas  objdcoic^^  ttanf(!»m »:  Ffabcide  tp^, 
^,U4ar  (^ji^^ijqoiiumcJ^^  cp-, 
^' .  H  lunt 


Vm  M, 

„lni^  pptei  In  1»c  fafi^»  woWetiwl. 
.,^  qna  qatd  eos  fiigawh;»  wcertaal 
,,cft;  QtnuneoeligniiitM^aapiapo* 
„tentts  )taH?t  confipcftw ,  an  natini 
.«importuoG  mawt     Nfi»  ta  oa^ 
.,non  faifle  fi^ritatem  i^bKOHi  •  eo 
„apparet,  qoQd  mayiiQe  tunc  tnid» 
..bns  &  iocQnditi»  Ga!H«  populi»  ie 
..interpoiperunt    Tj;aniicrant  deinde  ' 
..Ligares  in  eam ,  tranfierant  &  Hif-  • 
•,pani,:(|aod  vt  finlilitodfaie  ritt»  ^ 
•,paret  ~-  Dedadas  deinde  fadt  dns 
„Civiam  RpmaoQram  Cdlaaiie.  alteca 
„a Mario.  akera a  SyU»  Totaahnjai. 
,^di<&  %>iiiofi  iiai  invtitw  cft  poptt- 
,^|tfa,  vix  dwiqoe  inv^tM  oUmd  M>t^, 
.,iCim,  qaam  etiam  annc  Indi^;emft 
,/xAant,  peniifaDtft  «mnia  *db  lafilitMi 
,^nt  A;c 

Tcftlmonhitti  BosweW,  fltat  dt  h  Corfe,      > 

'„Je  ne  dis  rien  des  mines  d^Alcria  ft 
.,da  Abviana  cec  ^vsk  cA\oaif»  Bo;.. 
„mainea  qoi  cAttknt  fitn^  daaarcsetfai.. 
„p)BiHe  (ealre.  Baftia  ft  AlniaX     La.< 
„Corft  aiairt  ^-  afffo.dadMco^  P>t.« 

,.I« 


4* 


»tesllda>tiil,  flt  MTkit^tit ))» 
..digne  ^  fidtt  i»  oaVra  j«  <i|ui  |>iiC 
«.te»  UHIItt  Mlqtle  tta6e  d«  leiit  a». 
v,gBffleeii«  S  di  tait  ^tt  -1  CtpM. 
»,d4i«  <*i  fa  (!•<»»<  biiii  iis  iritiquts 
i.tolAritt  ilH  tagtta ,  a«>  eatiiete,  da 
i,ftetttt  iHtMt*  Httiiis  &  ij«. 
,itrt«  hHWfa»  aSrHiitM».  Onvoft 
i.Hi(!W*  fc*  tnKtt»  *iiiie  ilitet*ii«ViU 
k,le  aonmiie  A$cM  qa'oil  dii  ivoit  M 
iVbrtlp'  le>  ImrqllO,  bi>d«brls 
v,S  yOMI  tlUMt  iiin  ta  tfalijt,  ituii 
nGm  prireiaar  tieii  (le  temuqiuble. 


^OT»  ■UHW  ,  fw»  f  mW  tfafttrefti  potc- 
bft,  rfcori»!.  Bbnrftl».««iafelid 
cmmM  Ait  KaM  BQxUntt,-  propv  flu> 
J^AMHik-  Ikl» tafcSillii,!  a^orS, U- 
kitHmt»'n«lBfi,  Gwtoit^iibi]£'&  aliiL  tc 
Mwiirl#WHKlMil»  arfia,,  ft  i,  Dugb 
H  < 


1 


9* 

«t 
»> 


itt 


Mhm,  A.  '  SenS 

t 

nomine  Ptfms  appdlant    Sic  enim  hab^  ar«    * 

gumentum  Capid^  lo. 

• 

«^Comment  Pixa  le  premier  Seignetir 
»«des  Corfignes  habita  Pife^  comment 
^,ii  le  nomma  de  fon  nom,  comment 
fon  fils  Leffer  le  fit  fermer  de  murs  » 
de  Tours  &  de  portes  »  &  CQmmenC 
il  fonda  le  Port  Pifan  qull  nomma 
de  fon  nom  Legunte ,  &  ores  a  noln 
Legume. 

Qpae  hiC  de  origine  I4ianmi  &  ii]t>i9  liomine 

.     tradit  autor,  pugnant  cuxp  omnibus  hiftori- 

*"     cis  ,  qui  Pifas  k  Graecis  conditas  teftahtdr^ 

pra^npue  Strabo ,    qui  k  Pifis ,  urbe  Arcadias 

originem  jurbis  Etrufcae  derivat ,   quo  edam 

*'     pertmct  teftimonium  Virgili  iBneid.  lib.  lo* 

Ho$  parere  jubent  Alphese  ab  origiHe  P]& 
Urbs  Etrufca  folo.  Pifa  nemp« 

Crsecise  ad  amnem  Alpheum  crat  fita. 

,    Hinc  ad  caput  |o.  ufque  narrantur  tes  geftas 
'    Pifanorum  ufque  ad  tempora  Ugol&ii  (x>mi-> 
tis ,  qui  iftter  diffidia  partium  Gibellinorum 
^  &  Cuclforum ,  euum  his  adhgereret  p  ab  ini- 
" '  iaias  captus  &  m  cuftodiam  miflus ,  cum  li* 
'       beris  farae  periit ;.  Tragcediam  hanc  hdirren^ 
•    dam  celebravit  Dame$  primus  Italorum  Poe* 
tft,  &temporibus  illis,  nempe  1288.  Coac* 
^^US',  '.r^  operc  quod  de  infemo  fiiixit.    Nar* 
l%tiunem  hujus  Vei  ex  Johannis  •  ViUani  hi- 
•     ftoria  Florentina,  ex<5erptam  damus;  ilciii^ 
;     fubjun(^  narrati«n«  aAonymi  ^oftri  d^  ea* 
4m  ri.    '  . 

..Nel 


'  117 


»,Nel  detto  atmo  i288*  del  detto  mefe^ 
,,di  Margo  rifcaldando^  la  guerra  ia 
,,Tbfcana.,  tra  gudfi  &  ghibellini ,  per 
»,la  guerra  cominciata  tra  guelfi  Fio-i 
,»rentini  &  Sanefi  con  li  Aretini ,  ht 
,tda  Fiorentini  &  Luchefi  contra  a  Pi-^ 
»,(ani ,  i  Pifani  eleflbno  per  loro  capi« 
^,tailo ,  il  conte  Guido  da  MontefeU 
,ttro ,  dandoli  grandeiurisditione  &  Si- 
^gnoria  •  ii  quale  rnpe  i  cofini,  c^Ua- 
jrveva  dalla  chiefa »  Sc  partiffi  di^Pie 
t^onte  &  venni  in  Pifa ,  per  ia  quaU 
,,cola  elli  &  figliToli  &  tuta  fiia  fiuni* 
tvglia  furorio  dalla  chieia  fcommunicati, 
»,&  etiandio  ii  comune  de  Pila «  fi  CD<>  ( 

9,me  rubelli  &  nimici  di  fimta  chiela , 
,i&  giunto  il  detto  conte  in  Pifa  dd 
^detto  mefe  di  Marao ,  i  Piiani  quali 
^,iiaueano  in  pfigicme  il  conte  VgoU- 
s,no  s  con  dui  fuoi  nepoti  &  dui  figli- 
g,?oli ,  come  adietro  fiicenmio  men.- 
tione ,  fi  fecero  1  Piiani  chiavare  la 
porta  del(^  torre,.  ove  erano  in  pre 
gione,  &  la  chiave  fecero  gittare'ki 
Arno ,  &  vietarono  a  dctti  prigioDi 
ogoi  vivanda»  iquali  in  pocbi  gior- 

H  l  ftni 


»> 


I 


«4  4>.  M 

ygri^  p«aittfi«l  «Mi  KenA  9«Mit4«^ 
«tptli  f  QilifM  m^iii  infiMM  ^Mur^ 

^tpsre  doM  «oiiMiiii^  «IUlii«H  \ 
Mtov^  (UU  fanift  i  «ti  ^fla  fPiMll 
k4i»eB«  i  IHiiiiii  ifiac  lo.  «Dii«r$>  mi^, 
Mftoa  OTe.  Q  %M!M,  IbfflemeQlB  mifx^ 
^ft  binlmaii .  im  W^to  fer  k>  eoi^ 
..le . ohe  Kc  li  liM»  4iiMli  ^tn^fU 
MflMpti  eit  pw  titiiiiMi  #110110  4if^ 
,,iit||  momi.  Mptc  V  (JBliwli^  «^ 
^polEi  ck^ttmx  QfAHpi  0s«e#i  ^ 

••"'W^^lW^^f*  ^^  VW^i^WA   jWW^^I^fV.  V^^^ff^Wj^T* 

u^pf: li  9iM  no»  iMt  i«|inwkP« 
yfQfB9  pcr  tt  iMnpl  i«MMi  ^r^. 


?f<H 


Itf 


IibbwUi  nacrtQO  ioonjfixim  ■ofai  y  dc  fdiTt 
hm  mcrcmoriis  f  Hanoruin.  a  Balearibus  inco- 
fo  InHlte  IVUiSrc^  ^fiadif ,  qddd  teinpor# 

CcMtieiie  h  Gqtm  A»g»lht  JU^ 

■Ml  «TMIgMBr  OT  JrW   MC   ci#* 

pattf($^  1»  PUUtis  qui  b  fifenl 
ft- wti  ft^dlMiif  (t^  finft^M  on* 
{00  dtortrtf-j  cMiiiMill  fii  ftfnHM 
toifaiiie»  it cftAUtiCMlM Plfitet 
ft  {MtiJMciil'  ^  ^dttveneF  h  peu^ 

^  Qpant  J(aux>b  Jftewe^  (k  les  demt 
^Patronft  furent  Tenus  en  Fife  ib  alle^ 
.^^rent  dtcvers  le  Contc  Ajtgulin  iyii 
yfort  eftoyt  crema  &  fbrt  hay  de  ce» 
Mhommfs »  oir  tcop  eftoit  convoit» 
^teuK  &  plain  de  rapine.  £t  apr^  Ift 
•^cverenec  &ite'  lcxlit  Jacob  MeureOn 
ITdict:  Sise  Te  me  dtfnne  gi»nt  mar- 
^Ycille  €omment  homme  rayfbrfnabte 
,»eft  fi  mal  advife  que  cfe  vouloir  def- 
a^troire  It  plas  noble  memjbre  &  fe 
^Ios  utile  pour  le  hfta  commun  d» 
j»tour  aultreft  ceftoyt  marchandUe. 
«iFour  qtioy  le  didtes  vous  JXIcSire  Jk- 

H  4  cob 


'!•• 


0mm 


t^cob  rerpondj  le  Cbnte »  Je  lc  ditz 
t,pourtant  que  -ces  deux  boDS  tpar- 
^cluas  icy  oatift  de  cefte  cite  arriTe- 
y.rent  n'apas  eocores  troys  moys  |Nir 
^ , Jortiuie  de  teaips  9li  poft  de  la  Mire 
^en  lisle  de  MaioUgue  a  tojut  leiijrs  neft 
^cbarg^  de  marchandifes  qu'ils  a% 
Mvoient  do  longtaiqes  conjtrees  &  eub^ 
K»eftre  la  v«nus  oafc  e^e  descQbes  leurs 
«ygens  occis^  prios  Etce^ont  fiutceulz 
»i^de  I4.  mire  m  despit  de  vous  qoi 
»eftes  noftre  feignenr  ^  4t  touite  Piie 
»G  ^tult  s^viG?r  comment  fe  biQ,  fe- 
t,ront  amende  St  le  phis  brief  eft  le 
,meilieur..  Certes  Ja^cob  refpondj  fe 
,Gonte  qui  penfoyt  bien  den  avoir 
»les  paumes  cuittes  fH  eft  ainfi  com« 
^ment  vpus  me  le  ditl;es  IL  y  chiei 
y^une  graode  punycion  ^  me  laifles 
,»convenus  8c  Je  en  Ccaqniy  byen  ^re 
,,fi  que  ks  deux  bons  mardians.  feront 
„reco.mpenfe2^  &  le'  mesfiud  amendi 
•ifi  retouj-nez  a  votre  garde  &  quant 
y\  fera  tetiips  |e  vcius  manderay  ponr 
'a,ybe(big^er»  A  tantle  boti  capitaine 
i^retourna  ay^ftpag.  dte  ][.egoii|ii^  & 


f>' 


• 

^les  deox  bipns  iparclians  dQHKmrerent 
3,a  Pife  par  lordonnanc«  du  Seigneur 
«lequcl  les  intcHrogea  a  paFt  &  teur 
s^prooiift  qulls  feroieot  reftituez,  de 
a^tout  leur  dojnmaige,,  &  dont  le  Cqn^ 
^te  Afigulm  manda  fo«  meflagier  au- 
s^quel  il  jbaUh  ui^s  le^res  &  kiy  diffc 
^que  il  allaft  a  toute  dilig^oce  vej:s 
«^Maiolique  &  a  la  mire^  la  ri^e  cit6 
ct&  prefentafie  aux  Seigneurs  ce&  lec- 
.  i,tres  qui  tenoient  en  liibitance  &  en 
«^gracieux  la^gaige  Qomu^Rt  il  eflpit 
-  9,9dYerti  quils  avoient  reteuu  la  mar- 
a>chandife  de  ces  hommes  &  quils  \\xf 
asvoulfifleijt  iaire  recompentb  aulcune 
«a&  il  appaiiirojt  tout»  lemeflagier  fe 
mift  k  la  voye  &  luy  vemiu  ^  la  go- 
,b}e  cite  de  la  mire  fut  toat  esbfthi 
A^moult  des  richefles  quil  y  veoit  & 
9»de^  beaux  &  fomptueux  ^difices  & 
manoirs  do^t  la  cite  eftoit  enri^hie» 
Au  fort  il  prefenta  ccs  ledres  quil^-i 
rent  niifes  entre  eulx  eii  confeil , 
Refpondu  fiit  au  Meflaigier  vous  ay6i 
iedres  de  credence  addreiorant  a  no- 
«ttce  ^  aiii3f  le  Conti;  Aogulio  $^de 


%x 
1> 

9% 
»> 
12 


npar  1100»  tom  I117  ^faf^  de  boache 
»,qoe  nd»  Mfbr^NtMis-a  notre  banc  s 
9>Veiil9e  qoe  aiix  pacqaes  prochaiite- 
,,iiieQt  Teaant  luy  fercmt  d^Tres  poor 
yjtOQte  recotnpinfe  9t  api^eioeiit  & 
,,eii  fi^wie  le  cofrtem  ifo  cta  le&es 
„xn  MQeOucat»  en  or  a  foo  proo- 
a»fit  ft  fi  a  de  ooos  a  ftire  noos  fooi- 
,^niet  a  lof  A  le  «elbgier  retoove^ 
jyVers  fon  fe^rar  fiit  le  bien  ▼emi» 
j^keox  marchtnfi  aHoient  fowent  de« 
^^ters  )e  Conte  qint  leor  a^oit  pcoaut 
,,ftr  proniettoit  «finre  merTeiHes,  £t 
»,qiiant  fls  foeorent  qoe  il  avoit  en^ye 
9,fon  meAgier  en  tide  de  MaioKqoe 
,,ib  eorent  grant  dtfyt  de  ftavoir  (yiil 
s^avoft  exploitce  ft  tant  firenl  de  doos 
.^ftpromedes  qoeledidMefligtef  kor 
^dtft  en  fitt  :  Beanx  Seigneors  Tooa 
^TOO»  tnnrafflea  en  vafai  de  V0U8  atten* 
^OTe  a  jaoiaiai»  rjrena  recoorrer  de 
^,T009  pertes  (br  cenir  de  k  nfiifif  ^ 
yycn  il»  onf  envojr^  ao  Seigneor  tven- 
;»,te  mille  Dneats  qtffi  a  receo  deapoit 
t^Pai^oes  a*  Vtmiine.  Qjvmt  tea  deox 
«tOiarebina  ettteodBreot  ee  qoe  dift  eft 

wtrop 


ylreiftiveiii  famoiifelucB  ih  «ftmcBt 
»«d«i  mttUwft  de  h  «itd  4  le  Coot» 

»Jawn9  9t  eAall  !•  m«n)t  «BokicMi  & 
4>ctoi^«  40  fenne  Si  ^lfnkm  »  ii 
,t»»i«i|  efi^  twifa  fenUaH  &  tuie  pav 
»<|6iii  pM  M(Muir  par  faree^  il  ^i^ 
,>ltiil  SeiSOiMW  4i  Fifei,  wu9  i)  imvoie 

tMii  ai  ke  fbn  dn  p«jk  eo  fiui  eonK 
«MPNk    iMoi  fi)  ICBO^  en  1»  cite  en 

Mfoa  fsliis  a  fb«  pkMEir,  il  tAoit  obey. 
iIk  |vkN«l  d«  «eftet  m«tier»  apparta 
Btpa»e«iifiMiQMtl  Ten  aofli,  (pul  oeC. 
liiik  invrei  ahMe»  a  ipe  \eeiUe  de 
SeaM  JeliMi  Ba^e  ^  ko  fMloi^ 

»»dWEMge  gmqs  Mkee  ft  gfim  afbnii 
bliae  pwkcitQL.  il  efto^OftiKliit  de 

»,8waifi|l|iiHlit  aweH»  )e  Conte  &  lo 
»4»eaii»  a  pirt  m  v9a  fnnde  «9ai(oi| 
«^iftfMiStiii  omaiaaAede  pav  tout- 
tete  la  ^  <|Be  hMam»  aal  ibfto^iaf^ 
^d%  riet\  Ar  attai^  ehafi^««epion|er 
»»(oin»  ha  fiH»  i  iQft  ^e  le  Conte 
,»A«|!#i ^K^  IJN&  ^odfioi  de«  ci^ 


•» 

•» 

M 
*» 

W 
•»' 
»> 
»* 

»• 


■  mmmmnmmmmmmmmmm  ~ 


t,toims ibaultres  Pifiiins  ,  il  n^  (ceut 
t,que  peofer  fi  did  que  me  deman- 
des  ?ous  qui  fuis  Yoftre  Droidurier 
Seigneur  reipoiidu  hiy  fut  tout  byen 
&  amour  &  ce  difoiton  pour  e?i- 
ter  rumeur  ,  mais  quant  il  fe  wy 
encloa  en  ceUe  mayfon  ung  dtoien 
nomme  Ciprian  Meurefin  qui  eftoit 
(aige  homme  &  anchiea  &  ^6t  ainfi : 
%%Syr0^  Conte  il  £aiuk  quc  nous  parlons 
a  ¥0us  icy  pour  que  fcaves  commcnt 
vous  aves  efte  eslu  ja  piecha  capitai- 
oe  de  Pife ,  &  puis  par  amys  &  aul« 
trement  vous  yous  fiiides  appeller  & 
refcripvez  Seigneur  de  Pife  ceft  nng 
petit  d'occafion  topttefoys  pendant  le 
temps  que  vous  aves  rengne  &  re- 
^sgimente  a  Pife  vous  y  aves  M6t  main^ 
ntes  extorcions  &  a  oeulx  qui  vous 
a,avoient  fouftenus  ,&  porte  contre 
„tous  ,  VQQS  y  avez  fiii^  des  homy- 
cides  &  des  &ids  oultragieux  tant 
que  tout  homme  vous  en  fiiy^  & 
„mefayme  vous  en  eftesafi^  adverti 
y&  de  piecha  l^n  a  moult  fouffert 
„de  vous    pourtant  que  vons  aviez 

fi 


ft» 

*» 
»» 


r> 
»» 
»» 
•» 
•» 
»» 
f» 


•f» 


ly 


\ 


^  .  SemiL. 

• 

»(1  bell6  gftaeracioiL     Mait  nonob* 
^»{lant  ce   fcavons   nous  byen    qae 
^tvotns  tene^  de  parti  goelpfae  nos  ao- 
v»cheins  ennemis  &  byenlavet  monf- 
•^tre  a  ceulx  de  la  Mire  defquels  aveft 
>»receu  xxx  m.  Ducats  pour  .compo« 
>,fition  &  a^  amcndife  4u  tres  grant 
>,malfire  &  oultraige  par  ceulx  de  la 
^^nfire  con^mis  fur  cefte  cite  &  fur 
i»deux~au($  bons  marchans  que  Iqq 
'k^fache  nagtahts  fur  mer  fur  lefquela 
^,vous  aurBZ  pacience,  car  il  vqus  fault 
^atlet  la  ou  vous  megneront  jufquea 
b,atiltrement  de  vous  fera  Mdannci  la 
^,ne  luy  tint  lyeu  dt  quelqde  excufii^ 
^>cion»  car  il  fut  mene  logier  au  fond 
>»de  ungne  tour  &  fon  ffls  nome  /Wr 
^^moult  bel  Jouveucel  de  leaige  de 
M  vingt  &  qiiasre  ans  fot  mts  avecque» 
^hiy  pour  aulcuns  ouhraigeus  fiiuts  & 
i^aidcDds  mots  quil  dift  lora  qail  vey 
4,fon  pere  aihfy  prifonnier  *  dtspuil 
),ne  Iny  fiit  donne  boyre  ile  mangien 
),E(>  quant  fiiinyfie  les  Qppreffa.  Paulf 
i,diaa  (on  pere,4ieretiitisg;rant  faiqs 
^,preii»  d§  pdie  im  bxA  ^pargnien 

»,A  dont 


nt 

ikA  doftt  k  iMre  naoYAt  •  fon  fUi  1^*^ 
».le  joi  de  la  tefte  &  ki  meagea  «idtit 
v,ft  ratv«B^i  fon  Jlb  de  ttois  }ottn. 
»>&t  to  iMiiihe  todit  Aiigttytt  mteili4« 
u/Hiemft  qti  i  C6  tcftifi  eAojrt  en  ■o- 
),gM  fiMne  Itrt*  t  qmice  vasSto  U 
k,Pift  m  tMghei»ii»i»  did  tal  deOit 
)^&  &  (Ute  aveoqttc  ell»  ap^UMGiNM» 
>)4>r#  qffi  tle  tOttt  kSkk^  je  fo»  teaii 
,k&  de  fon  fil»  riens  m  ft:8Mqaie  liB^ 
«,tlfO|f8  B<  fot  abdboyf  (Mfiifc     Qpii^ 
t.elle  «fl  ftit  fti^  eHe  did  ^  « i  Haa 
„  PJf^  iiMtidiie  foyet  ta  &  touk  «inu 
tvqde  a  aM>n  ettBint  &  a  iMn  i^out 
<«,ttt «»  fidd  pnodft  itt  par  nige  de 
vfitMititf  atnfl  pni^  ttt  perdretoutd 
^      yyproi^«rtle  &  piriffince  par  iimk»--de 
»,pSift.     Et  aiiifi  adviBf  depuitf  eom>' 
kvme  cf  ipplea  fen  ttcoide  eA  Itftoirev 
»A  dont  «iie  It  appotter  ung  p<i^ 
k,bU^  efllttt:  qtft  elie  wsiA  fur  la  tcrre 
i,«  OiSt  fotmeiat  dtaat  fb^  pain  e»  filid 
tt&  dont  le  CoBte  uao*  S^.  a^)i»  $ 
k^brgeflfMN^  MlnUii  i<^«k^  ti»  dl^  1» 
■4,t»rre  ^i  tf  genqine  qpatil  a  oko^ 


mM  btibteg.  Et  elle  ftnfit  m  moti 
H&  cuydant  fafllir  fur  le  paiii  ainfi  pat 
»)terre»  la  terre  fonvrj  &  kas^onty 
^,le  (Mdik  ft  la  Dame  fi  qae  oticqaet 
^jat  fiit  iiott?eIies.  £t  qaant  Yint  aa 
t^lendeaNKin  dofit  le  foir  le  Conte  An^ 
^,£nHH  Sc  fon  fik  avoyent  eftt  boati 
^^rifonmerB  lci  cytoiens  &  la  coma- 
>>naake  eslarent  emre  eax  Seignears 
^•&  redairent  tout  lear  &id  &  goa» 
^fTeraement'  a  )tea|^  &  libcit^.  In- 
^tcontinent  qae  Jacob  Menrtfin  capi- 
»,taioe  de  L^urne  fcent  comment  le 
,>Conte  Ang^n  tfloit  depofi^  8c  pri» 
^,fonttier  &  comnent  la  cite  fe  goo^ 
tf  vemoit  a  IftMtte  fi  condot  de  retolir.» 
^ner  a  Pife  &  remonftrer  l^rire  de 
^»lbn  par^  9t  de  fofi  compalgnon 
^•comme  it  fi(L  Et  qjoant  il  !ut  vena 
»»le  confeil  dr  la  citt  fiit  k .  aflemble 
^•en  la  falle  dn  pafaris;  It  fi^tofi  qail  . 
^fat  heore  dr  poikr  jaci^Menrefin 
.  ^i  laige  diefallier  «(loit  did  ainfi : 

V  Seqdtur  ^tio  sd'  Rlinor  %«ti)ta ,  de  lilcif^ 
iRnda  iiiiuf&  mtrortorilnssft-liavnmrilbta» 

6apil« 


llf 


Jno9u  **  jL  &mEI 


Capitt  ;r.  nafVator  expeditio  PiiandniBim 

..    Baleares  Infulas  &  ia  annvm  t}o6.  coUoca- 

lur.    Belli  occafiorfcm  hafrat ,  Navei  duA 

taiercibti^  onuiteS)  quae  dum  in  portu  la  Mht 

Infulae  Majwc^  tempeftaite  coadae  inprantur 

eb  Iricolis  fpoliatae  funt.     Injuriac  igitur  ul- 

cilceAda*  con^o  capto  \  Chmem  )%.  havium 

.    iqu9S  QmUiras  vDcant,  ^.  i)  -alias  cmmrias 

;    inflruunt ,  &  in  Infulas  Baleares  ^um  ig  qiil* 

)e  anhatjs  appellunt    Bale^res  incofae  &ilbrti- 

€ta  aci^  Pfianis  occul^runt)  &  ci^iento  pne* 

lio  vincuntur ;  agitur  ^e  pace  ^  Pii^nl  pcmdi* 

tiones  exigunt,  ut  reftituerentur  fpolia.na-. 

'    vtum  ,  iributum  praetcrea  annuum  2bo.  mS- 

^  lium  ducatoirum  aureoruai  penderent  Balea^i- 

tts  y  9i  pro  impenils  expeditionis  Aatim  200 

" .  miUe  aufeos  diicatos  folver6nt    Negant  Ba- 

leaire^  , -&  4)ell6  ^this  decemere  ibtBunc 

.     ]pifaiii*X)bfidi6ne  cikgiint  Vrbem  la  Min.^ 

l^djinas  bellKaft  qfdftu^  Pilahi  In  hac  obfi- 
dione  utebanoir^  hic  dcfcribit  autor  ,  inter 

Juas  pries  &  tdtiudo  Vetcrum.  ,  Poftquafii 
:iit6l^  titrinque  pugha&im  fult,  oapStur  u^bs, 
&  Onmes  incolae  virilis  ftxus.  intemecione , 
ferro&  jgne^  pereunt ,  fervatis  t^tum  du6«> 
dicim  ex  optimatibus  Civlt^s.  Occupatut  H 
.  Piiani»;  In^ila  ittraqtt ,  M^jdrca  &  Mlnorat 
FueUa&tameH  venufias  traiisvehunt  fecum. 

:  Trifdif  autor ,  faagnas^divitbs  in  illa  urbfe  ja 
.  ^ir#  i^pertas  a  Piianis ;  iocolas .  mote  Grab- 
cbru/n  veftiri  lolifos ;  a  colonia  GVaecoftfln 
^  eQim  hanc  urbem  coivditaim  liai^  iocQb^um 
origine  cqgnita ,  pji&nos  qui  fe  a^cqi^s 
ortos  praedicabant ,  uftos  veterem  Ilii  capti 
&  Sqid  Trpjanf^njufiam  deieta  penitus  urbe. 

Narrat 


129 

ifttsmB^tBsmmamBBBsassssi 


JfMm.  A.  ShuB. 

Narrat  deinde  inyentas  in  iTempIo  Cathedrali 
Urbis  res  predofas;  Cathedram  nempe  ex 
alabaftro  ardficiofe  elaboratam  ;  Portas  fede-' 
cim  xre  ccelatas  quse  nunc  Templuni  Pifarum 
omant. 

Ejasmodi  portae  etiam  nunc  exftant  ViTiS^ 
quamvis  de  Origine  non  ita  conftet  Ut 
omnia  Idneraria  Itaiica ,  &  defcripdones  ur- 
bis  Pifarum  fileam ,  fic  habet  Itinerariuih  Ita* 
liae  nupet  a  D.  De  la  Lande  editum : 


fs 


Avatit  que  d^entrer  dans  la  Cath^dra-^ 
,»Ie  de  Pife  U  faut  s^arrSter  pour  con- 
»»templer  fes  trois  belles  Portes  de 
,)bronze»  fi  fameufes  qu^on  les  a  pr^- 
^^tendues  toe  du  Temple  de  Jerufa- 
^lem^  £lles  font  orn^es  de  bas  relieft 
,»bieB  repartis  >  reprdfentant  les  Myfte- 
),reside  la  paffion  &a 

Deinde  narrat  Codex  nofter  inTrentas  a  Pifa- 
nis  in  Templi ,  quod  S.  Urfulse  facrum  fuif^ 
k  tradit  ^  Thefauro^  Columnas  duas  feptem 
pedum  longitudine,  olim  VirgUii  arte  ma- 
gica  ita  conftrudtas ,  ut  quicunque  Vel  furta , 
Yel  fornicadonem  commitcerent ,  in  fuper- 
licie  columnatum  velud  in  fpeculo  ceme- 
rentur.  Eas  Pifani  tanquam  res  predofidimas 
auferunt  &  in  The^auro  Templi  Cathedralis 
Urbis  Pifarum  deponunt  ^  de  quibus  >infra 
plura  dicentuf. 

* 

Le|>idior  eft  Anonymi  noftri  £ibella  dc  Turri 
Fii^m,  quam  omnes  peregrinatofes  ih  inmc 

I  ufquc 


I30 

Vmn.  A.  S§€9A 

• 

ofque  diem  miratitDr ,  qu^e  nempe  a  Imea 
perpendicuiari  5.  gradibus  &  dimidio  diver» 
git  y  vei  tredecim  pedef ,  cmn  fit  alta  pedes 
142.  Yariae  inde  ConjeAurs  inter  peritof 
orca? ,  &  controverfiae ,  num  cafu ,  vel  arte 
porius  Architet^,  qui  eam  anno  1174.  ftru« 
xHTe  dicitur,  id  faftum  fit  De  quo  vid. 
Voyage  de  M.  de  la  Lande ,  jam  fupra  dta. 
tum.  Nofter  vero  autor  nodum  foivit  lepi.  * 
dilfune.  Fingit  enim  hanc  Turrem ,  quse  ho- 
die  Torre  pendiftte  vel  Campanile  torto  ItaL 
▼ocatur  j  i  Pifanis  ex  Majorica  Infula  tii^s- 
▼edam.  Miraculo  vero  perpetuo ,  nunc,il. 
lam  Turrim  divergere  contra  Infulam  Majo» 
ricam  unde  transvefta  fuerat.  Narrat  pofro' 
nofter,,  bis  milie  puellas  ex  Infulis  Baleari- 
bus  a  Fifanis  deportatas ,  quibus  cum  Pifani 
^opterl)eIlum  nuper  geftum  nubere  noUent 
Fl^rentinis  eas  ofFerunt,  qui  accepto  dcmo 
cas  juvenibus  fuis  in  matrimonium  dant,  un. 
de  orta  major  quam  olim  fuerat,  inter  duas 
Civitates  amidtia.  Hiftoriam  expeditionis 
Pifimorum  in  Infulas  Baleares  narraat  varii 
Scriptore^ ,  fub  anno  1 1 14.  Vide  Muratorii 
Tom.  VI.  ubi  integrum  Carmen  Laurentii  Ve- 
fonenfis  de  hac  expeditione  occurrit  Hoc 
bello  finito  per  $0.  annorum  fpatium  Flfani 
fruuntur  pace ;  quo  elapfo  decemunt  expc- 
ditionem  in  Fal^ftiiiam  ad  liberandam  urbem 
Hierofolymarum ,  quam  tunc  SoIdanusBaby- 
lonicus  vi  expugnaverat  Farva  tantum  Chri* 
ftianorum  manus ,  qui  Templum  S.  Sepulcri 
%iccu^abant,  Saracenorum  in  urbe  jam  capta 
obfidionem  tolerabat  Dum  vero  magnam 
vim  armatotum  huic  expeditioni  deftinant,  ' 
fecuritati  urbis  confulentes,  mittuntl^tos 
ad  Florentinos ,  rogantes  ut  fij)i ,  per  omne 

tempiiSg 


tempns,  qtio  eimeditio  illa  inTerram  San*   * 
^tam  dutatura  eflec ,  mitterent  aliqnem  YU 
rum  ibrenuum  ex  Civibus  Florentinis ,   qui 
didatoria  poteftatePiCanam  Rempublicam  or* 
dinaret    Florentini  petids  annuunt,  &  quen^ 
dam  KeignaLium  <U  ifa%  mittunt  Pi&ais» 
qui  illum  laeti  recipiunt    Proficifcitur  Claflis 
armata  ex  Leguma ,  quse  tunc  Portus  Pi&nu^    ' 
dicebatur,  Martio  menfe  i|4?-  Duct  Pi^  d§ 
la  fior^f  Pifano,  cui  adjungitur  Collegai^ 
Sotut  Meurejmm.    Appellunt  cum  cbfTe  in 
^ortum  Jofpe ,  Jafbe ;  e]q)ugnant  HieroibIy« 
0ias,  fed  iiaud  multo  poil,  quum.  venirec    . 
fama ,  Soidanum  magnas  copias  ad  recupe* 
itadam  urbeiii  &ndtoi  tmdique  conducere  \    *    -^ 
fit  mter  Pifanorum  Duces ,  &  Soldanum  pax, 
ea  conditione ,  ut  ilii  a  Soldano  pretio  )oo 
ikiille  ducatorum  aureorum  accepto  redde« 
rent  Hierofolymas ;  quo  fiido ,  natrat  autor , 
a  Soldano  occifutn  Soldanum  Cayri  cum  tota . 
Ikmilia.    Proficifcu;itur  poftea  Pifani  ,    qui^ 
bus  propter  redditam  Fidei  chriftianse  hoi& 
bus  urbem  poftea  incubuiife  vindiAam  divi- 
nam  fingit  nofter.    Autoris  verba  quie  faic 
l^untur  adjictam : 


I 


A  tant  les  Pifiios  a  tout  Imrs  bagaci 
«,&  baguaiges  fe  retrayereot  en  leurg 
Nefi ,  &  efqaiperent  en  Mer  fi  que 
Beaufeigneors  voiia  la  charge  dont 
les  Pilains  font  aujourdhui  charg^s » 
&  despuis  qu'ils  ont  et^  amoindris  de 
^^leurs  libert^  Mais  ia  vraye  Croni- 
Hq^o'ea&it  quelque  mendqn  fors 

J  9  quils 


133 


Vum.  A  SroKS. 

9,qml6  jenrent  bira  garnig  rEglife  da 
,»Tempie  &  le  ForC  du  Sepulcre ;  ik 
^fe  retrayerent  en  leors  batteaolx  ea 
^^abandonnant  la  Sainte  Cit^  de  Jerro- 
^Mxxa  &  eubt  nageans  fur  la  Mer 
^iqueraot  leurs  adventures  fur  les  en- 
^^nemis  de  la  Foy  lefquels  vouloient 
t»tenir  par  fidrce  la  haulte  Mer  du  Mi- 
9»di ,  &  quant  les  Pi&ins  yirent  quen 
t»c^  Marctie  ils  ne  pouvoient  mais 
tsgueres  contefter  s  delibere  fut  d'en- 
itreuK  de  retoumer  en  leur  Terre. 


f>< 


Karrat  ^cinde  nofter  ,  PUanoi  relidis  is 
iUbGdium  Chriltianonim,  qui  Templi  &  S*^ 
Sepulcri  cuftodiam  fufceperant,  tormends 
belUcis  (Ardllerie)  &  aliis  rebus  neceflkriis^ 
in  eoruin  locum  terra  de  monte  Calvario  fub« 
lata  nayes  vacuas  imple(re«  &  in  patriam 
fedem  retulifTe.  Yide  omnia  Itineraria  de 
loco  qui  nunc  Pifis  oftenditur,  ubi  illa  Tir-* 
TM  SmSa  repofita  eft ;  locus  Canipo  SmOo 
n^en  habet.  Corpora  in  ea  Terra  fepulta 
^ro  Coemeterio  enim  utuntur)  poft  48  ho* 
rarum  fpadum  in  pulyerem  confumuntur* 
Vide  Idnerarium  jam  fupra  citatum  DnL  de 
la  Lande  Tomo  2.  Ebrodimi  pag.  418.  ubi 
haec  expedido  attribuitur  anno  1218*  dum 
Briderico  L  Imperatori  opem  ferrent  Pifani , 
quo  loco  k  Typographo  erratum  efle  non  du* 
bito.  Fridericus  enim  II.  Imperator  hic  intel- 
Jigitur.  VarisB  occurrunt  in  hiftoria  Fifano* 
xiim  esqi^edidoAes  ^Uerofoiymitanss  ,  quas 

narratas 


9» 


i<3 

narratas  reperies  in  variis  Opi2(culis  lAura- 
torii ,  Scriptorum  Italiae  Tomo  VI.  pag.  loo* 
- 197.     item 

Tonio  XY.  a  pag.  971.  ad  1688.  lubet  hio 
cxfcribere  locum  defun^tum  ex  opere  quod 
Italico  fermonc  exaratiim  Titulum  praefert : 

Monumenta  PiCtna  abanno  ir;^, ad*i)89« 
Tomo  XV.  fcriptorum  Muratorii  pag.  976. 

;,Nel  II 88-  Mr.  Uberto  de  Lanfrati^ 
chis  Archivifcovo  dlFUa  con  fet^ta 
navi  de  Pifani  e  colk)  Impenidore 
,,Federigo  andanno  al  paflaggid  della 
,,Terra  Santa  d^oltra  Mare  la  davc  lo 
••detto  Ardvefcovi^  di  Pifa  coUi  Pi« 
,,&ni  ne  tomonno  con  poco  onoie  e 
prodeL  ' 

&  pauUo  infra  pa^'  977. 

;»Nel  1 200  Gi  incomminciata  la  Ter« 
(anaia  di  Pi(a  e  Campo  Santo  fonda- 
to  pcr  PArcivefcovo  Ubaldo ,  il  ter- 
reno  fii  comprato  e  al  Capitoio  di 
Duomo  aOcgnato  detto  CampoSan« 
to  t  perche  fi  rec6  della  Terra  Santa 
d'oltra  Mare  quando  li  Pifani  tor-- 
nonno  del  PaflagiOt  e  fparfeii  in  quel 

tJubgOt   e  pero  ii  diiamo  Campo 

ttSanto. 

I  )  Satis 


f» 
f> 
ff 
f» 
f> 


Satis  ^tct  hic  a^  de  eadem  ^peditione , 
<]uam  Aytor  codicis  noftri ,  qui  ordinem  tem* 
pormn  ubique  interverdt,  anno  i;47-  afiU 
gnat,  &  de  Friderico  Barbaroila  fermonem 
dTe ;  auamvis  etiam  tempore  Friderip  II. 

Sui  ex  Henrico  Barbaroflk  nq)Ds  fuit ,  expe- 
itiones  alias  in  Paladtinam  &  £gyptum  fe- 
ceriat ,  quod  ex  variis  hiftorids  patet, 

*  Cap.  42.  narrat  originem  gentis  Gambaaarm 

^'    ^armm^^m  k  medjo  SqcuU  XIV.  ulque  ad 

finem  Reipublicae  urbem  rexerunt,  teftibus 

^      variis  Pifanae  hiftorias  Scriptoribus.     Hanc 

feotcm  ortam  tradit  ab  uno  ex  doodecim 

lAajoricae  civibus  qyos  a  Fifanis  cxcidio  pa^ 

triac.  fervatos   narravit^     £um  TbiodQrmm 

^      Gitmbaettrtum  Yocat^ 

I 

'  '  De  Cb^umhJs  magicis  Virgilii  £n  Infula  Ma|o. 
L  pca  inventist  jam  ftipra  dic^um  nobs  eft,  ' 
quae  omnia  repetere  nolo ,  fed  ad  Baylii  Oi« 
^onari.um,^ul2i  fMhVirgiHo  de  Mam  \^- 
giUi  fufe  agitur ,  ledorem  remitto.  I)e  co* 
lumfus  jfiis,  liaeg  tiabetit;  Sgrift9];es.  iieccsK 
tiores ; 

flJiiFori  Voyage  dltalie ,  Article  Fbreme. 

UCe  que  Ton  admife  le  plus  au  Bap- 
titiftere  ( c'eft  un  Temple  dedie  k  S. 
•f  Jean  BaptHle)  ce  font  les  trois  Por-- 
.  »>tes  de  hronze  dont  les  Ba&  reliefs  re- 
f ,pr^fentent  des  hiftoires  facr^es.  Dana 
9,la  Place  vis  a  f  is  de  la  Porte  du  mi^ 
tilieu  de  ce  Baptiftere »  il  y  a  deqx 

f,Co- 


mmmmmKmmamammBmmmammB^aBmBsaBamsmmmmammmmBmm 

Jbtm.  JL         ^  Sfodi' 

.^CotonncB  de  Porphyre  enchaiii6et 
tsenfemble  qooiqae  un  peu  eloign^ 
;,hine  de  rautre.  Leur  hiftoire  eft  » 
,>nou6  at-on  dit »  que  les  Pifiins  aiant 
9,6it  quelque  conquete  dans  Plsle  de 
y^Majorque»  avec  le  fecours  desFlo* 
^rentins  y  ceux  d  tetnoig^ecent  qu'ilt 
Mdefiroient  avoir  deux  Cotonnes  qu'ils. 
p^avoient  remarqu^es  entre  ks  depooiL- 
^yles  des  ennemis.  Qpelques  uns*  a- 
9»jputent  que  tes  Pifans  ne  fes  leur 
^jBitnt  accord^  qu'k  contre  coeur  en 
^ternirent  le  lulfare  par  )e  feu  *  & 
^les  envoierent  en  c^t  6tat  fous  uo 
y^velour  dont  ils  les  enveiopperent » 
9»mais  tous  ne  conviennent  pas  de  cet-^ 
^te  drconftanca 

Oefcription  de  ritalie ,  par  FAbb^  Ridiardy 
Tome  )«  pag«  27. 

«>La  troifi^me  Porte  du  Baptiftere,  fai« 
»»te  par  Andrd  Ugplini  de  Piie  ,.fut  en- 
,,levee  aux  Pifans,  avec  les  deux  Co« 
a^loittes  de  granite  qui  font  au  devant 

Narrat  deinde  nofter  Florentmos  anno,  i).99i. 
mUHre  legatos  Pifanis ,.  ut  ad  mutuam  ami» 
cidam  fovendam,  &  celebranda  invicemFe- 
fiorum  folennia  invitarent.    HT  comiter  re<^ 

I  4  Ipondenty 


t^c 


Vunu  JL  SeaA 


f|>ondenr ,  &  Florentinos ,  ob  multa  in 
nis  Reipublicas  periculis  lata  auxilla,  ut  prsB- 
mium  aliquod  ipfi  delegerent,  rogant  Flo- 
rentini  Columnas  porphyreas  petunt  Deli- 
beratur  in  Concione  Piranorum  de  hoc  ne« 
gotio,  Ibi  quidam*  Pnttbu  Mhnde^  gente  M^ 
joricmm ,  qui  patiiam  vindidtam  sdta  mente 
repofitam  fervabat ,  Fifanos  pemiciofo  qon« 
(iiiQ  inducit ,  ut  Columnas  magicas  Virgilii  ^ 
antequam  Florentinis  traderentur ,  cwide- 
iline  in  curiam  delatas  ign^  &  fiimo  fceda- 
reht )  &  hac  ratione  virtutem  magicam ,  qui 
Florentinis  >  fi  integre  traderentur ,  in  pemi- 
dem  Pifarun^  pro^t^r»  eflent ,  del^rent. 
HoQ  fit  clandeflino  decreto  \  tr^mitur  Co^ 
lumn»  tegumentis  fplcndidis  &  panno  fcri- 
co  (velours  cramoify)  involut»^  &/Qnmu> 
gaudia  Florent^onum  dar^hnntur^  ul>i  com 
folenni  appara^u  &  laetitia  Qivium  rw^piun-» 
tur  y  quac  omniai  ftifa  narratione  defcribit 
nofter.  Paulus  Btondo-  verQ ,  perfidos  ille  Pi- 
(arumCivis  ^  confdii  poenam  luit ,  mort^  fu- 
bita  y  poit  vin\  columnis  iltatam  ,.  Qorrep- 
tus.  Hsec  omnia  anno  1400^  geila  ftiifle  tr^ 
dit^  Redeuntes  Legati  Pifanorum ,  qui  Co- 
lumnas  Florentinisi  advex^r^nt ,  pc^uam  fi- 
nibus  Pifimis  propinquos.  fe  effe  comperi& 
ftnt»  Florentinis ,  qui  honoris  gratia  iis  comi^ 
tts  aderant ,  totam  proditionem  &  fraudeni 
foedati  muneris  cum  rifu  &  infol^ntibus  di« 
ftis  aperiuAt. 

Nun^ata  Senatui  Ftorentinorum  fhiude ,  de- 
cemitur  bellum  in  Pifanos  ^  quod  tamen  non 
ftatim  indidum  foit  Interim  Jobmnes  Geanm 
bacurtoy  Theodori  filius »  oui  civemFIorenti« 

nam  uxorem  duxerat  I  a  rifimis  Florentiam 

■ —  *^^  *--  — 

■■IIImhW 


nr 


Jbtm.    '  J.  &«M& 

^  * 

siittitur  y  negotionim  publicorum  gratia.  Ibi 
dum  aliquandiu  commoratur ,  civis  quidam 
Florentinus  nomine  Laurens  Roux  inftitutis 
cum  Gambacurta  familiaribus  colloquiis , 
coepit  tentare ,  ut  cum  Florcntinis  de  pro« 
denda  patria  padfceretur ;  pulcds  promiifis  ^ 
honorum  &  opum  acquirendarum  allicit; 
omnia  fiebant  nutu  &  confenfu  Senatus  Flo- 
rentim.  Sic  animus  Gambacurtae  ad  p|x>di- 
tionem  patriae  allicitur;  quo  Pifas  reverfoi 
Florentini ,  communicatQ  prius  cum  Gamba- 
curt^  confilio,  Equitum  turmam  ufque  ad 
portas  Pifanas  mittunt,  qui  dmn  agros  urbi 
ri^inos  depopuiantur,  Pifanos,  pacva  hoftium 
multitudiAC  alleAoS)  in  infidias  deducerent; 
collocaverant  enim  magnam  vim  peditum 
Fior^tini  ,  qui  {n  lods  fidtuofis  Pifanos , 
di^ip  oquites  Florentlni  fiigam  fimulant ,  op- 
primerent  Sic  Pifani  civitate  crumpunt,&  in 
infidias  incidunt,  Caeduntur  1200  armatL 
Hinc  magno  in  civitate  ludn  orto ,  fepeliun* 
tur  mortui ;  Monachus  quidam  Benedidinus 
dum  in  Concione  parentat  manibus  defun- 
Qorum  pro  patria ,  hortatur  Ptfimos ,  ut  tuen- 
d»  urbi  &  ReipttbBcse  Di<^torem  eligerent. 
Sic  rem  melius  geri  pofTe,  Hac  oratibne  in- 
cenfi  Pifani,  eligunt  Johannem  Gambacur- 
tam ,  qui  opibus  &  f^ma  inter  cives  emine- 
baL  Cujus  audita  eledione  Florentini ,  tenu 
pus  advenifTe  perdendae  Pifanorum  ReipubH- 
cac  rad ,  legatum  mittunt  Pifas  LmtrmtiuM 
JLoum  •  de  quo  fupra  didtum  eft ,  qvi  indu- 
das  XIV.  dierum,  tra<ftands  pacis  grada 
peteret ,  clam  vero  cum  Gambacurta  de  pa-^ 
triasproditione  tranfigeret.  Narrat  autor  col- 
.  '    .kquiuii^  fecxetum  ,   quo  Laurentias  Roux 

I  s  pra 


•/1 


I3S 


f>ro  mercede  prodics  patris  Gambacnrts 
plendida  dona  Florentinorum  nomine  obtuUt. 
Tota  iila  narrado  lechi  digna  eft  {  Florendnus 
Gambacurtam  eloquio  &  aftuda  in  partes  fuas 
allicit  flic  tamen  rpeciofis  argumends  prodi- 
donempatnsB  excufare  conatui",  tanta  enim 
eit  virtuds  aucoritas  ,  ut  fcelefli  edam  homi* 
nes  aliqua  fpecie  honefti  turpia  fadta  veiare 
conencur ;  pauci  enim  publice  peccant  Gam- 
bacurta  pudore  fceleris  adtus,  fingit  poenicen» 
tiam,  tandem  propter  falutem  civium  fe  id 
facere  fimulans  ^  proditor  iit  patrise. 

Partem  hujus  dialogi  propriis  autoris  Tod» 
bus  apponere  lubec 

^.ComatenC,  Meffire  Laurent » rerpon- 
,di  le  Seigneur  Pifain ,  ne  fcav^  voas 
,point  rhonneur  que  me  a  efte  faid  de 
,nouvel  en  cefte  Cit^,  je  ay  de  par 
,toute  Pife  eft^  esleu  Seigneur  par  de& 
»fus  la  Cite  &  toutte  la  terre.  Je  y  fuia 
,tr^s  bien  obey  des  Cytoien9&  de  tout- 
,te  la  Communaut^»  il  eft  expedient 
,que  je  leur  foys  loyal  a  mon  loyal 
^pouvoir ,  le  courraije  ne  le  me  pour- 
^roit  aultrement  adonner  Certes  Sei- 
,gneur  did  ie  Floreotin,  vouftre  cour- 
»raije  n'eft  pas  mauvays  &  m6s  vous 
»en  fcauroye  blammer ,  mais  il  vous 
,tault  entendre  que  le  Siege  pofe  a 


*  »» 
»s 
»> 

53 


1.39 

SicmlL 

rcncontre  de  vous  inurs  anfli  puiC- 

Cins  que  de  5o  mille  bommes  jamays 

t»n'en  parcera  ne  yver  ny  eft^  que  ce- 

„{le  Cite  ne  foit  aux  Florentins  ren« 

,»due  ;  &  ainfy  que  gaigner^s  vous 

9»quant  Florence  aura  cefte  defpence 

de  cy  tenir  fiege  d'ung  an  ou  deux, 

tont  premierement  cefte  contr^e  fera 

toutte  deflruitte ,  il  n'y  demourera 

ny  manoir  ne  grange  que  tout  ne  foyt 

abbatcu  pour  ies  gensdarmes  logien 

p»$e  vous  ayes  intencion  d'e(lre  fecoii* 

9,rus  daPape»  du  Roy  &  d^Empereur 

,,il  y  fiiuldroit  ung  grand  effort  pour 

^rompre  ung  tid  fiege  qui  fera  enclos 

t»contre  fes  ennemis.     Si  vous  dides 

,,ces  chofes  a  ceUe  fin  que  y  penfes  & 

9,que  me  bailles  tieile  refponfe   qu'il 

.^Toqs  phira ,  je  penfe  byen  que  feres 

9ppat  bon  confeil  &  ainfy  vouftres  Ter- 

t,Tes,  Tous  vignes  &  vous  manoirs  Sc 

'„vous  aultres  biens  voiis  demoureroot 

-„&  avec  ce  vous  aur^s  ponr  toutte  la 

•9>Cic^  tout  ou  tel  traiti6  que  vous  (cao- 

„r6s  demander  &  avecques  tout  ce 

,»vous  fer^s  afleur^  de  la  Seigneurie 

»»dont 


140 

mmmamamasBssmBssac^as 


„dont  vous  ay  parl^  qni  Toas  vialdra 

.    ,  y^chaufcun  an  de  f  •  a  6^  mille  ducats 

9»qui  n^eft  pas  petit  de  chofe.  —  Ce  fe- 

.  9,ront  la  viUe  Baigne  feant  outre  ki 

^yAlpes  de  Cajjentin  ,  k  cbafiel  de  Cour^ 

^ygant  &  touttes  ks  appendance,  Monte 

'  ,9,Grevelk^  Facanty  &toutes  ks  viOes 

^        %^&  terres  a  icelles  places  appendans» 

^lelquelles  terres  vous  vauldront  chaul^ 

.9»cun jm  de  cinc  aiix  miUe  ducats»  & 

^svous  fera  f^iA  don  &  tranfport  pour 

5,vou8  &  vous  hoirs  a  perpetnelitd 

.    »,Mays  en  iaute  de  droit  hoir  masle 

^ceUe  Seigneurie  retournera  a  la  Cite. 

.,,  —  Qnant  le  Seigneur  Pifain  eut  en^ 

.,,tendtt  ce  que  did  eft  U  fe  taift  ea 

,,pen&  un  petit ,  puis  refpondi  s  Sire 

,,Laurens  •  je  vous  ay  efcoute  voos  me 

.»»av^  remonftre   plante  de   chofes., 

9»mais  fe  ainfy  eftoit  que  teUe  provi- 

,»fion  me  fut  baiUee  ce  ne  feroit  pas 

^»a  tout  perdre.     Touttefois  vous  fca- 

^,ves  que  fe  ainfy  eftoit  par  mon  pron^ 

^chas  ou  par  mon  induftrie  Pixe  reo- 

t,due  aux  Florentins  qui  eft  endroit 

.t»ma  Seig^ourie»  fi  la  medroye  &  tous 

.Jcs 


.les  habitans  eh  aultruy  main  &  fervi- 
,tude  •  Tous  fcaves  quel  honneur  ik 
»me  ont  faid  &  fy  eft  mon  pays  &  ma 
^naiflance;  fe  je  le  iivre  en  les  mains  de 


•>' 

»*i 

9,ce$  morteis  ennemis  il  me  tournera 
9^a  grant  charge  devant  Dieu  &  le  mon- 

•»< 

»^ 
f»< 
•>< 


de  —  Mais  quoique  je  die  je  ne  ref- 
fttfe  peint  a  voftre  offre ;  vous  fca- 
v6s  que  ies  fortunes  du  monde  font 
muables  &  foudaines,  &  quant 
quelque  homme  a  perdu  fon  avoir 
que  ce  foit  &  il  fe  trouve  pauvre  & 
t^enchien  &  de  faynt^  despourvus  11 
eft  ennemy  a  toutes  gens  —  £t  puif- 
que  ainfy  eft  moyennant  que  la  Cit6 
ne  foit  mife  i  Sacqueman  ne  les  Cy« 
toiens  &  Communault^  prifonnieri» 
ne  les  Dames  ne  pucelles  ne  les  Egli- 
»,fes  par  les  pillars  enforc^s  ne  vigoi- 
^l^es  ,  encores  vault  il  mieat  a  mon 
^^advis  que  la  Cit^  foit  mife  a  la  main 
&  obeiflance  de  Flourmce  qui  pour 
fon  prpufHt  Tentretiendera  ryche  & 
marchande  &  en  paix  contre  toutes 
••naci(Hi8 1  que  par  un  long  liege  elle 
ttfut  dc  tons  vivres  afi^^e  le  payt  ufe 


9% 
•> 

9% 


9> 
» 


»4* 

M&  exQl^  &  puis  fttt  rendae  a  vou- 

Talibus  argumentis  fcelere  excufato,  Gamba- 
curta  pr6didonem  patriae  Florendnis  promit- 
dt ;  reliqua  pars  operis  narraC  obfidionem 
Pifarum,  &  dedidonem. 

€2.  foL   Codex  chartac.  olim  Nic.  Fabrl  w^ 

Anonymi  gefta  Florentinortim,  ab  origi. 
ne  Florentia  ad  annum  Cbrifti  1 444. 

^5.  fQi.    Codex  chartac.  olim  Bongarfii.  ^ry 

Anonymi  Cbronicon  Fpifcoporum  Tun^ 

grorumfive  Leodienftum^  fi^  TVo- 

jeSinorum ,  lingua  Batava. 

Incipit  ^  temporibus  Augufti  Csefaris,  &  de^. 
£mlt   anno  Chrifti   148^     Praefado   operis 
primum  hujus  Chronici  Compilatorem  nomi^* 
nat  Hargmtm  Abbatem  Corbeienfem  ,  qui  i 
.  Sando  Mardno  primo  Tungrorum  Epifcopo 
ufque  ad  Sandum  Remaclum,  feptimum  ordi« 
»e  Prxfulcm  narradonem  perduxerit    Opui 
condnuatum  a  Presbytero  quodam  nomine . 
Aberlino  ufque  ad  Wafonem  Tigeiimum  ter- 
tiumPraefuIem.  Terthun  condnuatorem  Hifto- 
liee  ufque  adRubertum  ordine  LXIX.  nominat  * 
S.  Jobaunem  Wamans ,  k  quo  opus  hoc  con- 
tinuatum  ufque  ad  Adulphum  Epifcopum, 
fratrem  Comids  de  la  Mark ,  ordine  76.    UU 
dmum  condnuatorem  nominat  Monadium 
S.  Laurendi  Leodienfis ,  nomine  Jobammm 
di  Staneiov.  Totum  opus  implet  paginas  i  ^ ;. 
Ilxcerptum  ex  Codice  noftro  exhibere  lobet, 

tranw 


Hi 


translata  narratione  autoris  ex  ImguaBata* 
va.  Agit  de  bello  ColonienU  &  obfidtone 
oppidi  NuySi  anno  i474.  ubi  primum  Carp« 
lus  vires  fuas  ,  amiffa  magna  copiarum  par- 
te  ^  attrivit.  Originem  hujus  belli  &  obfidfo- 
nis  narrant  PhiL  Commineus,  JacobusAkyer 
jirmaL  FUutdricarum  Ubro  XVII.  .&  alii 
hiilorici.  Origo  belli  fuit  eledio  litigiofa 
Archiepifcopatus  Colonienfis  ,  cum  Carolus 
Roberd  Bavari,Imperator  Fridericus  Herman- 
ni  Halliaci  partes  tueretur ,  qui  de  Archie- 
infcopatu  contendebant.  Narrat  Meycrus,  in 
Aac  obfidione  ipfum  Hermannum  Hafliacum 
adfuiffe  ,  qui  tunc  urbem  tuebatur  ^^  ftrc* 
nu&  defenfione  Carolum  abire  tandem  coegit. 
Mos  erat  tunc  Prxfulibus  Ecclefiarum  beMa 
gerere.  Intercopias  auxiliares  Imperaton^ 
tunc  aderant,  tefte  Meyero ,  Adolphus  Ponti- 
fex  vel  Archiepifcopus  IVfoguntinus ,  Joannes 
Archiep.  Trevireniis  ,  Guilelmus  Epifcopus 
Aurelienjis ,  Henncus  Epifcopus  Monaft&vj 
rienfis,  item  Epifcopus  Spirenfis,  &  Yao- 
^onum  Epifqopus. 

Autor  nofter  plerumque  in  rerum  geftarufti 
narratione  convenit  cum  Jac.  Meyero ,  fed 
longe  brevior  eft.  Excerptum  noftrum  vix 
duas  paginas  codicis  impl^  tamen  res  geftas 
trium  fere  annorum  continet  Ab  pbfidione 
Vtvejtt  vel  NuY8  ufque  ad  annum  1477.  & 
cladem  Caroli  Burgundiorum  Ducis  ,  &  ejus 
obitum  iaobfidione  Nanciacenfi ;  quae  omnia, 
bellum  item  cum  Helvetis  aoft^  brevillime 
\  attigit. 


;,Dux  Carolus  obfedit  urbem  Nove- 
nfiuni  per  integruiii  fere  anni  fpatium, 

t»nbi 


•'-»44 

.  jibi  fe«RC  pnn 
,Jmpei?coris  i 
„bDs.  Occidt 
„qae  militum 
,,tum,  fed  fad 
„nem  ejus  obf 
„pum'Leodiei 
.„bus  copiis , 
,.(ibi  fuccurrer 
^,cutus  Epifco] 
,,magiu  equit 
.lipfe  loricatus 
„dfcitur  ex  ui 
„rjs  IX.  Maji 
„roIi  aute  No 
„Carolus  laett 
„gno  comitati 
,,HuDC  advent 
«tginquo  adfpi 
»,erat ,  exerciti 
.,Talgo  etiam 
(itantas  coplas 
»,pum  uUum  d 
t.breve  autem 

•»inter  Imperatorem  &  Ducem  Carq- 

„lum  ,  qu&  pa^unifiiit  jde  liberanda 

'  ■  „urbe 


^4t 

»    *    / 

a^ivbe  ifwi^  Sic  oaiiitydBitis  rebosi^ 
^abiit  Quxrftts  in  Brabaotflun.  Epifca* 
ii^pom  tero  Leodienfem  mifit  ia  nr- 
s^bem  NoTiomagum  ^  ut  eam  praefi« 
v»dio  to^etar,  ubi  di|ue  ad  menfem 
^tSeptembrem  pennanfit  Tunc  lio» 
^tem  Ret  Angliae  transfiretavit  cum 
^^magnis  copiis  ^  &  Gailiae  beilum  in- 
^,tcdit»fpdaais  Catolum  Ducem  partici- 
^^eftijfiitnrum  ftfocium  expeditionis 
«^^contita  Regedl  Galliae.  Dux  ille  ve- 
>»ro  4oum  tongas  mtoras  traheiret^  Rex 
^Edoitrdus  cnm  Gallo  pacifcituf  pro 
^tributo  annud  tel  angua  pecuniae 
^^tumma  Anglo  a  Regt  G^lorttm  foU 
^^teilda  t  <|ua  pace  audita  magiiopere 
oOffenlUs  d^Caroltts.  Die  x  1 1.  Maji 
i»'i4tf«  Spiicopus  Leodldnfis  domnus 
9%noJier  cum  copiis  fuis  ex  Geldria  re- 
^dit  urb^m  fuamLeodium;  cuiLco- 
^Kdienfes  obviam  iverunt  cum  taedis^ 
^ardtatibus  &  Principem  fuum  jduo- 
t,bos  boTibus  &  amphori  vini»  de. 
„reditu  gratulantest  donarunt  Poft 
^breYe  tempus  Dux  Carolus  cum  ex- 
9iercito  Lotharingiam  invadit    Pada 

K  »»foerat 


^fiienit  oljin  coocQtdia  &  foedpsf^ 
^  MteV  Docem  Caratum  &  Ddcem  3Lo- 
,»thadng)ae.  Rex  aDtem.GaUiae  iniQC 
,,ab  amicitia  Caroii  artibiis  fiiis  it*  alie-^ 
9,navit  •  ut  foedeHs  Inftrameotum  Ca- 
tifolo»  tuncNovefium  obfidei^t  m- 
tspto  conccMrdiae  vincnlo  transmitte- 


ret  Qpa  re  gravitei:  commotos  Ca- 
rolus  invafit  Lotbadiigiam ,  caput 
regionis  urbem  Nanceium  oppugn^- 
vit  expulfo  Duce  .finibus  IhiB,  Poftea 
induciae  ix  annottim  padae  inter 
Ducem  Carolum  &  Regem  Fnmdae 
quibuf  exclufus  ab  amicittsi  Regis 
pux  Lotfaapingus  contra  fidem  da- 
tam ».  pro  refponfo  tulit  ut  patienter 


•> 

9> 
9> 
»f 
•> 
•> 
•> 
9> 
•f 

tsferret  fortunam.  Quo  faido  Dux 
„Lotliaringus  Helvetios  adit,  &  foe- 
i^dere  cum  ea  gente  percuflb  Helvetii 
ciim  magno  exergtu  Lotharingiam 
invadudt  Sc  oppidum  Nanceium  re- 
ctpiunt  His  auditis  Carolus^;cum 
exercitu  in  Lotharingiam  irrumpit 
denuo ,  ubi  a  Helvetits  vidus  ma- 
gnam  copiarum  partem  anlifib<  An- 
9,no  fequenti  1477.  pugn^tumeftite- 

;;rum 


•> 
•> 
•> 
•> 
•> 
•> 


-r»% 


SicmU. 


^^mtii  prope  Nanceiatn »  qao  ] 

^  Te  Dux  Carolos  occubuit 
^^bant  qmdam »  martai  cadaTer  feCan« 
nde*  poft  praeUam  die  inventam  pro« 
»»pe  aqoam»  &  in  arbem  Nanceium 
^debtom  foiflie.     Hujus  dadis  &mk 
^GandaTum  in  Flamkia »  abi  aula  erat 
^DvuM.  ddat&^  magnus  oritur  lu^ 
^^mter  fiuniliares  Principis.      RdiStii 
.  v»praedpift  ?idaa,Regi$  Angliae  fotor» 
,»&  filia  unica  Maria  dolore  afiidan- 
,»tar  fummo.    Nondot  mittont  do* 
^^mtno  noftro    Epifcopo  Leodienfi» 
.  ^^rtantur  ut  neptim  fuam  (erat  em*ni 
9,fororis  filk»  tx  gente  Borbonia ,  qu& 
^  ^  Y»arto8  LndOTicos  Epifcopm)  confiUo 
^8t  Tiribus  toeretor.    Qpiifaitimcom 
^magoo  comitato  ex  Leodio  Qmda- 
yyVom  ptoficiidtar.     Centam  eqaitet 
«^mitabantar»  omtieB  nigria  veftibos 
Mindnti  &c 

Xytot  noftet  exi^edidoiieM  CaroU  contra, 
'fiel^etos  filentip  praeterit  ,  auam  Jacobud 
Meyet  ^  Belgus  «diim  patHa  ful^  narrat  Sed 
txcu(ari  debet  nofter,  quum  res  Leodienfmfil 
Epifcopofum  praeciDue  fcripferit»  Meyerua 
muha^  i^ert  de  bello  Burguhdi  cum  Helve« 
.    <  iu ,  quas  parum  accurata  uiat »  V«  g.  Ren»> 

K  a  tum 


tum  Lodiarihgum  a  Helvedis  beDi  Ducem 
dedDmfiiifle  pnelfeMbmeftri,  uiaiidlk, 
tuoc  profiigus  &  patria  exful ,  auxiiii  lIelT%* 
tiorum  indigeret ,  interim  cum  lllis  f(H;|iter 
adf  ofiis  hotlem  communem  pugnavit. 

491.  4to«    Codex  diaitM*  olim  BangaiiiL      '         ^^JTK* 

Atmjm  Cbromqm  des  Svesqtiei   ' 


de  Liege. 


_    J 


Definit  hoc  opus  in  anno  Cbnfti  14^$«  Aii* 
.  tor,  uti  (ere  folent  hiftorici  medB  im,  or^ 
ditur  ab  exddiD  Trojana «  ft  fiibuioll  mtska 
tiarrat  Nomen  milhmi  repfd*  FofOttm 
> '  idem  erit  opus ,  quod  citavit  Jac.  Le  Conjg 
BibL  Hiftodaub  de  ta France  V9i  i^sif.  ftq/ 
Varia  enim  lub  titub  Oif^mqm  it$  Tmigim. 
&  des  Llegois  ibi  receniha  funt; 

Pre&do  noftri  Codids  lic  habfti 

g»A  Piioniieiir  de  la  Tres  Sdntt  Trini^ 
ft^i  lePerc,  kFils.  ftlcSt  Efprit 
•»  —  &  4e  MonfeigtieQr  LcMbert  nof* 
tftre  boB  Patron »  je  yous  pretens  re» 
MCiter  en  btef  la  vraieliiftoire  &  Qieo- 
Mnique  de  Liege. 

£t  paulo  infra  hieci 

„Et  partant  que  les  Chroniques  hori 
•^defquels  eft  collig^  ce  prefent  Traf- 
•ttid  eftoient  vieulx  &  efcript  ett  vid 

#Jan« 


-»- 


U9 

feBMBeagwii  1*   ■■■—eaegtgag^agatM— Bfa 

JnUHm  Jim  SiCMm» 

^taogage  Zi^o^»  anfli  de  mieiilx quil 
,»a  efte  poffible  ont  eftd  collig6s  & 
t»m!s  en  brief  les  dates ,  noms  des  ^ei- 
ogneorB  &  Princes  qai  premierement 
e^  .  «»firent  edifier  la  grande  Cite  de  Totu 
9tgrei  dont  tous  noos  Idegok  proce- 
•^doi^  •  &  comment  elle  a  eft^  fiude 
»,&  puys  par  les  Huns  deftruite  ,  & 
;;^ffi  qoi  fiirent  les  Evefques  d'icdle » 
^^tftpres  la  dide  deftrudion  le  Siege 
;»EptfcopaIe  fiit  tranfinis  a  Treicbt 
«tjufques  au  temps  que  S.  Hubert  fait 
^edifier  la  nable  Cit^  de  Liege  qui  fii 
»,fi>nd4e  fiir  la  fainte  matyrifation  de 
„S.  Lambert  fils  de  Apert  Cotae  dtLos. 
«,Et  pour  abreger  noos  coomieoce^ 
9»r(jbs  a  parler  des  Troyeos. 

^  Ddo  ex  (bpra  fcr^s  apparont  i  Prlmum  ^ 
hooopus  txldiotJOZUvUtf/hLe^dieMfitfiwd 
cufil  Batavo  affinitatem  habet,  In  galUcum 
iennonom  fuHTe  translatom :  ^ecundum ,  av- 
torem  patria  Leodintfem  (uifTe,  Autor  nati- 
vitatem  Chrifti  IMrimgi  fexti  Regis  Tungro. 
fum  SBtate  accidiflb  notat,  Sub  hmc  tero- 
pora  tradit  hiftoriam  (abulofam  &  pucrilem 
Me  Mnih  Yirgifii ,  hla  verbic  : 

•»Ace  temps  meme  meit  Vergile  Ro** 
„ime  en  grabd  danger » car  il  dleignit 

K  3  otoot 


Vum.  4.  ^        Smdl. 

titout  le  feii  a  Rame  ^  Sc  tam  otaix 
\,qQi  foulereat  en  avoir  il  lui  falloit 
»,venir  querit  au^cul  de  la  fiUe  Jutiiis 
^,Cerar,  pourtant  quelle  avoit  pehda 
,,Vergille  en  fa  corbeilie  aOX  Murs 
t,du  chadedu  de  fon  Pere ,  pour  loi 
t,faire  honte  viUainie »  dont  Jufius  en 
t^fut  tu^  en  ung  Temple  de$  Payens 
^a  Rome  par  les  parens  8c  ainis  dodit 
„Vergile,  —  Cefat  fur  ranapris  ia 
»,cr4ation  de  noftre  premier  Pere 
ijAdam  iif7. 

De  Magia  Virgilii  vi(!e  quas  diximus  fub  ^u*. 
tic.  Hifioire  Oit  Pipnvr  ;*&  Baylc  Diaioiu 
naire  axt.  Firg^ ^^ubi  cadem  &buki  np. 
ratun   - 

jyiirum  ChronicommSctiptores  ejusmodi  nik 
gas  hiiloriis  gravibus  inferuifle.  Nofter%tiim 
muka  habet  notatu  digna  ,  inter  qucelocum 
fequentem  inferece  lubct«  Sic  neirq^e  nofter 
iub  iwnum  109^.  ubi  pdmam  ChrHtiaiiorum 
.  contoa  Saracenos  expeditionem »  diice  Godo. 
,  fredo  BuUonio ,  narmt ; 

iiAinfi  felon  rinformation  duditC^ier- 
»,re  Hermite)  Godefroi  de  finiilon  en 
pjon  bon  fens  pout  acquerrir .  lamonr 
9>de  Dieu .  &  fon  honneor »  8^vi& 
^qu^il  Tcndroit  le  Sien »  pour  tnener 

•fgucrj 


mmmmmmmmmmmmmmKmmmmmmmammd 


Sict^ 


Mgoenre  coittre  les  Payeqs.  Dooc  fur 
^VMti  1 09f .  vint  Godefroy  de  Builloa 
^tLtegearfoacoafin  rEvefqae  Gibert 
^Jk^ui  vendjt  }a  Duch^  de  BoiUon  & 
WB0utcii  le8  appeodicoi  a  toujours  mais 
^a  .rEglife  de  Liegc.  £t  incontinent 
itGibert .  fit  coQvoqoer  foa  ch^>itr?, 
tftfir^t  finance  &  acheterent  la  dite 
fiDochi^  St  fes  a{)pvten9nce$  looo 
,»maffG8.  d'or »  &  1 400  marcs  d^argent 
Maffine  &  eo  forent  lettres  fki^cs,  v- 
Ainfi  demoura  P£gli(e  en  pofleffion 
Sc  poor  le  paiement  dlcelle  fut  tout 
le  Fietre  (chafle/bieres )  de  S«  Lani* 
bert  dimiiHi^ ,  &  oile  Tor  Sc  l^argent 
avec  les  pierres  precieules »  car  il  n*y 
avoit  alors  pof nt  d'argent  au  pays. 

NotiflBma  eft  hift«ria,  quam  tradit  nofter, 

qpoamvte  InftrUmentum     publicum   venditi 

tel  potius  opplgnorati  E|ri(€Qpo  GibertOy^^tX 

Ot^tOnUt Tulgo apud mftoncos  nomine  ve. 

nit ,  a  Godefredo  jBullonio  ,  quum  iter  Hie* 

tofblymitanam  agerederctur ,  Ducatus,,non 

'  ^idft&re  oredam ,  auas  ab  Edibre  Corporis  di« 

plomadti  Jph.  Dumont  non  onuttendumi  qui 

fub  anno  eodem  nempe  1096.' vendidonem 

longe  minoris  m<»nenti  operi  fuo  inferiiit , 

Tomi  Irpag^  ^7.    In&nim»itum  nempe  ven« 

ji|ttoQ]f ,  qup  Baldulnu^  de  Monte  Hamto^ 

'Comes  (Comtede  Haynault)  Caftelltim 

K  4  fuum 


99 


^ 


w 


2ftttl^  ,  A^  i8<wfc*. 


-*  -\  \ 


tinenflbus  —  vei^dldit  pretia  quinqusigista 
maifcar^ifl  f^nd^  0iri. ,«    Inj^nua^nto  datoi 
LeadU  xviii  Ksd.  Junil  1096.  expedilicmif 
}iJefo(blyiiiitaiMB  giatia  s  cm  adfvil  cufli  00% 
^ti4o  I  ▼etba  onim  ip&  Inftrum^tt  (if^  ha- 
.l>ent:    ,» (^  gtadt  tivlt|B  «fpiRM#  a&aflio 
i)C(^ccperat  <»m  aliirdcvotis  Chiiftittflis  ffier^ 
^iofolyniu  profidfbt,  dri  edam  praDTen^i&i^ 
,,&  anmien^bus  uxore  Ida  >  «  fiiiis  ftii^ 
^^BaJdmino ,  Amulptio,  {lO^euyica,  £[eori^ 
^,libc  fbctfle  Adtor «  ^od  ideo  amtG^E^iid%m 
«ft ,  ^uia  Tabuhtum  gctfeakigic«tui0  Qotiqpi^, 
latoiQes  filios  Balduinj  n(^accMratelr;^didi(fir 
obferyantur.  VideHubneriTa^.  Geneal.  De^' 
^dto  m  «cpeditbne  (kciaGpdefHda ^  Ctin^ 
pttulum  lieodienle  terras  oi^t^nontas  Mniit  ^ 
per  quatuor  fome  iecula,  mneg  an.  i4|^'* 
hmSifymt  a  Markm ,  Epifgopatttm  Led^fehT  - 
fijpit  magna  peamist  f\|mma  acUiivdas  1  cmk 
dem  X^^  BuOemU  Duoatua  ip&  pignfcia 
jnre  recepit;  quae  poii;ea  varios  garus  'hiW 
iunt ,  reftitute  Csmitulo  Leodienfi  a  Sucoift.  ^ 
foribus  Guillplmi  de  la  lOarcl^  d^dereoepk. 
tae ,  de  qua  oontroverfia  iliuilri  vide  S^h^vOfc  ' 
*bri  nicatrum  Brattcnfionund  Tom.  I,  p^-  ^ 
784.  ubi  luec  omnia  narrantur»    NucBiuaii^ . 
a  jure  (bo  r^cefljITe  Cafntulum  leftantuiv  IniK 
gma  DucatUs  Bullonil ',  quap  in  liunc  iifquo 
diem  ufuq)ant  Eplfcopi  Leodienfes^  ymi 
|doriantes  dtida,  dumUipfbis  Domusde,fa( 
Tpur  d^Auvergne ,  adjuvantibu^  GaUiae  Mgii 
(>tis  9  T^s  eas  rednet 

Vendido  vel  oppfeneratiOi  iila  Godefiredi  Bul^t 
Iqnii  perdnet  ii  mofbia  ^empla ,  ^uardot 
^eilt^  ^it^is  artlbus  ufi  Saq^otei  t  S^Hc% 


J 


f^H 


«^  yiftndpaiitSecalaBam  ddiria  fai  prpprio^  mus 

^  q8m  converterc  (elebant  .  /t 

3        •    '    -         \  '  *  - 

^  A^Hc^amiiyiniia  Ghrctfud  Bdgld ,  qttod  dU^ 
4i^  BiirdL  Gohh.  Strttvios  Tonio  ^  Scrif«^ 
fom  ficcms^onim,  lUrisbomrt  1726.  Ibl, 
OCramQoe  vpnditiaDem  Godefridi  BoUofiii, 
r4i(  JBaMiUni^  conimtmoiat    Qust^Tide  |»ag, 
.    ^  HSv  Ubi  hflBQ  wrb»; 

^^Sod  Qode&idas  pro  ankiia  fua  &  fu€h 
inmis  San^e  Maiiae  ^  beato  Lam- 
,^tfto  ^c  CQoditione  obtulitr  ut  fi  ick 
tJ&a  teoipus praefinitom  afe  vel a Ihk» 
9attftRis  non  redimeretnr ,  in  totuoi 
„tempus  poflbQo  Ecclefiae  K  Lam^  ^ 
,4mrti  adfignaretor.  Qbertut  1«ro  B* 
ti^ifCQpqs  p:o  miUe  &  quingentis  mar* 
.^Us  argttti  pori  caffanm  (Bullion) 
,»eo^^  ft  fic  mah  mnlta  redemit ; 
,»Dax  interiiiv  9c  haeredes,  ejos  anta 
,,iliem  iignatom  Jerofalem  obicrunt « 
„ft  fic  pofleflBo  ceflit  EpifcopatuL  Ac^ 
„quiifiv}t  «tenim  Obotus  Ttmitmm 
t>cnoi  pertinentibus  eodem  anno  i 
^BpilAkm  Comib^  HanQoniae.»  pra 
,,quinqu^ginta  marchis  auri  purL 

O^  hoo  a  priori,  qt^od  Idiomate  Batavo  ex*» 
mfm  re<;d[ii^iinQ9,  prorfus  diterfom  efl^ 


M4 

|8B-  4to.    Codflx  chafltac.  Xfl 

contiiiet  folii  88.  vel  paginiS  176.  • 

Anotvfmi  Cbronkon  HoUmdut  &  Ze^ 
laniiU  ^'Frifia^  a  prima  gentis 
origine  ufque  ai  Maximilianum 
4ufiriacum ,  qui  nupfit  Marut  Bur^ 
gundica  Caroti  beredi.  Lingu&Ba» 
tava. 

Inciph  autem  a  tempore  belti  Trojani.  De- 
I  finit  in  anno  1477*  poft  bitvem  n^hratiohem 
belli  y  quod  Carolus  geflit  cum  Dnce  Lotha* 
ringo  &  Helvedis ;  que  tota  duabui  vel  tri* 
bus  pagellis  abfolvitur. 


.V-        *■ 


<!}.  4to.    Codex  chartaceus. 

Anon^i  Hi/hria  Suhanorum  Otbnuu 
nidarum.     Turcice. 

A  longa  ferie  majorum  vulgo  minua  notfl 
Audtor  ubi  coepifTet,  hiftoriam  a  tmpoie 
i}inkiz*Chani  ad  annvm  Hegirae  8^7.  qoi  in- 
dcHt  in  annum  aetas  noftne  1491.  ordine 
dudt 

Appendlx  paucarum  pa^arum  diverfi  ar« 
.    gumenti,  jurisque  canonicL 

* 

labri  audorem  nuUum  feperi 


CSder 


ni 


{St..:    Codex membranaceqs.  famXo&sm*  /  X 

Arcu^  ^iftopi  Itmeiroritm  ,   C  Z>e- 
Jiriptm  Terra  San&<:^, 

Oef  hoc  opufculo  Tide  Fabritii  Biblioth, 
medii  aevi ,  In  voce  AHanumus^^^t^m  fuit  ^ 
a '  Jacobo  Gretfer  ,  Ingolftadii  1 6 1 9.  4(0. 
cfefaide  a  Joh.  Mabfllon ,  feculo  Benedi<fti- 
m  III  Adammtrm  Benedidiitus  Abhas  in 
Infula  Hay ,  Scotiae  Ticin^ ,  defundtus  anno 
Chr.  704.  Hoc  Itinerarium ,  ex  ipdus  Ar^ 
cmifin  SmiSil^fioyi^  gmte  GaOi^  di^tan. 
tis^ore)  £e  fcripto  maadaife  teftatur  ifiitio 
libri  auQor, 

.  a 

Stfs*  4tP-    Codex  chartaa 

Clementis  Adami  narratio  prima  navi^, 

gationis  Anglorum  in  Mofcoviam , 

^    tnfcripta  Pbllippo^  Dei  gratia^  An^ 

glia ,  Francla^  Neapolis  &c.  Regi , 

^     Frimipi  HiJPaniarum  &c.  &c. 

'  Hic  Ubelhis  jamdudom  pfodiit  inter  rerum 
.  jQlofcovidcafum  Swriptores ,  editos  ab  Andr. 
\^echelii  heredibut ,  Francof.  1606.  fol.  ex 
Bibl.  JM.  FreherL  Quis  autem  talia  r^eri* 
ret ,  vel  quaereret  ?  Narratio  autoris  jucunda 
eft  ledu,  ftilo  elegantiexarata.  Autor  iplf  Co« 
mes  fbit  idneris  inltituti  Rege  Eduardo  VI« 
juben^.    Fhilippo  Hifpaniarum  deinde  £e« 

g' ,  qui  nupferat  Mariae  Anglorum  Reginae , 
roriEduardi,  dcdicavit  libellum.  Res  It* 
&M  dign^  gontinet,  de  moribus  &  Imperio 
Mpfcovitarum.  Codcx 


l^€ 


$$^  fol    Codex  membhmageiif  otuir  Bongariii,  jqq; 

Cbronica  varia ,  pracipue  Eufebii  Me^ 

ronymu 

Hujus  Codlcls  priof^  psurtem  jaoa  bftTiter 
rcccnfuimus  priori  Tomo  Qatalogi   noflri  , 

» pag.  ^6%.  &  )7s,  EMtr^pM nempe  Hiftoriam 
Romanam»  &  PauDi  Diaconi  ^  itm^Lsmdml^ 
pbi  Sagacis  gontinuationem  continet.    Tito- 

•  luirt  rcro  hujus  partis  ,  quem  iUpni  non  edi» 
di,  hic  fubjungcrc  opus  oft  ; 

^ilnciptt  Hiftoria  Romana  Eatropii 
»>gentilis»  quam  defcripnt  ufque  ^ 
„obitam  JoViniani  Imperatoris  »  coi 
i^aliqua  Paulus  AquileienGs  diaconi|i8 
t^addidit  rogatu  Adelbergae  Beneiren- 
•»tanae  Dufhricis.  Deinde  idem  Paul- 
9flus  ex  di?erfis  autoribus  coUigens  a 
9,VaIientiaiani  Imperio  incipiens  u^ue ' 
9»ad  tempora  Juftiniani  perduxit,  quem^ 
9#Landulphus  Sagax  fecutus ,  p^ura  h 
»,ipfe  ex  diverlis  autorlbus  cofligens 
»,iQ  eadem  Hiftoria  addidit  &  perduxit 
•tufqno  ad  Imperium  Leonis »  quod 
»»eft  annus  dominicse  incamationis  ot- 
•itingentefimus  fcxtui  Iridiftione  VIL 

Scquitur  Dwretis  PhrygH  hiftoria  exddii  Tkk  ' 
jani,  quam  fi^  pag.  jy^  Toml  I.  defcrip. 
#qm0?    Qpae  vero  pars  effc  pofteri<tf  Codioa 

noftri. 


It7 


noftrfi  a  diVola  manu    addita^  ntnc  re*. 

Sfenda  eft*    Mai;gini  adfcripferat  Bongar« 

dfmticm  Hiirtjndmi  Merfoktum. 
^tixim  ytxo  Codicis  iic  habet : 


» « 


BenUi  ff/rrwiiijff  licMdtaH  omM* 

Cft  YCro  opus  idem  ^  quod  £is/!Ak<  PmHfhyB 
ChrMcus  Canciip  fiVa  Ctromcormm  Canwmm 
Hber  ftAirior ,  dicltur ,  cditui  a  Jofepho  Sca* 
lige»)  Lugduni  JBat  1606»  foL  cui  deinde  a 
/  MiermQ^mo  baerfrete  nomen  inditum. 

brdine  taSQen  rerom  &  verbortnn  Codtt 
*  ftofter  ab  edltis  frequenter  abit.  Fufe  agit 
.de  anno  Dativitatis  Domini,   qui  locu)  no» 

bf^ioitnioriadigmisTidetur;  ubietiaaaftmfii. 

autoris  vei  pottu$  Compilatoris  in^oatMt 

TeruiS'* 


H 


jNTi^r  ^  a^'ppe  iaumo  Domini  i  a  i  o. 
^&it  diiK  Pafchevs  8*  CaL  ApriL 

dP^  bnc,'  Compilatoirem  Chrohici  noftti 
Tcripfiuecitca  annum  12^0.  qqo  anno  oput 
'tpm&  ia  hxc  verba  deCnit :    . 

MLudovicus  Rcx  Frands  vadit  oltni 
^niare  &  in  Cipro  hiemans  fequenti 
Macftate  Damiatam  miraculofe  fiifcepit» 
•ffed  pauio  plosquam  centum  milia 
^^lloiiuaam  in  bello  captoi  vel  mor^ 
:  ^.\  ,»taoi 


L 


»•« 
»>^ 


perdidit  &  perdito  Roberto  fti- 

,tre  fuo  ipfe  ctiam  captus  fiut ,  &  poft 

.paucosdies  Princeps  qUi  nnii  *aooep- 

,ta  redemptJone  DCCXJ.  biffantioruni 

«»&;  ab  idio  pdncipe  ocdfiis  pcca»niaai 

^&  vitam  perriidit^  ille  viftor  Damie- 

^jam  qoam   Rex  captM  petditkttat 

IttDS  deftruxit ,  ita  qood  4t  Is^- 

,de8  inNilum  projecit" 

ContmtiavU  Hitfoniin!  Canonem  Comoife* 
-     tor  Hofter  ufquc  ad  annum  fupm-^di&uiii 
iz^o^    Scriptura  vidctur  ejusdcm  acvi 

to^  4to.  Codex  mcmbranaccus ,  olim  Pctri  Danielb ,    XI 
*^  dein  Bongfcrfii. 


j  ~ 


Dudmis  Cbromca  Normannorm  ^ 

(dc  quo  vide  Fabrkii  BibL  mcdii  acvi) 

FiiBa  Iffibct  10).    Sctipcttfa  ni^a  ,  paucA 
abbreviationibus.      i 

In  prima  Codicis  pagina ,  a  manu ,  ni  6410^^ 
Petri  Danielis  hacc  adfcripta  funt : 

9uto  IkUic  efle  IMbKis  hlftoTitun  ,  eir  quA 
fcrc  omnia  GuiHeknu?  Gemeticeflfc  defcrip- 
fit  ufquc  ad  Ricardum  II.  In  finc  ope&  ad- 
fcriptum  legitur ,  manu  antlqua : 

Hac  funt  gejia  NormannoriWL  y  t 

QpamA^s  nobjs  non  ad  manps  fit  AmUtf  Dur 
.chesne  c6lle(5tioScriptorum  NormfOini^sonim, 

iLedita 

*  Hic  vox  ceferai  deeffe  vidctur. 


*.   -     I    !> 


IfiMMI  D.  Staili. 

'«(Utli^iirifils  1^19.  Qon  tamen  dufalto  aflierS 
le,  nonnjm  efreZlKdwum,  quemDuchesne 
-inffla  isolleAionc  edidit.  Definit  enim  no- 
Aet  m  obim  Rjchxrdi  I.  Dnda  NonnannoTvm 
an<  ioo2<  his  vetbis: 

^lUic(|ae  coliMr  vallatD»  Colainpoif 
^mkifice  ex  tDOaba  cum  Chrifto  reliu- 
«jrcduEiiB  mglarU;  compIeM  miBqae 
niwft  kajtis  ^agtils  Titae  Dijx  ma- 
«agDUG  Ridiardns  bblit  aniio  ab  iacar< 
,,natione 'Doniim  noftri  J,  C  1002. 
„Amea.  ■ 

E  ■■ 

IW'  foL  Codex  meo^nBaccus,  olini  BongarfiL         XUL 
Feiri  (tEinilQCarmm  deBtlloSicuIo 
iata'  Hemiatmfl.  Impereiorem» 
fif  Ttmcredum..      '..'... 

i  .  fipc  Cwincn  primiis  ex  Codicc ,  de  qotr  huhc 
ft^o  eft,  «Ijdit  Vir.  Clar.  Sair^ucl  £ng(j , 
Anteccflbr  mcus ,  non  uno  nornine  de  re  li- 
tcrarit  optiilie  iiicntus,  Bafilcx.1746.  410, 


tc# 


qiKM  NTiihelailji  I.  CbghdoitW^  iAMr  poft 
batr^  bbitum  m^  1154^  fQpitim  tteuit ,  rec^ 
tidd  i.i^.  fiiio  Gbiildmo  IL  Cogn^ynuie  Bos» 
nb ;  alcer  Rjo^us  Wilheimi  I.  &abir  i  antt 
batrem  Rogenum  deftmftus  ^  reliquit  fiUunk 
Tahcitdum^  iQ[>uttum  fuidtei,  dt  ouo  in 
hoc  Carmine  laulta  traduntun  Hie  9  Froce^ 
iribut  Rej^i  inftigatbit  pmeipue  Matheo^ 
ftegni  Sieiliae  CanediariO ,  Rex  nuntupatur  » 
^un^  h0Bteditario  Jtait  *,  ft  ex  uldma  "WiK 
helmi  IL  voiuhtatte  rucceffio  nertineret  ad 
Coflfimtiam  ^  hxbrtm  Henrid  VL  IntptoitOfc 
ris>  Fi^ktertci  L  BarbtrOffie  filii,  quic  ex 
Rogetib  1  Sidli»  Rsge  nata^  GuUehni  L  &*> 
ror ,  &  Guitelmi  IL  ahuta  erat  Hinc  ortum 
Bellum  4Uod  Henricus  geffit  in  utioque  SicU 
iiae  tegnO ,  &  dtbtUato  iTancredb  cum  fiiio 
;  fceptrum  ^  tenuit  Db  quo  Tid)6  hUkoriooa 
omne^ ,  ejus  ftyi ,  quos  paitim  in  (bis  ailnoi> 
tationibut  dtavit  Vk  CiaiifiS  Sanu  Etigel  edi:. 
toir  Carminis  noftrL  H«c  omnia  mb  ah 
anno  ii^i^ad  1194.  qudanno,  ilubadaStk 
ciiia  &  Regno  Neapoiitano  ^  dribndo  Tan^ 
crtdb ,  Re||ini(  Cbnflantia  tunc  Palbmu  de^ 
gens  pepent  filium  qui  poftea  Fridericus  IL 
Imptrator  regno  iilimii  &  rebus  ftrenue  go^ 
ftis  elaruit.  Quae  omnia  (ufe  naccantur  tum 
a  variis  Mftoricis  tum  pnecipue  a  Scriptori^ 
bus  reruin  Siculsinnn  qhos  edidit  Carufius » 
2  VoU.  ft)i.  Confuli  poteft  edam  recentiot 
Hiftorias  ^egni  Siculi  Autor  de  Buri^v ,  ctt^ 
jus  opus  prodiit  Ha^  1749.  2  V<u.  4tOi 
Hoc  eft  atgumentum  Carminis  Petri  d'£bulo^ 
qui  tamen  pfo  more  Poetarum  illitis  acri» 
hiftoriam  potiuii  metris  indniaffl  i  quam 
vefum  Carmen  condidit,  6:  Q(mimB  ^htlhm 

Troimmn  ordi$m  nt  fvo ;  a  coionatifliDe  Ro^ 

.  .. 

fe» 


nmmmmmmmmmmmmm. 


>iAiitii>  «turonoe  entrc  1<>  pi«b:.il 
njfeteot*!»- 
n.  d'un  cDAp 
tgtuoM  de- 
leferetentla 
ntlotkJt^, 
aiSton  qu'jta- 
;  ne  lcautoic 
t  la^fiOUloo-^ 

i^ne  Ini|)<ciale  dcpendott  ektietemejit 

itafi^    ,•■,;  ,^^:;,       /■■..■ 


I«* 


JAniL 


Eadem  iitnlt  anttxi'  Hfibm  Getftaidc^  P. 
Barre ,  T.  V.  pag.  4)2.  &  a  Rogcro  de  Ho» 
Ttden  hiftorico  Anglo  tiadita  referti  qiue 
nobis  fufp^dta  videntur,  quumiiihil  tale  le- 
gatur  in.  alii»  Kiftoricit ;  neqne  in  ncAro 
Carmine ,  ubi  hoc : 

ttSerta  recq^tonis  com  Cadar  Yenit  ih 
nrbetai 
9»Exfiiltat    pompit    indita  RooA 
ooyit. 
;»Ad  Petri  deveoit  ecpiet  TeoerabOe 
templom» 
mQjio  pater  AhtUlei  pmedimitQi 
.   erat 
f tBalfama ,  dios  •  aloe »  myriftica ,  do* 
oama,oardot 
•yR^ibot  aflbetiltt  ambra  oiodeffatt 
odof 
;>Per  yioos  p«  teda  fiagraot;  fedo^ 
lentqoe  per  oibeoL 
•»TlouJt  arooiattd  ffuiat  obiqoe 
rogos. 
M  Veftit  odore  viam  oiirtliot  fodifeR 

diadiit 
.  ffLoxoriant  croceit  13ia  jooda  rofit, 
JPrima  domos  tempU  biflb  Teftitor  & 
oftro 

tfStriw 


\ 


M 
t 


£.  StaiB. 

»»$tdUficat  t8e4is  cqr^  flamma  Ms. 
^At  domus  interjor  ubi  menla  coraf- 
(jat  &  agaus 
,»Pm:porat  amrato  res  operofa  loco. 
;>A  tice  Petre  toa  pius  introducitut 
heros 
Inclitus  altaris  fiftitur  ante  gradus. 
Primo  Papa  manus  lacratambas  c^ 
mate  jfacro 
»,Ut  teftamentum  yiGtQt  ntrunique 
gerat 
^Brachia  &ndifican8»  Ibapulas  8c  p^ 

tut  inungens 
mIo  Chriftum  Domini  Te  Dcns  un^ 
xit^ait 
g^Poft  haec  Imperii  correptnm  tradidit 
enfem 
»,Qpem  Petrus  abfciflb  juflus  ab 
aure  tuUt 
^Eniis  utrinque  poteni»  templi  de&n^ 

for&orbis 
.   »»Hinc  regit  Eccle£iam »  qorrigit  in« 

de  folem. 
>>Iura  poteflBtis,  pondus;  pietatis  8c 

aequi 
»»Signat  in  augufta  tradfta  tf i||^ 
manu. 


t .  >■ 


L  a  ^         n&Of 


1^4 

MAnnuIas  Ecdefias»  r^gnoram  nobflis 
ana 
,»Offertar  digitis »  OSaviane^  tai& 
MQpdm  geris  auratae » Cslar »  diadema 

thiarae 
^Signat  ApoJhJicas  partidpare  Tices* 
,»Poft  haec  cantatis  ad  caftra  reverti- 
tor  omnis 
,»  -    -  in  Apaliam  qoisqae  qaod 
ire  parat 

Haud  eft  vtrofimQe ,  autorem  noftmm,  qucm 
Coeeyum  putamus ,  dum  ita  accurate  narrat 
coronationem ,  ondfliirum  fore  illud,  quod 
.  Ko^erus  de  Hovedcdi  habet ,  de  Corona  Im- 
penali  ad  pedes  Pendficis  dejeda ,  ii  ita  res 
^efta  fbret.  Adde  filentium  hiftoricorum. , 
mter  quos  vide  Martinum  Polonvm ,  item 
Ricobaldum  Ferrarienfem ,  editum  inter 
Scrintores  medii  svi  a  Joh.  Georg.  Eccardo 
T.  I.  p.  1167. 


Net^  dignus  eft  alter  locus  noftri 
ubi  narrat  ea  c^  inter  Richardam  AngBi^ 
regem,  qui  a  Leopoldo  Auftrise  Duce ,  dum 
exitinere  Hierofolymitano  redit,  propeVieo» 

*  nam  ca|)tus ,  deinde  Henrico  Imperatori  tra> 
ditus ,  m  Confilio  Principum  GermaniaB ,  five 
diaeta  Imperiali ,  Haganoc  oongregata^  va* 
riorum  aavernis  Chrimanos  Principes  deli^h>» 
rum  reus ,  poftquam  ibi  dmram  mtftra  egii^ 

I  fet,  tiMKkm  folutis  100  miUe  marcis  argend, 
a  matre  Eleonora  Guinnenfi  miflis ,  liberatus 
rcdiit  in  Angliam.    Qjur  omnia  fufe  narrat 

.     .  P.Barre 


.  ♦ 


Nmh  &  SicmM. 

P.  Barre  Hiftoire  d^AlIemagne  ad  annnm 
'  119).  Iloftcr  aiitem  tradk  Richardam,  dum 
in  conceflu  Principum  Germaniae  accufatur, 
innocendam  Jure  gladii  aflerere  voluifle, 
quod  tunc  vi^gare  erat,  notum  eft  enimv 
auamplurimas  Utes  tunc  Jure  dueUi  dirimi 
.  kditas ,  quorum  exempla  ex  hiftoncis  tdferre 
fbperfluum  foret  Hujusmodi  Judicia  Ger- 
manice  Smiftr^d^t  vocabantur.  Non  aliena 
eft  prsterea  Pqet^  noftci  narratio  ab  indolp 
lUchardi  regis ,  quem  armis  potentem ,  &  in 
omne  vitae  difcrimen  paratuin  fuiffe  tjeftantur 
omi^  hiftorid,  quamvis  de  ea  te  ,.'Qblato 
nempe  dueUi  judido ,  hiftorid  AngU ,  R<^c- 
rus  de  Hoveden ,  &  Matheus  ^eftmonfte- 
ricnfis ,  qui  RichaErdt  res  geftas^fbfe  defcrU 
bunt  9  niUi  habeanc  Mon  magnam  forfitan 
in  hiftoriis  Poetap  noftri  autpritatem  tfle  di- 
cent  CriticL  Jl&ntt^t^en  d  hdd  nieritum, 
quod  res  fuo  aevo  geftas ,  &  \n  patria ,  qua 
ortQS  videtur  j  fcrmerit  Verba  Richardi^ 
dueUum  petentis ,  lic  nofter  Poeta  fingit : 

MHinc  ait,  6  Csfikr , qaod  opus?  qos 
cau(a?  quis  ador? 
»»Me  nunc  inculiiBt »    nm.  Qiodo 
cau^  fetat » 
iPtSam  reus»  ituAor.ab^  nec  w^t^  fed 

abefle  necefle  eft 
.     ttQpifqutSien^.  yirea  Rcgii^  arnui 

probet 
«,Salya  pace  tua  veniat  qui  pugnet  & 
inftet 

L  3  nOb. 


tt 


«9' 


16S 


»»0bjedi8  fatdtm  tnfis  otriqtte  fi- 
dem. 
f »A^  pugnare  meo  Iblai  com  CadSuro 

wni  ? 
^iAbfit ,  in  hac  hamili  vdle  <|bit 
armt  movet?    ' 
;,Et  fi  cum  Domino  nwodi  pngnare 
licebit» 
Unde  mfiii  yeniet  milet,  &  uode 
pedes? 
,0  Deot  Jmperii»  nec  me  fine  jadtci 
dampnesi 
t,K?un  tx»  jadicii  cdmine  jora  ca- 
rent 
i^Me  tibi  committens ,  taois  oro  mitioi 

in  me 
'    mQpmu  meritom  noflri  pc^ulat  ixu 

fit  agat 
V,¥leftitot  hac  humlli  prece  qoem  non 

milietalenta 
'    t,KM  fiimnii  potuit  fiedere  d] 

Patrit. 

Itlmparki  poftquam  jtauia  ft 

inquit : 

tfVifatinjetertnim  lnxmea»  liber 
ero. 


»1  r  I  #  •■ 


1^7 

JfiM.  &  Micmie 

Fo^  nofter ,  |itl  fere  «biqiDe  Iblet »  oUcuni 
&  abrupt^  narratione  atr^um^ntum  abToIvit. 
Uberatuni  eniin  a  Hennco  Richardum  Re« 
gem,  fiadm  poft  oblatum  judicium  daelUy 
refert  Certum  eft ,  magnam  pecuniae  funu 
mani  obbtam'  pro  mercede  libertatis  TuifTe» 
i}uod  jam  fupra  teftibus  hiftoricis  monui. 
Ubique  patet ,  Foetam  noftrtmi  laudes  Hea* 
rici  Imperatoris  cahere,  &  vitia  quibus  • 
Hiftoricis  cumuiatu]^ ,  celare.  Hinc  maxime 
moveor ,  ut  cum  Clar.  EngeBo  credam  Au- 
torem  opus  fiium  Imperatori  obtolifle.  Hinq 
etiam  fadtum  arbitror ,  ut  redemptam  magna 
I>ecunias  fiimin&  Bidiardi  Regis  libertatein 
filendo  prxterierit  Ordo  todus  operis  nuU 
lus ,  vet  abfi^iM. .  In  tres.enim  libros  divi« 
fum  eft  ,  quortun  prior  >ii4«  verfus  obti« 
net.  Seqindus  )io.  terdus,  qui  uldihus 
"      eft,  243.    Detunt  tamen  varia  ,  pnecipue 

e>ft  veifum  210.  libri  (bcundi ,  ubi  integrpm 
lium  mutilunv^e  patet  ex  infpedione  ipCi 
Codicis.  Ibi  Pufhira,  qtiam  edido  Engelii  ex« 
preflit ,  ea  exhibet ,  quae  in  Carminedefiuit. 
I|i  ilh  p^ftfia ,,  iyiaq  deperdka  eft  >  narrabac 
Poeta  conjuradonem  ^rincipum  Siculorum  in 
Imperatorem  Henricum  ;  quod  expreflit  Ta- 
buh.  App^et  inter  Conjuratorum  Homina 
Mmrgarit^  quidam  Epirota ,  de  quo  varie 
dixerunt^  hiftorici ;  erravit  autem  M^rtinm ' 
Polonuf ,  vel  potibs  Amanuenfes  >  a  quibus 
Jttardni  Poloni  Codlces  ad  nos  pervenerunt. 
Sic  nempe  legitur  in  edidone  Sutfiidi  Petri 
Antverpiana  ,  qux  fola  nobis  ad  manus  eft» 
ad  annum  ^194« 

,»Taocredtiiii.  filiiun  iUius  Tancredi  Re« 

L  4  »»gi* 


»,g?s  Siciili  cdm  matre  foa  Margkrita 
,,&  Regcm  fipirotarum  fecum  diudt 
.   »,in  AlemaoQiam  capttvos,    .  . 

E^r  ifte  illuftratur  loi^t  .^ueisi  ex  Ottoae 
de  S.  BlaGq  iotcgnim  exhibuit  darifll  I^ditor 
pag.  i;7«  u(u  MargarUa  qmdam  JrMpirM^ 
ta  9b  Impefatore  captus  cUcitur ;  quo  edam 
1  pertinet  Ioqus  (equens  eic  lUcotKddi  Fernu 
rienfi^  lOhronico  Imperatorum  ,  qui  inter 
Eccardi  Scriptores  medii  rvi  Tom%  I^  pag« 
1167.  ilchabet; 

'  ;,Henricu8  ifte  Neapolln  obfedtt ,  fed 
»»morbo  afiedo  ezercita  inde  dilc^effit; 
t,&  10  Alemanniam  eft  profedns.  Mox 
t^anno  Imperii  quarto  cediens  totum 
,,regnom  Siciliae  fubjagaTit »  r^ltea 
»»poenis  affecit  ^  filium  Tancredi  Kegis 
t»cum  matre  &  Margerito  Rege  Epiro- 
t,tarum  fecom  tn  Germaniam  araxit 
,»captivos. 

Idem  eft  ille ,  cujus  nomen  in  tabuh  piAa 
Carminis  noftri  inter  Conjuratos  apparet ; 
ubi  fupplicia  cruenta  ,  quibus  Imperator  y»« 
rios  rebelles  aftecit ,  murantur*  Multas  no« 
ftri  Codicis  pidura^.  omifit  Clariir.  Edkor  $ 
vellem  tit  omnes  cdldijlfet,  quamvis  barbane 
(bnt ,  fed  Carmini  iimiles ,  &  taU  Po€ti  di* 
fn^,  vt  rcKfte  hic  dicatur  cmn  Horatio : 

ntpi&ura  po^  erit. 


E.  SamlL 

Tdtimentonifii  &  armonim  genefa ,  &  alia 
qua  ad  illud  «vura  pcrtinent  illuftrantur 
c^usmodi  ptduris ;  ubi  pnecJpuc  operjB  prc- 
tium  eft  attendere  ad  varias  Coronamm  for- 
mas ,  quas  Pidor  capldbus  ImperatoriB ,  Pa- 
p»  &  Praefulum ,  de  quibus  2^m  in  Car- 
mine ,  impofuit.  Nondum  illo  »vo  innotuew 
lat  triplex  Corona  PondficaUs ;  de  cujus  ori- 
gine  vide  quae  habet  Hifloire  des  Papes.ad 
annum  1^54,  in  vita  Joamiis  XXIL  Gorona 
Pondfici  Hormisdse  a  ClodevsBo  L  Francorum 
wge  donaia ,  poftea  a  Bonifodo  yill.  ut  Inu 
perium  in  res  temporales  Sc  fpirituaks  fibi 
traditum  innuerct ,  ki  dopliccm  Owonam 
mut^  ,  tandcm  a  Joanne  XXH.  in  tripli- 
cfem  Tiaram  cxcrevit  In  Coronarione  Men. 
rici  VL  Papa  CacUftii^us  Coronam  vel  Tiaram 
geftat ,  quae  ab  utraquc  parte  apiccs  ,  in  me- 
dlo  globum  habet,  cui  cmx  infift£t 

Inter  pi(2uras ,  quas  iliuftris  Editor  omifit.,. 
HQtavimus  illam ,  qui  Rich«:dQ9  Angliae  Rex 
cqram  Henrico  Impcratore  cnfc  porrciilo» 
habitu  Cnicig^ri  equids,  qualem  nunirum 
fcnc  folqhant ,  qui  ^cpcdidonibus^in  Tcrram 
Santfhun  adfuerant ,  apparqt^  Caput  cucut^ 
lo ,  qualem  gerunt  fere  Monachi ,  quos  Ca-  ^ 
pugtnos  ^ocan^  tccffaim  cft,  fagum  v^r  t^ni- 
ca  ad  genua  ufque  porrcdba,  cum  manicis 
jpendendbus ,  exfertis  brachiis.  (n  dextra 
liumero  crux  rubra  ftgnata  eft;  poft  tergum 
pharetra.  Addid  pedibus  calcarcs  ;  dextra 
cnfimn  nudum  gcftat  Tancredus.  Kq;^  in 
variis  Codicis  pi^ri?  appai:et  cum  tegumen-% 
to  capitis,  quaie  fert  in  monumentif  vctuftisi 
Phrygius  Ads.  Inter  primas  Jiujus  CQrminis 
pfrumas  fiqpe  ocourrit  Matbmm  Regis  Sicilia» 

If  S  Can«    , 


170 


.^fff^p* 


Catteelltriut ,  qni  pflrtet  Tancredi  fyirebat , 
&  inter  hasc  bella  magna  pars  foit ;  exo&s 
odlro  Poetse ,  qui  eum  duas  uxores  habuifle 
arguit  t  ideoque  Bigtmmm  fiyeappelbt.  Sa- 
cerdotem  etiam  fiiifle  imlicant  non  liincl  Ta- 
bu]«e  pid»,  inter  quai  iUa  quae  a  verfii 
94S.  ad  990.  perdnet  ,  ubi  nempe  Ma^ 
diiBeus  Cancellaiius  fuadet»  Imperatricem  Coiw 
ftantiam ,  qus  a  Salemitanis  cu>ta  fberat, 
cuftodiri  in  G«/?aA>  (kn%  fito  in  Infiiia  maris 
Neapolitani^  quod  tnno  S^UmOmrk  nomine 
vocal^tur.  Xiceat,  dum  in  Iioc  loco  mora* 
mur  9  lci^tionem  verfiis  957.  emendare  ,  uU 
fic  Editor  nofter: 

Cerreas  placuit  mmmr  qaod  dixorat 

Ubi  CWr^it  nomen  uxorem  Tancredi<deGgnat, 
qu^  fic  didta  quia  AcerrsB  Comids  fili^  erat. 
▼6x  iila  numwr  obfinira  &  a  recentioti  mann 
in  noftro  Codice  occurrit ,  pro  qua  £ditor 
mmmuf  legendum  fuadet ;  fed  facile  &  me- 
lius  'ftibfMtui  poteft  nimk.  Poeta  odiom  ia 
Cancellanum  nis  verfibus  exprimit : 
Ver£  968.  fi:qq. 

,»0  Sodomea  lues »  6  Gomorrea  pro- 

.    pago, 
t, Vixeris  urbanis  morsqae  ruina  tais» 

»,TempIam  Laciferi »  qai  nodem  La« 
dfer  odie 

>  voloit  celfior  eflei  rait 

Daxe- 


•       -«V 


}iMC  E.  Stewfi. 

,»Diixeri8  unde  genos ,  gcn&  a  me  nnl- 
la  reqairat 
,sNam  Cartago  tuos  dinita  tolit 

98  f.  «yPrifflitias  odii  pro  regno  fope  litafti » 
.     ,,Unde  queri  poterant  Secula »  folut 

ecac 
pTe  fmus  Ecclefias  edntra  decreta  ro- 
cepit 
Mpeocati  Bigam$m  non  ^ecet  ara 
Dei; 

,»Te  prfcce  vd  pretio»  lan^Oime  Papig 
lefeUit 
^Nefcio  quo  pafto  tanta  licere  Vird 
•»Ut  Bigami  icelerata  manus  tradaret 
inara 
MCui  Deos  asterno  fe  dedit  efle  pa« 
rem, 
jjS^epe  laboranti  cum  tvX  focconwe 
poflbt 
»,Homano  tepuit  fkngmnt  gutta  pe« 
dum. 

Varia  hic  ogcumint  obfennmda,  Primiim 
quidem  odiinnr  Foetae ,  quo  Matbntm^  R^» 
Siculi  Cancellarium  uhique  profequituri 
dfinde  patria  Qartiia^Q ,  unde  ^Qnus  Matha4 

Qrtim 


17* 


Iflllll.  K*  4^tmU 

■  » *  •  « 

brttim  tttdit.     TvidenL  quod  Sacerdotem 
fuifle  &  Brgamum ,  id  eft ,  dtias  uxores  ha- 
bttUre  tradit.    Quat  oniiiia  omitttmt  Scripto. 
res  SicnU,  &  teliqui  qooc  de  rebos  tonc  in 
Sicilia  &  Apulia  geftis  evolvimut.    Sacerdo- 
tibus  ilio  tevo  vulgare  Mfft  uxorem  ducere , 
notum  eft  y$  qui  Hiftoriam  Ecclefiafticam  cal^ 
lent.    (^itmvis  enim  jam  a  primis  &eU^om$ 
ChriftianaB  incunabulis  vitam  coelibem  com^ 
mendaverint  non  tantum  magni  Ecclefiz  Do* 
dores ,  (ed  etiam  in  variis  Synodis  Cicrko- 
rum  coilnubia  fiierint  interdida,  tsonen  ejus-  * 
modi  Decreta  nunquam  invaluere.      Papa 
Gregoiius  VIL  maidme  oppugnavit  matrimo- 
nia  Cloitonini  in  Concilio  R^uac  hablto  an> 
no  1074.    Non  fine  magaa  contentione  ei 
interdi^  obdnuifre  narrat  Lambertus  Schaf* 
nabuigaifis,  cujus  integrum  locum  d&vit 
Baylius  DidHonnaire  Critique  Art  Oregm 
VII   &  autor  hiftoris  Papamm ,  qoem  fi^ 
citavimts ,  Tom.  2.  (nuk^  4;  i.     (aerici  enim 
matrimonium  a  Deo  inftitotum  contendebant 
nec  uUis  humanis  legibus  prohiberi  pofle. 

Ad  tempora  ufque  Concilu  Lugdunenfis  , 
quod  doobtis  poft  ijlod  Seculis  anno  1274. 
niit  celebratum,  Cl^ricos.uiiores  duxifle  pro- 
batur  tum  ex  monumentis  hiftoiicis ,  tum  ex 
a<ftis  ejusdem  ConcilU,  quibus  decretnm  fuit, 
ut  Clerici  Bigami  ,  vel  tpd  duas  uxores  fimul 
duccreot,  excludantur  ^  privile^is  Clericor 
rum ,  quod  poftea  BoniJR&cius  Yni.  Pbndfex 
confirmavit ,  de  quo  legantor  tituU  Sexti  De* 
cretalium^  de  Bigamis^  &  de  Cimcnmm  «te  1 
hsec  fatis  probant,  non  fi>lommatrimoniaSa- 
cerdotom  tum  vulgaria  fuifle  •  fisd  edam  non 

-^fcmd 


I7J 


Mml  jf»  SeculL 

fetnel  in  Bigamiam  eos  indcUfle.   Verba  ip& 
haec  funt :       \  ^ 

Sexti  Decret  Tit  XII.  <fe  Bigamis* 

HGregorias  X.  in  Concilio  Logdu- 

nenfi. 
••Bigami»  nQdatos  eft  omni  privilegio 
»»Clericali  &  aftridus  fe^ulari  foro» 
„tiec  valet  confuetudo  in  contrarium^ 

Ubn  nL  Tit  U.  de  Clericis  conjugatis. 

HCierici  qui  cam  unicis  &  ? irginibut 
ocontraxerunt ,  fi  tonfuram  &  teftes 
ttdeferant  clericales »  privilegium  reti« 
»»neant  Canonis. 

'  Tandem.  ut  omnia  odia  in  Cancellarium  con* 
ferret  Pote  nofter,  duobus  illis  verffbus  9^^ 
&  994.  ea  obfcure  tradit ,  om  loculentiut 
in  tabula  pidta  traduntur.  Exhibet  nempc 
tabula  ifta  Canceiiarium ,  podagrico  aile&a 
laborantem ,  qui  fanguine  puerorum  recen* 
ter  jugulatorum  lenke  conatur  doiores.  Su* 
per  pidtDxam  £equentia  leguntur  fcripta  : 


99 


QpotieMinque  Bigantus  dolorem  po- 
dagricum  patiebatiir  interfedis  pue- 

t,rt8  pedes  fiifM  in  fimguincfti  coraia 

•imittebat. 

Haod  facile  eft  judicare  ,  quod  magis  a  TerL 
tate  abhorrcat,  Td  credere ,  tale  monftrum 

honunia 


'74 


homiiuf  hdBt^  qui  talk  perp6tt9xet,  rd 
Scriptorem ,  qul  ca  fingcrct  Utrumque  cnim 
offencUt  jora  humanitatis. 

Antequam  dimittam  noftrum  Codicem »  dk 
ccndum  eft  de  tabula  pidfatt  qute  pertinet  a4 
Epiiogum  todus  operis  ;  a  verfu  nempe  2104 
liori  tertii  ufque  ad  finem,  Po€ta  in  laudcs 
Henrici  Impefatoris  exfpatiatur,  tMUtk  ven 
hky  quibus  POffna  tmgefc^  ^  ut  Tocibus  Per» 
fii  utar  ;  Tabella  pida  ea  e3q>rimit ,  quae  P06- 
ta  verfibus  fuis ;  &  plura,  & ,  fi  fieri  potdlv 
magis  abfurda.  Imperator  in  {blio  feideps  1 
dextra  fceptrum^iniftra  globum  fert  In  dcx* 
tera  parte  adftat  vir  armatus  &  p>leatu&>  cum 
{ftfcriptionc :  MtircbiRm  Smefcaliuf.  Senet 
calum  Imperatoris  HenriciVl.  commemorat 
P.  Bane  Hift(»re  d* Allemagne.  Ad  laevam  vlr 
librum  vel  rotulam  manu  prae  fe  fer«is ,  cum 
infcripdone  :  Comu&ir  CmciOwrittf.    Ad  ter* 


gum  Impcratoris  figura  mHlje.bris ,    cui  in» 
fcriptDm : 

Sapietaia  comncians  fortuna. 

Juxta  folmm  ims^  fortunse ,  qus  wA  Tan^ 
€redi  mmbjra  rumpit  Sub  pedibus  Lnpe- 
ratoris  adftat  iterum  miles  armatus ,  cum  in- 
lcriptione  Hmrieuf  {kUmdrimm ,  de  qao  in 
Carmme  occurrit  Verfus  Ubri  2.  vcrC  6$. 
ubi  de  fecunda  Henrici  ImperattMris  ex^  edk 
tione  Italica  narrat : 

wMane  «farto  figno.,  toijfc  CaJandrinm 

ab  alto 
:    f  «Militias  ibcdiim  ckcQit  agmen  eqno 


I7T 


«tlmpent »  ftt  properent »  tntimi  eft 

properare  Salemum» 

f^Nec  mora ,  Teukmici  jafla  jnbeiktis 
agant 

Verofimilis  eft  conjeAiita ,  tmiim  fuifle  ex 
nobiMbtis,  qm  cmn  Impeiatore  expedidoni 
Italicse  adfuehmt  Nota  eft  gens  nohilis  Cm» 
lamdrimwrmm «  ItaM  patrift,  nunc  intor  Ge^ 
.  nevenfis  Rdpublicas  patritios* 

Reftat  ut  uldmam  Codicis  infcripdonem , 
euamEditor  edam  in  fine  libri  ai^fuit ,  Iiic 
lubjungam.  Ukimi  hempe  Codids  pagini^ 
hstc  habet: 

g^Ego  Magifter  Petrus  cf  Ebulo  feryut 
«tlmperatoris  fidelis ,  hnnc  librum  ad 
i^noreoi  Augufti  compdiiL  Fac 
9,mecnm  Domine  fignnm  novum ,  ut 

.^Yideant  Qe  Tancredini»  &coDfon« 
^dantur. 

PauDo  infira  hoc  Biftichon : 

Anno  quinque  minus  numeratii  mittc 
duceotis 
Cadar  regna  capit ,  &  fiia  nuptt 
parit 

PatKam  Autori  fidfle  £Mm,  oppidum  prope 
Saiemum  fitum,  rede  conjicit  Edit^r ;  his 

KcmuePoto  vecfibus  conjeduram  fulcit 
•  1  ferC  40«. 

Eft 


if€ 


Eftprope  dnlce  foliiin»  nobisiatis  ud- 
le  femper  /\ 

EfooltiSt  afpiraiis  qood  petit  urbts 
honon 

Noidina  propria  iliiuS  levi  homines  (kptfljtee 
a  patria  duxiiTc ,  oonfiat  Sed  fbrtius  argu- 
mehtum  patrias  autoris  deducitur  ex  lauiU* 
bus  y  quas  Poeta  Eboleis  civibus  confert ,  a 
verf.  6ii.  ad  6iS*  ubi  Conilantia  Imperatdx 
eorum  .fidem  in  Henricum  his  vocibus  ex> 
tollit: 

>»Hujus  ad  exemplum  dves  concurrite 
gentis 
•»Q}ue  fic  in  Ebolea  dtfcite  gente 
fides. 
t^Ebole^  ni  peream»  memori  tibi  lanoe 
rependam 
„Pedoris   affedos    qoas  merjt^ere 
boni.  f  w  M    . 

'Solent  Poetac  in  carminfbut »  laudes  patde 
.  in&rere,  jSh  Principibus  oommendare;    fift 
olim  Virgi&us  Eclog.  IX. 

i»Vare  tuum  nomen  (fuperet  modo 
Mantua  nobia^ 
»,Mantna  vae  miferae  nimiiim  yicina 
Cremonas). 

ImiUtus  eft  nofter  Homerum  ft  VirgSiiim 
initio  Libri  a.  ubi  recenfet  coptas  ad  exerci* 

tum 


m' 

Hmm  K\  Stmlk- 

tufll  bq)ahitori&  jniflaii  ex  Germank  &  lu^, 
Iia>  qui  leous  forfitan  in  toto  Cannine  va^ 
xime  eft  notatu  dignus  ^  &  hiftoriam  illius 
Kvi  iliuftrat  Spedminis  grada  hot  tantuti 
verfus  cxoerpere  lubet : 

f.  17.  ^tMille  yiros  state  pares  Borgundia 

mittit » 
»»Mittit  vidricesTufda  mille  maoti&, 
»tMille  quidem  Qypeos ,  Jovis  artm 
Huema  geftat, 
^tMilie  faretratos  magot  Boma  yi« 
ro& 

Hic ,  quid  fibi  vellt  Pocta ,  ubi  Clypebs  Sue* 
yotum  Jovis  arma  vt)cat ,  Edito^  clarif&mus 
tliQ>utat ,  &  fulmiiilB  Ihftgne  iii  clypeis  Sue- 
^os  eeftalTe  conjlcit  Notandum ,  ubique  iil 
tabulis  pi Ais  Codicis  appatere  CtypeoS  arm»i 
tOrum,  variis  iliGgnibfis  ornatoS.  Hinc^  orU 
1^0  Iniignium ,  <quse  poftea  Famiiias  geftarunt 
Militaris  tninfi  eotuM  origo^  imde  eriamvO* 
ee  jpllica  Ajnms  ,  Armoiriii^  deiignamut 

• 

Fegber»   vide  ffutigaficartm  tinm 

Scriptorett 

)t,  }S.  Codet  dumtt»  -47« 

Le  itoipme  ^  li  quatrii^  i)oiumi 
de  h  Ftettf  des  hiftoires.  Gallic& 

f  rion  duo  hiiwi  opens  voiununa  ii6a  haba* 


17* 


nitis^  Vmdo  cotDfSaBtio  cx  Chroiiicit  Ewichn, 
Siscbeiti,  Hugomt  ^  Gtiilelmi  de  Nangis^ 
Troifiirdi,  item  ex  Legenda  aiuea  Sanid»- 
.  fum,  Jaa>bi  de  Yoragine,  Tel  Viragime  &  Sp%^ 
culo  Vincentii  Beilovacoifis ,  idem  opus  efle 
videtur ,  quod  indicavit  Jac.  le  Long  Biblio.- 
theque  hiflorique  de  la  Fiance ,  fub  Nunu 
6919.  20. 

Tertium  volumen  imptet.fofia  6^8*  veljMh' 
,ginas  13 16.  In  tres  paines  divif^m  eft,  4^ 
'rum  prior  Hiftoriam  N.Tdbmenti,  Chiiftiy 
&  Apoftolorum^  pi;^cipueYitamB.'Yirgiais, 
&  ejus  miracula ;  pars  fecunda  vitas  Apofto» 
lomm  &  Sandtorum ,  item  brevem  Hiftoriam 
Pontxficum  Romanorum  ufque  ad  Clemen» 
tem  V.  tradit ;  infertis  Legendis  &  miracdis 
*innumeris ;  pars  tertia  continet  Exemplajno» 
ralia ,  qux  ex  variis  autoribus  compilatas  hi» 
ftoriolas  tradit ,  inter  quos  fsepius  defctibit 
Jacobum  de  Vitriaco.  Specimina  fequentia, 
ex  ifta  tertia  parte ,  quxhaud  illepida  (unty 
edere  lubet.  Addidi  aliquot  titulos,  ut  de 
ratione  &  argumcnto  operis  conftet. 


^E^emple  (fune  Dame  qoi  ratrait  de 
pechie  ung  chevalier  par  loi  domier 
5,aulx  a  meqgier. 


,,Exemple  dun  conte  de  Chartres  qni 
.9»ala  outre  mer  &  laifla  ao  partir  fon 
„aneau  a  fa  femme  pour  enfeignes  au^ 
^ittvenir. 


9,Excmple  comment  ung  bailly  qui 

recoit 


••• 


17? 

I,  Siotlk 

•,recoft  dotis  &  coartoifies  pour  vea- 
»,dre;  ji^ice  £ut  forment  a  despr^ia: 
9,&  blasmen 

,, Vog  bailly  fut  uoe  fois  qui  eut  une 
,,caufe  devant  lui  de  deux  hommes 
y^qai  fe  debatoient  pour  ung  different 
»,qui  eftoit  entre  eulx.  Or  advint  que 
9»lun  de  ces  deux  hommes  pour  avoir 
,»la  faveur  du  bailly  lui  donna  ung 
,,boii  beuf  dont  le  bailiy  le  remercia 
,,&  luiprbmift  quil  parleroit  pourlui 
„&  quil  feroit  tres  bien  fa  befoingne. 
9,Quant  ladverlaire  de   ceft  homme 
fceut  que  la  partie  avoit  donne  ua 
beuf  au  bailly  qui  marioit  (bn  fils  il 
,,(aproca  de  la  femme  du  bailly  &  lui 
^donna  une  belle  vache  &  elle  lui 
,kpromift  quelle  feroit  tres  bien  &  be- 
foingne  envers  fon  mary.  Si  fe  print 
a  lymer  fon  mary  tant  &  fe  impor* 
tunement  que  fon  mary  lul  promift 
quil  feroit  de  tout  point  pour  k  boa 
homme  a  la  vache.     Qpant  donc* 
ques  celle  caufe  fii  appellee  &  plai- 
doiee  &  le  bon  homme  qai  avoit  le 
"  9,beaf  donne  vey  que  le  bailly  ne  dU 

M  a  .,foit 


99 


99 

99 
»9 
»9 
99 
99 


99' 

I 


IgO 

ttibit  mot  il  fescria  &'  dift  beiif  beuf 
«,quG  ne  parles  tn  maintenaot  Lors 
,»parla  le  bailly  &  did :  Ceites  dit  fl 
t,mon  amy ,  la  vache  ne  laifle  parler 
»,Ie  beuf.  Aicii  doQcques  par  ceft 
,»exemple  nous  eft  donn^  a  entmdre 
9>que  Juftice  &  Jugemens  font  fouyenC 
„pervertis  par  dons  &  par  prbmeOes 
»,&  comment  les  femmcs  par  ^ur  4|ii- 
9,portunite  obtiennent  fouvent  en 
ttleurs  prieres  &  reque(!es. 

,,£xemple  dun  creftien  qui  loog  tempt 
„porta  ung  diable  en  la  fringe'  de  foft 
»»manteau. 

„£xemple  dun  gras  Chevalier  queuns; 
,,phiiicien  amaigrit  pour  h  grant  pa- 
„  our  de  la  mort 

^Exemple  moral  comment  les  chiens 
„doivent  garder  la  ma^n  de  lcnr 
ttmaiftre; 

9,Exemple  dun  noble  Chevalier  qoc 
»,IeDeabIe  ne  peut  indutre  a  renonl 
cer  la  Vterge  JVIarie. 

able  auqnel  un  faint 
tihommc 


fft 


^  A 


m    

''•  Siaili, 

ithomme  demanda  nne  fois  poorqaoi 
^il  tenptoit  les  gens  fe  aatrement 

MExemple  au  propos  qae  les  Danfet 
„font  forment  a  blafmer  &  •  defpiret 
«de  tootes  gens.    . 

^CjtetnplG  dun  preodommG  qui  her* 
•,berga[  une  fofe  tmg  Oeable  en  fk 
t,maifon  coidant  qae  ce  fufl;  mig  po» 
„iire  homme.  £t  ce  Deable  le  ddi* 
Mvra  depuis  de  prifon  par  le  merite  de 
ibn  bofpitalite. 

^lStempIe  au  propoi  que  ceft  bonne 
•.couftume  de  Tolontiers   payer    ce 

,»qu'on  doit 

*  • 

t,Pierre  Alphont  tedtt  t  ce  propoi 
»,dnn  Seigneur  qui  fift  jadiy  une  or- 
ndonnance  en  fon  chafteau  que  qui- 
^conques  j  entreroit  fil  avoit  aulcune 
^defiiutte  for  fi>n  corps  il  paieroit  ung 
9,Denier  ponr  diacune  de&utte  au 
t^portier  de  leans  auqud  le  feigneor 
wdonnflt  ce  Droit  pour  fon  falaire» 
»,0r  advint  ung  jour  que  uog  homme 
MtccB  bim  emantele  vint  entrer  d^- 

M  3  t»deni 


f» 


>» 


JfSOttx  J^m  ffCm 

9,dem  &  eftoit  bocha»  pbur  hquellc 

»»de&otte  le  portier  lui  ^emanda  ung 

»,deni^r,     Le  bon  bomroe  qui  edoit 

^,rude  &  nial  gnicieux  lui  refpondi 

,,quil  nen  paieroit  ja  denier*     De  la* 

^,quelle  refponfe  le  portier  fut  fi  mal^ 

9,content  quil  Ini  toUut  fon  chiperoQ 

«,&  trouva  quaot  U  leut  deffule  qufl 

,»eftoit  tinieux,     Si  lui  dift  qoHl  paie^ 

,,roit  deux  Deniers ;  tant  monterent 

tJours  paroles  par  la  rodefle  du  bon 

9»homme  qoe  le  portier  le  print  aux 

ii,bra8  &;  le  rua  deflbus  lui  &  troura 

«^quil  navoit  que  ung  ceil  &  quil  eftoit 

,,roingneux  &  desrompu  fi  que  par 

9,ce$  cinq  de&uttes  il  lui  fift  Youfift 

^,on  Qon  paier  'f  xlemers  dont  il  euft 

^»eft^  quittes  pour  uog  deoier  iil  leuft 

,,voIentier8  payez    qoant  Iq  portier 

i^Iui  demanda  prcmitrement    Par  cq 

^»petk  exemple  qow  cH;  donne  a  eor 

,»tendre  fe  noos  ne  payoos  l^ereti 

i,m^t  a  Dieu  cq  que  nons  lui  de<- 

ttTona »  ce(t  a  dir^  fe  opus  ue  now 

^^confiBiFons  fitoft  qiie  nous  ziom  ^^ 

9i(2bie  &  quQ  OQos  «(QQdQiit  longoc^ 

iiQient 


msammmmmmm^tmaamm 


tiHieal  a  oocit  oonMkt  TJt^  pechie 
,»ea  striiira  ung  anttre  fl  que  de  li^it 
,,en  laiitre  000&  tfenuisrttouf  ez  de^ 
«tlabs  en  tant  de  maiiieres  que  opps 
9,iie  11008  ea  foueiojDiL  acquitties^    , 

9,Exemple8  au  propb^  des  paitie^'^ 
9f|>nrgatoire  que  trop  foat  dutes  fe 

^jiiuftferes.  *  1 

p^ExempIe  don  Heligi^^.qui  Q^.pent 
p^vendre  ies  asnes  d^^  I^or^ftblptayf  poijr 
^^  qoil  dedaira  l»  jdefi&uttes  ^of^t 
^il  en  fiit  reqoi  :  i_  ,^^^^ 

Exempfe  au  prdj^^que  ce  nc(^%af 
tou^jouts  le  plus  fcur  Hie  fuiVriP*la 
greigneur  compaignie.  "^ «« 

^Len  trenve  efcr^t  en  h  Legende 
Doree  dun  Roy  de  Frifo  nomnlct^Ra- 
chade^  qui  fut  une  fots  en  volcnte 
de  recevoir  bapte(ltte  M  qui  eftoit 

MSarrafin  j(  mais  q^^nt  il  eut  mis  ling 
pie  dedens  les  fons  pour  eftre  bap- 
dfe  il  demanda  aux  gens  dQglife'  ou 
il  avoit  plus  de  fes  Devanciers  ceft 

9>a(I^V9^  en  paradis  ou  en  enfer^  ien 

M4  M 


99 
»9 


9» 


f9 


m 

mmmmiiammmmmmm 

■Ifm,  * 

'^^Vei^dadVqatt^tii  avoitttcop  |^i»  «i 
^;;edfer  que  cirpvntdiK  Oye  l«)iieUe 
'iitefptmte  ^AitfHixeiioa  pie  iwrs  des 
^S^ni  ea  diiiMt^wriiment  Jaime  miealx 

„a  ittitre  I»  grejgdeur  compaigiiie  que 
,^^.^qd^es-,  Ainfi,  doncqoes  le  de- 
^,QB»t  ie'Ije«ble  par  cefte  madiere  cat 

..iHe  ibt'  apparus  a  loy  ung  pow  de- 

„vant  &  lui  eut  promis  que  ou  dat 
^;'3)uit  D^  fe''^bit  par  baptifer  «Bcoii 
%,q(iilft<ft  troi»  jonrs  apres  il  lui  don- 
' V,t<6It   gran«  ^cMs  •  mervetileniemeat 

„dont  U  lui  menti  felon  (a  oouftamQ 
^i^  au  premier  jour^pres  U  Jeftraogb 
^^^pojta  fbnfamp  en  ^nfcr  a,y?<;  le» 

AjBultrcs»  --  -T,. 

Quartum.volumcn.coxiftaiis  foUis  so?»  pr»» 
^     miflam  hab£i?geegl^l^cam  Orbls  Terranim 

Sequittir .  hiftoiia '  Iitq>^toAim  (Meiitit,  & 

;      OccidffitJ$^  dw  hiftoria  Francorum*    Sub 

Rcgno  Caroli  Calvi  inTerto  eft  a  folio  176, 

ad  fol.  212.'^  hiftoria  GeraMf  ProTkichB  & 

-      Burgundiaj.Comiiiis ,  &  uxoris  Berth« ,  qui 

,      contra  Carolum  CalvAim  Bella  ^(?n»t ,  & 

propter  fundata  traria  Monafteria  Intcr  Saiu 

ctos  re^cnfentur.    Htinc  GerarAim  comme^ 

j     '  morant  varji  Franoorum  hiftorici ;  cogijomeii 

.    wo  ,  qubd  aytor  noftw  Gcrardo  imponit  ^ 

.oonpo 


>* 


^ 


F.  StcMlL 

ntmj^  Oermtd  de  RQ^ffHhn ,  nnfiiiiam  apud 
reliquos  hiftoricos  occurrit;.  De  hoc  Gerar- 
do^  vide  Mezeray  Abrege  Chronologique  dc 
rhiftoire  de  France>  ubi  fub  annum  871  ha^ 
Iqpiotur: 

;,CharIes  le  Chaave  bien  loin  de  feire 
Mqaelqoe  jaftice  a  fon  nevea  (lEmpe- 
^rear  Loais ,  qai  recbmoit  Ja  focceC- 
,«fion  de  fon  frere  Lothaire  mort  de- 
ij^pois  pea)  ii  fe  laiiit  encore  da  Ro- 
ii,yaume  de  Boargogne.  II  n^y  troa^ 
^ya  aacane  refiftance  qae  de  Berthe 
femme  da  Comte  Gerard »  qai  foa- 
tint  longtems  le  Siege  dans  Vienne» 
9$&  puis  la  rendit  a  compofition*  Char* 
yyles  le  Chauve  donna  cette  Cbmt^  en 
garde  a  Bofon  firere  de  la  Reine  Ri- 
diUde  fa  femme  leqael  encore  it  fit 
Dac  d'Aqaitaine ,  &  Grand  ->  Maitre 
p^des  Portiers ,  &  Faggrandit  de  telle 
•»forte,  qa^il  fiit  pea  apr^  un  de  cea^ 
Mqai  demembrerent  la  Monarchie, . 

Pauciflima  de  hoc  Comite  Gerardo  occunrunt 
apud  reliquofi  hiftoricos,  BqnediAim  S,  Mau-. 
ri  Tomo  VII,  The&uri  Scripterum  Franciao 
ediderunt  Anndes  Bertinianos  ,  ubi  fe<}uen« 
lia  de  Gerardo  Comite  leguntur; 

ad  iumum  8^7. 

M  f  tiCa^ 


ft 


^ 


.mmmmmmmmmmmmm 

^iCafoIus  (CftlTus)  deniqae  quoiiiam 
„ab  Acfrido  Abbatiam  $.  Hilarii  cam 
«^aliis  plorimia  bcneficiis  habente  ficat 
^quidam  dixenmt  Xenia  non  modica 
Mfafciinens»  Comitatom  Bkoricam  fi- 
«  ,,ne  praefratia  iUias ,  vel  colpae  aliqi- 

^ijus  reputatione  a  Gerardo  Comit^  abf- 
'  ••toUt  ^  prae&to  Acfrido  dedit 

Narrantur  dcindc  bcUa  gcfla  intcr  Gcrardnm 
jt  Acfiridum,  anno  868-  Sub  anno  870-  oai* 
rant  iidem  Annaics  pa<%um  intcr  Qaroium 
Calvum  &  fratrcm  Ludovicum  Gcrmanicbm, 
dc  divifione  fucccflionis  Lotbarii  ncpot^^Lo* 
tharii  Impcratoris  filii ;  quo  pn^  i^  fortcm 
fuam  accopit  Carolus  Urbcs  UigdMmum^  Vitm» 
mam,  Vijhmtmm  &c.  &c.  Paulo  inIra*oc- 
cumint  haec  dc  Gcrardo  noftro ,  quae  ^C- 
^cray  cx  nolbro  cxcerptifle  vidctur ; 

9»Carola8  (Calrus)  —  Viennam.^in 
^,qna  Bertha  uxor  Gerardi  erat ,  ob- 
9,feflurus  t  quantodus  adiit,  nam  Qe- 
9,rardus  in  aiterp  moraba^r  caftello 
^,..^  Carolus  autem  ingeniofe  cogitans 
magnam  partem  eorum  qui  in  Vien- 
,na  erant  fibi  concQiavit  Qjiod  fen- 
9,tiens  Berta  poft  Gerardum  direxit . 
^,qui  veniens  Carolo  Comitatum  dedit 

Iklcm  Editores  ad  i^ag.  %i%.  cjusdem  volu. 

minis 


187 


ynifiit  dcGefvhlo  noftro  cicant  bciim  Hxi^ 
njs  de  S.  Vidtore ,  fic ; 

^Gerardoa  etiam  quidam  Comes  incly- 
»,tns  Burgundiae  doas  conftruxit  £c- 
^defiasv  Wioeiiacen^  yideiicct  & 
yyPulterienfem.  ^^ 

Peinde  hrc  Editores  fubjungnnt ; 

UGerardus  Comes  erat  ProTinciae  non 
^Burgundiae.  Burgundiae  enim  Co- 
«^mitatum  per  idem  tempus  Odo  ad« 
s^miniftndiat, 

Eyolvimus  Codicem  noftrum  N°  90.  Chro-i 
nici  Hugonis  Floriacenfis ,  f.  de  S.  Vicftore , 
vhi  eadm  fimdatio  Mcmadfterii  yezeliaceofi^ 
^mmemoratur ,  fed  his  tantum  verbis ; 

;»Ifoc  ettam  tempore  (8^7)  Ecdelia 
tt^ifeliacenfis  confbruda  eft  a  nobi<« 
9,]iffiaio  Comite  Gerardo,  in  qua  re- 
^qvdekit  oorpus  S^^  Mariae  Magda« 
^Jenaei 

Ccenobiiim  iftud  Ordlnis  Ben^diftini  tdhuQ 
fxftat  in  oppido  Vezelay  $  ProTincise  Nirer^ 
nenfis ,  unde  ortus  darus  Ecclcfiac  Doftor 
Theod.  Beza  cognogiine  Vczelius.  Situm  eft 
hoc'oppidym  in  coafynio  Provineiae  vel  D\h 
patus  B^gundie ;  unde  conflat  vel  faltem 
Conje<ftare  licet ,  Gerardum  noftrum  re^e  ^ 
liofbro  compilator^  in  regionibut  BurgundisQ 


m1 


ISS 

F.  .      AobE 

coUoeari.  Qu»  omma  ideo  aiuiotare  opene 
predum  efle  duximus ,  quia  iUuftrandae  hi^ 
ftprix  Burgundicss  infervire  videntur.  Frag. 
mentnm  feqtiens  de  Gerardo  nuno  ex  noftro 
Codice  hk  fbbjicimui. 

▼oL  4.  rfrZi  rkmr  da  ifi/bim  foL  166.  leq. 

^Bn  CG  temps  fiit  Gerard  de  RoDffil* 
Jon  Duc  de  Bourgougnes  dAcquitai- 
»,ne  eontre  lequd  ceslui  roy  Chatle8 
t>eut  gnerre  fi  mortele  que  le  Duc 
.  »»Gerard  fut  contraint  &  vint  a  fi  baa 
^eftat  qne  pour  fon  vivre  gaiiignier  il 
^porta  un  ans  continuels  charbon  a 
,,Vendre  de  yiile  en  ville »  mais  depuit 
,,il  revint  en  fon  eftat  &  vafnquit  en 
^bataille  celui  roy  Charles  xi  fois  puis 
,,furent  apaifies  par  notable  mirade  & 
,»fondadepuistediftGerard  XI  nota- 
9,bles  abbayes  pour  remiffion  de  fes 
^pechies  &  de  ceulx  qui  eurent  ofte 
^tues  en  leurs  bataiUes  comme  vons 
t^porres  oir  maincenant  par  fon  hiftoi- 
t,re  que  nous  avons  vue  &  reconnue 
9»laqnelle  ponr  ce  qnelle  nous  femble 
.'  •^digne  de*  memoire  nous  lavons  icy 
'  „inferree  pour  unpliaicon  de  noftr# 
^euvre^ 

Cy 


189 

Cf  commence  liftoire  de  Monfjr. 
Gerard  de  RouffiUoo  jadis  Duc 
&r  Conte  de  Bourgoigne  &  dac- 
qoitaine ,  &  dift  premierement 
comment  lesVandeles  deftruifi- 
rent  le  chaftel  de  Laccois  Sc  com« 
ment  tantoft  apres  par  divin  Ja- 
gement  ils  fentretuerent  tous. 

9»Ponr  avoir  lentendement  &  la  cong- 
^noiflance  de  la  vie  ^  des  fidts  &  des 
^^adventures  de  noble  &  puiflant  prio- 
»,ce  Moni>.  Gerard  de  Rouffillon  ja- 
t,dis  Duc  &  Conte  de  Bourgoingne» 
j»Se^eur  dAuuergne ,  de  Gasgoing« 
t»oe  •  d'Avignon ,  de  Limofin »  d'Aii- 
.^foirre  &  de  Tonnoirre ,  de  Nevers  Sc 
«»de  grant  partie  des  provinces  d'E& 
•fP^gne  &  d'Alemaigne  foift  fcaToir 
^tpremierement  que  nonobftant  fa 
,,grant  Seigneurie  &  puiflance  &  qx^  ^ 
,»de  fon  corps  fi  fuft  le  plus  fort »  le 
t^plus  vaillant »  le  plus  preu  &  le  plut 
,,hardi  prince  que  fiift  en  fon  temps^ 
ycar  liftoire  lesmoigne  quil  avoit  Vlil 
■ipies  de  hault  &  q^  eftoit  le  mieubc 


>i 


forme 


I90 

Jxmm%  M9 

Mforme  de  tous  membres  quon  enft 
»»fceu  trouver  &  que  par  b  foroe  il 
Meftendoit  &  ouvroit  legierement  t 
»,fes  deujc  mains  quitre  fers  de  cheval 
tstous  aeufs,  nonobftant  tontes  ces 
9,chofes  fe  fut  il  conftraint  par  la  foo- 
otiilete  du  roy  de  France,  nomme 
„Charles  le  Chauve  de  widier  hort 
t»de  tous  fes  pays  &  feignouries  &  de 
„eftre  povre  &  mendiant  fept  ans  eo- 
,»tiers  tellement  quil  le  convint  eftre 
>,povre  vallet  dun  charbonnier  &  con- 
„vint  madame  Berte  (a  femme  coudre 
,,&  titre  pour  gaignier  la  pauvre  vie 
»,nonobfhint  quelle  foft  fuer  a  Mada» 
t»me  £loyfe  royne  de  France  femme 
t,dudit  roy  Charies  le  Chauve»  &  ad* 
vindrent  toutes  ces  chofes  par  le  voo» 
loir  de  noftre  Seigneur  pour  mon« 
trer  a  ce  noble  homme  Gerard  queU 
i»le  eft  la  vertu  de  humilite  car  il  neft 
»,au  jour  d'icy  fi  grant  homme  ne  fi 
,,puiflant  que  Dieu  ne  puifle  abaiifier 
,^&  humilier  &  en  faire  le  mendre  & 
„le  moins  puiflant  de  tous  aultres 
•,comme  il  fift  de  cesluy^d  ainfi  cooi 

^mc 


99 


fl9t 

^ne  il  apparra  oaprocea  dfe  cefte  ett-^ 
^xn.  Mm  toat  premierement  coti* 
^,Yient  fcavoir  que  Madame  Berte  ht 
^«fiUe  dn  Aoble  Conte  de  Sens  nom- 
,,m^  Hue » iequel  Hue  ent  deux  filles 
^sdont  cefte  Dame  fiit  Painsnee  &  Ma^ 
>»dBme  £loyfe  royne  de  France  fut  It 
^^maimnee.  La  caufe  pourquoy  ce 
«^noble  Conte  &  Gterard  fot  fumoni- 
,,me  De  RouffiUon  fiit  pour  ce  que 
»,ratre  les  autres  places  &  feignouries 
9»quil  eut  eu  fon  temps  il  en  eut  ung 
9,ou  eftoit  ung  fort  chaftel  nomme 
,,Rou(Ellon  ou  quel  il  fiiifoit  &  com- 
5,mune  demeure  &  refidence  pour  ce 
»»que  ce  chaftel  eftoit  bien  affis  &  en 
5,bon  air  &  en  pays  plain  de  tous 
fMcMf  fi  comme  a  lentree  de  la  Du- 
^chie  de  Bourgoingne  en  ung  lieu 
•Mpres  de  la  riviere  de  Yonne  aupres 
tfdune  abbaye  quon  nomme  prefente- 
^^ment  labbaye  de  Poultieres  laquelle 
stfut  par  le  noble  prince  Gerard  fon- 
,»dee  moult  notablement  &  y  gift  foii 
'^(aint  corps  la  ou  maint^ois  il  a 
•t,rduiit  &  rdttift  encorres  par  moult 
•       '  .,de 


19* 

r. 

^ftde  ttirades»    Aopm  de  cefte  ab« 

tibaye  haolt  fur  une  motitaigne   fbt 

^fitue  le  chaftel  de  Rouffilloa  »  mait 

9,niaintenant  ny  a  plos  de  diaftel  aina 

»,eft  la  montaigne  nommee  le  mont 

,,de  Laccois  qui  eft  on  terme  qoi  figni- 

fie  mullies  &  poor  ce  dient  let  yoi* 

fins  qoen  celle  montaigne  font  beao* 

mp  de  chofes  fecretes  &  muffies  & 

t,qoe  foovent  Ten  y  en  treove.     Ea 

,,ceUe  montaigne  de  Laccais  fot  jadia 

»,ong  le  plos  fort  chaftel  &  le  plos 

„grant  qoi  fut  en  toot  le  pays  ieqoel 

t,fot  jadis  deftroit  par  les  \(^andres  oo 

9,temps  qoils  deftroifirent  le  royaome 

^,de  France  &  voos  dirons  comment 

^«ils  prindrent  ce  chafteL     Qoant  ces 

tttirans  Waodres  inaedoles  &  enne* 

t»mis  de  Ui  foy  creftienne  eorent  dei^ 

titroit  presqoe  toote  France   &  ib 

»,fceorent  qoen  ce  chaftd  de  Lacooia 

Mpoor  caofe  qoil  eftoit  fi  fort-^  fi 

tfpoiflant  fe  fbrent   retrais  toos  lea 

ttbiens  do  pays  environ  il  leor  print 

t,volente  daler  affieger  ce  chaftei  &  de 

,t&it »  iis  y  allereat  a  toote  leor  poii^* 


,>{ance  &^  y  mittht  lef  Siege  &  7  forenf  ^ 
9>fefA  am  tou8  eriti^  qoils  ny  peiW 
k»rent  tiens  gaiAgmerpour  ce  que  te 
t>phce  eftoit  impreQable  &  bien  gar^^  ^ 
>,nie  ^i  bonnes  gehdamies  &  de  ti«' 
••vrte  pendant  lequel  temps  iceulx  en-^' 
>,nienifo  de  la  foy  pftrfeverans  en  leur 
•«fiege  ehtoierent  la'moJtid  de  leur 
^oft  courre  ed  pays  pour  gaingnier 
»vilies  &  diafteaux  &  proniirent  lorr 
•^les  ungs  aux  aultres  que  fil  advenoit 
•^quils  gaij^naflent  aucune  chofe  txa 
•>lun  &  en  lautte  i^uils  le  dppartiroienr 
»t  juftement  entre  eulx^  &  qu6  chactttf 
•>oft  en  aoroit  fa  part^  Or  advlflt  atf 
•ychief  des  fe^^t  m  de  ce  fiege  qud 
••Tivres  &iUireat  de  tous  poins  oiT 
Hchaftel.de  Laccoi^  pat  quoy  ^eubt  dtf 
>»dedans  ibrent  en.  trop  graht  esinay  ^ 
»•&  fouiE  comme  ceulx'  qui  cin  leurtf  ^ 
•»ennemis  n^atendoyent  nulle  hiercy  ^ 
•>pour  ce  ils  demandereht  confeiT  loa 
••a  lautrefur  ceft  afiairc  fi  en  y  fui  '  ^ 
•»ung  entre  eulx  qui  efl»it  ahcietl'  8b 
•^notable  perfonne  qui  leur  dift  en  tele 
•^maniere  oiT  femblable  puis  dift  il  qtt£ 

N  •Jt 


»94 


^flRM» 


^la  cliofe>dt  a  ce  veniie  quiL  non 
«^conYieot  reodre  t  ces  tinms  incre- 
t^dntes  qni  mille  merqr  nanront  de 
»9noa$  on  icy  morir  de  fidn  Je  con- 
tjfeilleroi  qne  pn  prenfift  nn  thorean 
tiqoi  non8  eft  encorres  demoore  de 
tttottte$  les  beftes  .  qne  nons  ayiont 
MiCeans  Sc  qnon  lenferme  en  aulcnn 
Mlieu  trois  iours  entiers  lans  Ini  riens 
ttdoniier  a  boire  ne  a  mangier  &  lors 
ttquil  fera  fi  fiiims  que  plus  ne  porra 
ttnous  lui  donneroQs  n  mengier  Um 
ttfitoul  du  pur  fromieQt  qui  nous  eft 
t^demoure  &  il  en  mengera  beauooup 
t»&  ne  lui  donrbns  que  boire  &  lors 
ttquil  aura  mengie  fon  Xaoul  nous  le 
tf  metterons  dehors  noftre  place  com- 
ttme  fil  nous  fiift  efchape  fitoft  com« 
me  il  fera  dehor^  i|[  fen  courra  a  leao 
pour  boire  nos  ennemis  fi  toft  qmls 
ttle  verront  conrront  api:^  Im  &  les- 
ttbouleront  &  jefpoire  quant  ik  hiu- 
ttront  esboule  &  ils.venontle  firoo^ 
ttment  quii  aura  en  fon  yentre  qfiils 
tt7  magineront  que  nous  ayons  tant 
^de  firoument  que  ^unais  i).ne  nous 

tfdoive 


M 


I9T  ^ 

m  * 

i^doive  faiOir  &  qae  pinr  ce  moyen  flt 
»»ne  puiflent  iamais  prendre  8c  qoe 
»,lor8  comme  ennemis  ik  leveront  lent 
»,Gege  &  fen  iront  antre  parL  * 

)>Ainfi  comme  le  preodomoie  le  de*' 
Mviia  it  fut  fait  &  advint  qoe  quanC 
Mce$  drans  incr^doles  eorent  esboule 
,,le  thoreau  &  ils  virent  tant  de  beaa 
Mfrooment  qoil  avoit  en  fon  ventre  ilt 
t.forent  toos  coer  £iillis  &  dirent  lon 
^,a  butre  qoe  ceftoit  grant  abos  &  fo« 
ttlie  de  plos  arrefter  ne  tenir  fiege  de^i 
t^vant  one  tant  forte  place  &  impre- 
»,nable  pois  qoelle  eftoit  ainfi  bien 
y^garnie  de  vivres  8c  de  gens  fi  ne  de* 
Mmoora  gaires  apres  qoils  firent  trooC- 
9»fer  leors  bagoes  &  leors  harnois  le^ 
»,verent  leor  fiege  &  fe  mirent  a.  die« 
.  nmin  apres  les  autres  qui  eftoient  alet 
»9  jofqoes  a  Lyon  fur  le  Rosne. 


Adonc  qoant  ceoh:  de  dedans  le  chaf« 
tel  veirent  leurs  ennemis  deslogitt 
Dieo  fcet  fik  fbrent  aifes  &  fils  en 
Meorent  grant  joies--»  voirement  plot 
^•grande  ne  povoient  ils  avoir  mait 

N  a  .,cettift 


f " 


t,Gerte8  ell^  m  lem;  doni  gairet  car 
incontiQeiit  quils  veirent  leors  enqe- 
mis  partir  il  en  y  mt  eotre  euls  la 
flusr  grant  partie  qui  vouldrent  all^ 
apres  eulx  &  iea  afllaillir  dont  le  preu* 
domine  que  G,  bien  les  eut  cOnrdi- 
lies  ne  fot  pas  content  toutefooite 
ceulz  que  ceftc  meute  eurent  com« 
mende  perfevererent  tout  en  leur  fo* 
lie  qulls  iffifent  du  chaftel  tout  a  fiUt 
&  fen  cdururent  apres  leurs  ennemis 
^'-^Sc  leur  fembloit  pour  b  grant  joie. 
"  9>quils  avoient  quil  nen  y  avoit  que 
pour  eulx.     Mais  la  cbofe  alla  bien 
autrement     Car  les  Wandeles  qui 
,,fen  aloient  en  bonhe  ordonDance  re« 
yttoumerent  fur  eulx  tout  a  6op  &  tes 
3^commencirent  a  tuer  fus  abatre  8c 
a  tuer  8c  a  les  rechafer  tellement  juf- 
ques  en  leur  cbaftel  quils  neurent 
loiOr  de  dorre  leur  porte;    Ains  eA- 
trerent  les  ^endres  avec  eulx  pelle 
mele  &  y  forent  les  plus  ^ors  ,  fy 
ny  dempura  homnie  ne  femme  nen 
^^ut  quils  ne  m^iflent  tout  a  mort 
9,lans  nuls  efpargpier^.£t{mis  ils  prin- 

•  j^dreBt 


9> 


M 
9> 
»> 
9> 
» 


r 


Beagt!^ 


t»drent  &  roberent  une  innimierable 
»»chevance  qoils  trouverent  la  dedans 
,»Et  apres  quils  eurent  tous  prins  & 
»»robe  ils  bouterent  le  feu  ou  deinou- 
»»nint  &  mirent  cette  noble-  place  ea 
»ttotaIe  ruine  6  quils  ny  laiflerent  pier- 
»»re  fur  autres.  Ces  chofes  aCinfi  fai- 
»»te$  lcs  Wandres  fe  remirent  a  che- 
9»min  pour  aler  apres  leurs  compai- 
9,gnons  comme  ceubc  qui  moult  joi- 
»»eux  eftoient  davoir  ll  bien  expioitie 
»»en  la  prinfe  de  ce  tant  fort  chaftel  Sc 
,»pour  le  grant  avoir  quils  y  eurent 
»»trouve  mais  pour  voir  leur  jo!e  ne 
»,leur  dura  gaires  &  par  vray  Juge- 
iment  de  Dieu  car  fi  toft  comme  ila 
^eurent  trouve  leurs  compaignons  eom 
9»vers  Lyons  fur  le  Rosne  Jeurs  com- 
»»patgnons  leur  demanderent  leur  part 
.  »da  grant  avoir  quils  eurent  conquis 
^,ou  chaftel  de  Laccois ;.  ceuli;  la  leur 
j»refpondoienfe^  quils  nen  auroient  ja 
»»part  ne  portion  difant  quils  povoient 
.i»avoir  afles  gaignie  en  tant  de  tempa 
»»quils  avoient  tenu  les  champs  &  que 
»,eulx  mesmes  Voloient  avoir  part  a 

N  3  leur 


»9< 


1>«  '     . 

»»lear  gaing ,   les  autres  dHbient  aa 

»,contraire :    Ainfi  doncqoes  pettt  a 

^petit  t>arole8  moaterent  entre  eols  fi 

.,»tuiolt  que  leurs  deox  ofts  fentreaf* 

^fiiillirent  &  coorarent  fur  les  uns  lux 

^autres  par  fi  grant  fidonnie    qoilf 

.  ^yientretuerent  toos  fi  qoe  ong  toot 

.  »,feul  nen  efchapa  qoik  ne  fiiflent  tout 

.  ^yUiors  &  occis. 

9,Ainfi  Tanga  Dieo  fur  les  MC^andres 
t»le8.grans  mauls  quils  firent  en  la  chre» 
.pftienne  &  par  eipedal  ou  royaume 
v^^de  France  ;pour  les  chofes  deflbs  dilr 
t»tes  poet  on  hien  dire  que  es  Juge- 
t»niras  de  Dieu  na  ne  fons  ne  rite 
gtatns  eft  ung  Droit  abi&me. 

uCj  dift  comment  le  chaftd  deLac- 
•,cois  fiit  refids  &  repares  &  fiit 
•^tousjours  depuis  nomm^RooS» 
»,fiUont  pois  dift  comment  la 
9,goerre  commen^  entreles  trois 
•tfils  de  lempereid:  Loys  le  De- 
•>bonnaire  qoi  fiit  occafion  de  la 
t^gaent  qoi  fiit  depois  entre  le 
t»royCharles  le  Chaoye  &  Mon£r. 
itGerard  de  RouflUlon. 

Aprei 


I9> 

^Apres  ces  miferables  aTentares  les 
Mbonnes  gen^  da  pays  de  Boorgoing- 
^ne  fe  ralTemUerent  &  cominenoe- 
Mrent  arefiure  le  chiftd  de  Laccois» 
,9mai8  non  pas  fi  grant  comme  it  fiit 
•»premierement  &  qnant  il  fiit  refiiit 
9tils  lappeHerent  Rouffillon  tant  poor 
mCc  qoe  la  pres  font  plofieors  bohi 
Mqnels  par  conftame  font  grant  pl 
•yte  de  rouffignols  qui  en  la  laifon  de 
•»printemps  chantent  iUee  moult  me« 
•Jodieufement  comme  auffi  poor  la 
^roufee  du  cid  qai  merveiUeufement 
9,arroafe  celle  place  &  tout  le  pays  de 
j,la  entour  par  quoy  ii  eft  plus  fertile 
»,&plus  abondant  de  tous  biens.  Pougr 
9,ces  caufes  icy  fut  le  diaftel  nomme 
9,RQuffillon  &  pour  ce  que  le  Noble 
t,prince  Gerard  y  fift  fa  refidence  plus 
f  ^quen  nuUe  autre  place  fiit  il  nomme 
:  »,Gerard  de  Rouffiilon  cbmme  dift  eft. 
t,Ceftui  noble  prince  Gerard  deRoof- 
••filion  fut  fils  du  Duc  Droon  de  Bour- 
t^oingne  lequd  aida  Charlemaine  en 
.9,fes  conqneftes  &  fiit  homme  de  grant 
^poToij:  xiche  &  paifl&nt  fiige  &  pro- 

N  4  dent 


^m 


/^dent  en  tous  fb  fiu&  Et  leqoel  iqpres 
.  9,la  mort  du  puiiEuit  roy  Charlemaioe 
^ydemoura  a  toutfon  oft  en£{paign9 
^la  ou  il  fo^fl&y  mainte  paine  &  main| 
^ytraTail  pour  acroiibre  &  aitgmenter 
^la  foy  de  no(|re  doulz  fauYeur  JefiiY 
^^Cbrift  &  encorei  j  eftoit  il  prifoii- 
9«nter  des  Sarrafins  fi  comme  aucunt 
«.dieot  quant  la  guefte  commeoca  eq- 
4»tre  le  roy  Cltade;  1«  Chauve  &  Go- 
Mrard  fon  fils. 

^JJt  aiufe  pourquoy  celle  guerre  mot 
«•entre  eul?  fot  tde  :  Qiiant  le  rof 
»,Clutflemaine  fht  trepaflfes  illatffii  Loyt 
t>fon  fils  qui  tint  la  monarchie  de  Rom* 
tftme  de  France  ft  dAlcmatguo»  cesM 
^Empereur  Loys  qvi  fiit  nomme  k 
ft^Debonnaire  laifla  trois  fils  apres  foii 
tttrepaf»  cfeft  affiiToir  lx)thaiire  le  pro- 
',,miert  Loys  le  fecond  &  Cluules  k 
ft^Chauve  qui  fiit  k  tiers.  Quant  lo 
fttpere  fiit  trcpafle  Lothaire  vonlt  tenir 
Mtoute  la  monarcbie  d^Italie,  de  Fnuw 
,«ce  &  dAlem^gne  comme  fift  fon  po- 
„re  &  voult  affigner  fes  denx  fircrai 
ftiLo^  ^  Charlea  fiw  aptres  (eigneo^ 


«91 


t»rier  particDlieres  dont  Loys  &  Char- 

'  ttles  iie  fhrent  pas  cqnteQs  ^  mais  voul- 

asdreat  avoir  l^  part  chaciin  par  foy 

a,&  Seignouries    que  leur  pere  euC 

«i^pofleilb.     Lothaire  q|ni  eftoit  ainsne 

Md^enl^i  ne  leur  voult  acjcorden  Dont 

,ja  ceile  Qaiife  fourdit  entr^  eulz  uno 

»granciiayne  &mortele  guerra    £t 

.  sylors  cliacun  deulsi  contendit  a  trou« 

^  ,»ver  moien  &  a  avoir  en  fon  aide  les 

jitplns  grans  &  les  plus  puiflans  Stu 

««gneurs  de  tous  les  pays  deflus  nom«i 

9,mes.     Bntre  les  apltres  eftoit  a  dont 

^c  plqs  puiiHmt  Prince  &  le  plns  re- 

;  ii»doubte  de  tonte  France  le  npblePrin-i 

.  mCc  Gerard  de  Rouflillon.   Et  pour  ce 

'  ••que  Lothaire  fceut  que  fes  freres  M* 

tsfpient  aflbmbloe  de  gens  &  qiiils  que^i 

»sroient  amis  pour  lui  faire  guerre  il 

t^envoya  notables  meflages  devers  Ge^ 

,»rard  par  lefquels  il  luy  flft  prier  quil 

»»Ic  voqlfif^  aidier  de  fon  pQo|r  a  len- 

Mcontre  de  fes  freres  en  lui  ofiraot 

j»que  fe  jamais  il  avoit  aip^ire.de  lui 

^quil  Ipi  aideroit  contre  &  enven 

Mtoqs^     f^t  advint  tandis  que  les  Mef- 

N  f  >,iagca 


XfMm  F.  Siotk 

^fages  de  Lodiairt  eftoient  a  Rouifil- 
„lon  qae  Loys  &  Charlet  en  lecirrs 
«tpropres  perfonnet  y  arriverent  anffi 


t'  • )  1 1 1 1 1  ^  I 


9,&  remonnrerent  a  Gerard 
»,leur  frere  les  voloit  desheriter  en 
„liii  priant  qnil  les  vonfift  aidior  a  re- 
tfCOovrer  leor  heritage  &  en  loi  of- 
t^firant  que  fe  ainfi  le  fidfoit  ils  loi  ai- 
t,deroient  a  leur  povoir  totis  les  jonrs 
»>de  leur  vie.  Adont  le  noble  Frince 
9,Gerard  confiderant  le  grant  mal  qoi 
»,venir  en  povoit  en  la  creftiente  a 
«»caufe  de  la  guerre  &  dilTencion  de 
9,ces  trois  fireres  oommenca  a  remon- 
t^ftrer  a  Loys  &  a  Charles  ks  maulz 
»,qui  de  ceUe  guerre  porroient  adve- 
»piiir  &  cbmmeht  ils  devoient  la  chofe 
«»pefer  avant  quils  la  commencaflrent 
^yComment  auffi  nulz  tant  foft  puil^ 
nbnt  ne  les  porroient  ^ever  fils  vo* 
» Joient  eftre  unis  &  en  paix  enfemble 
M&  finablement  il  leur  dift  que  ja  de 
9>celle  guerre  il  ne  fe  mesleroit  mais 
»,pour  trouver  entre  eulx  bonne  part 
f^&  amour  mefinement  a  fes  propres 
Md^>ens  il  fy  emploieroit  de  tout  fon 

t»povoir 


Mpovoir  8c  noo  aocraneiit  Autant 
»,&  antel  en  dift-il  atlx  mefl&gea  de 
,>Lothaire.  De  celle  refponfe  ne  fut  . 
^pas  content  Charles  le  Chaofe  ains 
,,(en  counrdoca  tres  fort  &  trop  pliis 
,>que  ne  fift  fon  frere  &  jura  lors  par 
tt^anc  Ire  que  une  fois ,  il  lui  en  foo- 
^venroit  &  que  Gerard  en  venroit 
^ttard  au  rependr.  Ne  demoura  gai- 
,,re8  apres  que  Loys  &  Charles  allail- 
«yiirent  de  guerre » Lothaire  leur  frere 
,»ain8ne»  &  Lodbaire  dautre  part  qui  it 
t»fot  garnis  de  bonnes  gens  darmes 
^vint  contre  eulz  a  bataille  &  firent 
t»moult  de  maulz  ies  ungs  aux  autres 
Mmaint  homme  en  re^ut  mort»  maib- 
9»te  ville  &  maiotes  chafteaulx  en  fii- 
,trent  deftruits  &  finaiement  ih  vio- 
^drent  en  bataille  lcs  ungs  cootre  les 
««aotres »  eo  laquelle  bataille  furent 
«^maints  hommes  ocds  &  tant  de  fimg 
^efpandu  que  qe  feroit  hprreur  dn  re>* 
syCorder  mais  toutefuoies  les  deux  mai- 
„fiies  demourerent  yidorieux  &  ftit 
tfLotliaire  desconfis  mais  il  raffembla 
ntantoft  apres  une  tres  groflTe  puiflbncc 


\ 


jlnHflM. ' 


«04 


»p&  ecHnbatk  racorre  fesHbiix  frercs 

;,uiie  joornit  *a  bqaelle  eut  de  rechief 

9  jant  tres  grofle  desconficure  &  moolt 

,»de  fang  bDfnaifi  refpadda  &  fioale- 

••nient  apres  moult  de  dolereafes  joor* 

t»n^  qui  furent  entre  eulx  les  amis 

ttdune  partie  &  dautre  veans  lagran- 

i^de  defohdon  da  royaume  fe  mirent 

ttenfemble^&par  meurconfetl  &boa 

^tddvis  firent  Ja  paix  des  crcMs  freres 

*  t,par  teie  condition  que  Lotaire  lains- 

«t,ne  demoura  Empereur  de  Romme 

«MdltaUe&  de  Lombardic.     Loys  le 

i»moien  fut  roy  d Alemaigne  &  Char- 

T»,les  le  mafnsne  fut  roy  de  France. 

•«Ces  parchoirs  ainfi  fiiites    les  trois 

.««firerei  fiircnt  dacort  &  rapaifies  ta- 

•tfemble. 

_  « 

Cy  difl  commcnt  la  guerre  com- 
menca  entre  le  Roy  &  le  Duc 
pour  U  conte  de  Seni  &  parle 
des  paroles  injurieufes  quils  di* 
fent  lun  a  lautre. 

M*La  paix  £ttte  de9  trois  firerat  ptrh 
'  ttmam^e  que  diil  cft  &  le  roy  Charle 

„le 


f* 


le  Cluiiive^  confenne  ed  fori  rofyau» 
9>ine  de  France  il  ne  potott  ouUier 
t,le  griat  mgutalent  *&  la  grant  hayne 
t»qail  ent  conceue  contre  le  noble 
toPrince  Geratd  de  Rou(fiHon  Sc  pro» 
,»pofQit  toujours  en  fon  ceur  que  une 
fjkm  il  CQurrouceroit  Gerard  fil  en 
s^avoit  qaelque  oportunite.  Ce  non 
MobftantGefard  eftoit  k  lacourt  du 
nroy  le  piu8  lionnoure  &  le  plus  pri<* 
>,fie  des  aatres  &  ne  fe  doubtoit  en 
j^ent  quil  fuft  en  mauti^nt  du  roy 
ncooiaie  cils  qui  ne  fe  tenoit  eftre 
nmefprea  envers  lui  en  aulcune  ma« 
Mniere.  Entre  ces  choies  advint  que 
Hne  le  conte  de  Sens  ala  de  vif^ 
trespaaft  pour  ce  fifeoft  tomme  Ge^ 
,>rardjp  iceut  il  envoia  fes  gens  ea 
>»Bourgoingne  &  fift  prendre  &  biOtr  ^ 
»»le  coflt^  de  Sens  comme  celui  a  qul 
Mpar  droit  ^Ue  appartenoit  a  caufe  de^ 
ia  femme  qui  lainsnee  eftoit  des  deux* 
filles  du  conte  Hue ,  car  le  roy  Char* 
les  ayoH  b  mainsnee  comme  dit  eft. 
,fi  ne  demoura  gaires  apres  ces  cho-- 
ainfi  fitttts  qw  I^  roy  Charles  ea 

»>fut     . 


99 


99 
>» 
>» 
tt 


to€ 


u 

ff 

\9 
ftf 
ft>' 
ff 
ff 
ft» 
f» 


tifiit  sdvcftis  &  €11  fiit  tres  tnuooti- 
tem,   £t  lors  comme  tODt  eofle  dyie 

u&  de  maotaleiit  il  manda  preftemcnt 
Gerard  Teiiir  deTers  loi  &  il  y  viat 
tout  incontitient  comme  dk  qni  ne 

^fe  doubtoit  de  riens.  Sitoft  oomme 
il  fiit  venus  devant  le  roy  Sc  ii  leot 

Mialue  h  roy  le  rtgarda  en  travers  & 
par  grant  deQut  lui  reproca  quii 

s>avoit  codime  iol  &  oultrecuidi^  lai- 
fy  la  conte  de  Sens  qoi  en  riens  nc 
lui  appartenoit  &  que  a  canfe  de  Sa 

i,Majefte  royale  elle  devoit  tftre  &tn^ 

y^ne  &  non  a  un  autre.    A  quoy  Ge^ 

j^rard  refpondit  afles  doulcement"  en 
foy  excuiant  humblement  &  en  re-. 
monftrant  an  roy  quil  entendoit  que 

»»laditte  conte  loi  apparteiioit  ^  a  caufe 
de  fa  femme  qui  ainsnee  eftoit  de  la 

>»royne.  Le  roy  replica  a  lencontre 
&  Gerard  fe  commenca  lors  a  foy 
troubler  car  qnaht  il  vit  que  le  roy 
fe  conrrecoit  &  quil  parlott  paroles 

,»fentans  menaces  il  lui  difii  tout  hank 

„que  voirement  avoit  il  faifi  laditte 

„conte  &  quii  la  gacderoit  &  defen- 

^pderoit 


•f 
ff 
f» 
fi 


f> 
fft 
ff 


i97 

^dadit  oontre  toat  hpmme  qni  tort 
Jim  en  ▼oleoit  £ure  desquelles  paro» 
^les  le  roy  fat  G.  trouble  qoil  menaoi 
^Gerard  de  p^dre  &  jura  grant  fere- 
y^ment  que  nne  Sbis  il  lui  en  fouven« 
^^diroit  &  lui  dift  beaucoup  de  viiIon« 
y^e.  £t  lors  par  aucnns  bons  moiens 
»^ui  furvindrent  entre  eutx  Gerard  fe 
y^aiQodera  ung  petit  &  dift  au  roy : 
^Sin » popr  ptrler  &  bien  belbingm^er 
«yVpus  me  dites  de  la  honte  &  de  la 
^yillonnie  taint  comme  il  vons  plaift 
^&  me  menades  de  pendre  qui  eft 
,^e  laide  phofe  &  honteufe  parole. 
„ditte  par  nng  roy  h,  ung  fien  prince 
,,Et  pour  ce  je  vous  dis  que  fe  en  vo-. 
tyftre  court  a  fi  hardis  deux  trois  pu 
»,quatre  quels  quils  foient  qui  contre. 
s^moi  pour  voftre  capitcfufe  volente 
M^complir  veuillent  entreprendre  le 
„bafton  coiUre  moy  des  maintenant  je 
^prefente  mon  gage  &  les  deffie  a  oul- 
,»^ance  £t  ce  ne  vous  plaift  fi  faites  hi 
ncanfe  difputer  en  droit  &  je  me  of-. 
ttfre  a  entretenir  tout  ce  que  le  Droit 
t»ea  aportera.     Leroy  qui  unt  eftoit 

ncoar- 


«. . 


M 

^,courrecies  qae  plus  ne  povoit  o* 
y^peut  plus  00-  GMrd  parler  ains  en« 
^,tra  en  la  chambre  tous  enflis  de  mao« 
y^talent  &  aSeltna  bien  a  fon  cuer  qoe 
», jamais  a  Gerard  il  ne  fkoldra  de  guer* 
»^re  &  qdil  le  detruira  de  tous  poini» 
5,Et  Gerard  fe  parti  de  la  cOurt  do  roy^ 
H&  fen  ala^  fur  fes  t&rres  8c  feignoories 
^,{ans  pleihte  regarder  a  diofe  qui  fo(l 
tyadvenne  entre  le  roy  &  loi  cuidant 
»,que  jamais  nen  fiift  pbis  jtarle  mait 
>,fe  fuft  car  ainfi  que  nul  neft  qui  di 
^^quelque  eftat  quU  foit  naift  des  en- 
i,vieux  ou  hayneuilt  ainfi  Gerard  en 
^avoit  beaucoup  non  pas  par  fk  coul<** 
»»pe  ou  mauvaifti^  car  il  eftoit  plain 
^de  tout  bien  Sc  de  tout  honneot  & 
i^ceulx  cy  tloncques  furetit  motilt  jo- 
>,yeux  quaint  ils  fiiurent  commenl  ie 
^,roy  fe  fut  courr^cies  a  Gerard  &  de 
»»tant  plas  fenforcereht  ils  dempirer  la 
»,befoingne    Et  bnt  que  le  roy  affei  ■ 
»,t6t  apres  affambla  fbn  conf^il  pooT: 
k>aYoir  advis  cobiment  il  porroit  gre^' 
„ver  le  hoble  prince  Gerard ,  fur  quoy  * 
»,lui  fot  confidllie  que  Gerard  fuft  de- 

t^manifes 


ao9 

tasjBawaBaaBamaamammemmmm 


^^matides  veiiir  a  ia  conrt  par  le  gre 
»»da  roy  &  que  droit  &  juilice  lui  fiiil 
»,&ite  ao  lo?  di^  coufQil  &  que  des  pa- 
y^oles  injurieufe$  fufl  oraonoQ  par 
,»bonoe  mani^e  a  lonneur  de  lune 
^parcie  &  de  lautr&  Ceft  advis  doth 
^na  thierty  d'Ardenne  le  yaiilaQt  Chc« 
,^valier  &  ii  fut  enfuivi  de  tQus  ceux 
»,da  confeil  mais  tn  nom  Oieu  ce  con- 
»,(etl  ne  plufl:  pas  au  roy  ains  fe  partit 
^tdeolz  fans  dire  mot  en  croslant  la 
»,tefle  &  reutra  en  ia  chambre  &  jui!» 
j^^n  foy  mesme  que  la  chofe  ira  toufc 
^^aultrement  &  quil  en  ufera  da  fem 
^%  la  ctiU  quoy  qu'il  en  -doiye  ad« 
a„  venir. 

„Cy  dfft  comment  le  rc^'  Chaffc^ 
„par  tk  cautele  fit  feduire  les  fabtedt 
,»de  Gerard  de  RouffiUon'  telemtnC 
,,qails  failirent  de  tous  poins  t  leor 
Mfaigqeur  qvaot  il  tttil  befoiog  4e  leut 


r» 


9i 
99 


.,Cy  dift  Qommefte  le  roy  priiif  hi» 

rviOes  8c  leschkfteadb  de  Bourgoia* 

gne.pttis  parle  Jdet  liotaUet  offres 

O  ,.que 


i'  >•' 


Zl6 


2teb  1  f^  .  SeaA 

y^^qfK  Gerard  o£it  lam  roy  &  ny  peut^ 

'  ,iCy  dift  comment  Gerard  a  petite 
»>tamfiai)S^ie  fe  ptint  a  defendre  fon^ 
>pays  contre  le  roy  Et  comment  il 
»iut  de^confis  en  la  premiere  bataille 
;pui$  dift  comment  le  roy  fe  print  a 
,1e  pourfuivre. 

»Cy  dift  comment  le  roy  fift  Gt- 
„tard  baaoir  de  tous  fes  pays  puis 
»»parle  4^  •  pluife^rs  adventures  mer- 
oveilieufes  qui  advindrent  a  Gerard 
•id^r^  fon  exil. 

MCy  diftcomment  Gerard  fe  des* 
^oonforta  pour  fes  pertes  &  comment 
Mung;  Mnt  hermite  le  reconforta  &  le 
stCOQvertit  telement  quil  porta  (a  pe- 
•init^ace;  en  bonne  pacience  par  le 
ntptxw  de  vij  ans, 

• 

"•  ,,Cy  dift  commentGerard  en  fei- 
Mlant  fa  penitence  qui  lui  dura  fept 
y^an^  fut  vallet  da  charbonnier  &  com« 
»,9ieiH,iIfi;  yenga.cjnn  Ribault  qui  le 
,^qua  Hne  fpis.   .  ^^, 


2X1 


•«  •     V 


i 
1 


„Cy  dift  cotmncnt  la  royne  deFran- 

„ce  fift  la  paix  entre  le  roy  fon  i^iary 

„*p  Gerarjl  ,  &  comment  Gerard  & 

t>Berte  fa  femme  revindrent  a  la  coort 

.    rtdp  roy  en  eft^t  de  pourcs  p^lqrins. 

„Cy  dift  comm^nt  le  roy  paTrtfomia 

•  „tOug  oiefFais  a  Gerard  &  coinmcnt 

^,Gerard  rentra  en  fts  terres  &  fei- 

„gnouries  &  fe  prindrent  a  vivre  fein- 

s»tement  lui  &  ik  •  imme. 

„Cy  dift  comment  Gerard  fqt  rap. 
„pelle8  a  la  court  du  roy  &  commenc 
,  „tantoft  apres  la  guerre  rccommeiKa 
„entre  eulz  deux  laquelle  guerre  dura 
„longuement  a  grant  perte  &  dom- 
„mage  des  deiix  parties. 

,,Cy  dift  comment  le  roy  a  grant 
„oft  eotra  en  Bour|;oingne  &•  poui^fiii- 
j,vit '  Gerard  fi  qa»  lala  affieget  cn 
„Flandres  en  ungf  charfet  puis-  dift  les 
„offres  ratfonnables  que  Gerard  ofFrit 
,,au  roy  lefquefles  heantmoins  il  r«- 
„fttfa.  i 

;  „Cy  di(l  commenMe  roy  fut  de«- 

O  %  Mconfifi 


212 


t^  jy/'     -sjmi  ai;sr",'  i      j.'^Jir 


,  i^nfis  cQ  bataiile  flevant  le  dnftel  de 
*  ,  j^l^drcs  ^  comaient  lc  roy  raflibm. 
),bla  gens  &  fut  de  recfaief  desconfis 
t  *,ett  la  valce  de  SueCTon». 


k' ' j . 


,,<?y  dift  comment  le  roy  manda  a 

t  ^Gerard  jour  dc  ia  bataille  cn  la  valec 

^.^de  Bcthun  puis  parle  des  prociles  & 

[y^^de  la  grant  jpipcaQon  qui  fiirent  &ites 

ocn  celle  bataiUe.     £t  commcnfe  Dieu 

^par  miracle  fift  h  bataille  ccflec. 

„ ty  dift  commcnt  apres  celle  grant 
:  ^desconfiture  le  roy  ofta  ^de  la  rigoeur 
«,de  fon  corage  ^  commmt  il  fen  re^- 
;.  ,>tourna  en  f  rancc. 

„Cy  dift  comment  les  creftiens  qui 

;,morurent  cn  celle  grant  bataille  fu- 

.  ^rent  cntcrrcs  en  nobles  farcns  quc 

*,,,Pieuparipiraclc  cnvoia  en  ccUc  pla- 

,ce  &  commcnii  Q^rird  fe  prii^t  a  fon- 

4er  cSlif<^,^jaK)B^^tcs. 


»9< 
9,< 


Cy  dift  comnient  Gerard  envoia 
querrc  en  Prouvence  lc  corpis  dc  la 
gloric\ife  Magdalaine  &  lc  fift  mct«^ 

•^tre 


9» 
•9 


99 


*«»  f:  SOnU. 

„ttt  &  pofer  en  Iftbbaye  de  Ve^elsf 
»,qtul  eut  nouveliement  fondee^ 

,,Cy  dtft  comnient  par  mauvais  con« 

^feA  Je  roy  recommenca   la  guen^ 

,    »,coiiti%  Gerard  Sc  conkment  par  traif 

,,fon  le  duiftdi  4e  Rouffitlon  fot  deli. 

»vres  au  roy  pois  dift  commeiit  Ge- 

^rard  en  efch^ppa  &  comment  il^vain^ 

t,quit  le  r6y  en  bataille. 

"  I  r 

t»Cy  dift  commeat  te  roy  iiit  de  rcr 

ochief  pir  Gerard  desconfe  en  ^taiU 

ile  &  comment  Gerafd  fe  tira  jufim^ 

la  la  cite  de  Sens  affin  que  le  roy  le 

;,tronvaft  plus  prert ,  &  quil  prdpr- 

,,vaft  fon  pays  de  dommage. 

»»Cy  diii  conmeat^  le  roy  reviot  a 

««bataille  contre  G^ard  a  laqoeUe  i^a;. 

lUille  Qerard  fut  prins  &  relcoqp^  p^s 

»dift  comment  le  roy  fut  desconfis  Sc 

t^fcommeot  monfieur  C^rard  te  ^ur- 

jjfujvic  lutques  a  Paris.  r   '  ^^ 


»»1 


9>^ 


99 


Cy  dift  comment  Gcrard  affie^a 
le  roy  dedans  ik  cite  de  Paris  &;  co.m-^ 
9jment  finablemmit  Dieu  les  apaifa  te- 

O  $  MlQment 


y^Wftttt  ctllefpis  quils  aeoreot  onqaes 
^puis  guerre  lun  a  lautre. 

^»Cy  ptrie  des  eglifes  &  des  abbayes 
t^que  Gerard  fbnda  qu^oc  celle  guerre 
,»lui  tiit  falbe  puts  parle  daucuns  mi- 
t,rade8  qui  advindreot  en  edifiant  au« 
^cdnes  dicelles  eglifes. 


99 
i 


,'Cy  dift  comment  MonP"  Gerard 
&  Madame  Berte  fa  feoime  trespaC> 
»,ferent  dece  monde»  puis  parle  dau- 
tvcuns  miractes  qui  lors  admdrenc 
\,pzt  ktxt  merite. 


,Xy  dift  comment  le  corp  faint  de 
^,Gerard  fut  translate  en  labbaye  dc 
„Poultieres  la  ou  il  fut  enterres  de  co- 
^«ftt^s  madame  fainte  Berte  fa  feinme 
yjPuis  parle  diiitcmis  miracles  qui  ad« 
^^Ttndrent  iller  parTon  merite. 

.,,ipydift  comment  ung  evesquede 
9,Lengres  nomme  Kqnart  deftrwtTit  & 
•jgafta  la  ville  &  legHfe  de  Poul^ieres 
„puis  parfe  daulcuns '  miracles^  qm  y 

„advindrent 

■  '      '  •    -  » 

\ r  *  „Cy 


21^ 

t 

„Cy  parle  daucuns  mtrades  adyiB- 
,»nu8  cn  lcglife  de  Foultieres  par  lc 
,,merite  de  madatne  fainte  Berte  Ja4is 
,,femme  &  efpoufe  de  Monf^.  faintGe- 
,,rard  de  RouffiUon. 

Dc  Gcrhardo  noftro  harc  leguntnr  in  Opcfc,  ^ 

cui  titiilus :  ti^u  du  Onnai  de  Bomm/te  ^ 

?ir  Af.  F.  J,  Dmoi,  Diion    17J7.   4to. 
otno  2,  pag.  6^ 

,»Lothaire  obfcrva  fxademeut  le  trai- 
,9te  de  partage  qu'il  avoit  £iit  avec  fes 
,,freres»  &  ne  fongea  plus  qn'a  gou-. 
9,yerner  fes  Etats  en  paix.  Cependant 
,,Solocrat  Duc  d'Aries  fe.  revoita  con- 
tre  lui  en  $4f<  &  fouieva  tous  (es 
Comtes  du  Pay&  JVlais  il  y  mai^cha 
t»c»i  diligencc  ,  diflipa  les  fki^ieux ,  & 
9>4pnna  le  Gouyernement  de  la.Fro-* 
vcnce ,  du  Viennois^  &  du  Lyonnois 
k  Gerard  de  Roujillon.  Ce  Seigneur 
^celebre  entre  ceux  qui  ont  vecnfous  la 
,,lignee  de  CbarlesMagnei  avoit  ^i}- 
„fe  Berthe  iille  de  Pepio  Roy  4- AqiuN 
»,taine,  &  niece^  de  ri&mpereui  Lp-* 
5,thaire.  U  etoit  fils  du  Comte  Leu^ 
,»thaire  dit  d'AlftcQ».  Sc  de  Gr^lde^ 

0  4  .«deicetv 


3* 


99 


tl6 


••dcfcendcte  des  tnciens  Reis  Bonr- 
••goignom.  Leuduire  defcendoit  iui- 
9»mtoie  d*£rdiinotld  Maire  du  Palais 
»»fous  les  demiers  Rois  de  la  H^  Ra- 
•,ce »  &  avoit  un  frere  oomnie  Hngues 
•,que  Pon  qroit  kxc  la  Tige  des  Mai- 
t»fons  d'Autricbe  &  dt  Lorraine.  Ge- 
orard  kvoit  it!6  tSlevc  k  la  Cour  de 
•»LouisleDebonnaire»  qui  lefitCbm- 


t»te  de  Paris  &  de  Sotuons  en  le  ma« 
•»riaat  ayec  Berthe  &  petite  -  fille. 
•sCharies  le  Chla^  Ifti  dk>nna  quand 
,>il  fut  maitre  4e  PAt}Uittiiiie ,  k  Gou- 
•^Yemenient  du  BM^rt ,  auqud  il  avoit 
••quelque  droit»  parire  «)ue  la  mere  de 
•»6etflie  tk  femme  venoit  des  dndens 
•»Comtes.de  Botirges ;  Pon  vefrira  dans 
••peu»  qu^il  cottimandoic  aaffi  dans 
••notre  Bourgoghe. 

i^  inira  |)gg.  74. .  , 

•«(^erard  de  Rouflilton  avott  elev^  Lo- 
•^tbaire  IL  &  commandoit  iiir  la  fin 
•^deibn  Regne  {  85^  )  en  quadite  de 
•,Dtic  y  hon  ftukment  dans  le  Ly^^ 
^lhbb,  h  Vienftoi^  &  la  Savoye » iifius 

f  *'  tjcncore 


t » 1 


ai7 

adgagggBaa       «     s 


■7  """'■' 


^^ncore  dans  ndtre  Bourgogne.     U 
^tacha  de  ^oaferver  ces  Pays  k  r£m* 
s»pereur »  &  tlnt  Xerme  contrc  Charles 
.  stdans  le  diocefe  de  Befanqon  ;  mais  il 
9,fat  de&it  anpres  de  Pontarlier ,  en« 
,»tre  le  Ooux  &  le  Drugeon  •  fuivant 
^nos  Mamifcrits  &  la  Tradition  du 
,»Payi.     Von  y  tient  auffi »  que  c^eft 
y^Gerard  de  RcMoOiUon  qui  a  &it  batir 
j^le  fort  chafeau  de  Grimfel  iur  Poli* 
»»gny.     11  fe  retira  a  ^''ienne,  ou  il 
j^refida  encore  quelqoe  tems  au  Roy 
^«Charies  qm  ie  foivoit,  mais  fe  voyant 
„fans  fecoors  4<;k  part  de  PEmpereur 
«,(Louis  II  frere  de  Lotfaaire)  il  remit 
„cette  Placc  au  R<iy ,  qui  te  depouilla 
,,de  fes  Gouvernemen^,  &  le  redaifit  k        ' 
,»une  vie  privce.     II  paflk  ie  refte  de 
,^fc5  joars  dans  Texercice  des  oeavres 
„de'piete. .  11  avoit  fbnde  les  Monaf- 
„t6res  de  VezeJay  mpth  d^Avalon  & 
de  Poutieres  dans  rAuxois.     II,  a  ete 
enterre  dans  ce.  dernier  Monatlere 
avec  Berche  fon  Epoofe ,  &  Thierct 
leur  iils ,  qu'pn  croit  mort  fans  pof- 
,,teritd     £ vfe  leur  fille  a  figo^  la  ibn- 

O  f  „dadoa 


t9 
9* 
99 
»3 


ai8 


„,dation  dc  Pabbaye  de  Vezelay  qai  cft 
,,de  run  8^7,  mais  on  ne  {ait  pas  fi 
»)dle  a  ete  mari6e.  On  lit  dans  nos 
^yManufcrits ,  que  Gerard  de  RouffiU 
,,lon  apres  fa  difgracc  venoit  foQTent 
par  la  bellc  faifon  k  Grimont  fur  Po- 
ligny  :  Charles  donna  les  Gouvcrnc- 
ments  dont  il  Tavoit  depouill^  k  Bo- 


•• 

•> 

,,fon  fr^rc  de  Richilde  (a  fecondc  fcm- 
„mc  &c. 


Melius  feciflet  autor  hiftoriaB  Burgundi 
Dunod ,  fi  monumenca  hiftorica ,  a  quibos 
f  narradonem  fuam  deduxit ,  indicsdlet  Haud 
enim  aU&s  Hdemadhiberi  pofle  Scriptoribus 
noi;unt  ii ,  qui  veritatem  hiftoricam  jufta  lan- 
ce  asftimare  folent.  Ouae  de  Leatbari» ,  Ge- 
rardi  pa£re y  hic  refertI)unod ,  quibus  docu* 
mentisconilent,  ignoramus.  TradiditFranc 
Guiliim^Anus  Genealogiam  Gentis  Habfpur- 
gi..e  ,  quum  a  Comitibus  Al&enburgi  deducit, 
Scirpis  autorem  ViubaLtum  quendam  po* 
nit,  quem  Aimoinus  Monaehus  in  hiftoria 
Francorum  Patricium  IJltrajiSomtm  appellat 
Vixit  hic  circa  annum  640.  de  qiu>  vide 
Guillimanni  Habsburg.  lib.  ).  A  Vilibaldo 
ad  Guntramum  Divitem  ufque  feriem  avo^ 
rum  deducit  Guiliimannus.  Inter  hos  coaw 
mcmorat  Guetramum  f. 'Guntramum  Comi- 
Altenbur^j ,  Elfatiae  &  Brifiaca  Lan^avium, 
hunc  obiifle  tradit  anno  824.  reiiciis  filiis 
Lmthar4p  &  LuiifrklQ  /.  huic  Altenburgum, 
EUatiam  &  cetera  obveniflfe ,  tanqugm  majo* 

ri; 


2-19 


tfmm^  F.  ftcnft 

ri ;  altcrrBriicianiL  Luitfridum  piiorem  ob- 
iiiTe  narrat  anno  8SS-  fqpcrftitibus  libcris 
.  Luicfrido  II.  ii/fl?oiff ,  &  Erracntruda  t  ^^ 
Cunrado  Burgundix  minoris  Coiniti ,  f.  Fr<B- 
fedlo ,  nupta  ^  Rudolfum  primum  fuac  Stir- 
pis  Regem ,  genuit  Luitfrido  Alteiiourgum, 
Hugoni  £lfatiam  &  Brifiacum  ailignat  GuilU- 
mannus.  Dc  Gcrardo  noftro  hic  niiiil  occur- 
rit ;  quum  tamcn  LeuthHrium  illum  Gcrardi 
patrcm ,  in  hac  Gcncalogia  quaBfiviiTe  vidca- 
tur  Dunod.  Scd  ca  omniaindicafTc  tantum 
fufBciat ;  non  enim  opus  hiftoricam  fcribi- 
mus ,  fcd  fontcs  hiftorioos  apetimus  earom 
rcrum  Studiofis. 

Non  omittcnda  eft  mendQ  Alberici  Monadu 
Trium  Fondum  ,  quam  edidit  Lcibnizius. 
Hic  Oerardum  noftrum  appellat  Gerardum 
Vienncnfcm,  utrlusque  Burgondiae  Duccm 
fortillimum ;  narrans  bella  inter  Carolum 
Caivum  &  Gcrardum  gcfta,  citat  beraicas 
Cantihnas .  qiia  vocc  carminaliiftorica  intcl- 
ligenda,  cujusmodi  plurima  exftant  Huc 
pcrtinet  carmcn  dc  Gerardo  noftro,  quQd 
gallico  vel  provinciali  Idiomatc  in  Bibliothc- 
ca.  R^a  Parificnli  cxftare  teftatur  de  la  Cur« 
nc  de  Ste.  Pdayc  ,  Memoires  de  rAcademie 
des'  Infcriptions  Tome  XYH.  pag.  791.  quf 
'  hoc  carmen^anecdotum  laiidat  &  oommcn- 
dat.  Ex  codcm  fonte  hiftoricom  noftrum 
haufiflc  vcrofimillimum  eft. 

Autor  fspifnmc  cftat  Chromca  Flandriae ;  li. 
tima  voluminis  pars ,  uti  fert  inlcriptio ,  ex^ 
ccrpta  eit  cx  FroiiTardi  Chronico  ab  anno 
1)82.  &  in  obitu  Richardi  II.  AnglorumRc- 
gis  fub  anno  1400,  cum  Proiflkrdo  dcfiniL 

Sdltis 


/ 


Mmi»  Fi  Seai. 

Sdhn  tnt^m  obtque  IiiddBt ,  finpkK,  fin- 

?uUs    partibus     pTstmimmtur   Prarfkdoncs. 
criptoraCodicis  dl  nitidifrinui.    Primam  fo.' 
Kuai  in  utioque  ▼olmnme  eft  «embrans^ 
ceam,  amro  &  qololibus  diftmdum..    Rcli* 
qua  pars  Codicis  chartacea. 

A.  XI -^14- 
fbl.        Codex  Mcmhran^  XF' 

Cbronique  de  Meffir£  Jeban  Froijfart. 

'  Kotfflhnum  eft  lioc  opus  hiftoricum ,  quo  dc- 
fcribuntur  res  geftx  ab  anno  i ; ;  5  ^  ad  1400 , 
prvcipw  bella  mfior  Rcgcs  FrandaB  &  An^ 

Shs.  De  BUtpre  operis  djQeruit  Vir  Clarifll 
e  la  Cume  de  Ste  Palaye  Xom.  X.  (?•  pag. 
6^4.  feq,  Mcmoites  dc  rAoadcmie  des  In* 
icr^ons^  4to. 

Tauqa  tantum  etcerpta  ex  illa  diflertadpne 
liiQ  pramittenda  £unt.^ 


Jtaa  FroifTart »  Preilre  •  ChaQoine  & 
reforter  de  ^Egkfe  Colkgcile  de 

,,Chtixiay »  HUtorieo  ft  Poete  na^uit 
i  «,k  Valeacieimea  ville  de  Hayoaplt  Ters 
W       ^Pan  is?7- 


«.Froiflart  eft  qoalifii^  CheTalier  k  la  t^ 
««te  d'Qii  MS.  de  Pabaye  de  S.  Gfirmaia 
»,des  Pr^s » inais  comme  il  ifa  c^  titre 
.tfdans  aucuQ  autre  MS.  —  HjA  vrai* 

4ifefn« 


nfeabbble  qitt  ie  copifte  te  Iiri  suta 
Mdonn^  de  fa  piopre  antorit^. 

„]lavoit4'|Kine  vingt  ans ,  lorsqua  la 
fcpriefe  dc  fon  ^er  Seigneur' &  Mais- 
„tre  Meffire ,  Robert  de  Namur ,  Che- 
„Yalier  Seigneur  deBeaufort»  il  entre- 
„pri:  decrire  Ihtftoire  des  guerresd» 
„fon  tems  &  particulicrement  de  cel- 
■„les  qni  fuivirentla  bataille,  de  Poi- 
„tiers.    Qpai 
..Angleterre. 
'„alaReincP 
'„me  d^fidoui! 
„qu'il  fut  ato 

Mvoiages  dans  les  Provinces  les  plus 
«recoWes  du  Royaumc  de  France  ^J^ob- 
„jet  de  celui  qu'il  fit  en  Angletsrj;e  > 
„dtoit  de  s^arrariiei'  80  trouble  d'une 
„pafliQn   qai   le-  tourmentoit  depuls 


„11  prit  enfln  le  partf  de  yoiager  pour 
,.fe  diftraite  &  pour  r^tablif  fkfant^ 
•tComme  il  s'^tbft  mis  en.  chemin  avcc 
wl^iifieurs  petfoqMB  il  fiit  bfalig^  de 
,>s'obf«rv«r  poiu  ;«tchor -ioa  tronble. 
„Apr^s 


2ai 


Miiiif^  F^  StctA, 

;,Apr^  deox  joars  de  marche  —  il 
,,arriva  dantune  viUeique  je  crois  ^tre 
,^ Ca/a/x,  ciiil  s'eaibarqua.;  Unetem^ 
„pfete  qui  furvint ,  &  qui  mena^oit  le 
)i  VaifTeau  d'un  prochain  Naufrage ,  ne 
^fu^  pas  capable  de  iufpendie  rappti- 
ication  avec  laquclie  il  travailloit  en- 
,core  k  un  Rondeau  ppur  ia  maitref- 
,,»ii;,  la  teoipAt^fetoit  calmee,  &  lc 
.Bondeau  achev^^  iorsqu'iI  fc  trouva 
Xur  une  c6te  ^  oii  l'on  aime  mieux , 
4it  il  f  I9  Gu^rre  que  la  Paix ,  &  ou 
Jes  Etrangers'  font  tr^  bien  vcnus  ; 
^,il  parlc  de  1'Anglcterre. 

;La  Reine  Philippe  de  Haynacrt ,  qui 

,le  retenoit  en  Angleterre  connut  par 

^>un  Firelay  (  cfcanfon  )  qtfil  lui  pre- 

'.  3»fenta ,  le  priiicipe  de  fon  mal :  etley 

.^compatic,  &  tai  ordotftiant  de  re- 

,,tourner  dans  fon  pays ,  ^  conditkm 

.  ,,neantnloins  qu'il  rjtviendroit,  ellpj  lui 

^i^foDrnit  de  Targent  &.  de^  clievaux 

/  .wppuf  ftire  le  vbiage.   . 

»43efd|)et^  d0|«ra  de  fiicc^de  fegaf- 
,,fi4oit^  &^^:4m  ^fls  aupres  de  ia 


.,1 


»2? 

:  ■  ■    I.    ■gBgggMeBff.'.  n 

Mpremicre  maitrcfle ,  il  prit  la  rcfolu- 

^tion-de  s'eloigner   encore  uoe  fois. 

5,Cett^ abrence fut  plus iongueque  la 

,,precedente  :  il  retourna  en  Anglet^r* 

«re ,  &  s'4ttacha  au  fervjce  de  la  Rei.* 

,5ne  Philippe.      Cette  Princeffe  foeur 

„de  la  Comteffe  de  Namur,  femme  de 

,,Robert,  dont  Frojflard  paroit  avair 

„ete  domeftique,  voioit  toujours  a?? c 

^plaifir  les gens  du  Haynaut  fonpay§i 

„elle  aimoit  lcs  Lettres;  le  College 

„d'0xfi3rd   qu'ellc  fonda ,   &  qui  eft 

^cncore  aujpurd^hMi  connu    fous  ie 

„nomr  du  CoUeg?  de  la^Rcinc ,  efl:  un 

,,illullrc  temoignage  de  la  protedlion 

^'ellc  l^ur  accordoit  :  ainfy  Frp|t. 

^id  reuniflbit  t^us  les  titres  quipoii^ 

5,voicnt  mcriter;  raffe<^ion  de  la  Rd»c 

^PhUippe.     L'hiftoire  quU  lui  pirefcn- 

t,ta ,  commc  jc  l'ay  dit,  foit  au  prc- 

omicr  votagc ,  foit  au  fecond  (car  il 

,,tf eft  pas  pofliblc  de  d^cider)  fiit  tr^s 

^bicn  re<jue>  &  probablcment  lui  va- 

,>lut  le  titre  de  \  lcrc  (c'eft^i-dirc  ie* 

^crctaire  oa  EcrivainJ  de  la  Chs^njbre 

,,de  c^ttc  Princcife^  qi^  avoit  ,db 


224 


sss 


Vum.  '  F.  SituS. 

„IndcpendamnTent    de   Pemploy    dc 

„Clcrc  de  la  Charabre  de  la  R^e 

^     „d^ngletcrre  que  Frdiffart  a?oit  eay 

,;il  avoit  et^  de  Photel  rfEdouard  Ifl.- 

,fon  mari ,  &  m^me  de  celui  de  Jeaii 

»Roy  de  France.  ^ 


99 


,^,Froiffard  aiant  pcrdu  la  Rcinfe  Phi- 
ri1it)pe  fa  blenfaitrrce ,  aulicu  de  re- 
9,tourner  en  Angletcrre,  alte  dans  ton 
^jPay»  ,^  oti  il  fut  pounru  de  \k  Cntm 
i,de  Lejjrnes.  De  toiit  ce  qtfil'  fit  dans^ 
„re?cercice  de  fon  miniftere ; » il  Be 
^,noa$  apprend  autre  chofe ,  fl  non 
j,que  les  Taverniers  dtLeffmef  eurent 
„cniq  cent  franck  de  fdn  argcht  dahe 
•,;le  p^u  dc  trtnps  qtfll  ffat  leur-Gurt^ 
,-,On  lit  dans  un  Jourhal  Ma^iiufcript 
„de  PEvcsque  de  Chartres  Chancelier 
;,dd  Buc  d'Anjou ,  que  fuivant  des 
),Lettres  fqellees  dtf  j2*  Decembrc 
5>  1 3  8 1 .  ce  Prince  fit  an^tcr  cihquan- 
.ite  fix  caiers  de  b  Chronique  de 
,  Jehan  Froiffart  Redcur  de  •  PEglife 
^,Paroifliale  de  Lefline^  ,  que  Phifto- 
„rien  cnYoioit  potit  dtre  enluhiin^v 


.,&  enfiiite  portds  an  Roj  «f  Angleter- 
^tc  ennemi  de  la  Fiance;    • 

vtU  pafla  les  annfes  i )  g  f .  ss.  87»  tan- 
wtot  dans  le  filalTois ,  tantot  dans  la 
MTooraine,  mais  le  Comte  de  Blois 
„raiant  tagag^  k  reprendre  la  firite  de 
MHuftoire  qn'il  avottintenrompne,  fl 
Mrefolot  «1  I38S.  de  profiter  de  1« 
,*palr  qni  Tenoit  de  fe  condure  <pour 
„aller  ^  la  Coor  de  Gafton  Phoebot 
»,Coa)te<le  Foix  &  de  Beara  B^iiftrui. 
Mre  k  fonds  de  ce  qoi  regardoit  les 
),Pays  ^trangers  &  les  Proyinces  da 
^Royaome  les  plos  ^lolg»6e8 »  oik  H 
Mcroioit  qt^on  grand  nombre  de  goer- 
Mriers  fe  figaaloient^oos  les^ons  par 
»>^  menpeineax  &%8  <f  armes. 

mB  paroit  qu^an  commencemept  de 
M1390  il  retonrna  dans  fon  Pays ,  8t 
wqo'U  ne  fongeoit  qoll  reprendre  la 
»»fiiite  de  fon  hiftoire,  poor  la  conti- 
Mnoer  for  les  iBftrodions  qa*il  avoit 
MramaO^^es  de  toos  cot6s  avec  tant  de 
.Mpeines  &  de  fiitigoes:  mais  celles  qoll 
Ma?oit  enes  aniojet  de  la  merre  ^*£f- 

P  Mpagn»^ 


99 
9» 


226 
JTmm.  F.  Siot 

"     »»pagne  ne  le  fiitis&ifoient  pas  eocore: 
11  lui  furvint  quelqne  fcrupule  de  n^a- 
Toir  entendoqu'ane  des  deux  parties^ 
«^cfeft^^ire  les  Gafcons  &  les  Efpa^ 
,,gnols  •  qui  avoiait  tenu  poor  k  Roy 
de  CaftiUe.     II  ^toit  du  devoir  d'oa 
hiftorien  exad  &  jndicieux  de  iavoir 
auffi  ce  qu'en  difbient  les  Portugais: 
fur  l^avis  qn'on  lui  donna  qu'il  poor- 
dt  en  trouver  a  Bruges  nn  grand 
nombre»  il  s^y  reodit     La  fortune  lc 
fervit  au-deli  de  fes  efp^ranoes»    ft 
,»l'eQthoufiafme  avec  lequel  il  en  par- 
le ,  peint  Pardeur ,  avec  laquelte  il 
,/i^roit  de  tout  approfondir.    A  Son 
««rivcc  il  apprit  qtfun  Chevalier  Por- 
„tugaist  vaiUaot  homme  &  (age,  & 
,,du  Confeil  du  ^oy  de  Portugal, 
ptnomm^  Jchan  Fcrrand  Portekt^  e£> 
',,toit  depuis  peu  k  Midddbpurg  en 
,,Zebnde.  Pbrtelet  qui  alloit  alors  en 
^PruflTe  k  la  guerre  contre  lcs  Infidd- 
„Ies ,  s'eftoit  trouve  k  toutes  les  affai- 
res  dePortugal,  auffitot  Froiflardfe 
met  en  marche  avec  un  Portogais 
ami  do  Chevaller  ,    va  k  I'Edufe, 


9» 
•9 
99 
»9 
ft 
•f 
ff 


4    tf 


f9 
ff 
ff 

f» 


Vem- 


>9' 


Mm.  R.  StmM. 

^ewbbtqm  Sc  mxvrtii  Middelbotttg , 
^,oik  fen  compagiicm  de  ▼oiage  le  pre« 
^  iente  k  ParteJet.  Ce  ChevSiier  gn« 
^cienx»  amiable.&  accointable»  lai 
,,racotitaj.  pendant  les.  dlx  jonrs»  qu% 
,,pa(Ierent  enfemble»  tont  ce  quis'^<» 
^toit  taAt  en  Portugal  &  en  Efpagno 
»,dq)ui^  la  inort  du  Roy  Ferrand  ju& 
>,qu^k  Fon  d^part  de  iPortug^l»  Froi& 
,(ard  aulfi  content  des  r&its  de  Por» 
»telet  que  de  la  poIitefTe  »  prit  congi£ 
>»de  lui »  &  retint  dans  la  patrieji  eti 
t^r^nniflrant  tontes^  les  conhoiflancdd 
^kqu'ii  avoit  aquifes  dans  fes  dififereila 
>» voiages »  il  en  compoia  un  nouveati 
»4ivref  qui  fiiit  le  a6  de  fon  hiftoirei.  . 

^Le  paflage  d^oi^  foot  tir^es  ces  df'» 
Ucondances  ajoute  qae  Froiflart  en 
»»qaittant  la  Z^lande  ^  &  avsnt  que  de 
»»retoumer  dans  fon  Pays  alla  encore 
^mt  fois  ii  Rome.  Qpoiqu^en  cek  lei 
^^Exemplaires  imprimt^sfoient  oonfQr« 
^mes  aux  Manufcrits  >  ce  voiage  dcjit 
^il  n'eft  point  parl^  ailkurs^  me  pa^ 
^joit  hor6  de  toute  vraifinnblancei 
nDefiiys  Scamfie  affurtt ,  k  ia  tnargp* 

P  »  qtf  att 


S3| 

y^clufi^  Brttges  •  oa  ValendeDiies :  11 
Vttlt  pliis  naturel  de  Ure  damme^  port; 
,,voifiii  de  rfidufe,  oii  Von  a  vu  qoe 
'^.Phiftoriea  s^^it  bilibirqul  ^ 

V  avblt  27  ahs  oae  Froiflart  eftoit 


•» 
•» 


^,parti  d'AngIeterre ,  lorsquk  PoccaCoii 

\»de  la  treve  qui  (e  fit  entre  ies  Fraii- 

^pis  St  les  Anglois  t  il  y  retouma  en 

1395.  mani  de  Lettres  de  Reconu 

mendatioh  pour  le  Roy  &  poar  fet 

Ondes.     Dc  Douvres  oA  il  debar- 

9»qua ,  il  alla  k  S.  Thomas  de  Caiitor- 

,  fsbery.fiut  fon  ofirande  fur  le  Tombeau 

^du  Saint ;  &par  refped  pour  la  me- 

,;moire  'da  Prince  de  Galles»  de  qui  il 

S»avoit  ^^  fort  connu,  il  vifita  fon 

g^magnifiqoe  Maoibi^     lii  il  Tit  le 

^  jeune  Roy  Richard ,  qui  ^it  vena 

'  ^^rendre  graces  k  Dieu  des  fucc^  de 

\^§k  derniere  Campagne  en  Irlande: 

^imais  malgrd  la  boone  volont^  du  Sd- 

\»gneor  de  Percy  Senechal  d'Angieter- 

*^re  qoi  ^avoit  promis  de  lai  procorer 

'9»one  aodience  do  Roy ,  il  ne  pot  par- 

^^venir  ik  hii  £tre  prefent^,  &  fotobli- 

'     t  Codex  noftct  lq;it ,  f  r««r.  »»8^ 


»9 


99 


— — — i— "-P— »— ■  u 

g^  de  laiTre  ce  Prmce  dans  les  dt^- 
Mrents  lieox  qa'il  parcoaraC  jafqp'^ 
^Jbn  arrivee  k  Ledos.  Ce  ne  faC  pas 
p,on  tems  perda  poor  Hiiftorien ;  ^et 
»,Anglois  ^toienC  encore  pleins  de  leor 
t.exp^dition  en  Irlande ,  il  fe  fit  tau 
cpnter  &  leors  exploits  &  les  chofes 
merveiUeafes  qa^ils  y  aYoient  Toes : 
^eftant  enfin  h  Ledos,  il  remit  ao  Doc 
t^dTorclc  les  lettres  do  Comte  de  Bif- 
»,naot  &  da  Comte  d'0(lervant  Mais- 
M^re  Jehan ,  lui  dit  le  Doc,  tenes  Toot 
t^toujours  de  les  noos  &  nos  gens » 
»,noo$  voos  ferons  CouC  amoor  &  coor« 
»»toifie,  nous  y  fommes  tenos  poor  Ta- 
^^moor  do  temps  paflfd  &  de  Noftre 
9»dame  de  Mere  k  qoi  toos  fiites; 
t»noos  en  avons  bien  la  fboTenance. 
t»Enfoite  il  Pintrodoifit  dans  la  cham** 
9»bre  do  Roy ,  qoi  le  requt  avec  des 
t^marqoes  de  bont^  tris  difljngu^ 
„Richard  prit  les  lettres  doot  il  ^toit 
•^charg^ ,  loi  dic»  apr^  les  avoir  loes  • 
,»qae  s'il  avoiC  et^  de  rh6tel  de  fon 
^Ayeol  &  de  Madame  fon  Ayeole  (la 
MReine  Philippe)  encore  eftoit  il  dt 

f  3  .tThdtel 


130 

9,rh6t€rl  d'Angleterre.  CependantFroif. 


•f 


fart  ne  put  eocore  prefenter  m  R07 
p.le  Roman  de  MeUaikr  qull  lui  avoit 
^,apporte. 

UFroiOart  fuivit  la  Cour.  11  ^voit 
«^chaque  jour  ce  qu'il  apprenoit  dei 
9,nouvelle$  du  tems  dans  fes  conver* 
tjfations  avec  les  Seigneurs  Angloii ; 
,,&  Richard  de  Servy  qui  eftoit  du 
9,Confeil  etroit  du  Roy ,  lui  confioit 
„exadement  les  refolutions  qu'on  y 
9»prenoit »  le  priant  feulement  de  ks 
9,tenir  iecrettes  jufques  k  ce  qu'dles 
t^fuflent  divulgu^es. , 

;,Apr^  trois  mois  de  f^jour  en  Aqgle- 
9»terre  ,  Froiflart  prit  cong^  du  R07 ; 
«,ce  Prince  qu'il  avoit  fiiivi  dans  tous 
9,fes  voiages  aux  environs  de  LondreSi 
lui  fit  donner  pour  demiere  t^moi* 
gnage  de  (bn  aflfedioQ  ;  cent  ftobles 
ttdans  un  gobdet  d^gent  dor^  »  pe* 
9»{ant  deux  Marcs,  La  trifte  cataftro^ 
»,phe  de  Richard  arriv^  en  1 399  eft 
t,raport^e  k  la  fin  da  4^  vdume  de 
«^rhiftoire  de  FroiOarcl, 

Hm 


MMBMBBBB 


JTmni.  F.  Secmli. 

Htc  de  antore  diAa  fuffieiant ,  unde  colU- 
^e  licet,  FroifTarduin  praecipue  Aulx  Re* 
gum  AnglLae  addiftum  fuifTe  ,  tiinc  fadum '» 
vt  narrado  rerum  geftarum  non  ab  omni  pai^- 
tiimi  ftudio  iit  aliena «  fed  in  Anglorum  ££» 
▼orem  autor  fcripfifle  arguatur  k  cridcis.  Vi- 
de  quae  leguntur  in  Jac.  le  Long  Biblioteque 
hiftorique  de  la  France ,  ad  Num.  729;.  ubi 
variae  hujus  Cfaronici  Edidones  recenfentur. 
Ultima ,  quam  &  Vir  Clar,  de  la  Cume  de 
Ste  Palaye  fequitur ,  &  nos  cum  Codice  nou 
ftro  coimilimus ,  eft  illa  Dionyfii  Sauvage', 
cditaLugdutti  i5S9-6i*  ouatuor  Pardbus , 
f.  libris ,  f.  yoluminibus  difpofita.  Omnia 
hujus  operis  exempkria ,  £  typis  edita ,  £ 
manufcripta,  quamplurimis  mendis  fcatere 
teftatur  Guil.  NicoUon ,  ih  Bibliotheca  hifto^ 
ricorum  Angliae,  quem  citat  Jac.  le  Long, 
loco ,  de  quo  fupnu  . 

Inter  graviflimos  tamen ,  &  leftu  maxime  dt- 
mos  niftoriarum  Scriptorcs  connumeiari  de* 
bet  Froiflardusnofter;  qui  res  fuo  tempore 
|efta8 ,  Quibus  partim  interfiiit  oculatus  te- . 
ias,  defcribit;  totam  preterea  vitam  cum 
Principibus  Viris  &  Aulicis  degebat ;  k  quibus 
ikpe  intima  Reeum  confilia ,  &  rerum  gefla- 
rum  arcana  dilcere  potuit  Ejufmodi  enira 
Scriptores  demum  hiftoriam  fcribere  ,  &  re- 
condita  rerum  arcana  enarrare  digni  funt; 
qui  k  fondbus  narradones  fuas  b^uferunt ; 

3uod  pauQtflimis  tantum  hiftoricis  licuit ;  in- 
e  tot  hiftoriac  v  ex  Ephemeridibus  tantum 
publicis ,  &  rumoribus  vulgaribus  compihu 
tas ,  quibus  magis  oneratur ,  quam  illuftratur 
Studium  hiflnricum,  &  memoria  rerum  hu- 
ipaiiarum.    Predum  vero  npftri  Codicis  hinc 

P  4  msuumum 


jmmm  X* 

inajdmum  eft^  qood  ez  nitore  exempkrit , 
&  forma  {plendida » tum  ex  ledionum  puri. 
tate  quas  rspiifime  editk  tttaeftare  comperi- 
mu8  ,  facis  conftat,  nofinmi  exemphr  ad 
Trindpem  aUquem  virum  perdnuiffe,  Trao. 
fiit  ad  nos  hic  Codex  ^lendidifDmus  ex  do- 
no  liluflTiffimi  Comitis  Alexandri  k  Dohna, 
cujus  pater  Fridericus »  circa  annum  i6s7» 
Toparchias  vel  Baronatut  in  Copet  &  Premgfm 
Sidonis  Vaudenfis  »  Principum  Bemenfiimt, 
comparavit ,  eodem  anno  in  Civitatis  Ber* 
ncnns  jus  adfcitus ,  quod  Dluflriflima  pr^e* 
nies  in  hunc  u^ue  diem  continuavit  uo* 
,  sium  Itaque  Codids  noftri  tranfiit  in  Biblio« 
thecam  Bemenfem  anno  1697 ,  ud  tcftantur 
Konumenta  BibliothecsB  noftra^ 

JJio  Froif&idi  Cadlce  utebatur  Jac  Boo- 
nrfius^  qui  variat  leftiones  amltas  adfi^^ 
ferat  exemplari  fuo  edidonis  Lugdunenfis 
^^'^  ISS9>  V^^^  u^  fcriniisnoftris  adferv^ 
tur,  Sspe  hse  le<^ones  conveniunt  com 
noftro  Codice. 

Qpatuor  vohmiinibus  ooifftat  ifle  ,  quse  fin« 
gulis  libris  vel  Pardbuft  edidonis  Lugdunen- 
lis  refpondent.  Divffio  vero  &  tkuli  Capitum 
magnopere  diflFeiunt  Maximum  damnum 
tulit  Codex  nofler  ab  improba  manu ,  quom 
fingulis  volumlnibus ,  podl  indicem  Ca^tum 
defit  primum  foKum^  com  ptftur&,  qu» 
inida  iibrorom  ornaffe  videtur,  Siq>mft 
mica  pidhira  in  priori  voluminc ,  quac  re* 
ibondet  Capid  CLIIL  prioris  vobminis  edi-^ 
laonis  Luolunenfis ,  &  exhibet  fuppHdum 
canitale  huMpH  OnnMt  dEm  &  Omam. 
Splcndida  cft  &  elegam,  ftQ  iUius  «vi  Ai« 

11000» 


w 


F.  SicmB. 


tkni€  j  hsto  tabiih  pida.  Antoreni  ipfbni  cx* 
cmplar  operis ,  quod  Regi  Anglomm  delti- 
naTcrat ,  pidiiris  omari  curafle,  fupra  me- 
moravit  Vir  Clar.  de  Ste  Falaye. 

Forma  vduminis  eft  maxima ,  fingube  pagi- 
nae  binis  columnis  infcr^tx  funt ;  chara^ter 
niddus.  In  Nominibui  proprifa  accuratio- 
rem  ^e  noftrum  Codicem ,  quam  editi ,  et 
dEUigenti  coUadone  oomperimus. 

Exempli  gratia ,  pag.  2.  primi  voluminift  edi- 
tionis  Lugdun.  uhl  recenfentur  nomina  no* 
bilium ,  qui  inter  Eduardi  UI  copias  bella 
gcflerunt ,  legitur  Meflire  Reynaut  de  Go^ 
keboM^  quod  nomen  Codex  nofter  redius 
fic  habet  :  Meflire  Reynault  de  Oobam. 
Quod  nomen  edam  nunc  inter  Fares  AnglisB 
manet 

Eodem  loco  edido  citata  eriiibet  nomina 
Nobilium  qui  fub  fignis  Fhilippi  Valefii  Fran- 
corum  Regis  pugnarunt ,  nempe  hot : 

Meffire  Saifttre^  Mejfire  Amoul  ^A^ 
,^k  y  Meffeignewrs  de  Beaujeu  Fere 
.JSJils. 

Noftier  vero  Codex  pluret  enumerat,  nempe : 

^MeJJire  Saintre »  Emoul  ^Andreban^ 
M^e  Baucbicault ,  Mejjjire  ^xuicbart 
(fAngk  9  Monfetgneur  de  Beaujeu  le 

^Pere  &  Je  Jils. 

Qpam  ledtionem  iisdem  verbis  adfiaripferat 
ex  Codice  fuo  Bongarfius. 

P  s  Spe. 


39 


99 


»!♦  

Hmtft.  F. 

Specimina  diio  exhibere  labet ,  qm  de  pre- 
tio  Codicis  noftri  teftantur.  Primum  nempe 
conftabit  Capidbus  V.  VI.  VH.  voluminis  jpri- 
mi ,  quae  ex  edidone  Li^dunenfi  hic  inleri- 
mm.  Narrat  autor  hiitoriam  difcordix  do- 
meftics  inter  Regi^am  Ifabeliam ,  Eduardi  11 
iixorem ,  Caroli  Puichri  Francorum  Regis  fo- 
rorem,  &  R^em  Eduardum,  qui  Hugonit 
Spenceri  illecebriB  &  confdiis  nimiam  fidens, 
Reginam  male  habebat ;  e6  ufque  ea  difeor« 
dia  procefGt ,  ut  Regtna  cum  filio  Eduardd 
rn  inFonte  in  Galiiam  ad  fratrem  profiige» 
4  rat.  Qui  primum  querelis  &  lacrymis  foro- 
ris  commotus ,  eam  fratema  charitate  fufd- 
pit  >  &  vindidfam  promitdt ;  poftea  vero  do- 
nis  Spcnceri  follicitatus  ,  qu£  ille  dam  Regi 
Carolo  &  Proceribus  Regni  miferat ,  fororem 
Regno  abire  juffit   Hxcgefta  anno  i)2). 

Hic  vero  totum  Caput  VL  editionis  Lugdu- 
nenfis  legi  debet ;  ut  de  varietate  le^onis , 
&  longa  harradone ,  quam  Codex  nofler  iis, 
quse  in  edidone  Lugdunenfi  exftant ,  adjun- 
git ,  judicari  poflk. 

Alterum  Specimen  erit  ex  narratione  Pradii 
Creciacenus,  Capite  129.  prioris  voluminis, 
lid  annum  ih^*  quam  ex  Codice  noftro ,  & 
ex  iiiftoria  noftra  illufbamus. 

Clades  illa  Gallorum  memorabilis  ,  cui  inter- 
fuere  Reges  Eduardus  UI  cum  fiiio ,  Prindpe 
Gallenfi,  virtute  belUca  claro,  &  Phibppus 
Valefius,  GallorumRex,  cum  molds  Princi- 
pibus ,  inter  quos  Rex  Boemoriim  Joannes , 
Caroli  Lucenburgii  poftea  Imperatoris  Fater> 
qui  Philippi  Valefii  fororem  in  matrimonio 
habebat.    Hic ,  Rex  nempc  Boemigs ,  miran. 

da 


dat  fbrdtudiiiis  exemplar  ,  qnamvls  oculis 
captus  eflct  >  inter  medios  hoftes  equitans , 
Qccubuit.  ^ 

Tota  illa  namtio  de  R^ina  AngliaB  in  Ao- 
ftro  Codioe  proUxior  eft,  nempe  ab  iUis  verhia 

9»Mais  le  Roy  ne  la  laiiToit  ^  &  la  te-  * 
•,iioit  par  h  maiQ  ^ 

eam  h)c  infeiimus, 

^Mais  le  Roy  ne  loi  fouflBroit  ains  la 
y^tenoit  par  la  main  droite  Sc  lui  de- 
y^nlandoit  moolt  doucement  de  foa 
eftat  &  de  fon  affiiire ;  la  Dame  lui 
refpondi  moult  &igement  &  finable- 
ment  tantquele  lui  dift,  JVIonfeigneur 
il  va  a  moi  &  a  mon  fils  affes  pedte- 
ment,  car  le  Roy  d'Angleterre  moo 
mary  me  a  prins  en  trop  grant  hay« 
ne  &  fi  ne  fcay  pourquoy  finon  par 
9»Nnortement  d^un  Clievsdier  qui  s'ap« 
pclle  Hues  Defpenfier.  Ceft  Gheva- 
lier  a  tellement  attrait  a  foy  Monfei- 
•tgneur  que  tout  ce  quQ  vuelt  dire  & 
„fiire  il  eft  &it  £t  ja  ont  phifieurs 
•^Seigneurs  de  grent  lignaye,  compard 
t,tres  chierement  fa  mdffvaiftie,  Car 
t,il  eo  fift  ea  ung  jour  par  k  commao- 

ttdement 


•f 
ff 
•f 
ff 
ff 

9> 


99 
•f 


^^^^■Wi 


ti6 

■BBoes 


ttdement  da  Roy  (ans  droit  &  raifoa 
f»decapiter  jufques  a  XXII  &  par  e£- 
i,pecial  le  bon  Conte  Thomas  de  Laiw 
f «caftre  daqiiel  fat  grent  dommaige , 
f  ,car  il  eftoit  tres  loyai  homme  &  |daia 
9fde  bon  confeiL  Mais  il  n'eft  nol  eo 
^Angleterre  tant  foit  noblene  de  grant 
f  ,affdire  qai  Pofe  courroachier  ne  des- 
tfdire  de  toat  ce  que  il  vealt  faiijc. 
,,A.?ecqaes  toat  ce  il  me  fut  dift  ^ 
•,tres  grant  iecret  d'an  homme  qoi 
ftCaide  afles  (avoir  des  coniaox  4tt 
t,Roy  &  de  Haes  le  DefpenSer  qnQU 
navoit  grant  envie  far  moy  8c  qae  fe 
»,je  demoaroie  gaerres  oa  pays  le  Rqy 
t,mon  mary  par  maavaife  8c  fyokt  ip* 
t,f6rmacion  me  feroit  morir  a  la  lon^ 
•,gae  a  honte  &  fi  ne  lay  pas  defleryi 
t^ne  je  ne  le  voadroye  avoir  deflferyi 
t,nallement  Car  oncqaes  envers  l|ii 
ttje  ne  fais  chofe  ne  penfay  qai  fot.a 
„reprendre.  Et  qaand  je  entendi  cps 
t,doaloareafes  noavelles  far  moy  a 
t,tort  &  fiins  aacane  raifon  je  me  «4* 
t,vifay  poar^e  mieax  qae  je  me  par« 
t,tirpye  d'Angleterre  &  vous  viendroie 

^voir 


«17 

W.  SmmIL 

^yYoir  &  remonftrer  feablemeiit  cooii- 
;,me  a  Monfeigneiir  &  beaufrere  Pa- 
^venture  di:  ce  perii  oafay  eftd  £t 
^^ofli  le  Conte  de  Kent  que  la  veez 
qui  eft  frere  du  Roy  mon  mary  eft 
ea  tel  pard  de  hayne  comme  je  fuis 
&  le  tout  par  le  mouvement  de  ce 
Huet  le  Defpenfler  &  ainfi  me  fuia 
^idaflfuye  comme  finnme  efgar^e  8c 
j^mal  confeillee  pour  avoir  confeil  Sc 
Mconfort  de  cei  befoingnes.  Car  fe 
^p^Dieu  premierement  &  vous  ny  re*^ 
y^medies  je  ne  me  icay  a  qoi  retraire. 

Chap.  Vnl. 

«^Quant  le  noble  Roy  Charles  de  Fran- 
»,ce  eut  oy  fa  feur  ainfi  lamenter  & 
»»qui  de  bon  cuer  en  plourant  moult 
^teudrement  lui  remonftroit  (a  befoi» 


0»' 
f9 
•9 
ff 
ff 


9,gne  &  pourquoy  elle  eftoit  venue  en 
»»France  fi  en  euft  (res  grant  pitie  & 

•J 
•f< 


Jui  dit :  Ma  belle  feur,  appaifies  vous 
»&  fi  V0U8  confortez  car  par  la  foy 
;>que  je  doy  a  Oien  &  a  Monfeigneur 
»»Saint  Denys  je  y  pourverray  de  re» 
«tmede.'' 

Ex 


Hmm^'  t.  SemBt 

E)t  Ckpfdbus  ilg.  129»  fo.  ^u  fofanmiiis. 
pripris  Froiflardi  ,  pag.  150  «^  1^4«  editionis 
Lugdun.  ubi  pugna  Creciacenfis  %  qu&  exef<* 
citut  GaUorum  Rege  duce ,  ab  Anglis  fiifat 
narratar^  variat  loftionct»  &  obfervationct 
quasdam  fubjungimut. 

Cap»  138«  Bii$.  UigdMtL 

hSi  fot  mts  en  la  premiere  bataille  le 
i»jeune  Prince  de  Galles  >  &  avecqoes 
»,Iui  le  Comte  de  Warwick ,  le  Com* 
i,te  de  Quanfort,  Meffire  Godefroy  de 
ft,Harecourt »  Meffire  Reynauk  de  Gor 
itbeghan,  Meffire  Thomtt  de  Hollan^ 
»ide,  Monfeigneur  Richard  de  Stan^. 
»,fort,  le  Sire  de  Mauve  ^^  Meffir& 
„BartheIemy  de  Bonnes  ->—  le  Sire  de 
t>Latumier.  ^ 

Coiix  mq/kr  i  variads  allquantam  nomini« 

bus  propriis: 

mIc  Conte  de  Kenfort  --*  le  Sire  d5 
9tManne  -^  Meffire&rthelemy  dc  Brt^ 
t,mes  —  le  Sire  de  Latimer.  *" 

Cap.  129.  Edit.  LtigimL 

«»Lors  envoia  le  Roi  quatre  chtfvalieni 
9,le  Moine  de  Bafcle ,  le  Seigneur  des 
^Noycrs  &c* 
7   Codoi  mofier ..  9,Ie  Moyne  de  Bafele  &a 

NB.  Ex 


«39 

mmmKmmBasammasaesssssssesssssssssaaBhmtmmtaeasBssigbm 

r.  iMs» 

NB.  Ex  hiftoria  Hdvccionim  &  Scriptoribus 
noftratibus  vindicamus  ledtioneiii  noftri  Co- 
dicis ;  quamvis  nec  Froiflardus  ipfe  patriam 
illius  le  Mqijme  de  Befie  compertam  habutfTe 
videatur.  Miles  ille,  de  ^uo  multa  narrat 
hic  FroifTardus  ,  Mcnacbus  gente ,  patria 
Bafileenfis,  virtute  beiUca  &  confilio  intec 
ceteros  eminebat.  De  hoc  le^e  Froifiardum^ 
loco  dtato  ;  Egidius  vero  Tichudius ,  Clirar 
nici  Helvedci  autor ,  fub  anno  i  {46  pugnam 
Creciacenfem  commemorat ,  &  de  Monacho 
illo  fequentia  naraat ,  quc  ex  Idiomate  ger« 
manico  translata  hlc  imerimus : 

•«PugnaB  Credacenfi ,  quae  26.  Auga« 
»,fti  134^.  accidit,  interfuit  Joannes 
9»Boemonim  Rex,  cnm  Carok)  filio, 
nnper  elefto  in  Regem  Romanorum. 
Comltabatur  Joannem  Boemiae  Re^ 
gem  miles  nobilis,  e  gente  Monacho^ 
rum »  Bafileenfis ;  Rex  vero  oculit 
captos  inter  medios  hoftes  fortiteC 
,»pugnabat ;  qui  Monachum  his  ver« 
,,bis  allocutus  fuifle  fertur :  tune  es 
9»ille ,  6  Monache ,  qui  in  praelio  Lau« 
9,penfi  (Bernenfium  contra  Kyburgen* 
fes  &  reUquos)  aufiigtiTe  iertur? 
Nunc  Tero  ego  tibi  fugiendi  occafio^ 
^nem  au&ram.  Qjiibus  didis,  Rex 
»,Boemu6  equorum  9  quibus  ipfe  & 

\,lVlo^ 


•» 
•f 
•» 
9% 


99 
>» 


»4^ 


5,iiadttis  inGdebantt  frciia  invkein  goU 


Mligari  juffit ;  &  impeta  in  hoftet  fit* 
^,do  acerque  occobuit 

Mihi  m  hac  narratione  panun  verofimile  vi» 
dctur ,  quod  Tfchudius  R^em  Boemiae  rei 
in  Helvetia  ante  annos  17  geihs  compertat 
habuiiTe  tradit ;  praeterea ,  quod  gravitcr  cul» 
pafTe  dicitur  Rex  militem  Ulum ,  qui,  fi  Froifi 
lardo  credas  ,  pradium  Credacenfe  defcri- 
benti «  inter  fordflimos  &  optimos  exerdt^i 
Gallici  bcUatopes  habebatur  y  repugnare  vi» 
detur  veritad  hiRodse*  Fieri  tamen  potuit » 
pro  iUorum  temporum  radone ,  quo  nobilei 

Eer  vanas  expedidones  laudem  virtuds  beU 
cas  quasrel^nt ,  ut  ille  Monachus  anno  t)  )9 
bello  Helvetico  &  poelio  Laupenfi  cpm 
muitis  aliis  nobllibus,  qui  contra  fiernenfes 
bellum  gerebant*  afiuerit;  qui  poftea  cua 
Rege  Boemorum  mter  Auidliares  R^is  Gal* 
lorum  militaife  refertur.  Frequcns  enim  tunc 
erat  ilio  a^o  hoc  vitae  genus ,  quod  vulgo 
ChevaltYie  galiica  voce  >  quac  ladne  redditie* 
«luit ,  vocatur.  Eminebat  inter  omnes  ille 
Rex  Boemorum ,  Joanncs ,  £ujut  in  pugna 
Credacenfi  ultima  virtuds  beuicae  fpedmi» 
na ,  &  mords  genus  fabuloiil*-  qidd  prsfe* 
zunt 

Editor  Hiftoriae  GalBcs P. DBnKlf  qm  pn^ 
tfiit  anno  i7^S  t  fruftra  qufBilvit  p^riam  il« 
lius  Monachi)  vel  Motnt^  in  Cmfamaf 
ubi  gentem  illam  adhuc  exftare  afterit  4  no- 
mine  di  Bafele  itArgentemffe.  Qui,  fi  lc;gi& 
fet  noftrates  hiftoricos ,  circa  Gentem  A/om» 
CifrorMMi  Baiileeilfem»  non  «rraiTct  Gensenim 

iUi 


M0N;  F.  &c«& 

Hb  6kttiit,  ft  Ifl^  memotatttt  hiftoricis/ 
praac^ue  Alberto  Argentincn&; 

iPoft  ctadem  "Creciacenfem  ^  Rege  Phiiippo 
in  fiigam  convecTo ,  narntt  Froiirardas  euni 
node  prope  Caftnim  quoddam  perveniiTe  : 
<4iue  tmda  Lugdunenfis  fic  habet :  p^.  1 54« 

» Xora  che?aacha  tant  le  Roy  qoil  vint 
»,tD  chatel  de  la  Brbye  —  le  Roy  dir» 
»^oovc&»  pttvr^  Chatdain»  c^eft  U 
^«fortane  de  FraDce. " 

Bsdem  fere  verbis  r^liqui  Hiftorise  GaOic» 
Scriptorec  licc  narrant   .Codex  vero  nqfh^ri^ 
teOTUS )  ni  failor ,   &  quod  fbrtunae  Regi) 
Philippi  ma^  coiiveniret ,  haec  ita  habet  t 

^Lors  chevaulcha  tant  levRoy»  quil 
p,viiit  aa  chatel  de  PArbroie'—  le  Roy 
t^dit  ao  Chatelkiin »  oavr^»  ouvr^V 
»,<?eft  Pinlbrtan^  Roy  de  Francei       ^ 

Mukas  adhuc  varias  le<ftioiieS 'et' hoftro  Co* 
dice  fubjimgere  potuiflem.  •  SM  operis  mcl 
ratio  oootrahdre  veb  juhet 

FutcberiM  CamoUf\l$ ,  vide  Hierofo^' 
lymitanM  biftoria. 

\t%.  4to.    CodeK  niembtaiL  JCt/f« 

I  Hic  CoAtx  obm  fiitt  BarA.  fittitbAit»   dehr* 

Petri  Danielis,  mdem  Bong^fii».t(^bi]« 
Infisriptioiiibtts.    Continet 


• »         •» 


»4f 

G.  StcA 

Gofdridi  (tcI  Ga^ridi)  Monmt^etjfis 
'  HifioriamAigim  Angimm »  afru 
,  m  vd  fabtdf^  gmis  origim  ,  i(^ 
I  jque  ttd  iffiffum  Cbri/H  €i6. 

«  * 

£ditus  fiik  iQter  Scfiplpref  requia.Brtcaniu- 
cartnn  Heidelbergas  158?.  folio.  Codcx  no- 
.fter  tamen  tUqiiatann  ab  edkis  dhrerTiis  eft 
In  lils  qpos  dediCfitur  RobertQ  Qppd^  Qlaii- 
410  Ccffrae,  ^['Gloccfter)  in  Codice  nolbo 
dedfcator  Stt^  Stqikano.  Libroram  Hdivifio 
nuUa  in  noffaro  ajpparoL 

.  Sequkur 

Q^mpmiiofa  dtfpriptio  AngloSaxomm 

&  Regum  Jnsiorum ,  ^  Vortigenio, 

.  velannQ^4,Q9  uCque  udannmn  616. 

Hxc  etiam  Galfri^U  elTe  videtur. 

» 

^equuntur    ,    ,. 

Eclfre(i^  AmtH  .miaUii  Vita  SanBi 

Muardi  Regis  ;  prmiSfo  Prohgo 

\ad  Rjegem  Henricum.     Hs«  Vita  «c- 

ftat  inter  Ada  Safedomm  to^'  5.  Jamiarii* 

Gallica^  Yi^e  inttx  MiSceifasfeq  bifio^ 

^'     riccL'  T 

Gemes  •  Cbronique ,  vide  Sgfivaige. 

Cffid^idtts  df  Fiterbe ,  vide  Martt' 

«to»  Fohnum. 

Grn. 


•    • 


V4J 


GttibeH  Gejk  Det,  vide  fHinj^lymu 
tana  inftoria  ScHptoreh 

Guikhms  de  Na^giSk 

Pt  hoc  atttote ,  ^ui  Chronkon  £  hiftoriaiii 
Fnmconim  poft  Si^ertum  Gemblacenfem, 
qui  de(init  anno  1112  ufque  ad  annum  i}oo 
condntuayit ,  &  pneterea  fcrii>rit  Vitam  L11- 
tloTici  IX  vel  Sanfti ,  vide  Cavei  Hiftoriam 
Scripterum  Eccleftafticorum  ,  FabritU  BibL 
me(Ui  xyi  ^  &  allos.  Hiftoriam  fuam  pri- 
mum  ladne  >  deinde  gallice  fcripfit  Inter 
anohymos  fupra  ,  pag.  5).  indicavimus  Gui- 
lelmi  de  Nafifis  Vltam  Ludovici  Sancfti ,  cum 
autoris  noinen  non  praeferat ,  auam  poftea 
Guilelmi  eiTe  comperimus,  coilato  Co^ce 
ciim  editione  Pv  Piuioei ,  qui  hanc  Vitam  in- 
ter  Scripteres  Frandae  edidit.  Guilelmus 
Nangiaeenfis  quum  effet  Monachus  $•  Dio- 
nyfii  j  rspenferi  debec  inter  praedpuos  hifto- 
tim  G^cae  Scriptore^ «  de  quo  vide  etiam 

}uas  diflerit  Vir  Clarifll  de  la  Cume  dq  Ste 
alaye ,  Memoires  de  rAcademie  des  Infcri- 
tioiis  Tom.  XV,  ubi  de  Chronico  Coeifobii 
S.  Dionyfii  muka  jdoAe  agit,  qvod  pKedU 
pue  opepi  &  jufTu  Su^erii  Abbatis ,  qpi  {em- 
pore  Ludovid  Junioris  negodis  Regni  praD» 
fmt  t  inccpcum ,  &  ad  tempora  ufque  Garoli 
.  Vi.  Regis  continy^tunvi ,  praecipuam  lii&oria? 
Qallicae  fupeUedilem  ttradit    De  qup  in&a 

ad  Codicem  7J. 

* 

izi»    Co4ex  membran.  XIV, 

Folja  88  contii^iit.  Hi(briam  f.  Chronica 
•^  *-  •    •  |(f  Jftmgiaco  ,    qu«  latine  edidit 

0,2  Lucas 


«44 


O.  SeetA 

Ldcu  cf  Adiery  in  Spkil^o  Scriptonim,  ab 
tnno  nempe  iiil,  quo  definit  Sigebertus 
Gemblacenfis ,  hic  vero  gallico  fimnone  ex- 
ftant  Tefte  P.  le  Long  BibL  de  la  Fnmce. 
idem  opns  galfice  exftat  in  Bibbfi^ia.  Vide 
F.  le  Long  Num.  7208.  Buyitfr  ab  origine 
fabuloia  gentis ,  &  excidio  Ttoj^ ,  ad  tem- 
pNora  Hugonis  Capeti  ^ordinechlonoL  hifto- 
liam  dedudt  autor  ufque  ad  fol^  z&.  Inde 
paulo  prolixiore  narrationead  annum  ufque 
i)ot.  in  quo  definit.  Inidum  noftri  Codi* 
€M  heic  ediibemus ,  ut  de  latione  operis 
amplius  conftet 

i>Chi  comepcent  les  Croniqnes  de  tos 
•»les  Rpys  de  France  chreiliens  &  Sar^ 
^^rafins. 

NB.  Autor.    S§arrmcmo$  pio  Pagtmk  nonctt» 
pat  Reges  Francorom  ante  CUodovKum. 


f» 


Pour  che  moolt  4e  gent  &  matsme- 
ment  li  haat  homme  &  li  dobte  qni 
^^fonvent  vienent  en  l'£glife  Monfei- 
Mgntor  $r.  Denys  de  France  ou  grank 
Mpartie  de  vaillans  Roys  de  France  gi- 
•»fent  en  fepultwre»  deiicent  a  oognoi» 
oftre  &  ailavoir  la  naiflQince  &  la  def^ 
»»cendae  de  lol:  tres  haute  generatioo 
»,t&  les  mervetlleux  fkis  qui  ibnt  racon- 
»»te  &  pnbliepar  maintes  terres  des^e* 
j>vant  dis  Roys  de  Francc:     Je  Frere 

ftGoiU 


«4r 

immmmmmgmmmmmmmmmBmammmmBSBmaaBoitsmmamm 

»»Goillaniiie  de  Nangis  moine  de  la 
^devant  dite  Eglife  de  St  Oenys »  af 
^translate  de  latin  en  Romaris  a  la' 
„reqneile  de  boines  gens  cke  qu^  eh' 


»»avoie  autrefois  &it  en  latin  felonc  la 
»»fourme  de  )sl  generatidn  ^es  dii  Itoii' 
,,pour  che  chil  qui  latin  n*entendenlf 
^puiflent  &yoir  &  cognoiftre  dont  S 
,,boine  gent  &  fi  bon  euvree  lign|e 
»»defcendi  &  vint  ^ 

Sequentia  anno  x  x84*  gefta  namt  nofter.   ' 

■        •  '  .t 

oEn  Pah  de  grasce  enfiiivant  1 1  S4« 
9*,ycelui  Roy  Philippe  de  France  »  fift 
%t6ntes  les  rues  de  la  cit^  de  Paris  ^ 
^paver  de  fors  &  dmts  pieres  &  poc 
t,ce  le  fift  li  boms  Rois  &  s*eSbrca  ai 
f^confiiire  que  il  oftat  a  la  cytif'  foa 
,»iion  anchiien  qui  an  oomenQemeilut 
^que  elle  fii  fondee  fi  fn^  mis  quanft 
ojadis  elle  fii  appelee  2^^e  por  h^ 
,^bondance  de  ^o^  (lutiim)  qoiy  eftoit, 

Sub  anno  fequenti  SaladinividQriam  advett 
fus  Chrifttanoe  ,  &  pr^liam:  quo  captns  fint 
.  Guido  LuiigQanut  RexHierofolyxBaruii|,  fic 
defcribit;:  i 

0.3  \^97 


CaaBH9iBn0aB9B«BeiaBeBBHS9Ke 

^uy  le  Roy  de  Iheruialem  )es  tem^ 

•^pliers  &i  let  hofpitaliers  evefques  ^ 

tpbarons  ^  Ip  mena  pueple  tous  a& 

»,{amble8  bien  attnea  &  appariUies  ft 

^partiftnt  de  la  dt6  dellieru&Iem  K 

^tbut  grant  o((  j^  laiffierent  grant  fok 

^Qti  4«  bpine  gent  9  h  cyt^  garckr 

^/(&  alerent  aq  pont  de  Tyberi  en  con«> 

^tre  Salehadlq  1q  ^Qudant  dc  Qaby^ 

t,)lon9  ft  dc  Damais  qui  leor  tere  m^ 

t,leiiient  d^g^iftott,     Et  adoncqttes  tn 

^y  ce  tooii  qiii  1»  ^f^  wmi  dp  Ju^ 

ugnet  fe  QHnba^iMt  eti^blQ  Cre&, 

s^tiens  ^  StoaQns  A  fo  la  bataUte  d&r 

i^M  &  afpre  ai^pont  de  Tybeii  *^  £( 

^lorta  letademainvrefo  la  bata^  mern. 

«Yclbmc:  &i  b  «oflre  orent  mouk  \ 

a^nflEtir  ft  monk  forent  pene  &  trsh 

A/n^e&rdeckant  &  de (b^  monlt 

,^e¥e  pOur  ci)Q  qu9  dyane  (  d^n  J| 

t^  pooient  point  a  voir  iMdemain  i  ai^ 

i^ttn  Ifs  Smafins  fe  rappdlUerent . 

^9i"h  fertr«nt  aoiE  noftres  afpremenfc 

iyf:^  tnooret  n^ftoieot  pas  bied  ap^ 

tsp^fllie  ^  batteffller.    Qnant  te  Tei« 

^ff^  lipriace^  %  baroa*-^  alerene 

ttaa 


347   . 
fr.  Hamlk 

„m  Roy  Gny  iu9leniene  &  or(lofi&> 
,,rent  &  dellTrerent  en  comua ,  qtuA 
«icofe  leur  feroit  iniex  meflters  8C  a 
(.poor^en  y  ceftb befogne  oa  jfttyc 
,.0D  eia  combatre.     £t  lors  le  Rby       • 
MGuyfe  confeiUaa  nn  chevalier  qid 
Mavolt  Ie«  Tnrcs  cl: 
„esnier  quel  cofe  I 
1,37  ce  befoio^     I 
,,quc  a  toute  Ja  fi 
„alaft  droit  la  ob 
„SaleIiadin  app^toi 
„lors  y  ce  Confell 
„cepte  ie  conte  de 
•,qni  a  ce  ne  fe  >< 
•>quel  confel  les  nidiitagnes  fiirenC  tte 
t>nos  gcns  gardees  &  occapees  &  6Afi 
**par  ce  confeil  que  ils  cuidierent  le 
i,n)eillenr  fe  ferirent  11   noilre   abx 
MSariaGDS  &  lors  ,du  confel  qui  fia 
„TiDge  leur  eftbit  devant  a  contrait-e 
„furent  li  noftre  moult  grev^  &  ayte 
'  ,,Y  ce  oppreflifs  &  navr^s  de  dars  & 
tide  fayettes  qiii  auffi  dru  come  pliiie 
fiis  eus  dcfcendoient     Qpant  le  Coii- 
Mte  de  Tryple  vit  ce  fi  jeta  fes  aimes 
<i4  «* 


.»♦8 


.^.&prltla  iiiye  &fea  fiiy  a  «n  cbatd 

,  ]t,qa^  Od  app(;lc.  Laphet     Et  lors  ea 

^demeDtiers  fu  des  noftres  £ute  moiilt 

_.«>gnint  confiiE^a  &  grant  mortalites ; 

,.  JU  Evesqaes  d'Acn  fut  navr^s  k  mort 

-  „qiii  la  fainte  vtaie  crots  notre  SgT, 

)rtoit  la  quele  Eracle  le  pa> 

de  Jorufalem  avoit  aportcb 

)it  baillee  &  livree  pour  por. 

r  ceUe  b«taille  contre  les  Sir- 

£t  iceluv  EyjeGques'  qnant  il 

lutTr^  ille  bailU  a  ttn  autre 

y  a  pui  il  l^avoit  livrec  fi  la 

I  Roy  GuT.    Et  enfl  cele  ba- 

}  notres  dolefeufement  con- 

it    Ce  Roy  Guy  fe  pris  fe 

;  crois  .Noftre  Sgr.  des  Turs 

emportee  «.  Apres  ce  le  Roy 

le  Jyiaillre  du  Templc  fiirent 

.,en  ramenbrance  de  vi<£lore  gardes  & 

«.    Li  princes  d'AntiQcho 

is  avoit  tous  jors  oppref- 

^es  fii  decoles  de  la  prcw 

ilehadin  le  SoQdan,de  Ba- 

t  en0  par  les  medtes  & 

«rcftieos  qui  k  eftojent 


%^9 

.  ,,fhrent  il  pris  &  malbaUli  dcs  Sarra* 
»,fin8  &  en  leurs  mains  furent  li  nof- 

^itre  baillies  Sc  fousmis.  (Car  li  Cler» 
f»gi^  &  Pautre  peuple  eftoient  trop 
,,encourus  en  divers  oribles  pechies. 
„Et  toute  ycele  terre  puoit  dj:l  ori« 
»,bl€t^  &  del  ordure  des  pechtes  qu^ila 

'  «,Mbient  «-«  £t  apres  ce  Salahadto 
y^dreqa  fes  yeus  au  del  poiir  la  vifto^ 
»»re  quil  avbit  eue  &  en  rendi  grafces 
^a  fon  Dieu^  car  enfi  Pavbit  a  coufta* 

"  ,;me  a  fiure  en  toutes  les  cofes  qui  li 
9»avenoient,  ^^  £t  entre  moult  d'aii- 

-  ,»tres  cofes  dift  on  que  il  dHl  tors  foii-» 

«^vantes  fois  ces  pardes  qbi  fen  fie^ 

.    ,»vent ,  que  non  pai  fa  puii&nce  mes 

•^noitre  iniquit^  li  avoit  donn^  vidoi«> 

'  ,»re.    Salehadin  vint  apres  ce  a  la  cyte 

•  „d^Acore  &  l^ffift  a  tonte  ik  gent  -««> 
,,laquel6  cytd  il  recnt  dedans  1 1  jourt 
„af  abandon  &  a  &  Yolente.  Et  lors 
„tant  fit  de  bcfnte  a  cenx  de  la  cyt6 
„que  cenx  qui  vaurent.deiriottrer  ne 
jifiirent  conftrains  ni  oppreflfes  des 
„Sarrafins.  Et  a  ceut  qui  fen  vaudrent 
„aler  hors  fift  livrer  iauf  conduit  & 

QL  5  5idQ 


J^.  6.  Stemk, 

»,de  tant  doit  on  prefier  &  loer  ce  Roy 
s.Saleh  &  la  francife  qui  ea  lai  eftoit 
«yCOQxme  prcudome  de  la  loy  que  ohc» 
„ques  il  ne  vaut  nul  grever  qui  a  luy 
»,fe  vauiift  foumettre  &  vivre  fous  fon 
•»trebu. 

Captam  g  SakdiiiQ  Hierorplymaiii  nainit , 
ubt  haec: 

9»Et  lon  manderent  (les  affieges)  a  Sa* 
^slehadin  (j^  ils  li  rraderotent  la  cyte 
»,en  ^e  maiiiere  qu?  ils  euflent  le^r 
,»vie  (a^ve^tooskurfi  muebles.  Mes 
ytSalel^din  porce  que  contre  ia  VjO- 
„loote  $'eftoient  trop  longaement  t9* 
•tnus  fi  requift  pour  la  redemptiQp, 
^Ccft  a  (kvoir  de  cfm%  qui  X  ans  jS: 
npardellus  eftoient  creps  X  be&ps 
^d^ort  des  lemes  V  ^  dos  Enfans  .L 
nEt  V9ut  qiie  ce  li  fuft  twtoft  re»^ 
^•qu  fe  c^^non  (e  par  fofrce  les  prenqit 
ja  die^  qnle  mercinanroit  -^  laqiv* 
le  cofe  fiome  d^une  part  &  d^aotre 
^fuft  odroiee  du  Rof  Saldiadin  (e- 
ttlonc  la  loy  juree  &  des  creftiens  ppt 
•tleur  foy  afferma  im.fecond  jour  d'Op« 
,»tobre  mottlt  de  miiliecs  de  poures 

•fpaur 


•f 
•• 


ff 
tf 


tff    - 

poar  ce  quils  navQient  pas  le^  pris  qoi 
leur  eftoit  tax^  ^,  abfaalt  le  Roy  '^ 
Saleh.  &  deltvra  &  dama  qoite.  £t 
»,a8  malades  comenda  a  amaniftitr 
»,par  aucun  de  tems  de  fon  propre  fi- 
^guier, 

]n  his  yerbli «  aoiiQ  i|q].^  dcMt  Chioni* 

,,Et  en  y  ceft  an  enfement  Renart  dit 
^Gyffiirt  Abfad.de  S.  Denys  en  France 
,,en  la  ville  de  S.  Gregoiro  moru,  a^ 
^pres  lequel  fii  Abbd  U  Prfeuer  de  ce 
t,liea  Gillea  de  hi  Nation  de  pQatoifQ. 

Explkit. 

SeqoitDr  namtfo  fythinlpa ,  t  Qsatotn  Iioq 
titua;   ' 

Leus  veus  du  Hairm. 

AAores  fkbul»  ftint  Ednai^us  IIL  AngH^ 
Rex,  '&  Robertus  Artefius ,  ^ute  beOorum 
inter  As^  ft  GaUos  infttet6iem  hiftori» 
fiarraat.  Autor  £U>ulac  nofh»  fingit ,  Rgk 
bertum  Arteflum ,  inter  convivium  coi  Rei^ 
Edoardui  cum  OptimatibBS  Regni  aderant^i 
vott  omnet  adifaihxiift  ad  beUum  in  Gali 
lias  trans&rendum.  Londini  hsec  geila  zxU 
so  i()g.  narrat  Godefridus  de  Manny  ,*  ^ 
ieinde  obildkme  Galeti  cdflbri$  fiiit ,  in  )m|2 
M^l^  fi«  Q4etim  ol)f^unMa  vov^    Inu 


tf« 


6. 


1>let  fblia  8  carmine  rythmico ,  (tilo  pro  ik 
orum  temporum  barbarie  incompco  &  nidi 

.-)  '  Scquitur 

'^    Cbranicon  anonyrmm ,  beOa  pracipui 
in  Flandriagefia  cgntinens; 

Muldt  lods  coneruit  cum  Chronico  nandrias 
anotiymo,  quodLugduni  1561.  foL  edidit 
Dionyfius  Sauvagr ;  mulds  tamen  in  locis  ab 
illo  differt.  Inidum  codicis  noftri  incidit  ia 
annum  1194.  &  eadem  fere  n^rrat  quc  «x* 
ftant  Cap.  )4.  Chronici  Flandrfci ,  originem 
nempe  Beliiquod  inter  Regeitf  Gailiae  Phi* 
lippum  Pulclinifn ,  &  Angliae  Eduacdum  IL 
ortumeft,  ^ujus  non  inter  uldmas  caufiia 
fuit  de^nfafo  EduardoReri  Guidonis  Dam» 
pierre  Flaaiiiiae  Comids  $m»:  Phil£p|»a  no* 
miiie ,  a  Philippo  Pulchro ,  Patre  Ipirituali 
denominata. 

•,  Kofter  t^men  cum  multa  hiabeat , .  qu»  in 
Chronico  Flandrico  n6nexilant«  exhioemua 
j  priora,  folia  ]i|>rL 

;,  Aa  temps  da  Roy  Phelippe  le  Bd  • 
,,avoit  Qii  Compte  ea  Flandre »  qoe 
^•on  appelloit  Guy  de  Oampierre  &  fn 
^^eux{f^)  la  ConteHb  Msnrguerite 
«,£t  ot  en  fon  yivant  deux  femmei 
t,dont  il  ot  pltifieors  Enfima.  Sa  pre- 
t,miere  femme  fut  fiUe  layoue  de 
Bethune»  de  celle  ot  li  Contea  UL 


i» 


»f3 

tjieuxt  Robert  GuillaDme  &I%elippe 
»,&  t)lufieurs  filles  dont  li  une  fu  ma. 
„ri^  au  Conte  de  Guerks  (Gueldres) 
,.&li  autreau  Conte  de  JuUers.  (Ju- 
•,lier>    £t  de  l'autre  qui  fh  fille  au 
•  ,Conte  de  Luxembourc  &  ConteflTe 
„de  Namnr  li  contes  ot  III.  fieux , 
,Jehan,  Gny  &  Henry.     Une  fille  ot 
ttli  Contes  Guyes  que  on  appella  Phe- 
nlippe  &  fu  filleule  au  beau  Roy  Phe- 
»,lippe  de  Franche.     Et  li  Roys  d'An- 
•,gleterre  fift  celle  pucelle  demandec 
••pour  Edouart  fen  fil.     £t  U  Contes 
•kli  fiancha  en  la  main  des  Meflages. 
•,11  fi]  briefment  dit  au  Roy  de  Fran. 
Mche  par  un  des  Chevaliers  de  la  court 
wdtt  Conte  St  eftoit  chius  appeUes  SU 
Minons  Lanors.     £t  li  Roys  par  Con- 
Mfel  manda  au  Conte  de  Flandres  qoil 
.,aUaft  parler  a  hii ,  ft  li  menaft  Phe- 
••lippe  fa  filloele.     £t  h'  contes  y  ala 
•»&  y  mena  la  puceUe.    Quant  U  Rois 
••letint,  U  requit  que  eUe  demouroit 
••devers  luy  &  le  rctint  &  bhma  moufi 
••le  Conte  dece  quil  avoit  £iit    £t 
••li  comenda  qae  il  Ywiiat  le  Ctmti 

»,do 


\ 


»»4 


.  t»de  FlaQdres  i   car  fourfidte  hnroit 
tfpoar  ce  qae  on  tvoit  eftabli  cti 
,  MFranche  par  le  codfel  des  Princes 
,»&  des  haus  homes*  qae  prinches  ne 
»,noble8  hon8  du  Royame  ne  pooit  fct 
.  ^en&ns  marier  hon  du  Royame  (ant 
t>lc  congiet  du  Roy  de  Ftanche»  & 
.  ^,qui  lans  congiet  le  fiufoit  ii  eftoit  au 
.  MToloir  dtt  Roy  de  lui  desbifeter.    li 
,  •^contes  ne  pot  trouTcr  merchi  au  Roy 
,)pour  prtiere  d^amis  quil  euft  &  de^ 
.  t^moura  la  fille  devers  le  Roy  Phelip* 
.  «^pe  qui  ne  vant  mie  que  li  mariaget 
»»fe  fefift  pour  ce  que  U  Roys  d'AA- 
..  ,|gleterre  eftoit  fes  anemis ;  ft  ot;  li 
^  . .    :  sfCpntea  coofel  de  tucttiiB  de  fes  atoit 
.  ^^qttil  appelleroit  do  Roy  dentit  Je 
.  ,,Saint  pcre  &  epvoia  a  Rome  popt 
,  itfortner  PappeL   Li  Pappes  BonifiKx^ 
.  t^vaut  bien,  q^e  \k  appieus  fiift  ^is 
,  ,^&  envoia  a  Paris  le  legal  de  Mikn 
(Meaux)  qui  dift  ao  Roy  de  par  ,le 
Saint  Pere  quil  rcndift  au  Contt  de 
>,F)andres  &  fille  <&  ki  Waft  mader 
y,a  fon  voloir  ou  iji  lt%oit  affi^  &  U 

Jd^i  ^^  tete  paifiWemeai;  &k.ft 

g.ne 


USmm.  &  StaUU 

t>nc  voloic  fiiire  11  envolaft  a  la  court 
»»a  Rome  oa  11  eftoit  appelles  du  Con<- 
^»te  de  Flandres.  Li  Rois  refpondi,  aa 
»,Legat  que  de  fes  Signeurs  terriens 
^,ne  fe  devoit  li  Papes  meller »  &  que 
'»»11  avoit  court  de  droit  pour  fes  ho« 
^mes  jugier  &  que  a  la  court  duPape 
p^H  ne  plaideroit  point  Le  legal  fen 
»»ala  a  Rome  &  dift  au  Pape  Boni&ce 
t^la  refponce  du  Roy.  Li  Contes  feut^ 
,»que  li  Rois  ne  fe  ceflferolt  point  pour 
»,rappel  Lors  manda  le  foit  au  Roy 
»»d'AngIeterre  Sc  requift  aiud  . . .  a  fes 
;»amis  &  fift  grandes  alianches  &  fift 
pfXmc  grant  aflamblee  de  parlement  a 
nGrantmont  La  fu  11  Rois  d'£ngle« 
t»terre » li  Rois  Ardoufles  d^Alemaignet 
p^  Ducs  d^Oftrice^  11  Ducs  de  Bra- 
^»bant  s  11  Contes  de  Gerlest  (Gueldre) 
^li  Contes  de  Julliers «  11  Contes  de 
MHoliande  >  11  Contes  de  fiar,  qui  avoft 
^^efpoiife  iUienor »  fille  du  Roy  d^n« 
»,gleterre.  Pardevant  c^  princes  qu6 
'^ijai  nommes  &  plufieurs  aultres  fift 
'^  Contes  Guis  homage  au  Roy  d'A- 
'a^lemafOiet  dela  tont^de  Flandrest 

,.quu 


>,qciil  devoit  tenir  da  Roy  de  Fraoche; 
>,Rt  li  Rois  d^Alemaigne  le  rechupt  & 
^le  promift  a  dcffendre  contre  le  Roy 
•tde  Franche.  Adonc  furent  faites  let-  - 
>,tres  de  deflianche  ott  li  aloier  mirent 
p)Cascuns  leurs  feauls,  &  fiirent  appor« 
ft,tees  au  Rdy  par  III.  Abbes  dont  U 
„uns  fii  de  Gerabhns.  Li  aultres  de 
9,Saint  Andrien  de  Grantmont  &  II 
9,tiers  de  Saint  Bavon  de  Gant  Ap- 
Mpries  ces  defiiances  li  Rois  manda  fet 
,>homes  &  fes  Soudoiers  mout  effor« 
„chieitaent  pour  aller  en  Flandres.  Et 
9,li  Contes  manda  fes  amis  &  fes  AU 
>,oie&  £t  envoia  GuiUaume  fon  fil  a 
9,Douay  pour  la  ville  varder  &  ot 
ttlui  le  Seigneur  du  Rex  que  on  no^ 
•^moit  le  familleux.  £t  Henri  de  Naftl 
9I&  plufieors  aultres  Saudoiers.  Cieux 
^Guillaume  ot  efpoufe  la  fille  Raoel  de 
^^NeOe  conneilable  de  Franche.  Ap^ 
,,pries  envoia  li  Contes  fen  aine  fii  a 
;,HUe  &  mena  avec  lui  le  Conte  d'AJ^ 
\^penicbe^  le  Conte  de  Cafielpngue^  16 
ft,Sei^eur  de  Cuk ,  leSei^eur  de  Fau^ 
ftquem(mt^&,  plufieurs  aultres  Attemahr. 

Dceft 


8^7 


iimm  .  .   G.  SitmlL 

Dceft  fiill  httjiA  Chrdtairi ,  «ivbd  ftdh  tltfa 
53  folia  vel  io6  paginas  Implet;  fingulai& 
paginae  hujUs  Godicis  binis  cohinmis  exa* 
<fatae  fimt,  ^d  feit  in  omtiSbus  ejus  mA 
Codtcibos  obfemtiir%  Ddtnit  opus  ift  an« 
no  I0S  ;  in  fine  narrantur  bella  quse  Bef^ 
tramo  Du  GuefcUn  duC^  adverfus  Petrum 
Chideleni  CaMi^  ^egeiki  gefta  funt  No« 
imeil  UImis  fic  fcdbitur  in  Oodicc  noftrol 
Eirtram  de 


tJL  i^^.  Codtx  Meki^tahilcCUi ,  oBm  AncelS  ,  d^ 

BotiigarfiL    Sciiptus  Sc«)iIo  XIVv 

toftdneti 

Glar^Um  GaMU ,  mA&tt  Guilklm  Jk  ^ 
NMf^iaco^  MonctCbo  S.  IHoHjlfii  ^  ^^^ 
^allke^  ix  verjkne  tuitms^  ^ 

Scnptnta  hlijils  Ccdici^  nitidiffima  >  ^qui  t^ 
tentiot  videtut  Codic^  6jusdemoperis  fupra 
titato  Nbm.  iiy.  IiA^let  hie  fblia  lOg  Uv)C 
"piigtitsi  2t6.  Mt^ds  lod^  vartetatem  leaio^ 
liis  inttt  iXK^  codices  obftrvaVimiis.  Tiv^ 
lus  jam  diverfuB  s  nam  in  faoc  kg^r  ^      '^ 

%  Jci  commienciettt  les  Croniqim  tkl 
^tgeftes  Royauk  &  Firancoifes^ 

'  Implkl^liflai  }2.  ha»pe  a  tbl  U). W  t^f» 

.  Bifiat ' '-coiumnitib   fihguiili  |>agi^{s  infcriptiek 

$criptuni  tadctn,  quft  priorum  Chronico» 


a5«l 

jmmmmmtmmmmmmmmmmmmmmmmmmmwm 

G. 

fipsm  Ii^^Mt  «utor  a^jirkna  K^ntuttmofiiiii 
ofigine  ,  quos  PmBt  ttte  ait  Damt  veio 
iu>men  a,IXaMO  Antaiioijs^filio  accepiflTe, 
QDi  poft  cap^am  TfCQaoft  in  eas  r^ones  ini> 
graverit.  2h9wmt^armm  nomisiis  origi&eai 
fic  tradic: 

Mf^icore  eft6ient.il  apele  NormaDCj 
9»poiir  ce^quei  en  leor  langae  iior  eft 
9»bife » ;»a;i  (feft  homme »  &  vault  ao- 
tatt  comme  homme  de  biji. 

Deindei  hM'  tradit: 

MHaftaing  ot  non  cfafl  qoi  en  hon  de 
tpV^  te^e  les  menait  par  mer  s^  iflBrent 
»»&  vindrent'  en  France. 

Definit  in  morte  Richardi  L  Angldnmi  Regis 
an.  .1 199.  Quis  autor.  fiierit  hujus  Chronid, 
'ncf n  conliat  Forfitan  idem  opus  exftat  intcr 
Chronica  varia  Normanorum,  quse  P.  le  Long 
in  Bibliotheque  de  la  Fsance  enumecat  -9, 
^Num.  14^74.  ufque  ad  14678* 

Fragmentnm  t%  autore  noftro  exhlbemus , 
ubi  de  Roberto  Normannis  Diice,  patre  Gui* 
lehniConqueftoris : 


m 


••r 


9% 
99 


Robers  fes  freres  fii  fes  Ducs  apres 
lui  (en  IO280  moat  fh  yaillans  & 
9,preD8  &  ama  DkiL  Me$  au  premiec 
Mcrut  le  confeil  de  joine  gei^par  quoi 
>;]!  affift  fon  Oncle  r^chemque  Ro^ 

„bert 


i^9 

)Cf.  SicUL 

ufkl^  tldaift  Bttf^iik  &  \t  cUac!&«  tn 
k,^tance » ou  il  ala^  au  Roy  &  mifl;  Nor- 
vtinandiie  en  enttedi^  ne  demora  gue- 
^,res  qat  li  Dus  \t  rapella  &  li  tendi 
•^quanques  il  11  dtmandii  &  pui$  fh  il 
>,to2jours  fes  confeilleres.  Guilkwne 
)^qui  OriMx  eftoit  db  Blois  tinoit  lors 
^M  cfaaftel  d^Alencon  &  voloit  oftet 
9M  Docde  &Sei|^m>He  &  mout  s'^ 
>,p6na.  Li  Duc  ala  feur  lui  a  oit  & 
^,f  aifift  &  tant  \t  deftraint ,  qub  il  ifli 
^inut  pfes  de  la  ville  &  portoit  ttne 
^,fele  a  chiettl  fon  chief  &  fen  vint  fi 
t^ectment  criet  merci  li  Dtts  li  par- 
s^dona  toii  maitaknt  &  ii  li  itenBi  le 
»,chatet 

JLi  Dus  Robert  avoit  tenli  ert  C  grant 
fc,chiert^ -4/«rf  &  lEldri  &  i^ifar^apres 
>ila  tnort  fon  pere  Come  fe  il  fuitent  ii 
wfret^.  Li  Dus  mande  au  Roy  Ckm 
t»(f  Angleterre  s  que  il  lefl^t  le  Regne 
9»il^Angleterre  a  fes  poulins  ^  qui  droit 
^^oir  en  eftoiint  li  refpondi  que 
^neent  nen  feroit  par  quoi  li  dus  Sft 
^appareillier  grant  navie  St  ala  a  Fes^ 

R  %  ^,cmps 


9»! 


99  J 


0 

»  ~ ' 

^coifl^i  feor  h  mer  a  toot  fon  oft 

»quant  la  caTie  fiit  apreft^e  &  voft  aler 

»for  £ngleterre  mes  un  tormens  leva 

,trop  grans  &  les  chafa  es  iUes  de  Ge^ 

ttnuefes  &  arr^vereot^la  par  m6ot  grant 

•tgaour.     Mes  ce  fefoit  Dieu  >  car  il 

t>vy)loit  que  il  euft  le  Regne  fans  ba- 

9>taille. 

NB.  Nominapriiicipufn  Anglbrum,  Almtttc 
Eidre  Dialedto  gallica  cjus  Seculi  expTcfla , 
refpondent  nomioibns  Alfredi  &  Ednardi^ 
qm  poftea  oognemine  Confeflbris  Angliar 
Regnum  poiTedit.  Hi  ex  Emm  Eiciiardi  IL 
Normannise  Ducis  forore ,  &  Ethelredo  An- 
gliae  Rege  geniti ,  Can»m  tunc  AngHae  Re« 
gnum  occupante ,  in  Normadniam  conceffe» 
rant 

Tertium  fratrem  nomine  Gmfiart  hUkorim 
^otum  nofter  commemorat 

Paulo  infra  luec : 

„ —  Ne  demora  gueres  quc  li  TOir 
Cbafmt  li  manda  que  par  amor  &  par 
acorde  le  Rois  ia  moitie  du  Regne  as 
..U.  fils  le  Roy  Heldre  (Ethelred);  a 
,tcele  fois  ne  pot  li  dus  entendre  a 
9>alar  a  Oft  fcur  Engleterre ,  car  il  a^ 
,.voit  eu  penfee  a  aler  encois  a  Jem- 
^Mtm.     11  apela  1'Archevesque  Mcm^ 


\ 


99 
99 


99    •     1 


%6l 


99.  .  . fon  Oncle  & li cbnta  (bn  aferpt 
,,&  par  fon  confeil  de  Gaillaume  fon 
»,fil8  qili  baftars  eftoit;  fon  hoir  &  li  fift* 
,,jurer  la  feaute  a  fes  barons  qai  mont< 
,,eftoient  dolent  de  fon  propofement  ^ 
s^Li  Dn8  en  prift  fon  erre  &  leflfa  ce-* 
^lniGuillaume^,  Duc  deNormandie. 
g  Joines  hons  eftoit  mes  felon  fon  aage- 
«»eftoit  moQt  preus  &  vaillant  Nns- 
9»ile  VOU8  faroit  dire  les  biens  que  li- 
••Dus  fift  en  ia  voie  de  Jeru&leaLt 
^Quant  parvenus  fu  jutques  au  faint 
»,fepucre  VIII  Jprs  i  demora ;  chascun* 
«»jor  aloit  orer  au  (aint  fepucre  &  plo-^ 
•,roit  de  moult  bon  cuer  tout  ades  en 
»la  mcritie  du  jour  difoit  fcs  oroifo^s.  * 
En  fon  reperement  ariva  par  deqa  » 
»une  cit^ ,  qui  eft  apelee  Niche.  La 
ie  prift  maladie  &  moruc  &  -  fu  en 
fouis  en  la  meftre  Eglife  en  Pan  do 


»9' 

,,VincamatiOn  M.  XXXV.  Ses  fi» 
,»Guillaume  tint  terre  de  premiers  h 
,^grant  travaill  &  ot  grant  poine.  Ses 
,,Lignages  le  guerroia  qui  avoit  grant 
,,desdaing  de  ce  que  Du8  eftoit  & 
ttbaftars  &c.  ^        ' 

R  I  Paulo 


fifiemy  (viiigo »  HirdiGtnQt)  li  Royt 
«id^fingleterrcs  n'ot  oiil  en&nt»  fi  etabli 
•sfon  hoir  du  Doc  GniUauiiie  par  V^Ax^ 
,,chevesque  Rob^  de  C^torbire»  qoo 
»,il  i  envoia ,  4i  pnis  i  eavoia  il  poor 
9,&  fe^ult^  jorer  hendt  (^Harald)  le 
,tphK  puiflaiit  des  Bavens  d^£ngktier*« 
,^re  qui  eftoit  fils  Gome  (  Goodwia  ) 
,,que  li  caeqs  Gois  d^Abevile  prift  m 
«^Ponthieu ,  oa  il  eftoit  armes  •  mes  il 
»,le  reodi  au  J)i|c  GojUaome^  Lors 
s^jura  feorlM  reliqncl  Saint  Oodo 
^(Claod^  h  IbaQt^  UDoc  de  ia  co. 
»,roooe.&  V  b«Ula  Huodt  fon  frere  eo 
«»o(^fge  puis  sen  mla  en  Engfeterre^ 
tJ^i  Koys  £iw  (Edoard)  morot  aflR^ 
«^tot  Heralt  (H^ld)  GontreXon  fe- 
«^rement  fe  fift  «oronner  Sc  fift  gardor 
J^  ;pors  i  li  Dos  .QuiHaume  s^apareilla 
^poor  aler  en  Eq^eterrc;  Coveins  U 
p^ueos  de^retagneaffembh  g[pant  oft 
^^  manda  ao  Doc  qoil  voloit  avoic 
yl^rormandiUB  come  fbn  Jberitage  Si 
.^,que  UDuc  ni  avoit  droit  Xi  Coem 

nCovadflS 


tmsBmm 


.^Ccnnrint  tOift  le  idnie!  GtnamJnio 
,»(Aiijoa)  lUeqttes^ftiftenvenimesdun 
t^enSei^t  pMfQ[oi  tl  morut  Lort 
,^  li  0I1S  Guilkume  en  Kngleterre 
,,a¥ec  fes  Normans  &  fe  parti  de  &dnt 
»,^allorie  &  amui  a  penev  efleL  La 
J^  taatoft  I.  diaftd& autre  Atit^m^ 
•fiuesp  &  herak  (Harakl)  &  combad  a 
»Jui  a  J.  Samedi.&  fii  Herals  ocdt 
,»en  la  premiere  batailie  &  J  ot  ocds 
«tde.gent  XV  mile. 

NarrttHmcuIa  de  morte  CkKKiwim  'Veft. 
$8X01»  Ducif ,  Eduarcli  Coilfeflbri^  y  Soce* 
^ri,  m.Codice  ooftro  occurrit,  iisdem  fere 
verbis,  quibus  apud  MatHeum  "^eftmoiuu 
acdfieiifiniu 

Infiraf  poft  mortem  G^ilelmi  Conqueftdrit , 

de  SacGAflinre  ejna  OoiMipo  iiBqueiitia  morat : 

■     » 

ttGuiUaumes  fes  aisnes  fils  fii  a  (a  piort 
»>&'a  fon  enterrement  &  pafla  la  mer 
9,&  fe  fift  coronner  a  Rpy,»  Robert  fu 
•>Duc  de  Normendie »  &  dona  a  Henri 
»,fon  firere  )a  contee  de  Conftantin « 
Mpuis  li  retoli  iL  Li  Manfel  iie  to- 
ndirent  eftre  fos  le  poer  as  Normans  fi 
•;firent  leur  Seigneur  Delie  de  la  Fle^ 


R  4  t»che 


•9 


9»die  A  II  iMtt  prendre  «le  Nieoe 
t»Hert>ert  U  Coate  do  Mana 

•fCeft  Rois  drajllaaine  fift  moalt  de 
si^mal  a  Saipte  £glife  &  as  Gers  & 
9,inee8meinant  es  abeies  qne  il  ape^ 
tiffblt.  Une  nnit  lai  «vint  uae  an« 
fion  Sc  li  fembloit  qae  it  eftoicen 
uae  chapelie  tous  feal  $c  veoit  fin 
t,f  aatel  i«  bome  moit  geflr.  Li  Rois 
^aroit  tel  faim»  qae  ilnie  ikyoit  qae 
^imro  &  U  prenoit  talent^  de  menger 
ii)m  dea  pi«8  an  mort  A  oe  Kvoit 
»,que  il  li  menjoit  ane  main  ^  encoro 
^n'efU>it  pas  (a  fiiin  eftainte.  Si  11 
«•Qienjoit  l^aatre  main  mes  It  mofa 
,,hau9oit  cele  main  fi  le  ftroit  qq  mi 
,,ks  dens  fi  que  deux  len  abatoit  Li 
nRois  f^fveilla  adonques  &  ie  trouTi 
Mtous  fiinglans  6c  fes  deux  dens  fi 
i,come  fongie  Favoit  trouva  cheutes^ 
tsLendemaiu  dit  fl  cele  aviflon  a  i, 
ithermite  qui  eftoit  (es  Confe0eur» 
tiqui  U  efpondi  en  tele  maniere.  La 
,,Chapele  dift  il  eft  £unte  EgUfe  &  li 
,,mor$  qui  gifoit  feur  rautel  eft  Jefa 

MChdft  qul  cha$cttn  |or  eft  fhva  V^vh^ 


9» 


•1 
*f» 


—^ — .^^^ — ^^  --  *■ .^  >    .        ...        ^.m -^  ^  -^   -  - 

^tel  coarbies  &  leves  quant  h  Me0e 
„i  eft  chant^e  &  ia  mort  &  fa  paflioQ 
,,i  eft  recordee  cui  mwibres  to  men- 
jues  qiiaDt  to  fes  Cler$  &  fes  £ves-. 
qaes  &  fes  Ab^  &  ft%  Moiiies»  qai 
fon  fervice  font  apetices  de  leurs^ 
«^rentes  quant  tu  aveceuls  vasprendre 
Convois  &;  herbergeneat  mes  fe  tu 
nen  gardes  ta  vie  en  apeticera  qui  e(t 
entendue  par  les  dens.  Qpant  li  Roi 
,,Qi  patler  fi  fetement  lermitc  agas  le 
^«torna  &  dift  que  il  eftoit  coulins  & 
,,Clers.  Apres  ce  ne  dettaora  gaeres 
^^que  le  rois  aloit  chader  par  unc  fo- 
^reft  il  meismes  avoft  fete  de  XVI II 
barrocbes,  (paroiflTes)  que  il  avoit 
deftruites.  La  6x  occis  U  Rois  par 
mes  avantur*  dune  ^iiete  donc  tiransi 
^despors  qui  avec  lui  eftoit  cuida  fe«  ^ 
^rir  une  befte  fauvage  fi  fiiilli  St  feri 
^,\\  Roys  qui  outre  la  befte  eftoit  paf. 
^es »  h  enfi  fu  mors.  £n  cde  foreft 
^fe  hurta  fi  durement  Richart  fes  fte- 
^res  a  i,  arbre  >  que  £1  en  fiit  mors  & 
^dift  lon  que  ce  fii  pour  les  parro- 
icfaes  deftruitesL 

R 1  Not* 


ft 
ff 
ft 


^SbffS 


Notaf  eft  Hiftoria  Gtuldfni  IL  Anglis  Regis , 

S|ui  dum  venatur  k  \7aitero  Tyrell  incaute 
agicta  occiditur«  Qym  vero  fupcrftitiofe  a 
MonaQhis ,  corum  temporum  Idiloricis ,  fida 
funt ,  tribuenda  odio  Clericorum ,  qui  Re< 
gem  ordini  fuo  infenfum  diviAft  yindldi 
periiflfe  igoarit  fiii  9evi  hominibus  perliuKic 
re  conari  fuot  Matheut  Jttooafterienfit 
Monachus  eandem  liiftoriolam  paulo^diverfe 
narrat 

Certum  e)l,  hiftoria  tefte,  tunc  temporis 
Britanniam  fuperftitionis  praecipuam  fedem 
fuifte.  Nulla  enim  gens  per  multa  (ecula 
tyrannidem  Presbyterorum  &  Monachorum 
tam  patienter  tulit  Qjianta  converfio  anU 
morum  fucceirtt  temporom  in  illa  gente  fiifta 
fit ,  omnes  fciunt 

Sequitur ,  cefttinQata  {criptuns  ferie ,  Frag* 
mentum  foUorum  7.  de  ftatu  Terrse  Sandae« 
qiiod  ex  Jacobi  de  Vitriaco  Hiftoria  in  gaUiw 
'Cum  fermonem  trans|a(nm  fiiiffe  compcri* 
mus,  d^  quo  hifra. 

jyj.  foL  Codex  chartac,  olim  BongarfiL  XK 

Hunc  Codicem  fupra  inter  Jbionymos  retii« 
limus ;  quum  defit  nomen  autons  ,  implet 
paginas  501,    Eidiibet 

Hijloriam  BjBgum  Francorum  a  prima^ 
Trojana  nempe ,  Gentis  origine ,  ad 
annum  ufque  1405.  continmtam. 

GuUelml  de  Naogiaco.  Chroaicon  hk  fbe 
'integrum  repcrimu^t  ita  tamcn ,  vt  in  hifto^ 

ria 


♦*7 


o. 

fimmta  fx  Vita  ejosdem  Rens  a  Guilehno 

de^Nan^  conforip^  q^am  P,  Ffthceus  edi. 
j^    Contiaiiado  ab  wnoQ  i)oo<  diverfa  eft 

a  Coadaaadonibus  ooas  edldit  Xucas  d'A^ 
'^heri,  Spieilegii  fni  Tomo  ),  Editionis  Pa^ 

rif.  anni  172).  fcd-  t^eedam  cxViocentio 
^ellovaicenfi ,  item  ex  ChioidQo  Flandrix , 
*  item  ex  Froiflardo  excerpta  Mc  dq>rehendu 

mus.  ^>edminis  grada  fubjm^imus  Ex^er^ 
'pta  qawism ,  ubi  noAer  d^brt  a  Quitehno 
.oe  Nan^  &  feliquis  hMfcorids.    Poft  annum 

1270.  &  oUtnm  Ludovici  S,  ruhro  cokro 
^lnso  adfcripta  funt : 

t,£xplicit  Indpit  Chronographia  Re* 
«^goni  Francorum  fabfequendom ,  ^ 
^»qaomndam  aliomm,  &  primode 
^,Rege  Philippo  IV. 

^Philippos  JLudax^  T^this  nei^ ,  hic  in« 
^telligitur ,  qui  Patri  I^dovico  Sancfto  fuqcei^ 
fit    Male  itaque  Qtartus  hlc  nuncupatur. 

Forfim  quae  fequuntur ,  allum  Compilatorem 
habent , quam praBoedeada,  TotumopuseK^ 
variis  opoJbuf  coUatusK  qumn  tamei\  Guilek 
mum  de  Nangis  prxclpuc  fcquatur ,  fiib  hoQ 
dtulo  referre  malui. 

Sub  anno  1)29.  narrat  n6fter  obitum  Math3« 
dis  Ardiefii  Comidffe,  &  fiHse  ejus  Johvu 
999 ,  Phliiimi  Longi  Francmiqi  Rms  filis^,. 
per  quam  ille  Comitatus ,  de  quo  longae  fi^ 
tes  agitatse ,  ad  Comites ,  deinde  ad  Ducea 
Burgundisi,  qnonmi  q^qs^  Caroius  AiK 


%6% 

Utramq^e  teneno  inteifeftam  namt  nofter, 
de  obitu  Johanns  fofe  agit.  Robertum  Ai* 
tefium ,  Philij^i  filiimi «  Matbildis ,  qme  fo- 
tor  erat  Philippi,  nepotem,  qm  hanc  uiocet 
fionem  petebat ,  veneno  necat»  amits  iL 
confobrinsc  fuipedum  fuifTe  harrat  Yillarct, 
hiftorift  GalUcK  Scriptor  recens ;  de  qua  re 
nihil  habet  nofter.  Quamvis  de  crimine 
fiunqoam  apparuerit ,.  haud  mirumeft,  pro 
eorum  temporum  barbarie  >  Robertum ,  qui 
fidido  &  fiippofito  avi  Teftamento  hanc  fae» 
redicatem  vindicare  conatua  eft «  etiam  ve> 
neficii  (Ulpicionem  incurrifle. 

r 

Ultima  pars  voluminia  exhibet  orationem 
habitam  ad  Proceres  Re^  anno  140^.  a 
Johanne  Gerfon  Cancellarib  Univerfitatis  Pa> 
rifienfis ,  de  Reformacione  RegnL  De  hac  re 
vtde  P,  Daoiei  &  cetcros  Franciac  hiftoricoi, 

Excerpta  ex  Codice  73. 

S«b  annfs  12:^5.  26.  27.  de  exp^tione  Lo- 
dovicl  Vin,  Regls  contra  iVvenioncm  urbem. 

MEodem  aqno  ( izaO  <Ue  Merourij 
aote  Piirificatioaem  Ludovicas  Rez 
&  plurimi  Magnates ,  Archiepifcopi , 
Epifcopi  Comites  &  Baroues  apod 
Parifios  per  maqom  Romaoi  Apofto- 
.^ylicas,  Sedis  Legati  contra  Albigeofes 
t,accipiunt  fignom    crocls.      Confe- 
^>quenti.Pafchatis  tempore  anno  D^ 
tti22<r..Rex  &  ootties  once  ii.gnati 

«•BitQr  js 


fi 
9^ 


atf9 

fiitoris  conTeniimt  lodeprocedunC 
per  Niyemnm  &  Lugdminm  Civitah> 
tes  apud  Avenionem  urbem  inexptK 
gnubilem  ab  £ccleiia  per  feptem  an« 
Mnos  excommunicationi  fiibjeffaun 
^propter  heitticam  praTitatent  Regp 
Mcredente  fe  habitmrum  tranfitum  pro^ 
t^pter  quasdam  parvnhis  padionet  qnaa 
j,habuerat  cum  eisdem.  Portae  ciao- 
stduntur  Cmtati^  exduditur  Rex  cum 
ttfuis»  miratur  &  fpiritu  Tirtuti^  aflunw 
^pto  TiUam  ol^et,  fuo  obfide  tri- 
jtpertito..:  In  Vigilia  fii-'  fiarnabs  A« 
»,poftoli  qtia&  fuit  i  r  feria  Pentecoftea 
K,machinas  eriguntur ,  petraria ,  tribn« 
^dieta,  mangonella  parum  profunf 
„Hi  qui  intus  funt  viriliter  fe  defen- 
,»dnnt»  Rex  ineftimabiles  fnmptns  fiu 
•tdt ,  durat  obfidio  uf()ue  ad  afi[um« 
ttptionem  fi.  Marie  Vurginit ,  maxi- 
,,maque  mortalitas  pululat,  de  no« 
,„ftris  drca  duo  milia  hominum  telq- 
„mm  imbribns  &  lapidum  tobbi  &  . 
„infirmitate  propria  moriuntur.  Mo- 
•tritur  ibi  Gidcberii  Olmdtis  SanSi  Pau* 
.ja  viri  armis  ftrenui  cathoUd  &  bo* 

A^nefii 


t 


\ 


^»11^00- qtodam  alltikQ  di^ram  A^ 
^^venioiieodiiim  interempttis  macfrinis 
^.probiBmm  bere^  Gnido  primojgeHift0. 
^JMiodtot  etiam  ibi  EpiftqHis  Lemo^ 
i^^viceofli.  Comes  Oun|Nuiie  redit  ad 
«^propda  iinc  iicentia  Domini  Regis 
^vel  Ixgati^  Ai^nionettfes  Regis  quk 
^,gkianimi  oDnAantiam  attendentes,  q«i 
^,cum  fuis  proceribas  jaramentO  fir» 
HmaTerat  fe  noti  recdfnnim  donac 
^^villa  caperetur  aut  redderetur,  d«-. 
i^centis  datis  obfidibi»  de  mttioribDS 
^yVill»  jorant  ftare  mandato  Eccleflm 
^;runc  de  mandato  Legati  Rege  ia^ 
^,perante  fb&ta  implentur«  treoents 
i^omus  turraies  quie  in  tflia  ensint  & 
^^mnes  nmri  drcumquaque  folo  di- 
»»rati  coeqaanmr,  Villa  abfoltitui ; 
»»Dominus  Lfegatns  multas  bonas  8t 
Hlaudabiles  conftitutiones  inducit  Ma^ 
^^gifter  Nicholaus  de  Corbeja  Mont» 
Hcfaus  Clugnfisicrafis  in  ipfis  locis  Bfi^ 
i»fcopus  confecmtur;  S3hc>  mttni  ouiJi 
^^fedt  imm€ffrm«igma$  ^  FkmJififH  Sd^ 
i^pendktrhs  qiios  hi  eoAm  Avim^ne  cMMe 
iitepperit.  pemium  vero  fihfUes  ipfms  GU 
t^vi^iifis  ficum  ducens  ^  Gerardum  ConA- 

^tem 


^tem  Amfi^€i^chiUtAci09im-dere^ 
^linquens  froceffit  tikerim  CHtnfuo  eocerdtu 
jy^  provincia  fuhaSa  occupavit  magnam 
iipartem  Thohfdni  Cormtatus  ^  totumfere 
yyficeCofnitatimt  Bitericenfem  ^  orJinati 
yyprdfiMii  miStwn  ^fervientiwn  in  BeBca^ 
^dioNemaulbBitmi  ^  Cmxqfona  &  aBu 
^^sfrtiorilnm  Terr^  hci  reHqu^  t$tim  con^ 
f^juefiata  terra  cufioJes  loco  fiu>  Imbertwn 
^Domittum  de  BeSo  jocojilium  materterx 
^Svat  &  Guidonem  Comitem  Vindonien- 
>>fem  fratrem  veneranda  memoria  Symmis 
y^Comitis  Montifortis.      Qju  Gttido  eodem 
i^anno  fequenti  tempore  in  obfidione  Bituri 
^prodita  Chntate  ab  indigenis  obHt  ^   teh 
jiarcm  baii/hirii  in  ca^e  percufm  efi.  Se^ 
fyquenti  vero  anno  Roberto  Imperatore  Cmu 
^fiantinopotoano  nujortm  preaiSfm  Jmbertm 
j^  BeOo  luco  fivejoco  nepos  esc  fofrore  BaU 
^^dsuni  Conutis  FhndrtA  ^  Hamionia  pri* 
^mi  €X  Francigenis  Confiantinopolitani  Inu 
^fperatoris  eligitur  in  Imperatorem  ^  Ma^ 
yigifler  Johannes  de  Abbativilta  Bifuntinen* 
\Jis  Ard)iepifcopm  ajfumptm  eft  in  Patriar^ 
^cbam    ejusdem    urbis    Conftantinopoleoe^ 

tJPorro  Rege  repatriante  moriuntiir 
^iGnillelmns  Rhemenfis  Ardiiepifco- 
9^pus .  &  Comes  Namurcenlis. 

.  e^  faiiU# 


y 


»»Anno  1234.  Rex  Francorutn  Ludo» 
»,vicU8  accepit  okorem  fcilictt  Mftrga- 
«^retam  Comitis  Provincias  fiUam  qoaft 
tftCoronaa  fuic  Seoonis  &  Pariflis  Te* 
)^nit  circa  odavas  Afcenfionia.  Ahn^ 
^Jeqmnti  vaiuit  fextarios  Madi  cen« 
5,tum  foiidos»  propter  ctiareftiam  tem» 
i^poris.  Quo  anno  Theobaldus  Cam» 
,)panias  Comes  colligens  exercitum  ad^ 
^tYerTus  Ludovictim  Regem  inftirgere 
^»attentavit  Et  agnofcens  Rex  ex  ad**- 
»»verfo  Pariiiis  coUedo  ^emttt  ufqutt 
i^ad  nemus  Viceiiarom  properavit. 
hQpo  aodito  Comes  noncios  miOt  ro» 
^,gans  ot  iram  deponens  c^eoftm  ro- 
t,mitteret  &  ot  iti  ocults  ejos  gi^tiam 
iiinvenitet»  duas  ei  Villas  fcilicet  Bra^ 
pjam  fuper  Sequaoam  &  MonJUrio^ 
^tum  in  FotifyoHam  tradidit  in  perpN 
otuum  quiete  poflidendas.  B  non  nmU 
^tum  pqfl  Johamus  fiUm  tetri  JiSH  Mmu 
y^ckrc  Comitit  BriimHia  uxorem  Jtaeii  fi* 
^liam  htgm  fmitu  Campmia.  TheobalM  ad 
f^nuperrime  per  mortem  Regit  Kavarrd 
^awmcuU  Jiu  ^u  Jme  tkeTu  (Mit  Repmm 


^fi)  tempan  BaUumm  Impcratcfr  Oo^tm" 
^thwpoStanm  fiHm  Pttri  AmiJJioJ^^tt 
^coMafn  ImperMri  Omflantinopolaam^ 
^Y6landi  impttatrUA  cimfortis  tjm  ad  ha^ 
^bendum  fiuitarfkm  tantra  ^recos  vtftit  id 
iyF^anci^  ^  fidt  honorifice  Jut^  Hlc 

^auxUio  Jobanna  Comitifa  ^kmdria  t^ 
^ttmnofti^  ccjgn4tA  Jiia  cdmitatum  fiaan 
\^Hahttircu  reapit  ^JOm  Cbmes  VienneHfk 
itqmfinrorem  fimH  dejfmfaver^,  finfierat 
^^  contra  fpJUm  detinere  vokbat.  Anifio 
^fyaidem  fiquetM  vel  dtca  Mar&m  pre-^ 
^a^  QankiJfa  naiiArenpsfciticet  fhonun 
^Jk  Sdtaudia  Comes  Flmdrenjk  m  mi^ 
^H  Cafiram  dt  Botienaqut  tt^ariter  M^ 
^BtM  ohfe^. 

)v  AUod  £Keefpttim  de  Lucbvid  S.  taltaina  ia 

«pedidoite  &  ol^  xa^o<r 


>»Qpaliter  Re)t  Lttdoviciis  renovavit 
t^teftameiitatn  faam  &  Iter  transmari- 
»»tiom  arri^oit  comendato  Regno  >  & 
napod  At)oas  Mortdas  mare  afcendit  & 
,>inde  ad  Portom  Caftrenenfem  inSar- 
Mdinia  appUcoit,  &  ibi  recreando  foos 
•»totom  mom  navigioo)  exfpedavit  & 
,»iQde  foper  regnum  Tonid  antcqoam 

S  .tpcr- 


17+ 


.iicrg^ttc  EjTptAi  fc  terramSnidip 
ntgttm  iiim  ^yigiimiapfilianjM- 
,^«i(.     De  Obitu>^  SMaitaCe  ejui. 


^jtidnis  accepto^iff-ficcieBa  Bi  DioDilii 
i;fi'  piizfato  Seilli  'Apoltolicx  Ugato 
^ApoiL  Lugdi 
-  ;,a^d!Aquas-i 
,;&'T{du8  ac 
i^Qifibuaparati 
iiVrancorum  I 
,4«1t  in  oaaTi 
~„<d'.trallslretan 
]ait'S»naii:  it 
\X^n  prinragel 

..Jo- 


4 

•♦^«^^feg^  ^'WR?,.  Confitibm;  quo^ 
^ue  Flftndc^nfi,  Soeflbnieofi,  Sti  Pau 


»>copo  Narbonenfi.,  EpifQppo  Lia^- 
Mnenfi,  multisqupjalila  Epifcopi«,^iCcK 
«vaiitibut  Baronibfis  &  Vaialli$,^'#l 
»,vati8  Teli«  afflatibnsqiii;  .ventdtttfi^  pSt- 
.^pan^  OHiris  eqBo^  .li^t^  y|4t 
«tdlc  fub  ain^  temp^^^d  Portun» 

..CaftrenenfiBm.  in  %4inJ9  ^ppUqie* 
»rant  .  .  .  ,  „   . 


»Hic  i^que  Ludo^cw  morum  pro* 

•.bioie  &  religipfitiite  poUens  faspc  itt- 
».duebatur  panijo  grifeo  vel  nigra 
„Tempore  fuo  nonfunt  fiiaa  duelb 

•»5  fi5?°.?i.%  P^o  qttocunque  cafu. 
,^am  c^m  yeniebant  ad  eum  peten- 
•.tes  licentiam'  fip  pugnandi  diligentef 
»*iQqiitrcbat{)er  bomiMs  fidc  di^Oi 


VJ6 

^At  canfir  Td  criiniiie  ooamifib  •  fii-> 
9sper  queiQ  wsMm  imemebat  peq;iei* 
»itnitQin  fceliit  jodicia  equitatb  ptmie» 
,abat  Saoe  per  iftom  LadoYicum  ad* 
^mittebatmr  cUmor  pauperom  •  Ecde» 
„teim  dignitas  erigebatur  &c  &c 

Narratur  &iis  eicpedicionis  illius  ,  feditosque 
Regis  Philippi,  ubi  de  ejus  coronatione  ie- 
qnentla  leguntur ,  quas  Guiielmua  de  Nan- 
giaco  Aon  habeL 

4«  «^Et  fic  veniena  per  Lombardiam 
,»SabbMapoft  feilttm  Bi  Maroi  Evao- 
•igeliftae  venit  apud  Lugdimum  Civi-* 
t^tatem  famofam »  dein  veniens  Parifiis 
•tubi  honorifice  eft  receptus  drca  Fe- 
t^ftum  Pentcfcoftes  anni  1271.  &  fe- 
s.pulto  patre  uxore  fratire  &  Ibrorio 
,»RegeNa?arr«  qui  omnes  mtktai  fimt 
M&  ofla  eorum  in  locdtti^ j^mbeis  tt^ 
f»condtfea:.a  dido  itiiiere»  rectpdsque 
„homagia  a  futs  fiarooibm  &  Feoda» 
•^tariis  in  craftino  aflumptionis  Bl  Ma- 
»,riae  Virginis  ejusdemqud  aaitt  Jiemfir 
f,in  {legem  eft  perSueflbnteafenl  Epi- 
» jTcopum  Remenfi  Sede  Tacante  coro* 
Moatus»     Verupi  ampulla  iUa  qyam  io 

>jCoro. 


t77 

ttoorotiactoiie  Regis  Qodote!  primi 
ttCMholici  Beato  Rctnigio  Remeqfi 
^ArdiiEpifbopo  a  colomba  cditDS  la- 
ttpfii  roOro  dttolit  Renis  apud  Mbnji- 
«tftmam  fieati  Remigii  afqae  hodie 
•»refervatar.  £t  com  neceflfe  eil  inon- 
>fgi  r^m  oleam  ^iod  in  ea  reman- 
«fferat  renoTatnr«  Haec  ampolla  a  di- 
•ydo  Monafterio  defbrtar  apad  Beatam 
••Virgtnem  com  fantoo  ftudia  Rex 
••Tcro  coram  Altari  fiftitart  ^foqpe 
••pre&ntt  in  dida  ampolla  ab  Ardidp^ 
••ptfcopo  ioci  aarea  virgula  ter  intin- 
••gitnr  •  &  extradis  tribus  guttis  o^ei 
••eaa  mifcet  prefente  populo  coni  ^ 
f  »cro  oleo  in  altarL  Itaqae  R^e  co« 
••ronato  ft  innndo  ex  hoc  oteo,  njlC^ 
••(a  de  Sjnrita  Sando  inchoatur  a  Cje* 
t.ro.  Haec  ideo  fcripfi  ne  qnia.ei^- 
•,met  aliter  credradnm  mendaciis  g^- 
•,rientts  popoli  Bl  dicentis  •  oleqm 
•,tn  coronadone  fingnbmm  Regpm 
••Frandae  ceUtus  diftilhri  eosqne .  in 
•rAltari  refupinos  poni  &  fupra  pcdi» 
•teorum  quod  abfit  corpns  dominicoai 
••coofecrari  .1 

S  3  »|Preter 


S7t 

...         ^  <*        " 


:  f  :\  MPf  et*r  ^  bec  ^  afitem  E<!oiiinMiia 
JSltt  Aiigliifc  Ubdxpt  (UfpidoQeBi  Ib. 

v^j^^^^^S^^  ^^^  fuim,  horoi. 
^mihe  cojusdim  mfliti^  CoofiUarii  fid 
^qd^TOCflbamr  D^^  Hug^  dif^fato^ 

.^^j:ris  dajQB  t)iiklibm  (fida  a  Rqge  pror* 

^  ^^l^  credebaiftor,  &  foda  omnino  ph. 

y»c^^^  ^^  rajbs  llbipiddtfefti'  domi^ 

;,mis  Mortiir^Mttii  DOmine  ftogemt 

.  ,Jc3ptiis  eft  &^Lo^dbnfif  incai«€¥^ 
^.Porro  Hc^ina'  ecat  ikfulluni  tHftte  oec 

V»^ieftmt  cui  fsMxkimtnlAia  fiSanl  nifi 

-'^ititdm  6«iftf  li?  j^^^rflobrlno 

-"^^^dem  dbminqte':^/^^  imrtuo 

-  ^^0ari>  qnod  Kek  jt^erat  dpnt  ejos 


•    ^      V, 


^abfeffiidt.    '(^  faoc  aiidita  tantniD 
-^fMt  'tptid  qdeKtd^iiaUtam  mari. 


^jtxtial  quocf.  ^i^irer  oha;  node  cnm 
-^^.jjaVi  fiAttqr '  turrem  uBi  daafo»  «at 
Camqae  ttiliiem  Minti  veniffiie  tUfto 
Rbgerot  ddberidit  p^ffhikMAt  ia 
ittSKA  fCt  pailab»  linebc  .fibitsiavioem 
t.iigatdi.^ '  Detede  nttttai  txbir£o  vdo 
„tran8fretavit  A .' a^puUt  apud  Don^ 
;,()nerquam  itt^flandcia^  "(^bil^^inam 

Cciret 


-  K9 


nicn  Flandnv.  .,  '^ 


S    ^  "*     CORI 


#tQ 


lAaii»  6L  yfmrit 

t<m Ckronicf  Gofldmi  de  Nia^qa»  ^[ii^ 
,  x^m  hiRomi  i^uj^af^. 

t»Frarterea  qoidam  Baronefi  de  liogiit 
,'^Qccitaiia  ioceperont  rebeUare  adYe&^ 
s^fos  Regem  Frands  perfiiadeQte  Do« 
«»mino  Jordaqo  de  InfDla  &  proptef 
,,matrimonium  Comitis  Fuxi  &  (bro- 
^,ris  Comitis  Commenaram  alias  Co« 
^minges  contra  ToimitateQi  Regia» 
i,Qjiapropter  Rex  mifit  deos  Ciientei 
^armorom  ad  adjoroandam  eoii 
^Cuinqne  afli(lerent  coram  ^i^o  JoTt 
^dane  fecic  eos  difpoliari  8^ 

Qpm  ftquuntoi^  4e  ad^Rto  Jardtad  Puifili 

&  cju^  ibppliqiQ  Qmn^  Mto^  hakioQt, 
f  ]» ftil;  Cad«>c  meiabiaii, 

.   Impktfetia.7)f 

Roo  Opus  Guilelm)  Nangfaioe^fift  ^  ooiw 
pcrimjus  editwi  a  ?%  Pi&Gpo  in^  $Cf^tQi;QI 
f  ranQiQOtt 

*    StfuNr  Qanni»!  Gattlcmi  hoo  titM^ ; 

2f  Ckapel  des  tn^  Fkurs  ck  Lys. 

'^  ^  •  €adt« 


«81 


^MOmm^^  Tripk  ^  du  Couveta  fAert^ 
dts  Fnares  PreJbbeHts^  de  t&at  des 
Sorra^  &  de  Mabmet. 

KhrgiAl  Codicis  haq  «dforxpfili  ^dngaifii»  ^ 

ttGiiildiiii  Tripolitani  memiQic  Macw 
atCus  Baiiliit  Venetas  Uh.  i,  cap.  & 
^G^soenis  in  ^ibliodieca^  Scdpfit  an* 

Hoc  opus  nuiiqiiam  typi»  prodiit  LadaQ 
-tantiiin  ox  eodem  fragnei^tiiiii  trim  pagouu 
imn  edidit  Dvchesn^  Hiflibrioonim  FiandB^ 
Tomo  V,  quod  refpondet  capitibu»  i6.  17^ 
18.  Codkis  noibi  Alb.  Fabrith»  id  hi  m. 
fiit  Anglis  &  FranciaftSibliptiiep&  dclit^cro 
^efta^»  in Bibliotheoa  mcdiixvi,  fub  Guu 
kbmm  THpotiUmm.  Autor  poftquam  fnip 
4^  MahoB^  ejiitqse  ^oQcfiEMribus  egit » 
aaifat  rei  fiio  tempprOf  &  temporc  Ludo^ 
yici  S,  in  Qriente  geftaa,  quibua  We-  partim 
incerfiik*  Gvilefanus  enim  n6fter  mter  Vlrea 
Riqligiofot ,  «ribus  a  Pontifice  Romano  pro* 
pagandi  in  Oricntc  BvangelU  cura  dcmant 
datn  eratt  npmeratuf.  Sapit  cerie  atyuni 
fuum ,  &  quamphninMi  habet  quas  pietatem 
Scnptoris  potius,  quam  fiigadtatem  produntt 
Mufta  interim  hic  reperies  notatu  digna,  d^ 
«tttore  nnika  occpmint  inMardPauHi Idne. 
laiio,  queni  infira  recenfuimot«  PrsefatiQk 
|iem  libelli ,  deinde  Caj)ituin  tituh3>t ,  ncQ 
non  Capha  integra ,  ubi  cuperse  pretium  yide>« 
h^9  Uq  ftdimw    In  fine  Catalo^  noftrl^ 


%z» 


nt  leAoribus  &dlior  ad  Codicet  gallim  me» 
dii  seVii  aditus  pateret,  fubjungituf  mdex 
,    Vocum  antiquaniai  t  qu«  eo  am>  freqoeiw 
tiores  ,  nunc  fere   pUivioni  tradits  fimt.  . 
Pne&tio  operis  icaque  fiid  l^ibet : 


»,A  honnorable  Pere  ^;Seignear 
•iTheaut  Archidiacre  de  rRglife  da 
,,Uege,  digne  &  faiiitl^D^ih'de  li 
t,Sainte  TerFC,  frere  GuiUaoipe  Trjr 
Mple  da  CooVent  d'Acre  de  rbrdre 
odes  Freres  Pefcheun  St  iceUny  ac- 
•tquerfe  fo  defirs  de  k  Jaihts  Perqsn- 
>»nacion  en '  Jel^  ChriAr  podrqoe  fdi 
•,clhtQndanQ(rf^,^l«iqiuiee^foy  k.nvoi- 
„ter  (conjroiier)  .aflkvpu:*  qoelle  dkofe 
9,la  gent  Sarraztnotfe  Sc  lcnr  Livre  i^ent 
•^de  ia  Foy  jchreftiene  ay :  eftudie.  a(Eu 
y^Yoiraux  defirs  xle"  tioftae  40ulce  de- 
•^vocion  en  noftre  Sej^ur  &  4  VQj» 
«»c^ry  les  chofes  qoe  voos  corinoijbr^ 
en  amenant  avant  &  ^n  demoaftrant 
trois  chofes.  La»  premiece  eft  a(Ia- 
^»voir  que.HeaiMahomet.  nsaoierf.  de 
ladtte  gent  Gouverncurs  &faiQ$Pi;o- 
phfitie  &i  dont  il  fe  elleva  &i  qiiaot  ii 
coolmeaca  i  avoir  honnefM^w  La  fe- 
conde  commeot  hidite  geot^eft  es- 

«>crenec 


ff 


«f 

0f 


-    «8?  -. ■-'     ■_ 

>«  ,    "•  »■ 

'..cMee  ^  eftendae  0  pDiflamment  & 

:  „Jf-fortii  La  tierce de  leur Loy  & de 

-  iileiir  tivre  qui  ^  «pjjelle  Aklioran 

'  M&  qDeUe  chofe  7  eii  conteQU  &  de  la 

nfoyjlet  direftiens. 

.  i  ',»0?  prewier  chjpitre_4e  Mahomet 
■  ivil"^?i)i('.'j?*.  .S9?"'  .*=  comment  il 

liit  pre- 
termite 

:ntroduit 

,  .'.BnflWidslMttii.gaqmacJerachrift 
uSoH^tBmmtii-Sai  de  Di^a  fuft  en 
tjllewA^l^^^e  &  les  Egyp- 

I  ;,lleiui  «f  <»  taa»  «doufsaent.  notre 
„Setgne<r"eii  'OSrandt  Sc  «n  don  & 
nftUbiioCvea  t  ndftrc  'Seig'.  &  le< 
..htrgKlon  ceft  afiaToif  que  les  Saini 
„FeMr~Chrtftiehf  dosnoicnc  reiplea- 
wdeiir  vQiea  ft  auit  hommei  de  bon. 
..sewdnirn  clt^&i«ta<leretti  cn. 
Dtumliiliiit  lufli  comrae' TEIiaib  4la 

'  ■  .illiraenaiit Egipte  &>]»  niBnle  .i  fat 

.    „iidg  hom>»ll^enx  direftieiifiBiple, 

..niaiffm  la  pM  4*'&  TM-eftaie 

..appeUe 


»4 

f  •appellt  ptr  foo  noiii  BtAayra  8c  eftoit 
f»redii8  en  iine  Abbaye  aflife  oa  del&rt 
»ftd'Anbe  ea  h  voye  qm  mainc  d'A- 
•traibe  a  Meqoe  en  laillant  la  Ronge 
tyMer  a  (eneftre  yers  le  mont  de  Sinay 
t>en  (es  abbayeg  habita  Bahaira  enclos 
f,&  redot  come  alestache;  an  terme 
f,d'une  Journee  saflemblQient  fouvent 
•,le  Marcbens  Sirens  arabien  egipden 
j,clireftien8  &  Sarrasins  entre  lefqnds 
•,eftoyent  a  yenir  en  kdite  abbaye  qoi 
•ideYoift  eftre  (ife  de  grant  plante  de 
••Gens  &  devoit  introduire  parquoi 
f »leglife  de  Jefochrift  feroit  moolt  tra« 
••Yeiliee  fi  comme  cei  chofet  avoyent 
••efte  rtYellees  aiidte  rodut  Bahayra 
•,pourqnoy  il  defiroit  forment  a  veoir 
;,celuy  qui  eftoyt  advenir  &  diacun 
•,jour  en  attendoit  ia  venue  &  vint  le 
„jour  dei  marchans  que  leur  compai- 
„gnye  oo  leur  afiemblee  cpie  ies  atra^ 
•,biens  appeUoieqfe  ra(rfiette  fot  en  h^ 
•,dite  abbaye  &  ^foreot  prieis  les  mar- 
«,chans  de  veair^iu  redm  dc  eotre  eux 
,,fot  trouve  i*Eh(ant  qoon  queroit  ceft 
••aflavofr  no  Qrpb#i  mal^dif  poore 


ftSf 

t»&  vil  gatde  dtin  chamdl  atabieii  de 
tinafdon  da  Lignaige  de  Ismael  da-» 
»>quei  il  eft  dit  aa  Litre  de  Geneiis  oii 
^VI  chapitre^  Cf  eft  fient  homme»  fa 
omain  fefa  contre  toas  &  la  main  de 
»ttoas  contre  lay  qai  ces  chofes  lift  & 
«tentende  cefte  propbetie  eft  acomplye 
^en  Ceftay  Mahomet  car  iicome  il  fem- 
oble  en  nalz  des  fils  Ysmael  na  efte 
^stronv^  fi  fier  ne  fi  puiflant  a  ficher 
^itabernades  contre  tous  fi  comme  ce* 
»,ftny  fenl  dont  on  parle»  Cy  mettenC 
»»les  Sarraasins  le  premier  mirade  que 
oDieu  fift  fi  comme  ils  dient  pout 
^iMahomet  fon  fergent  encores  jeune 
Mfinffiint  conme  il  fiift  moult  petit  & 
t»Yoaifift  entf er  ens  &  fuft  par  la  vou- 
tJente  de  Diea  fi  eslargie  &  en  telle 
^tmaniere  haukee  que  ce  fembloit  luy 
i^de  la  court  dun  £mpereur  ou  Pentre 
^dun  oftel  royaL  AinQ  fut  re^  ceft 
,t£nfimt  par  ceft  homme  Rdigieux  Ba*» 
tfhayra  cooune  fon  am^  fils  ores  eft 
^itraittie  &  peu  &  veftu  &  am6  de  tous 
0fSc  fiit  appell^  fils  adoptif  du  redus 
»«or  eft  inCroduit  &  enfeiga^  que  ils 

«tfireoC 


<l« 


'^rtnt  idoiitnleslfiWac&qiilb  ada^ 
"rftat  ic  voi^.Otett  4mtaA'Sjahtlb*P' 
'pelM  JtGiolitift  1*  £k.  <k  II  «jelgt 
'^MaHe -tvuHPU  foii.de  toit' -fi» 
!*cueQr....-'   .  .^. ■  *    .- 

"Le  l£  chapitre  .tqniineii^Jjrlaltpni^ 


"Toiilw  »ye« jaloit  ce  qneleiftefM 
"de  l'«bbaj«e,  luy  lUfeiit  les  ckoletde. 
^vmt  4jtet  a  ne  penltentUt  4ete«it 
''I'en6i)t.&.  hlaiiretent  tlee  ft  pr^ 
?drent:promeire  de  luir  quil -:m>Mk 
"droit  •  .«ilx  car  moult  •'ealuittoyi 
"l'eo&nt  a  ung  riche  Marcliant  qvii 
"le  tenoyt  &  1'appelloitiibii'  nosfSr^ 
"creut  l*en£uit  en  aagc  &  .ett  fena-ft 
"en  engin  &  en  beautc'  de  eor^u  cn- 
"remble&  potto^  loynilnettlooiaN 
"cluui» 


a87 

"cbandifes  fim  Seignear  6t  aixrotflfoit 
''coQtre  tous  inardhAns  &r  teooit  fou« 
''?ent  &  devotemiht^arlbn  tnaiftttle 
"reclutt  *^  £n  la  fin  iritfttfiift  le^re  de 
''Mahomet  ffiche  &  plein  d'argent  & 
^ur  G^  qne  la  femme  de  ce  marchan t 
^e  Tift  fle  grant  beaulte  8f  bigt  & 

'  ""tibdA  i^triUin  &  de  fortune  eureufe  fi 
4>pntVmary.  Or  eft  m«ez  de 
'Virlet  en  *flb)^?|teur  emply  &  enrichy 

'  ^de  richei^^cie  jnesgniee  &  de  lignal^- 
'^ge  jouR»  ce  ^uon^^n  dit  <}uant  tu  fe- 
-ras  heureuJi:  tu  trpu?era8  mpult  d'ar- 

■  ''reib  niaiV  fe"le '  terhs  teft-  obfcur  ta 
^Ctns  toot  feuL  Orjdnsdohc  mxfaU 
'^&parmi^^lk  isr^ic^iSift  multiplient 
lea  aitai»  &  j^tfkM  f«  ibdb  c^ft  pri?^8 
"'delquelsfldrppBmiinr  efltiir^Jo^  oncU 
^'fpAi  ot  noim  ^iUif^^vA"  pnis  print  a 
''fem^ie  li  fitte  Mahomet  fa  cOufme 
Veftoit  appell^  Fatima.  Ainfi  fe  co- 
^mena  ii  a  eftre  honnoortf  de  toute 

.  ^&gentf  &  cftre . appell^  comme  Sire 
^j&tj^jftre.^'  Dfi^compaignons  elleut 
"defifneif  le  pre»ier  dftoit  Hdlabert , 
"mait  ies  noms  ^iauitres  ne  peul?ent 

"cftre 


tkim.  a. 

^eftre  nmtaia  ca  latill.  Or  aflbii. 
Slent  a  Ini  meime»  des  Arabojrs  habii- 
^tans  &  deferti  d'Arabe  vea  k  midy 
^car  la  terre  de«  Araboys  krg^mait  eft 
SppeUee  la  09  ik  habitent  en  la  eoSt 
^de  Mydy  des  la  fin  de  la  Terre  de 
^Halape  qui  fiit  le  chief  de  la  Terre 
Mes  Caldettx  jafqoes  au  chief  de  U 
^pr^vince  qui  eft  appelle  Afifrioqiie  ed 
^laquelle  eftoit  la  Cio^  de  Cartaige 
^Chiefv  Ainfi  erttt  Mahomet  &  & 
^'compaigaye  &  ia  ibtce  fi  le  commeiw 
^'fierent  a  redoubtier  les  provinces  & 
^les  Roys  des  provinces  &  tout  le  pea* 
^ple  &  le  pcince  &  les  Jtiges  de  hi 
^Terre. 

^Le  IU«  diapftre  tottment  te  fte- 
'^clus  fiit  occis  par  les  compaignone 
^Mahomet  &  pour  ce  quils  puident 
^fiiire  plus  de^nial  &  de  Mpict  ds 
^Mahomet  inf^  qui  lcwrs  eftoit  y vrft 
^&  comment  Mahomet  fbt  de  ce 
*trottbte  &  d«ffendi  que  les  Sarra* 
**zin8  ne  beuireot  plns  de  Vin  & 
**comment  ii  regoa  par  Xl  ans  9t 
"demoura  de  luy^  tme  lieUe  fille. 

•»A« 


yAn  ilevaht  dit  MaUire  BatuTn  Te. 
i.nott  Mahouief  IbuTelit  &  en  venant 
'»,'&  en  demdnrant  iiic  k  grerifl  fts 
'c  Ibuoyt  moult  de 
,poiit  iaq|uelle  cbofe 
t.pepferent  'a  'occite 
h  cTligoireet  leun 

. ^--Jt  nne  nuyt  come  9k 

j.fflireift  (JreTii  de  longues  (atoles  eh 
'>,qnOi  le  oedut  aToit  tenu  lcur  fnii. 
„Ilre  Comme  ils  fcgatdaireal  leoc  mal> 
i.ftte  enyTrd.  Us  ocirrent  de  Jefpee 
fMahomet  mtsciies  1e  Saint  homidb 
„celle  nujrt  &  mfereta  fus  a  lenr  mal. 
.■Ihe  niesmes  qnds  eftoyt  alFolId  de 
',.ttop  grant  yTreffi  &  aroyt  ocds 
;,,foii  ibaiilre,  &  au '  iriatin  comme  Ma- 
..homet  91U  le  Saint  homme  podt 
»ptendre  Congie  &  dire  adieo  il  le 
«trojrta  mon  &  Kt'  forment  traiRis 
».&  coibmehca  a  querir  les  mordrieri 
„&  comme  les  cdmpaifnoiiE  le  repriH 
„fent  coiiiAie  couppable  du  me%it 
i,II  ctjida  que  ce  fiift  dmV  ce  quils  di- 
„fo Jeht  ■&  cc  que  ils  aToyent  cOi  jm 
■,,cdle  rinyt  tU  a  propre  Efpee  fan- 
"^  „gl»n« 


G.  Stt 

,»glant  &  nuntdift  le  yrroignes  &.  le 
MViB  qui  e(t  caufe  de  riTrelTe  &  auffi 


ift 

^,ittief  aii  dudit^ivpelrfQl  &  <|i:im(  il 
^fat  9iprt  il  ne  iailTji  ml  hoit  fors 
Hiine  ^  qoi  ot  nam  Fatema  qui 
>,moorBt  apris  fon  Pete  le  Xi^  jout 
H0  Gomme  atticans  4itnt 

k.Le  preolieit  chapitre  da  preiniet 
»»Saecefiettr  aprih  MiAomet  eeft  af» 
»l&foir  Rotert  foabs  l^quel  eoma  - 
titatMti  a  eftre  aer^o  1«  Regne  xies 
»,Araboys  mais  Ethyope  demoura 
tjbubs  I9  Chreftiens  entTe  IdKjoils 
^la  SHgnei&k  iut  divifee  caf  Dio& . 
>,0Qre8  le  Patriarche  fuk  icoodeinp* 
k,ni^  cotamie  i&n^lf^  Bc  lors  le$  Sar^ 
>.rafia8  commencerCnt  a  vaincr^ 
j,eontre  1«8  Chreftienr  «loi  eftoyent 
todfcvif^s  i&le»  contraigcioygnt  a  ¥6». 
i^ier  la  fojr  de  JefuChrift. 

;^Le  Vli  Chapitre  comment  Ui  A- 

kiraboys  que  les  Chreftiens  ayoyent . 

»iappell&>  en  ayde  en  la  cit^^^Ale- 
~  toXaiidre  contlre  les  (rireux  qai  tfil 
.*[  «.avovent  chaiK  tofl  direftiens  i)ait 
.,>,quif8  orent  viaoitd  aVec  les  Chte» 

ftfticns  contrc  les  Gregoys  retin*., 

T  »  ttdrent 


29% 

Mdreot  a  Mibt  trifteffement  la  Sd« 
•tgneone  de  h  dt^  &  conftreindi* 
«treot  les  Chreftiens  Egiptieni  de  1« 
»»cM  d'Aleuadre  a  fenrir  a  eal^& 
9»a  eftre  leors  tribotaires  |cifquet  a 
^  Maojourdhuy. 

,,Le  yiL  Qupitre  comnieat  pui£* 
t»que  la  dt^  a Alexandre  fut  prinfe 
^^qui  eft  chief  d^Egtpte  fiit  prinfe 
:  «^des  Arraboys  h  d^  de  Gadi^  par 
.  ttbataiUe  oontre  let  geo^  Hertoie 
ttempereur. 

Ml^e  VIIL  Chapitre  du  fecondSuc- 
Mcefleur  de  Mahomet  Gomar  qui 
i,prift  Damas  qui  eft  le  chief  de  So- 
,»rie  par  bataille  contre  la  gent  He- 
^rade  Empereur. 

tfOrt  mourut  le  premier  Succefleor  d« 
t,Mahomet  duquel  eft  dit  devant  i)oil 
ttOt  a  nom  Bobert  qui  tintle  )ieu  &  la 
t»Seigneurie  deux!  ans  III  mois  &  XX 
t«jours.  Apr^  lui  vint  Gomar  le  fila 
ttHelyafdas  fecond  SucceflTeur  &  hoir 
tide  Mahomet  puis  quH  fiit  confetme 
t»eti  la  Seigneurie  &  on  Regne  des 
^  ffAra. 


^9$ 
Jhmt,  6.  SicmB. 

», Araboys  viot  ou  quint  an  de  fon  Re- 
.  »4^e  a  oft  de  grant  multitude  affie- 
«•gier  Damast  mais  Herade  l&npe- 
t»reiir  des  Romatns  qoi  lors  demouroit 
••en  b  dt^  de  Hamore  en  la  Terre  de 
f^Bnaik  oyt  que  Damas  eftoit  affieg^ 
»,&  fe  traift  en  Antiocbe  mais  fon  BaiU 
»»lif  quil  avoyt  iaiffye  a  Damas  ne  fift 
•,pas  loyaulment  fon  devoir  ne  n'oft 
Jouftenir  les  fouldbyers  par  denes 
»fouldres  que  Herades  luy  ajroyt  en« 
vpye  lequel  bafllif  eftoit  nomm^ 
Manfor  &  fut  P^re  au  noble  Theo- 
.  »tl0gien  qui  fpt  appdl^  Jehan  de  Da- 
r  ••mfit  ne  ne  mift  cuce  a  layde  ne  a  la 
,  «vgarde  de  k  dt^  pourqnoy  les  ofts  & 
9,le  ioft  de  luy  de  chay  &  la  cite  de- 
^. .  ••moura  djegacnie  de  defenfears  ainfi 
j^par:  la  trichede  &  par  la  trayfon  da- 
.  ••dit  baillif  Manlor  fut  la  dt^  de  Qa- 
«^rnas  prinfe  &  la  tiennent  encores  )uf- 
"  t»ques  aujourdhuy.  Quant  la  dt^  de 
»Da:^as  ot  ainfi  eft^  prinfe  qui  eftoit 
4i<^e  la  chief  deSurte  lEmpereurHe^ 
••racle  a  douleur  &  a  pleur  retouma 
••a  Cqnftantinople ;  Iprs  dechey  la  force 

T  }  ..ar 


\ 


9% 


>$4 


*^&  te  hom  de  lEtnpir^  chrefllea  91CC 
'grant  ocdGoo  &  fbt  eflSiulci^  Ioipo« 
'foir  des  Araboys  &  ftit  dle?e  eii 
'grbiit  jorgueil  Gomar  qui  eftoit  zp- 
'pell^  fils  /fadSsr  eftoit  eii  ^rde  « 

^mook  die  Yertns  8c  d?  vidoir^- 


"1 


99 
93 


Le  DC  Chapitre  de  l^flaulccmenl 
du  nom  de  Mahomet  qui  eftoit 
dit  Mef&ige  de  EMeq  A;  qqi  ne  jb 
'Miroyt  i\  eftoit  ocdi 

^Le  X  Chapitre  comment  par  cer« 
'^taines  convMances  les  Arrt)0)pa 
-  ^en^ercnt  tn  Jeriiialem  &  cooi- 
^^ment  ils  ^irerent  «0  T^mfrfe  de 
^Diane  8c  ne  vouldrent  adourer  aa 
''Temple  Conf^ntin  A  conmient 
^'ils  tiennent  maintenant  Jemlaleni 

'  ^CQiitre  les  oomrenances  ^  le  Twrt 

,  '^le  de  notre  ^igneur. 

'Te  XI  Chapitre  comment  apr^  ln 
,  ^prife  de  Jem(alem  fUreQt  pris  lea 
"aultres  Royauhnes. 

'^e  XII  Chapltre  coBimeikl;  HeRk 
^  *'d«  l£iQ^iir  fiit  Qc^  dcs  Anu. 

**boys 


^%$l^ 


''boy<  Sc  prins  ie  Royinime  des  M»- 
^cabitei  qui  eftote  dei  Crefttens. 

99i 


«>. 


•ft 


Or  fut  ellea  ung  aultre  en  lieu  d^ 
^luy  CGomar  Ji  &  ot  nom  Gothm^ 
^•Ermaa  fils  Efau  ou  XXIII  an  de  He- 
racle;  en  celui  tems  fut  occisHerade^ 
^&  fot  fiiit  fon  nepveu  empereur  quji 
bt  nom  ..••.,  ou  tems  duqud 
fe  ellevaun^auItreDuc  des  Araboyp 
qui  Ot  nom  Haly»  celuy  entra  en  la 
Terre  Moab  k  1a  cofte  de  Damas  yer* 
Midi  &  prinft  la  renomm^e  cit^  dp 
*^osre  &  toute  la  Terre  des  Chref- 
tiens  qui  jadis  eftoit  dit  le  Rbyaulme 
Moab  Sc  des  fils  Amon  bquelle  eft 
encores  pleihe  des  Chreftiens  foubr 
^gets  )l  la  Seigneurie  des  Sarrazins^ 
*'ainfi  fut  feit  que  en  Tan  que  Hcrade 
print  Pempire  print  aufli  par  Maho* 
met  le  peuple.  des  Araboys  a  avoir 
,%fts  &  empire  en  b  Seigneurie  en  la 
'*Terre  d^Egipte.'  ^^t  XXIIll  ans  d?- 
yant  dids  Jiiy  did  Heracles  Sc  les 
Chreftlens  perdifent  fi  Egipte  &  tou« 
te  la  Terre  que  Dieu  avoit  promife  a 
Abrabam  quand  il  dit  bn  XV  Ch^pi- 

,    T  4  'Vc 


*3f 
9$ 


■99 
99 


-  39 


19« 
Jlbm,  '  A  SuA 

I  »&__     A:.     C*m.^m.Cm.„  'iOaJVtt     T\m>M     ^OItflT 


'je  a  toy  &  a  ta  femence  des  le  fleoTO 
'd'£giple  jufqaes  aa  gnmt  fleave  Eo^ 
'fratre  &  les  Ciaiens  &  les  TlienvicsBS 
'&  les  aultres  qae  naUe  nen  ne  lear 
'en  revnift  de  Seignearie  ne  de  pai& 
'fence  &  eft  merTeilieare  chofc  a  es- 
'bahir  aux.  fages  m^mes  que  le  fils  de 
'Agar  la  ferTe  (|Di  fiit  hprs^gettee  de 


»'( 

»*l 

"i 

•♦l 

."1 
»» 

**ia  Maifon  Abraham  arec  fon  fils  ao> 
'*quirent  en  XJCIIH  ans  ou  en  XXX 
**plu8  grant  terre »  ^  plufieors  chofes 
**&  puis  qae  Mahomet  fe  csteva  qoe 
"le  fiis  ^  (a  firanche  qoi  font  les  ongB 
**&  les  fik  4e  lehru^em  en  mil  ant 
**qui  oncques  ne  pqreQt  la  di^  terre 
**promife  acqnerre  ne  aToir  fi  qne  iana 
'*caufe  de  grant  (aniiaQce  ne  dift  pas 
**noftre  Snre  Abraham  qoi  pne  poot 
**I(aac  au  XXVIl  chs^pitre  deGenefis 
"fur  Ysmad  &  efiaalde  &  rent^ ;  Je 
**le  beni^y  &  molMpIi.^ray  moolt  *.  £1 
"engendra  dore  douQ  gtant  Gent 
**quelles  gens  &  combien  grant  &a 
''eft^deTantAbhomct  &  quant  Dncc 

**yeft 

•  Abralam  &  Ifmael  hlc  nofter  pro  Ifeat  «i 


*97 
a.  Sroil» 

^y  efl  cfi  apr^  les  XII  queooftrt 
99 — ^ i^  ^  quantes 


'99 
99 


&  qoantes  l^eiix  deferts  elle  eft  eoi- 
ply  babitaos  ea  toutet-ne  nuUe  efcrip- 

'^re  ne  rwonftre  ne  nnUe  langQQ 

*'ne  le  raconte. 

''Le  XIII  Chapitre  comment  apret 
^la  mort  Mahomet  les  Arahoya 
brent  quarante  8c  deux  Dncs  oa 
Cah'phes  dcfcendanti  de  Mahomet 
apres  lefque]&  dit  Mahomet  que  la 
Sefgneurie  des  Sarrafihs  muroit  ft 
"charoit  &  comment  ils  vmrent 
contre  les  Sarrasbs  8c  que  Char^ 
lemaigne  les  en  bputa  hors. 

''Le  XIII  Chapitre  (NB.  ce  devroit 
^'eftre  le  XIV»  mais » comme  lon  ne 
^trouye  point  de  4^  Chapitre  lea 
''chofes  ibflt  remifes  en  ordre  id.) 

'^Les  Sarraflns  priferent  le  Royaumo 
desMalorgues  ft  le  Roy  dArragoq 
les  en  getta  hors  apres  prirent  le 
Royanme  de  CedHe  &  Robert  le 
Duc  de  Normandie  8c  Frederic  Luy 

''fimpereors  &  en  getterent  hors. 
•  T  f  ''Lors 


99 
919 
99 
99 


99 
99 


99 

991 
99 
99 


y 


f9 
f» 


mmmmmmmmmmmmmmmmmBsaeaemmmmmmmmmmmmm 
iHmm^  A 

,*'Lors  fe  prennent  a  la  Mer  &  pren- 
^nent  les  bles  &  acqnierent  MsdUor« 
''goes  lefqnels  ce  apret  ce  Jacqiies  le 
?*Roy  d^Arragon  recoam  .&  ainfy 
conquirent  prefque  toutes  lei  Isles 
qui  font  entour  Auffrique  &  Europe 
*^&  vinrent  a  lisle  renommee  &  rtche 
*Me  Cecille  &  b  Cit^  royale  qui  eft 
^Mide  Panorme  la  defcendirent  &  la 
prirent  &  prefque  jtoute  Tisle  fors- 
que  le  port  de  Mcfchines  &  pen 
d'aultres  lieux  Q  garnirent  les  cites 
&  cba^eaux  &  les  montaignes  que  ils 
avoyent  coaquif^  Sc^  les  tindrent  juf- 
ques  au  teuu  des  Normahs  desquds 
eftoit  Ducs  Robert  Guifcbart  qui 
contre  les  Sarrazins  cpnquift  la  Cit^ 
•*Panorme  •  .  .  ,  ' .  .  .  maisf 
ilnepot  avOir  lesmbn&ignes  (1  de- 
mourent  tousjours  les  Sarrazins  juf- 
''ques  an  teqis  de  TEmpereur  Frederic 
qui  par  Barat  fe  iEift .(  fi )  lenr  amy 
quil  croya  quii  fuift  Sarra^.in  mieulz' 
que  Cbreftien  car^ils  ^royent  quik 
.'•guerroyoit  Tesglife  tu  fop  pooir  ^ 
''les  amoyt  comme  ^n^i^S  ce  Frederic 

'^commt 


f9 
f» 
f» 
f» 
ff 
ff 
f» 


ff 
ff 


ff 
f» 


,,comme  il  vit  le$  Sarrafins  plois  paif- 
^ifans  de  foy  fi  comme  ceolx  qoi  te^ 
^«noyent  les  montaignes  &  les  fots 
lieox  ceft  afavoir  eahtz^  Aguifrciu 
ebafteau  Jtban  &  Metarepan  &  Its 
aoltres  fhrs  lieox  fit  femblant  de  voo^ 
loir  tenir  feile  emperial  &  honnoriDr 
4,fe8  amis  felon  fa  Royale  Magefte  doot 
«sceol^  fe  repotoyent  eftre  amis  qoi 
ibrent  a  celle  fefte  joyeufement  par 
le  mandemcQt  de  lEmpeteur  totis 
jyceolx  qoi  mangeoyent  forent  prifis 
qoi  eftoyent  Capitains  des  habitans 
es  montaignes  lors  leor  dit  amiable- 
ment  &  commenda  qoils  oftafibnli 
•»toos  les  biens  qoils  vooidroyent  tot^ 
„pofter;dE  moota0ent  tfL  ne&  &  en  al* 
^slaflreot  9  lejiirs  Sjarraatins  en  AflSriqoe 
„cil  qoe  y  demooraft  fi  Roy  deGeciUe 
tȣois  compaigooa  nol  avoirjion  char^ 
itgereot  ils  les  neftdes  biens  dieos  eir 
»»]a  Terre  &.  €omne  les  Mariniers 
vooIfiflTent  donner  leors  voiles.amc 
ven^  Sc  Capitaines  qoi  ^ftoyent  ja 
^montes  en  nefs  fiirent  rappellcts  Si 
^lempereur  leor  4ift :  Je  voos  aymo 


9» 


99 
•9 
9S 


99 
99 


«•ne  il  oe  ai'appartient  pas  de  Udffier 
•»aiQ(i  fe8  amif  »Q  alTeinblez  toote  voftre 
»,gent  qui  demoorent  en  Tlsle  Sc  ve-  * 
i,nes  avecqoes  moy  en  piUe  (PouiUe) 
p,&  la  je  voQs  donneray  terres  &  pof- 
MfeflSons  meUleors  &  plus  iarges  & 

[  a.ainfi  coQvint  eftre  fiujt  ii  qoe  ll  re* 

.  ••tint  tOQS  les  biens  qne  Us^  caydoyeot 
i^emportcr  avec  eQbt  $c  les  ameiia 

^  t*tOQs  d  .  t  *  en  PiB^  &  de  la  le  mont 
p»S  MicBiel  qai  eft  appeU^  Gargos  leor 

.  •»a(Bgna  la  cite  qoi  eft  dide  Troye  et 
•,Ia  leor  donpa  et  ils  la  rediffierent  et 
t»y  habiterent  et  fpnt  ores  plus .  de 
«t^ooQo  Saqrazins  qni  fQrent  jettcs  de 
wCcciUe.         . 

>Le  XIIII  Chap.  comment  ksdits 
iSarrazins  vinrent  par  Meren  Pro- 
vence  et  pHndrent  les  &t6&  des  & 
,,et  d'ArIes  le  Bbnc  et  en  furent 
«tchaffies  par  ce  Charlemaigne  par 
,>bataille  et  les  fepQkQres  dbnnees 
,;de  Diea  aox  Chreftiens  en  Erle. 

,.Le  XyChapitre  de  Pcftat  «fes  Sar. 
Mrazini  depnis  que  le  Benoifl;  St 

ttLoyi 


t* 


301 


rN 


Mmk  G.  SteulL 

»,Loys  ftrt  prins  par  eux  &  com-.     , 
'  ,»ment  lorsf  fut  oCoilt  Soudan  qoi 
^  ,,fat  le  dermer  de  la  Lignee  des  A^ 
-  »»raboys  &  de  Salebadin  &  fut  elleti " 
\.xxiig  Turquoys  &  le  Regne  ttanS'^ 
•  ,>port6  des  Araboys  aui  Tiirquoys  ' 

J!an  ik  gracc  M  CC  LIIL         ^ 

»,I)eLt(rae  ()9n$:gpci  de  MahQqHrt;& 
^»des  Sarrazins  &  de  leur  veniiQYVfiQt^ 
^5&  de  leur  eslargiflement  poni:  caufe 
.»de  briefVet^  foufiifant  lesdftes  ch6- 
^,fes,  m»s  bn  eft  ii  dlre  de  rdht  ou 
9,Ies  Sarrafios  fdnt  ores  8c  fureht  Jadis 
9,6a  tems  que  le  glorieux  Roy  de 
^France  ^nt^Louys  yint  de  ^urle  en 
^^France.  IHincqoes  l'an  de  tfotre  SP« 
»,M.  CC  L.  le  )de?antdit  Roy  de  Frati* 
9,ce  fwff^  teim  4es  Sarr»in»  par 
»»XXX1I.  jotirf  k  en  la  iiu^^  jonr 
^,$nfuivant  quil  deyoit  yflGbr^dcL  Imirs 
^«pNiins  par  «ttaiio*  lerm^e  faffemfole^  . 
^^irent  li  aoMranlK  qui  footMiniffi  cottnDc 
^.cpntes  ^  cap^nes  des .  Ofts  &  oc^ 
»,qrcnt  leur  Spudan  qoi  eftok  appell^ 
^«l^eiehei  iVfahadin,  cil  fiitlff.dernia. 
•>de8  Roy  defcendas  des  Araboys  par 


3o4 


»la  Lign^.Salhadin  qai  jeaa  B01&  Un 
k,Chreftiens  du  RoyaamQ  de  Jerufalem 
„&  coftquift  tout  le  Royaume  det^ 
kiClveftieDS  fors  ouil  «d  Tciple  &  An« 
Mtiodbye  &  ^ana  ie  ^udan  fnt  ainfi 
„occis  sWemblerentX^XXVU  Ami* 
k,raalx  &  jsUearent  .un  Xnrquoys  qui 
»,e(toit  nommi^  Afekebnebei  ce  fut  le 
i,pr«m{er  Roy  qui  fot  de  h  Ltgne* 
»,de«  Tflrqaoysv 

„Le  XVl  Chapltre  odmmtqt  le>rd. 
mier  Soudan  fut  ocds  &  le  fecond , 
ufQn  fils  prins  &  foteitt  deux  Sou> . 
.  »^dans  defqueis  Tun  fe  alia  8Tec  les 
^Chreftiens  &  poui:  ce  fat  ocds» 

»,Qjiaad  h  ftegne  foe  traiislati^  de«  • 
»,Arab6y$  dt  Turquoys  l'ao  de  nobe 
»,Ss».  M.  CC.  LVltt  qne  te  Stint  Roy 
»,Lo)^ '  de  Phuice  sW  reptkra  de  Surie 
i,oe  premier  Roy  des  Ttit^aoys  ves» 
Hqott  par  V-  alis  A  flat  efteint  en  baitl 
»,psr  fa  femmrapres  cduy  r6gne  fotl 
»,fils^  fut  nommii  ElaiMfor  par  ung 
»,aa  leqodibt  pris  pi»  ung  Admirai 
Hqoi  efloyt  «ppell^  Si^fpMm  Cdcei  ft 

i}le 


Je  jeda  da  Regne  &  ofta  le  Goa» 

^vernemeot  &  fut  fait,$<Hi4w  dE« 

^jgypte  &  fot  appelle  Melchenaei  & 

^^comme  cealx  Airent  en  £gypts,6f 

^^^euji  ofque  les  Txurtafes  eftqyent  ve^ 

.  ^^nm  eq  la  ProyinQe  de  GaUUee  con» 

'  tttte  ks  Chreftiens  Sc  les  Sarra2ins  11 

»»viQt  isneUemeot  a  toute  la  chevaleri^ 

^udefy  vertos  aux  Chreftiens  qoi  ef« 

.istoyent  en  ilcce  &  eo  aiiattce  avec 

93eulx  &  quand  foo  oft  fut  refpofif  par 

^troys  jouts  en  la  cite  d'Acrc  il  s'en 

'i,ala  lor|  coptre  les  Tartares  en  GaU« 

«>1^e  &  les  bccift   &  vainquit  &  fut 

,,mort  lcur  Udc  qui  eftoyt  nomm^ 

i,Mathogoba.    En  cc  tems  feftoyt  Fre» 

5»te  Thbmas  Evesque  de  Betmeetii  1&- 

»»gat  du  Siege  Pape  en  Acre  qui  puis 

^fut  ffAit,  Patriarche  de  Jhemiatenif  & 

^^comme  ajpfe»  h  vidoire  le  Soodane 

^retourna  eo  JEgipte  a  Itti  ^nt  uog  de 

,,(es  Amiraulx  qui  a  nom  jBoudagar 

;,»&  lui  .«aoqndla  quU  tonmaft  aux 

.«^Chreftiens  en  Acre  &  print  la  cit4 

.,y&  euft  la  ifijSoire  des  Chr^ieos  fl 

^ycomme  des  Tartarcsj  mais  le  Soo<* 


.A. 


|a+ 


nila  nm  toolnt  garder  li .  .  .  .  * 
'  „b  ioy  aux  Chteftiatt  ne  S  confaiA 
„pafl  parquoi  le  dit  Boudagar  fe  rebci» 
„le  contre  fon  Seignenr  &  l'occift  ft 
„priDt  ie  rcgne  &  fut  fait  Sondan  & 
„an  nom  Melchenacfael  Bondagar  Ca- 
„pios  qni  encores  regne  tont  ^l  on 
•  Mpays  de  Mafaomet  &  avoyt  ja  regn^ 
„X1I  ana  qnant  le  dit  Prere  Tfaemai 
„le  Patriarciie  Tint  en  la  Terre  Sanit& 

„LeXVIIC  tle 

„Soudan  qni  otte 

~  MSeignenr  K  ou 

itqnel  iut  efc  Buffi 

„occiftXIIU  n& 

„CCLXXX  fea 
„Conditioni. 

nti  Soudant  en  dienlate  n»  fe  tik  k 
„doit  dite  ne  fembla  pas-ploc  petit  de 
„Jnlet  Ceiai  he  en  midice  mendrc  de 
■  ..Svffm  (Ncron)  &  avoyt  ja  conqni» 
„ciaq  regne^  efquels  icAlx  tegnoyt 
„ceft  aHivoir  ic  Regne  d^Egipte ,  le 
■■  „Regne  dejem&lcm'qnt  Bit  jadlsDa- 
'  »vid  k  Sdomon ,  le  Regne  de  Snrie 
„dont 


5of  

>.d(ii«  Daain  eft  k  diief,  fe  Regne 
i.de  Halape  (Mep)  en  b  terre  Demci, 
i.Ie  Rtgne  des  Araboy»  qui  rut  jadia 
..Moab  &  dei  ffls  Amon  li  commt  Hft 
».Hetode  pour  c»  qtte  aolcuii  des  Ara- 
'"^^  ■"  ■*""  ^°<"^i"  i)ui  fuft  appel- 
,.1S  Roy  00  Sondan  eftrapa  tonte  b  fc- 
>.mence  Royal  ceft  alTaVoir  de  Salha. 
>.din  ,  iaiflk  apres  la  mort  XlIH  fib 
..RoTs  que  cift  tna  fiit  a  droit  ou  a 
>.tort     Cydereso 
>.res  Aniiraox  &  y  a 
>.par  II  par  lil  par  ] 
»comm«  il  feignoyt 
tolent  occire  &  deux 
»fonb«  B  grant  creii 
uatteralamaifonde 
k,ter  k  Paatre  ile  tnc 
>,ani|,  a  pource  queilToitctaiill  de 
>,ton«  il  coan  par  dirtra  litux  en  ha- 
>,bit  mni  avec  pon  de  gent  einq  oD 
>.fept  &  qnaid  on  cnide  quil  foyt  en 
..Eglpte  il  court  par  Aife  ou  pat  ail- 
>.leors  II  qoe  poa  de  gent  ou  nul  nii 
>.penlt  ravolt  oull  fet  en  la  compai- 
«iPTc  fottijai  Injf  fl«n  &  fe  il  eft  tn. 
V  ..la... 


n 


meaBsaBMBap 


Mmi*  ff* 


9» 
•• 


la  .  .  •  .  yea  oo  CQgnea  il  ne  vcnlt 
pas  qae  on  dye  que  ceft  le  Soa- 
dan   ne  qae  en  lamente   nuut  fe 
»^taife  &  tiegne  les  yealx  dos  tant 
»,qail  foyt  paflif  ^  mie  n'ofe  dire  c^eft 
le  Sondan  ne  oa  il  eft,  car  il  fift  oo 
cire  an  meafeureux  poar  ce  qae  il 
t,eftoyt  defcenda  de  fon  che?al  &  Ta- 
voyt  honnoor^  &  genoil  flechy  & 
chief  endin^  qai  eongnoiflbit  qae 
cfeftoit  le  Soudan  qui  ainfy  aloit  a 
pou  de  gens  &  laifla  paifiblement 
aler  les  compaignons  de  celuy  pour 
que  Us  ne  le  cogneurent  pas.  Si  fe  ap« 
«»pareilloit  une  fois  occultement  pour 
„aler  en  peterinage  au  fepulture  Ma- 
»,homet  a  Mefche  ung  grant  Admiral 
^fon  priv6  Sc  amy  vint  a  loy  en  reve- 
rence  luy  priant  que  fl  print  ia  fuite 
en  fi  grant  pelerinage.     £t  le  Soa- 
dan  relpont  dont  es  tu  (d'ou  fais  tu) 
9»que  je  vais  en  pderinage  ?   £t  Iny 
«^mefcheant  refpondit  Sire  Jay  enten- 
»,du  que  telle  voye  voules  yous  fidr& 
tsEt  tantoft  par  ifccommandementda 
„Tyrant  il  fut  men^  an  march^  oo 

^eftoyt 


ft 

19 
91 


f9 
f» 
•f 


|o7 

^^eftoyt  b  plaa  grant  aQTtJtiblie  du  pea- 
^iple  &  lay  fift  coopper  la  teftfe  de^ 
^yitnt  toas  &  fiit  cry^ ,  de  telle  peine 
^,eft  digne  qai  enqaiert  les  fecrets  da 
oSoudan.  Ceft  Soodah  donne  vod* 
>,lentier8  fa  foy  Sc  jare  &  promet  St 
nne  lay  ckaalt  de  garder  fors  tant 
ttcomme  il  luy  plaift  Verit^  veult 
^strouver  es  aultres  &  h^a  konte  de 
i,faulfet^  leftre  eh  luy.  tl  fe  gloritib 
t>en  tehommee  en  puiltahce  &  fe  de« 
^^lite  a  furraloir  tous  aultres  &  eftrft 
orenomm^  de  Valoir  fur  tous.  II  pre» 
Hfche  que  Mahomet  fut  plus  ^nt, 
y^mais  il  fe  y^nte  fouvaAt  quMl  a  &it 
^tplufieuit  grans  chofes.  U  defpite 
;»noftre  chevalerie  &  noftre  puiltanc6 
^;&  dit  \  Le  Roy  de  Prance  eft  vena 
^tCDntre  nous ,  le  Roy  d^Angleterre  & 
>,de  Normahdie  &  te  Empereur  d^ 
t,Rome»  mais  ils  font  paftSs  comme 
»»les  hues  meul^s  par  le  vent  Viegn6 
9»le  Roy  Charles  &  le  Greu  &  le  Tar- 
i»tarin  nous  enrichirons  du  leur  St 
Maorons  gloiri  en  bataille  comme 
Mninquetkrs* 

Va  -nU 


m 


..1 


Jftm  G.  SenM. 

Jjt  XVin  C3ttpitrc  comment  lc 

,Roy   cPAnglctcrrc  fiit  nai^    lc 

g^Hault  afli8  a  rinftancc  do  Soodan. 

.Qpant  lc  Soodan  qoi  contrc  Mefs. 

^doart  nc  povoyt  par  force  nc  par 

,hoac8  furvaloir  qui  cftoyt  vcnn  gar- 

,dcr  la  Tcrrc  Sainte  avecqucs  CCC 

^Chcvalicrs  foudaincmcnt  &  &ns  eC* 

^perance  que  on  en  euft  appcUa  uiig 

,,Admiral  &  Iny  enfeigna  qui  fe  fift 

^zmj  a  £doart  &  cnnemy  &  traitrc  dii 

^Soudan  &  ceft  Admiral  ot  fi  grant 

^amitie  au  S^  Edoart  qqe  toutes  les 

^foys  quil  vouloyt  il  entroy  t  a  luy 

,fiiins  point  de  doutc  fi  quc  il  advint 

»quc  unc  fois  y  entra  &  quant  il  (c 

itroova  fcul  avecqucs  lc  (qal  Latinier 

Xen  plus  prefent  y  ferit  ce  Sgr.  qul 

^eftoyt  fon  amy  Edoart »  mais  quant 

,ii  fc  fcntit  feru  a  mort  il  faillit  fui 

,par  h  vertu  de  Dicu  &  ferit  ceft  en- 

^ncmy  dc  fon  coufteaux  mesmcs  ci^* 

.vcnim^  &  loccift  &  apres  peu  dc 

Jours  contre  toute  Pcfperancc  de  £» 

,amys  &  de  fes  phifidens  fut  cur^  & 

^fpry.    Lc  Soudims  cft  trop  dcsdaf« 

»,gncux 


.»1 
»>^ 

•»1 


30^ 

G.  SicmlL 

gatta  contre  les  noftret  &  dit  qoili 
oe  gardent  pas  la  foy  ne  la  yerit^  fi 
comme  les  anciens  Chreftiens^  &  qoi 

i,farent  renomm^  &  puiflGins  &  leori 
pronve  moolt  de  vicei  &  de  pechei 
qoe  il  blasme  &  het  &  voyft  le  fefta 
en  leoil  dei  aultrei  mais  il  ne  royt 
pas  le  grant  tref  qui  eft  oa  fien  8c 

,»afierme  qoe  fe  ils  euflent  rendu  toui 
les  prifoniers  Sars  (Sarrafins)  fi  com* 
me  il  ^ftoyt  appareiUi  de  rendre  les 

»>Chreftiens  &  fi  comme  fi  avoyt  eft($ 
promis  dun  part  &  daultre  fl  n'euft 
.mis  armes  contreulx  mais  concorde 
Sc  fermes  paix  y«fiift  ne  neuft  ja  eft^ 
h  mortalitd^x 


»9 


f» 
f» 
f» 
f» 


f» 
f» 


f» 
f» 
f» 


f»< 
f»' 


Xe  XIX  Chapitre  comme  ledit 
^Soudan  ne  foofifroit  point  en  It 

ttSe^e  ne  Taverniers  ne  folei  &p 

i»mes* 

UCeft  Soudan  blasme  vin  &  foles  fiun- 
i»mes  &  dit  que  ces  chofes  fi>nt  lea 
Mpuiflans  hommes  elbre  de  poure  cueur 
9»&  les  apouriflent  &  aneantiflent  fi 
ffqoe  ja  par  f  ans  par  Ja  vertu  de  fon 

V  3  fba» 


n 


*«« 

,»bto  n^  traav^  taimnit  de  tia  tn 
t^Teric  qoi  hiy  IbyC  foi^jade  oe  lien 
,»de  folet  femmes  ne  nol  DV>fe  tib  boit 
ptre  fi  ce  n'eft  en  larrecin  A  qoant  oi| 
^,l07  difoit  qoe  cet  devancicMrt  IbkK 
t,yent  tenir  6000  hemaiet  du  trefof 
^foi  efkoyt  coeiUy  do  mapch^  00  de 
nhi  Ferme  do  Vin  ou  det  foliei  foom 
mes  U  refpondoit  Jtym^  mietibt  a« 
poo  de  Chewlitrs  chaAet  A  foobrti 
,,qoe  piofieors  coochi^  par  femmet 
^qoi  plof  foQt  cherakreu  en  hixoret 
,tque  en  Man  le  diea  des  batattlet  & 
^pfais  font  pieox  a  vin  qoe  a  fobrieti 
3 1<^  mariage  ft'i^  IV  femmea  de^ 
,,qoelies  h  quarte  eft  chr^lieDoe  Joo* 
i»YenceIle  d;An^odie  &  la  ayeiQnf  fftrw 
ittoot  avec  fox.  II  cpounande  cotk»* 
^bines  f  voh'  ^  condympQe  p^e  coo^ 
,ttre  nature.  U  commande  qne  fes 
Sougeds  vivent  juftement  &  en  paix 
9c  eft  6Ybnible.  wm  ChreilieDS  qui 
«^font  fes  fobjeds  mesmement  aox  Rtk 
Mhgieux  qni  ibnft  ou  Mont  de  Siffmy 
p,8c  en  aukres  lieux  de  foo  Bnipire  & 

iidelcnaiQCQC  tantoft  leon  choies.  ft 

•tabro- 


•9 


. 311 

Mabregeot  leurs  phit  ft  Toulendert 
••&  honaoiire  fes  Rdigieux  qai  font 
Mappell^  Ticaca  entre  lesquels  il  7  ea 
ftOt  ang  qoi  ienroyt  a  dyablerye  non 
»»paa  a  Oieo  qui  eftoit  nomm^  Forbe* 
^rit  &  Codre  &  atojt  fi  grant  grace 
•»Ter8  le  Soudan  quii  eftoyt  appeU6 
•tfon  prophete  loyal  mait  trop  gran- 
^dement  guerroyoit  les  Chreftiens  & 
•^les  Jai&  A  la  fin  fkfojfegrajja  fut 
•^muee  en  indignadon  et  luy  fift  le 
••Soudan  les  yeox  crever  et  puis  mou- 
••rut  de  crudle  mart  — —  Se  Soudaa 
•»pourroyt  oioult  pia  fiure  aux  Chre£. 
^•titQS  qoil  ne  fiiit  mais  le  touC  puiflant 
9»refi»ic  ia  pniflaoce ,  car  aulcone  fott 
••donne  il  poTotr  et  non  paa  voulent^ 
••et  le  contraiiT  a  moub  de  geos  cat 
••plulienrs  dtAs  da  Chieftiens  et  moult 
•ftde  chalcaux  porroit  il  prendre  fant 
•^contredtt  fi  compte  et  &cbm  .~<-  oa 
p^armUra  et  Mergatur  ou  pav  aveoh 
••ture  Jtyr  et  Triple  fe  bien  fe  vouioyt 
••efforcer »  mait  &  comoie  il  dit  il  ne 
••veoll  pas  grever  les  Chreftiens  a  fk 
•tdebonoairet^'    comment    q^ik    eii 

V  4  ,»foyent 


A/       ____^    *'^- 


Jfmm^  O. 


1» 


9$ 
•9 
99 


foyent  dignes  ne  poortant  les  Chres* 
tiens  A;event  bien  quils  ne  defirent 
^ien  tant  en  b  fubge^on  comme  bi 
t»citc  d^Acre  qui  cft  le  refiiit  de  tom 
ttles  Chreftiens  dont  aulcuns  des  noC« 
t,tres  devinent  que  il  fiunt  amer  lea 
Ctureftiens  pource  que  la  cit6  d^Aere 
ne  ayt  de  iui  bonne  opinion  et  quQ 
en  temps  par  barat  il  la  puifle  pren^ 
^dre  et  tenir  et  ce  ont  revdM  les  Sar« 
^rafins  aux .  Chreftiens«     Celuy  Sou« 
„dans  femble  eftre  moult  devot  a  fon 
»»prophete  Mahomet  a  qui  fepulcre  il 
^na  pas  ^t^  content  d^aler  une  fois 
dont  il  luy  eftoyt  advenn  en  tour  U 
fefte  de  la  benoiftc  Magdakne »  fe-i 
conde  foys  en  Fan  de  noftre  Sq^. 
M.  CC  LXXIIL  queces  chofes  fo. 
•»rcnt  efcriptes  et  en  ceft  an  ficonmiei 
9,le  fage  aftxonomien  Sarcafin  dient 
9»il  doit  morir »  et  apr te  &  mort  fonr^ 
^dra  ung  auhre  Turc  qui  dedans  In 
9,fecond  an  moira »  et  apr^  ce  fe  doife 
,»ellever  la  Seigneurie  de  Jefuschrift  et 
,,le  figne  de  la  croix  eftre  eUcv^^efe 

ticftre  port^  par  toote  Sudc  jiMflJISi  « 

uCe&r« 


$9 
99 
»9 


313 


»»Celkre  deCapadoce  etlors  fera  gratit 
y.esmettte  de  peuple  en  la  Terre ;  de 
,»ces  chofes  eft  noftre  Seign^*  Coiv- 
^gnoKTettr* 

»tLe  XX  Chapitre  cooiment  la  foy 
»,des  Sarrafins  felon  les  Saiges  et 
^leurs  Livres  doit  finer  et  la  Tierce 
,  jpartie  deux  doyt  etre  occife  eC 
»ftlatttre  fooir  et  iautre  eftre  conver*^ 
,,tie  a  la  foy  Jefuchrift  prochaine« 
»,ment 

»»De  la  fin  des  Sarrafins  eft  devera 
),ceulx  jferme  foy  et  certaine  fcience 
ft^ficomme  Ik  dienttous  fiins  point  de 
9»contredit  par  le  tesmoignage  de  Ma« 
,^iomet  Car  Mahomet  dit  ainfy :  Ie« 
,jSarrafiflf8  commencerent  a  eftre  com- 
»»ine  Pl^Ains  et  pource  lenr  fiige  Glo« 
^,fe  la  parole  dide  dient  que  les  Sar^» 
„rafins  ddairont  a  eftre  quant  ils  fe« 
»,ront  devifes  en  troys  parties »  Pune 
»»partie  cherra  fur  l^pee  l^autre  par« 
,»tie  ira  fiiyant  es  defers  et  perira  et 
^h  tierce  partie  yra  a  la  foy  de  Jefn«> 
itCbriftt    Derechief  ong  des  articles 

V  5  nJi 


3^4 

* 

"k  croire  k  eulx  dtt  ainfy ,  la  fby  des 
^^Sarrafins  fe  elleva  par  Pefpee  qoi  eft 
''de  Dieo  aaffi  conime  il  dift  par  efp^ 
**conimenca  et  par  efp^e  finera.  De- 
'^rechief  une  ^ultre  article  dit  les  Juifs 
'^auront  leur  temps  et  leur  eftat  et  fe 
*^bufcheront  et  ainfi  Teftat  et  le  Re- 
''gne  des  Sarrafins  tresbuchera ,  mais 
^la  fby  de  Chreftiens  et  Peftat  durera 
'^ufques  a  tant  que  Jefuchrift  deflen- 
''dera  derediief  du  ciei  ou  il  eft  ores 
''tous  icy  et  arrachera  et  redreflfera 
''antechria,  Derechief  une  aukre  ar«- 
''tide  dit  eflfe  Tantechrift  en  leur  AU 
"coran  vaincu  fiirent  les  Romatnt  ceft 
"a  dire  les  Latins  et  l^  aultres  enten^ 
"dans  las  Grieox  qut  perdirent  kTer- 
''re  Sainte  ficoflifM  il  eft  dit  deirant 
"en  temsHcradoEmpereur  mais  ceulx 
^qui  fureat  TaiiKiis  vaincqi^i^nt  cnr 
"core  et  ftronk  tainqiieorsL 


'*Pautre  article  qoe  ral  ne  ay^  q^ 
^dit  que  quittl  fat  generacion'  de^  U 
^lignee  Mahomet  fiiuklni  qoi  toojoon 
''a  ^6  entendiie  m  ce ote  qoi  eftoyent 
''appeUi^  Caliphe  de  fidUach  el  k  fbjr 


Ift 


^le  peiiple  det  Sarrafihs  fiiuidlFa  .et 
^paiur  ct  Sire  dteot  qoaiit  k  Prioce 
^des  Tafftarios  q/ni  ciloit  Qomin^  Hu* 
^hm  prtDt  ft  ocdft  le  Oiliphe  (i  cqni* 
''mc  Ua efte  dist  hin  de  Ne  Setgacor 
''M  CC  LVilL  pource  difeiit  iit  qoe 
'Heor  fin  eli  moult  procl^iiie.  D«re- 
""cliiQf  lea  aoltret  artlclet  eft  que  dp 
"lignaige  dicelluy  qui  fnt  ptmi^  Qi« 
"^iiplie  de  Qaldvli  &  fot  nomme  He«  f 
''bar  ne  devoyent  faillir  que  LXII  & 
^ce  nombre  eftoyt  ja  accomply  aTanl 
*^ue  Hulaon  occift  les  LXHI  Cali^ 
^plies,  Dereclitef  aultre  argument  y 
"a  pour  confermer  fes  cliofes  de  ce  que 
"le  Qoovcracment  Sc  la  Seigneurie  des 
^arraflna  fiit  translatte  des  Arabieos 
''es  Turqooys  dc  orendrpit  lcs  Sarra* 
"fins  font  ceulx  feps  vray  Soudan  de 
^la  gcnt  des  Arabiens  qui  aquirent  la 
''Terre  de  la  maio  des  Grieux  Chcef« 
''tiens  iSk  &>nt  ainiy  £ina  Caliphe  des 
''orea  en  avant  qui  foit  du  lignaige  de 
''Mahomet  &  dit  Mabomet  que  quant 
"lai^^Blgnsurie  dn  Caliphe  &uldrQit  le 

''Rdsoe  dcs  Arabo^rs  ^droit 

*Le 


„Le  XXL  Chapitre  de  It  Loy  & 
9»Aicoran  des  Sarrafins  commeat  il 
tyvint  wum  &  qoe  il  oontient  8c 
»»comment  ii  fiit  compof^  de  laLoy 
«tdes  Chreftims  &  des  Jai6  &  poor*. 

^  »,ce  ila  looent  Dien  &  ceolx  qd 
^Paorent  &  Jefachrift  &  la  benoic- 

.  •,te  Vierge  Marie  maia  il  loy  ad« 
•tjootent  erreor, 

In  hoc  Ctpite  feqventia  kgQntar : 

«•Or  demeore  a  Toir  qoi  eft  aflaToir 
„de  leor  Loy  &  de  leor  Livre  qoi  eft 
i^nomm^  Alcoran  Milean  oo  Ame. 

ft  infira  hasot 

Apr^  la  mort  de  Mahomet  prefqoe 
onze  9ns  s^aflembierent  ceobc  qoi 
eftoyent  demeur^  de  fes  compai» 
•ygnons  poorce  que  ils  traitaflent  de 
,>compiier  ong  Livre  qoi  flit  hi  Loy 
•,&  ia  do^ne  donm^e  de  Dieo  aox 
•tfils  Arabiens  «^-  &  par  deliberacion 
•»de  toos  ia  core  &  laoftorit^  de  ce 
•iLivre  faire  &  eTcripre  foft  donn^e  \ 
ong  d*eox  qui  eftoyt  appeil^  tpbC' 
mn  fiis  de  Jepbeh  •  inais  parce  qo'il 

t,n'eftoit 


•9 
t> 


t» 


„n'eftoit  pas  foafibnc  &  a  cdle  osuTre 
„11  cVeatdaCbartiia  cllrelfaenB  &Juift 
„qm  pour  paour  de  mork  efiojeot  £utt 
NSarrafiiu  &c.  &a 

„LeJ 

„Ion  1 

,.Lor 

„donfa 

„il<  d< 

„dieiit 

,ifi  comme  1«  Jnifi  la  LoydeMoUe 

„&  les  Chreftieas  ia  Lo^  Jefitclttifl: 

wte  ]!Otllt  Chapitre  des  Louabgee 
nde  b  lienoiae  Vierge  lUarlei  qnl 
»iMK  comenues  en  Akoral  desSsr. 
■  „afint  &  qne  ils  croyenth  annon. 
ndation  ft  la  Natinti  de  Jefiiohrift 
„&i4ehViergeMarie. 

«LeXS 
„quoy  i 
'„fins  Jo 
„Prophe 
„Dieu  l 
„miracle 
Maulfi  c 
nC^lUz  qui  1'enruyKnt 


i,tt  XXV:  Chkpiat  conmietit  Al* 
•>cora  &  It  Loy  dcs  Satnfiiis  dient 
u(\ut  les  Jfuift  firent  mtlideaftnient 
u8c  fimlcementmil  a  Jefudiriit  &  k 
mIa  Benoifte  Vierge.Marie  &  com- 
.  i,ment  ils  1e  Toulat  crucifier  maii 
tfilfi  tie  peulrent  Car  luy  moiita  an 
MCiel  vif  8c  Qm  paffiont  &  en  oe 
»,etrent  les^rraGiis. 

,  ,,U  Sbcvi  Chapitre  .commra^  k 
nfoy  &  la  viAcMuti  des  difdples  de 
tojefoclmil  &  le  Sacrement  de  PaQ* 
ntei  auffi  font  louees  en  Alcora. 


•J:.e  XXVII  Chapiti^ixNtiment  les 
MSartafind  &dStnt  legters  a  oMi?ertir 
»tfe  fls^oiiiflent  les  pi^tfchGtUGa  cref* 
^tdefls  iMUfler  de  la  Foy  de  Jefachrifi: 
t,&  ils  ht  reCbeuflent  poiirctqoe  leur 
^loyer  dit  des  louance  &  de  la  for- 
»,ce  &  de  h  puillance  Jefuchrift  Sc 
„de  h  benoite  Vierge  Mari^  ,  & 
des  Evvangiles  >  6c  parce  qaiht  fca- 
,>vent  que  leur  Loy  doit  finer  8c 
npource  quils  croyent  en  Dieu  & 
•»qtte  le  Jugement  fera  pour  guer- 

Mdonner 


i'9 


MtQn*  v«  JflJSM» 

„donner  les  bMM  &  pugnk  les  maii* 
t^vais »  mais  ils  errent  ou  loyer  de  ^* 
,»rBdia  car  ils  croyent  qoil  y  ait  ddi« 
^^ces  charneli  &  croyeot  aiiffi  qoe  Je« 
jtfochrift  eft  la  parole  dt  Dieo  en* 
,>chamee« 

Hiiic  opufcuk)  fubjedhim  eft  afitni  hoc  t>« 


•9 


Cy  commence  nng  traitii  qoi  ftit 
«piei^a  fiiit  oultte  la  mcr  ordonne  par 
^le  maiftre  &  par  le  comant  de  PoC> 
,,pital  &  par  aoltres  preodommes  qui 
Mont  demour^  ooltre  la  mer  &  fer« 
t,vent  le  povoir  do  Soodan  &  des  Sar- 
„raiinr  &  eft  fait  pour  favoir  quanc 
,,hommes  a  armes  le  Soodan  peulC 
^avoir  en  toot  le  poovoir  des  Sarm-* 
,,fios  &  en  qoels  lieux  &  dedans  queb 
„)ours  il  les  peult  aflTeinbier  enfemble. 


Par  ceft  efeript  peult  eftre  lceu  k 
cogneu  le  povoir  des  mefcreans  Sar- 
razins  qoi  regoent  hoy  en  ceft  Joor 
mOb  Royaume  de  Babilone.  Premie* 
tf rement  le  Soudan  yftera  de  fon  oftel 
navec  mii  hommes  a  oheval  grans  & 

omoyens. 


«1 


^ttioyetn,    Dectchkf  a  XXlV  admi-* 
j^rralx  dievecaii»  de  l^oft  &  chaciui 
i^peote  fiure  Geat  chevaliers.  Derechief 
'  «^eocoreis  y  a  LXXX  adiniraolx  (kf- 
.  Mqnels  ks  ungs  ont  pof oir  de  ISiC 
»,hoitime8  a  cheval  &  les  (anltres)  de 
t»L    £c  aalcom  de  XL  defi|MJl8  la 
^yjromme  deJBrus  nonte  IV  mfldfaom^ 
^mes  a  chevaL    Dercchief  enoores  f 
»ta  XXX  admiranbc  defquek  chascon 
»,4  poYoir  de  X  hommes  i  chevaL 
HDerechief  encores  y  a  il  LXX  IJ^ 
^meradem  defqaels  chasctin  hlmra^ 
^^dem  k  povoir  de  LX  hommes  a  die* 
^»val  &  appelltnt  kdmbrye  qui  font 
Mtousjours  entour  h  tente  du  Soudan. 
.  »,£ncores  y  a  il  autres^  fikneradins  qut 
,  )»font  LXXX  &  chascun  de  cenbc  k 
»»povoir  de  XL  hommes  i  cheval  & 
»»eft  aflavoir  que  tous  les  devant  dits 
^,admiraulx  peuvent  bien  ftire  iffir  de 
Mleur  maisnie  fans  plus  entour  mil 
tthommes  a  chevai  A  pios.  Somme  de 
/Babiloine  XlIII  mii  &  VII  cent  & 
»,tous  fes  hommes  d^rtnes  qui  font 
'  »tcy  nommes  partic  for  les  XXIIII 
.  -  Hchc* 


MGIi)e?ebi)M  dtnot  ia»vme$  ft  t^^ 
k.tout  le  povoir  da  Reyaflpe  de  ."111^ 
wbilone,  le  pOToir4u.&i^  ptsttta^ 
«.remtot  a  Gedre  Vll.ceot  homniji}?.  a 
Hcheval  dtrechief  mSaphet IX  oent 
k>liomoie«  adieval»  deredUef  a  Pga> 
kiiiiat  IV  cent  homtte»  a  <^evai  j  d^ 
«.recfetief  a  la  Cavelie  Ilt  ceat  &o<nmfi 
»,a  dteval,  derediiefa  Hamaintl  kotp" 
••mtea  cfaeval,  dertchielltHalapell 
k»mil  hommts  a  cheTal»;  .deredii^.a 
.>,Triple  mil  hommea  a  dteval  Som- 
Hme  l^olt  da  Sopd  tX  miL  IX  sm. 
k^Somitte  des  deoz  Sommet  de  tout  It 
•>poVoii:  du  Soodan  in  ^abiloinfe  &  ifil 
i»$oiU  XXlltl  mil  VI  ceflt  komiA&s^a 
ftcheral  de£E|QeIs  bien  les  XV  milU 
»,(bnt  fi  pounes  qde  a  peine  petiit 
M^ttscan  foubftenir  fon  cheval. 

*  * 

Seqt^  hiii  tifidw :         . 

^kCwyTons  eft  efcripte  la  devife  dtl 
«.diemitts  qoi  yont  eo  Babiloine  A;  aa 
ttgua^e  ceft  a(&voir  fi  «omme  ils  font 
Mdeparfis  par  terre  Jk  par  Aeiives »  de 
M^uelqne  part  que  lonimef  veille  com- 
^iaenoer  it  loog  ao  Io&|  la  i6arine 

X  oceft 


'^ i 

ViDHt  a&TOif  d^Akxiodre  jalqDa  a 
T^Ot^es  dB  qcielque  Heu  qne  lonw 
-  MTOukln  noater  aoz  Ueux  defiusdi- 
Mftct  pv  les  dkemiiu  qui  foBt  coo- 
>*gneui  &  icooftnai^  &  le'  noms  des 
MTill»  du  pafiaige  dn  fieuve  des  Jous- 
„nintc  ifes  Hettet  quil  7  a  de  lien« 
'  „lien  &  dee  herbcrgcs  qui  font  a  pa£> 
„fer  te  dcfert  de  Gadrei  en  Babilone 
t,&  les  oons  dn  Herberges  &  la  oa 
"m^^  eft  ufi^  de  faerberger  &  ks  Hcux 
mOu  ils  tleiHent  chevaulx  qnils  appel> 
Iftfit  bocicb. 


ADerechiefdQ  Carrobter  jufques  aux 
:„H^ii  IV  Iteon.  DerechicfddHiE» 
:Miafqttes  a  Zaonide  x  liencs.  Oelao» 
.,rade  jufqnet  v  la  Soade  cioq  heue&; 
,.de  la  SoadejuCqnes  «  Monkokr  iv 
«.UeueB  ;  dc  Montailer  jufques  a  Hel- 
»,maJiimesjaai^  Ueuet ;  4ehiiah»e8  tuf- 
Hques 


•<  »qa«i  I  h  CfaHft^  1 1 1  lieaes ;  de  a  la 

-  >,Cathye  jufqo«8  He^a^  cinq  lienes; 
>  »,de  Helgoraby  jofques  aa  Cejkir  ir 

„lteues.     Ceft  nne  garde  ou  ils  tien- 

•  woentf^ttons  de  noyt  pour  les  berit 
Mqi]ib<n'en  perdent  le  ebemin  ^  la  «a 
>,iwlle  yane  qae  noe  citeme  pour  les 
>,gardieos  dn  liea  ne  oft  ne  puift  h». 
Mbeiger  la  &  le  lacDoccenis  eft  joi* 
,.gpant  de  quoy  quant  k  fim  eft  «n 

•  «ton  txoiflant)  H  abreuve  une  pvo- 

.  >.TmceqnieftappelKeSerqBie&api^a 
Mce  que  h  terre  en  a  prins  foii  ftooi 

'  »lors  brifent  lcs  eftlufes  9c  les  yaaes 
»qai  le  efcotdent  vont  en  ce  lac  ^ 
,,pr  ce  le  lac  croift.&^  detourbe  lo 
*>cheoiin  de  deox  Ueues  9c  qui  Vpnl- 

:  >,droyt  paflTcr  de  n«yt  ii  porroit  dele- 
>,gier  fowvoyer  ift  periller  *  fe  oef- 

i  »toyt  pour  raiiortement  da  Fanon. 

-  >,I^^ief  da  ColBir  jofqaes  a  te  ^: 
;  >,efefe  IX  lieues;  derechfef  de  ta  Sal. 
:  >,chie  Jafqnes  entre  cn  deo»  TieaXfla 
'  >»point  dyaoe  qi^  ie  fleove  eft  en 

>»fon  eftaL  11  ny  a  km  qoe  vi  i  ifeoe» 
.  H&  la  fioc  le  defert  .dt^ft  fmri^  d« 

X%  i^fiabfa 


I«4 

,3<baoBe;  dereicUef  de  5iiM  jii& 
Mqact  aa  iTara^  dnq  lieoes;  da  Da» 


f* 

f» 
f* 
ft 
f» 
f* 


nm  jofqoes  a  d^bara  it  lieoet ;  jde 
t»h  Cathara  jalqoet  a  la  Celby(fye  i? 
lieaes ;  de  la  Cdhydye  jafqoes  a  la 
Belb^s  III  lieoei;  de  fielbeyt  jof« 
qoet  a  Buel  Babfna  it  lieoes ;  dt 
g»Boel  Bahyoa  jofqoet  a  Sbejje  deox 
lleoet ;  de  Qhefle  jofqoes  ao  Qiirt 
iiilieoet.  Somaie de Goadret jo£- 
qoet  aCdre  fe  droit  choaiia  ofii  qoa* 
treriagt  deox  heoet  &  demie.  L'eo- 
i»tr^  dufun  de  Dandate  fi  a  ao  meiU 
«Jeo  do  fleon  hi  toor  de  Lagooberie 
^qoi  eft  bieo  ik  ong  mille  de  Z^imMfe » 
.M  goarde  de  hi  paflaige  de  toos  ict 
nTaifleaak  qoi  Yont  &  qoi  TiomeiM: 
^a  cwtmencier  le  diemin  qoi  Ta  xle 
Damaffe  jofqoet  ao  Quere.  Premie- 
Hremeot  de  Damaffe  jofqoet  m  gotf 
do  brat  do.^  .la  oo  le  oonte  d*Ar« 
toys  pafl&  a  iT  lieoes  leqod  brat  .do 
tiflon  Ta  ao  maroTt  4'one  Tille  qoi  .eft 
appell^  Semon  &  le  devant  dift  ma» 
•»ro]^  eft  joignant  do  hic  de  Themt  & 
fifi  a  oog  pont  de  ffaft  par  deflJEu  le 

ffdit 


f» 
ff 
ff 
f> 

ti 
f» 


ditbim,  ne nnl  ne  pwilt:  tlEr  de  Dft- 
miate  ponr  pefler  le  pont  fe  il  ni  U 
bQUe  dn  beillif  an  bni8 ,  &  brifent 
^ce  pont  qoint  ib  laYent  qne  grant 
^oft  de  Creftiens  vient  fnr  enlx ,  de- 
••recbief  du  dit  gu6  jnfquet  a  la  bcf^ ' 
ttberge  des  Sarrafint  la  ou  ils  ^ent 
^•desconfii  .  .  .  .*  de  la Macrofe  juiF- 
•^qnea  a  Jamal  1 1 1  lieuea  •  de  Jamal 
MJufi)ues  a  Mmwufira  &  de  Mm^l 
^Ganire  ixlienet,  de  Menet^efira  & 
tide  Mentd  Ganire  jufques  a  Bifiel  EU 
.Jbacel  dnq  lieues ;  .  de  Befiel  filh^cel 
y,  juiques  a  Mefdel  Elcbanqflr  dne  lieue^ 
••de  Menid  Elchanofir  jufques  a  Sen^ 
ndn  1 1  lieues ;  de  Sendre  jufques  a 
t^Salbiob  deux  liei^  ;  de  Halbiob  jut 
•tques  an  Ccgnre  deuK  lienc^    Somone 
t»de  Damiate  jufqnes  au  Qrfre  xxxi 
ttfienes.    £t  ce  cbemin  ddliis  nonunl 
tiVa  pr^  dn  fleuve  8t  les  viltes  deffus 
t»nomm^ '  ibnt  bonnes  vlUes.     £n  la 
t^ittr^  qni  eftappeU6e  hSarquietovt 

X  i  t>mQnlt 

^  Hic  qi2«dam  y«rba  defmtt «  wmpe  hpc  : 
^  mommie  Macffif^   )  Hemit  t   quod    (unv 
mam  %  i  leucarum  in^r  Damietam  &  €ay* 
fim  efliciet. 


:«     •-.- 


tt^oiilt  de  chaftoiux  ft  Ibnt  eotre  iccu 
^.«ftoy  cbemtir'  &  la  B$Ichii  &  ceft» 
ptpaiflance  doft  arrive  a  Damiette.ft 
»;»il6  veolcnt  monter  par  -«Cake  9  no 
ptlenr  convendra  ja  pafler  le  Biun 
t,quef  par  le  bras  deflus  nomoi^  pir  la 
^,ou  paflept  let  gens  du  Roy  de  Fran- 
„ce.  Leurs  gkliels  &  leurs  TaUfinise 
9,leur  porrdnc  porter  leurs  vitailies 
t,i&  leur  gamifon  quant  k  fleu?e 
;,eft  tn  fon  croiflant  Lentree  de 
,,la  foce  de  Eifol  julques  a  la  Tour 
9,a  une  grbfle  lieue  &  demy.    De* 

'  ,,rechief  du  Refid  jufques  ao  Tacjf-' 
.>  qui  cft  contre  Fo$  la  bonne  viUe 
«»qui  a  paflaige  p9r  vaifleaufat  d^uoe 
^viUe  a  hiutce  a  1 1 1  lieues  lefqueUes 

:^'j^,tieues  font  deitdiief  a  garder  a  guas* 
^,tet  &  prendre  toiit  qqant  quil  j,  a 


pou  de  galies  4tce  ceubc  qui  defcoK 
^ydront  a  la  f oe  ou  deux  ceos  hom* 
9,'tties  a  cheval  ft  arbaleflres  &  flsiih 
^,peulent  eftendre  en .  la  Terre  de  M 
^^Sifire  de  la  Gttarbie  qui  eft  appdl^ 
'^JSeimehabi,  &  tfrdoit  &  guaftoit  nfoult 
tfde  t^oiis  &  retourner  en  leurs  yaiA 


»97 

Mfoalx^  iaitt  iiiil  peril  &  &m  doobte: 
MQtiaat  ]e  fo»  Cfiufon)  que  le  flan 
MCCioift  qut  les  Sanafini  puifTeiit  gte^ 
MTtr  ptr  brifo:  lei  efelQTe»  &  laiflfer 
^MCOurre  liaiie  ceabc  qui  les  ont  ame- 
Hni«  popr  oeft  domi|iaige  &ire  let 
Mpeult OQ  prendre a  mer  parteU che- 
Hinins  car  Taide  de  Diea  ik  feroitt 
Mlenri  befoignes  ians  nnl  peril  deaii& 
MEt  fe  ils  ont  effons  de  goalies  ils  pcir- 
Mlent  mooter  jafi)nes  en  fiabilooe  dc 
•.aoCaire.     £ncore  d'aaltre  part  dn 
•,flan  g&  ong  diaftel  devers  Alexandre 
nqni  ^  appelle  Laffebit^  or  il  y  a 
Muag  bras  da  flan  qai  Ta  a  ang  chsC- 
,4ei  qui  a  nom  E^beon  &  &it  ung.pe- 
Mtit  lic  pv  qnoi  font  portees  les  mar- 
M<;handifes  du  Sehid  &  dn  Caire  &  de 
^Babilone  &  les  charge  on  an  dit  dtaC» 
Mtel  ]S/ibeoH  &  de  la  les  porte  on  par 
Mterre  ponr  h  dotOte  qmls  imt  des  giu. 
uliei  ies  Cbreftiens.'  Da  Refid  jafi)oet 
mSu  dift  chaftt^  Etbeou  a  nne  liene 
Mpourquoi  les  galies  avec  un  pou '  de 
Mgens  a  cheval  &  arbeleftrierB  a  pi^ 
MpenTent  defoendre  au;  Refid  &  «ler 

X  4    '  "         Mpar 


•  j  n  1 1 1 


^^)|MUf«mbrUkr  o«ft  Mld  ft  preii« 
^dtb^ttitiet ')ei  QMirc)uiii4ifet  qae  ik 
'*trottT«rottt  fiui»  peril  car  |i  il  n j  i 
^nnli  ged  ihurmes  &  £i^  le  97  aknt 
^ufqQes  en  Aleipindre  ii  7  »  Uen  Ti  II 
^gfot^  lieuet  ft  oo  iniUev  da  d»i 
*ttiiQ  a  ong  bris  deaneftMi  9c  vieal 
\^de  U  mer  ^  ddcend  a  img  )ac  qm 
•"^  U^  qoi  a  de  hrge  o»e  lieiie  &  el| 
lOe  YeJHift  £t  cduy  qni  ne  &m 
paHbr  ledit  bras  poarroit  perii^ 
luUes  gent  ne  peuleitt  Ten^  w 
^cry  fon  le  baiUif  d^Akxandrc;  aveo 
""XL  hommei  a  chetai  A;  autrei  cent 
'^baudoinft  a  cbevali^  qd  font  habitana 
^en  Alexandre  ne  du  Caire  fls  nepen^ 
'*Hent  ayolr  ftconrt  dennt  a  vi  jloQri 
'^u  plot.  Bt  ce  grant  oft  veult  anit 
>Ner  au  Refid  leurt  ^et  &  lenrt  vail^ 
*^^ux  peulent  monter  paigsiftJe  flim 
^  h  geqt  a  pi4  &  a  dte^  aler  ptr 
^'terre  coitoiecMt  tou|ourt  le  fiun  juC- 
^^quet  en  Babttone  &  (}  a  TiUet  &  chaf-« 
^teaux  par«eft  dijraiin  $1  n^  pat 
v^faemio  moult  i^  pource  qutt  eft 
^p  lcmg  poor  Iw  tories  diiiicfo& 


^'eft  tnuyeinc  ponroe  qoil  y  t  xamk 
^dc  braDcbes  du  9an  a  pafler ;  maig  fe 
**loft  eft  iNiea  qui  les  gouYerae  &  ineif> 
'^ne  il  let  euToyra  en  plulienrj;  lieox 
'^de  xbrifer  Ipt  tfclnfes  &  let  eaues  le 
'^efconltront  fi  qne  ik  pafleront  plus 
^Megiertmtnt  &  ie  Poft  vient  en  aultrt 
^yeJm  (iaifon)  que  an  croiflfant  da 
^flun  il  penlt  pafltr  celuy  chemin  iant 
^grevance  4e  nnls  ruifltaux  &  ne  leut 
^couYiendra  brifer  les  efdufea  oe  ei^ 
^'couler  les  eanes, 

Seqiiimtiif  smika  de  tafiis  EgypA  fnferiorii 
impidis  ft  idneribQi ,  qim  propter  nominuoi 
pbfouri^teiQ  taKUof^  fbret  Ho  apponete, 

Hifioria  HierdJblymitaM , .  ^  BfOi    < 
Sacri  ScriptQres  varii^  '' 

4^fel  Cndex  mcrabTamceni t  oliiu Bonaaife         ^l^^^ 

Anonymi  CbrQnica  $b  arbi  candito  uf^ 
que  ad  Albertum  Auftriacum  Regm 
Rom.  &  Ckmefttm  V.  Papam. 

Inmifflia  eft  Index  Libfonun  VII  ft  Capitum^ 
Beeft  cum  fine  UhAY\.  Uher VIL  toti^,  de^ 
Mt  JWnvcQodc^  nofter  ioCaQ>it«  LX.  Ifbrt 


fhfmi 


VI  drea  teamora  captx  a  Chri&iaiik  Hiero. 

folymac  duce  (jofFredo.  Autoris  nomen  noa 
apparet,  quod  etiam  fe  ignorafle Bongarfiua 

.  KVria  nanu  in  margine  Codicis  teflatm-. 
f  uie  defcribit  nofter  bdla  in  Paleftiaa  ^efta 
a  Chriftianis ,  quod  judicare  Ucet  ex.  tttnlit 
Capitum  99  —  60.  Ubri  YL  quot  hic  ad« 

^ungere  lubet 

••Cap*  39.  de  Urbano  Papa  R.     Cap. 
t»XL.  de  expeditione  Iherofolymitaoa 
mCojos  inchoator  fiiit  Wcdterus.    Cap. 
„XLL  de  tranfita  Petri   Heremitae. 
„XLIL   de  occifione  Peregrinomat 
•tXLIIL  de  novis  Peregrinis  ab  Unga* 
»iris  occifis.   XLIV.  de  tranfitn  dacis 
.^GodefildL    XLV.  Quod  dux  Go- 
,,defridas  &   alii  nobiles  Imperatori 
ttConflantinopolitano    confederantan 
„XLVL  de  deflxadione  nrbis  Niceae 
•,per  Chrtflianos.  XLVIL  Qood  aeftat 
»,&  aqoae  defedus  Chriftianos  aiHixit 
M&  Baldowinus  Edeflae  civitati  pra^« 
••citur.    XLVIIL  de  obfidione  Antia- 
•.chiae.    XLIX  Qjiod  fiddes  in  obfi^ 
9,dione  Antiochias  p^er  Regem  Babilo- 
t»nis  confortantur.     L  de  captivitate 
•sAntiochiae.   LL  Qpod  Chriftiani  ob- 
••feffi  in  Antiochia  iayenta.ljuiceft.paf- 

Mfionit 


^■■■■MHnMnMMaMMa<MHMHMaii«p«k 

MficMiis  DomioicaD  de  adverfiirilir^trito^  ^ 
»>]3Aiabaot  LIL  Qjiod  popuiiift-diri-  ' 
tiftianus  Teffiis  Iberufidem  feftinaus 
,,a  duce  Tripolis  dudorem  viaB  acce- 
,,pit  LIIL  de  columba  bajula  lite- 
rarum  &  quod  incolse  civitatis  ^a* 
ma  fugerunt  ante  Chriftianos.  LIV. 
9»Qpod  Cbriftiani  de  Bethleem  auxi- 
t^lium  ducis  Godefridi  requirebant»  & 
t»quod  Iherufiilein  a  Chriftianis  eft  ob- 
«^feflBt  LV.  Qpod  machinas  contra 
„lherufalem  eriguntur.  LVL  Quod 
,»cives  Iherulalem  Gentiles  Sc  ipfi  Man-^ 
9^enas  &  inftrumenta  contra  fideles 
tterexerunt  LVli.  Quod  Iherufalom 
na  Chriftiaais  capitur.  LVUL  de  dif. 
,tpolitione  templi  IherofolymitanL 
iJLIX.  de  captivitate  Iherufalem  cu- 
••jns  Re^^conftitutus  eft  Godefndus. 
tXX.  .^.  conftitntione  yigmti  fra- 
fitrum.    r 

ln  fepcem  Epocha^ ,  &  totidem  libros  divU 
fiim  opu8,  nempe ;  ud  habet  index. 

0 

,»Primus  liber  exordinm  mundi  &  hu« 
,»manas  genentcionis  progreflfum  no« 
lytana.  i  (ufi)ue^  ad  MdSni.) 

wSe^ 


•t 


Jl* 

Secimdas  liber  Cronlctf  ReUg^oiieiii 
Mlegit  &  Sacerdotii  ortom  in  pqpnlo 
„DeL     (ufque  ad  SauL) 

MTertiat  liber  Cronicae  Iftaeliticam 
M  popalam  Regali  digoitate  InGgnitam 
Hmonftrant,  (afqao  ad  D.  Jefom 
HCbriftam) 

•tQuartaa  liber  Cronicai  exhibens 
»»Chrlftam  hadenns  Sacerdotem  & 
g,Regem  figuratam,  cai  in  Sacerdotio 
tfRomani  Pontificis  &  in  Imperio  fa« 
„per  ttf  ram  Romani  Imperatores  fac* 
^ycedant  (afqac  ad  Conftantinnm 
^sMagnom.) 

ttQuintas  liber  Cronicae  continent  Im- 
»,  perii  translacionem  de  Occidente  in 
ttOrientem  in  perfona  Magni  Cohftan- 
,,tinL  (nfqae  ad  Imperatorem  Caro- 
t,lam  Magnant) 

ttSextus  liber  Cronieie  continens  Im- 


»1 


perii  relationem  ab  Oriente  in  Ocd*» 
dentem  in  perfona  Magnifici  KarolL 
(afqae  ad  obitum  Imp;  Friderid  IL) 

ttSeptimi»  Uber  Cromc*  cootinens 

•flin- 


^lnpttu  ftcitioilMii  ptr  iuorffQi  l^* 
t^dcrici  IL  (tiiqae  ad  dedumtiii  AU 
berti  L  Impenitorit.}  ,^.   , 

^    Prseftdo  autoris  exponit  opcris  drdlnemA; 
lEpoohat »  fic  vero  indpk: 

't»ExpIeti8  atcunqae  daodedm  librift 
»>Tita8  Sandorom  diftingoentibtts  fe^ 
Mcandam  doodecim  anni  ttienfes  ia 
t^qaibos  aliquatenos  liqoet  qos  dies 
oqoa  Sanftorom  memoria  decoretorg 
«^nonc  ot  &  pateat  oniverfus  ab  origi* 
tipe  mttndi  temporit  defloxos  quibos 
Mastatiboi  per  qoDs  Sandos  fit  Orna^ 
Htol  Soii  enim  ^ledi  Dei  temporis 
»»omato£  font  &  caofa  permatientiae. 
»>otqoe  qoaMlam-de  Sanftis  (bpca  fiou 
j»  fine  caoia  omifla  referantor.  Fefti- 
jtoat  tandem  ftiloi  ad  tra&tom  de 
•stemporibos  qoem  Graeci  CroHiaff^ 
^•Latini  tempQrakm  dicont;  Hebrd 
ttvero  dibrmmim  qood  mrba  dUrtan^ 
^fonat  In  qoo  propofitom  eft  gratia 
tfDomini  annoente  ab  ea^ordio  mon« 
Mdi  >  per  hiftorias  Hebreonim  adjon^ 
^»di8  qoibosdam  de  liiftcMricis  Gmd- 
t»liam  ofiio*  td  Chriftom  •  deinde  t 


}14 

JTmk.  B. 

Hthrifto  perdoceft  per  Itiipttttafrtt 
i>RoiiiaiK>t  »  tadir  etiim  nommibiit 
••Romanonmi  Poiitificem  ofque  td 
^.Secundum  Fridericum  qoi  altimat 
MRomanae  pnefedit  MootrchiSi  adi^ 
itjondit  qoibusdam  qoae  poft  eju^  di£» 
Mceflfum  five  in  Regoo  Alamannis  (iVe 
'  ^alibi  contigerunt  Ut  tamen  qois  &• 
MciHus  quod  quaefiverit  inveniBt  dU 
itfiiil^one  partiom  ab  invicem  in  llac 
«^compiladone  opus  efi 

JEtatCBi  iiiMnt  not  m  nac  pclBntion6  cii]^ 
tempora  interregni  poft  mortem  Friderid  tl* 
ponimur,  eo  magi^,  oiiod  (h  ifia  prefati^» 
nc^  ubt  jmgvlaa  Qirom  foi  ^Gjj;^ 
ficait; 


i     • 


Septima  ^oit  ejuftdem  fiKdf^tndiffimi 
^lmperH  vaoitto  poft  mortem  ^rkfe^ 
»,rici  )  L  penes  ^otm.  famittir  liber 
itteptimus. 

Indtbt/  de  qto  tvMk  ti^xxt^  ad  Tmperaco» 
rem  Mbertum  pfoduipburi  SitA  fcriptum  hu» 
jus  indicis  a  manu  leccatiori  5  quam  fcr^to» 
la  Cronicl 

.  (nvilegium  t  donadonem  Conflafttint  Al 

SccleGas  Romanae  faftam  relbt    Idtoi  n^» 

rat  hiftoriam  Joaflnk  Papft  titolforis.  >^  Se 

:taaore  firuftra  quKfiviaius%    Unjdum  Caput, 

aeoipe 


3iS 


^^9^^^^9  Jm^ 


•  Y 


nempe  Lihri  VL  Cap.  40.  ^  liio  inferio)ui ; 
nempe  de  empfditione  HiirofoymUma  >  cu» 
jm  tmcboa$or  fmt  Wakbtrus. 


r 

%% 
%\ 
9> 
t% 


Sacerdot  quidain  Fe^t 
quondam  Heremita  ortus  de  civltate 
Armtns  qu»  eft  in  Occideote  de  Re- 
tigno  Fraocorum  Iherofolymam  ora^ 
tionis  caufa  profedus  ,  diqm  in  ora- 
torio  fepulchri  dominici  qnaedi)m  it- 
yylicfta  &  nefaria  a  gentilibus  ^^i  ti- 
i^deret»  &  fuper  his  cum  Patgarcha 
•»quserulando  confabularetur  •  apparuic 
y>iU  nodu  oranti  Pominus  praicipieni 
9#ot  literis  FatriarchaB[  acceptk  ad  Ajfo^ 
9iJfdUcum  redirfet «  &  ab  iplb  auxiliuni 
t^pro  liberatione  terrai  faqdtas  poftula- 
»iret  ^  Et  celebrato  condlio  ftd^lium 
t^Francise  apud  Podium  civitatem  % 
»,Mariae  valida  fit  Chriftianorum  con« 
i,juratio.  In  quo  loco  ad  adanimacio* 
,,flem  populi  terrae  motus  fiidos  eft: 
,«Et  ccpit  z  fiiificf  Domini  moveri  ter- 
•,ia.  Et  adunantur  in  unom  popu)i 
t^eles  ex  Francia,  Lotoringia^  T^^u- 
tytooia,  Anglia  &  Dacta.  Anno  aii- 
otem  Dni  M  XCVl  Indiftidne  I\^. 


m 


• 


it 

^tHcfirioo  IV.  R^^  ftc  ttttio  InjpoiA* 
\^tort  Romandraiii  Attgafto  t  anno  re^ 
»»^i  fni  XLIIL  Imperii  Tero  ejOs 
\.XIIL  UriMnd  II  Apoftoiita  VIII  die 
^«menfis  Mardt  primos  huji»  fimd» 
-^>pet^:rinacio&is  indioator.ad  horta^ 
i,di>iiem  POri  ptxdidi  fbit  iVvBerwt 
i^qnidam  tiiiles  i^egios ;  qoi  cum  in^ 
^,namierabiiibQB  FnmcM  per  Ungarkn^ 
'i,traiifitam  pacfficom  &  Mdemli  Tici' 
i.tnalia  licefAiam  obtintiit  a  Chriftiai» 
^nilSaK^  Ungariie  Rege  KohmanA$. 
^Std  tandem  Wakerat  ad  dvitateol 
itBolgaiOram  BtkjgfOfokuH  n6ttoM 
itproredtti 'eft  retidis  EniGus  Hunga^ 
'^frorattt  Remattfei^nt  atitiMi'  KVI 
;^tiri  de  comitattt  "Walteriilltrblpnria 
itCattia  emendi  armai  t^ud^  c]i^iam 
iimaligni  ex  Ongaris  igmrimtelftq^e 
'  i^ftto  rebus  omnibns  fpoUatoi  ad  do» 
^^minnm  foum  "^alteram  vacuds  i^ 
ktdire  permifisrunt  Watterus  aatenl 
ittedio  fradus  redire  non  potait  ad  fi^ 
'  itdendam  Vindidam  fuac  contumtfliiSk 
'  tiSed  a  quodam  prittdpe  Bulgaromm 
t^idHta  nomiMe  ft  magiftrattt  diiti^ 

«;tii 


i37  _ 

Hm  Stcnk* 

ntis  btudnitet  licentiaiii  tmendi  tic- 
),tualia  tequifivit  lili  autein  eos  ex« 
»,ploratores  fufpicantes  petita  denega* 
»»bant  Et  fic  peregrini  neceffitate  ur* 
,>gente  cum  incolarum  greges  n  rape- 
»;rent  ab  eis  infequuntur  &  XL  &  C 

.  Mperegrini  a  focietate  divifi  in  orato» 
•>rium  quoddam  fugerunt  ^altero 
^jfiim  fuis  alias  di^giente.  Bulgari 
tsvero  fupervenientes  I^  ex  inciufit  # 
ttperegrinis  combuflferunt  Reliqui  ve* 
»»ro  elabentes  graviter  vulnerantun 
M^alterus  autem  tix  oSto  diebos  BoU 
Mgarorum  filvas  pererrans  tandem  Ve- 
>^it  ad  Hirb  civitatem  iitam  in  medio 
4,^ulg9totum.  Ubi  qnerimonia  &da 
»yf  prindpe  civitatis  vindidam  injudas 

>M&  aroui  Sc  peconiam  accepit ;  qui  Sc 
>,Tpfi  condu&um  fecit  io  Coh(lantino« 
i^polim  ubi  fVakerui  ab  tmperatore 
t,nomine  Alexi  licentiam  obtinuit  e« 
umendi  vitas  neceiTaria »  St  fpacium 
^yfHore  expedandi  Petfum  Heremitam 
ncum  legionibns  Cbriftianorum  ad« 
»,v,enturum  >  ut  fic  conjiindis  fHilibuS 
>»brachium  IVIaris  S.  Georgii  tran«mea« 
n»rent 


m 

mmmmmmmtssssamssmmmmm^mmmmKm 

'Waktnis  iUe  >  de  quo  hdc  capite ,  dfGoia. 
tur  in  Robdrti  Monachi  hiftoriae  Hieroioiy- 
nutuiae  Kbro  L  circa  finem ,  his  verbis  : 

•iTurd  obviaTcrunt  fVghero  qut  enie 
9»priinicerius  &  ligQifer  agminis  Ere- 

f  09. 410.  Codex  diartae.  XV. 

* 

Cttrtmn  gracum  hi/hricums  de  beOo 
facro  Cbrifiianorum  a  GodefridQ 
BuBonio  ^  Fetro  Heremita  ufque 
ad  tempora  Micboilis  Palaologi. 

Yeriibus  fHiick^  quo$  ftc  vocatos  dicuht, 
fuia  in  criyiii  fit  mrbfs ,  rccitabantur ,  exa- 
latum  cft  Carmcn  noftrum  •, .  lingua  grcco- 
barbara,metrajambica  quindedm  fyllabarum, 
^uale  carmen  iliud  Lonftaotini  Manadis, 
.  cditum  intrr  Scriptores  hiftorise  Byzan^tic. 

Sufpicamnr   camm  aoftrum  idem  efle , 

^uod  uepe  ci(^  Joh.  MeurGus  gloflario  grzi- 

co-barbaro ,  iub  titulo  Anouymi  de  Bcllo  &• 

'  cro ,  cujus  metra*  cum  noftris  eadeih  funt 

Haud  duUMMW )   q^iiB  mutt^  l^dv  dign;^ 

hic  reperiantur ,   qvamyis  &  fermonis  bar* 

'  baries  ,  &  fcriptnrs  vida  quamplurima  hunc 

.  hborem  moleftum  roddlltuta  fint     Specimi-  ^ 

nis  ctgo  inidum  Qirminis,  ^t^uJ»€  enim  ope- 

ris  deeft)  defgribimus,>   quanta  nobis  fieri 

par  eftdiligentio^    Monendus  eftleAorfkpe 

Juc  oocui^^e  numcnim  aoQorum ,  quorum 

rcs  geftae  na^antur ;  hunc  vero  fecundum 

JEram 


ii9 

.  £hiiii '(&r^rtflii  ^  ijtue  db  Otbe  concOito  ad 
^nm  Chriftufll ,  ^  s^  annos  tompiitat  No- 
mi&a  Itiapeiratorum  TbeoHori ,  Lafi^ri  &  Mu 
cbaslis  Pa/4ioiogi ;  qd  cirea  medium  $ecuB 
XIII  regnanmt ,  Dccumint  in  noftro  CarmK 
he.  Paginis  X26  abfolvitur ,  niilla  metrorum 
diftmdione  »  fcd  fcriptum  fi^  fiilent  |)n> 
Ciicaw 

))«fAA»K4#t  Jcpiyi^Ar  «(^^«yMt»  fHydt?^ 
ryHrav  ri  itei  SitO¥eu  c(/9to  tniriof  xJpa-fiB 

*6hH  tB   lUfftU 

\^oo  pMa^  imi^  <p(9tn(B  ifHS^ 

^Of  iT  dtti?^  it  tp  J»fMf  M^i/j^  it^ 

Myffti 

.^ii  ut  T^  <i^«^/jk»  i  %K  tw  ^sfit^ 

rw  tm(po¥^ 


T  d  ebdtt 


I40 


/Bw»  •"• 


'  w 


).67.4to.  Codex  membranaceus ,  dim  Petri  Damelis» 

deinde  Bongariu.  XIIL 

Poft  Chronica  Sigeberti  &  continuadonet 

HifiorU  Hterofolymitan£  pars  fi* 

cunda^ 

qnam  cx  hoc  ipfo  Codice  edidit  Bcmgajfius^ 
inter  gefta  Francorum ,  pag.  594.  feo.  Non 
cxftat  hujus  operis  pars  prior ,  tdte  Bonear- 
fio ;  haec  vero  continet  hiiloriam  belU  (acri 
mb  anno  iioo  ad  1124. 

Mira  fuit  eorum  qyi  illo  aevo  Codices  com- 
pilabant  confuetudo  >  ut  eodem  vdhimine 
nuUo  ad  diftinguenda  varia  opera  relidlo  in-> 
tervaUo  ^  res  toto  coelo  diverfas  una  eadem- 

Jue  fcripturse  iene  defcriberent  Sic  in  hoc 
odicc,  ftadm  poft  iUam  Hiftoriam  Uiercfo- 
lymicanam  fubjunda  eft  Di^t  Creterfif  bi* 
Jkwkk  BM  Trojam.  Hunc  fequuntur  opuf> 
cula  varia  argumenti  Theologict ,  neiBpe : 
Tradatus  anonymi  de  Conjugio^  de  Dwor* 
do^Liberprsceptorum  moralium,  cui  titu- 
lus  :  IMarmofetus ,  tandem  Pettus  Al^lhfua 
de  Mahumeto.  '    ^*  - 


499.  4to.    Codex  membran.  XIU* 

Scriptura  niddiflima*  .NuIIo  praemifro  dtu- 
]fi  :  ^nc  tamci^  Co,diccn\  diligepter  ciqplo- 
nlntes  cdmperimUs  contmere :. 

Jacobi  de  Fitriaco  Acconenfis  Epifiopi 
Hijioriam  Hierofilymitanam. 

Editum  )rft  hoc  opus  a  Boagarfio  inter  gefta 

Der 


J4V 


■■1 


J/nrn.        '  H.  5i(HR>. 


' ,     \ 


pcr  Fhmcos»  a  pag.  1047,  ad  1124. 
Pnefado  &  tituli  Capicum  Codicig  noftri  coh- 
gnnint  cum  editis.  Varias  tamen  ledi^met 
deprebeadi ,  ut  alio  codice  Bongarfiitm  ofiun 
fuHIie  credam ;  quunvis  edam  fieri  poteft , 
ut  Codex  nofter  unus  fuerit  ex  tribus ,  quot 
in  emendaAdo  Jacobo  de  Vitciaco^fe  adhi- 
bnifre  teftetor  nDnga^fius.  Deiinit  vero  Co- 
dex  nofter  ciim  edidone  Bongarfii  &  m 
Capita  100  dirifus  eft.  Quorum  duo  iilti* 
ma  hos  habent.dtulos : 

XCIX.  de  morte  Imperatoris  Friderici  &  de 
adrentu  Regis  Francie  &  Regis  iUigliae^  & 
dc  copdone  Accon« 

C.  de  his  quas  accidcruDt  noftris  poft  cap- 
tionem  Accon  &  poff  recefTum  'Regis  Fraitt 
cicc  ufque  ad  adventum  Regis  Johannis 
IHerofolimitani ,  qui  fuerat  dominus  Brien- 
nenfis.  Terdus  enim  libef  Jacobi  dc  Vi- 
triaco  ,  qui  condnet  defcriptionem  fufiorem 
Tcrrae  Sanctae ,  &  multa  de  gente  Saladini» 
ea  nofterCodex  non  habet. 

Additx  funt  autem  paucx  lines,  qux  de- 
furt  \n  Edidone  Bongarfii ;  eas  Mc  ex  no- 
ftro  Codice  apponimus  poft  ultima  verba: 
d§'  du  in  diem  expeSantes:      ' 

^Poftquam  in  mtaoin  impioram  terra 
j^raocla  peocatis  noftris  cxigentibot 
,)de\^eait^  juftus  ulcor  fcelerumOomi« 
f^nm  uicionum  mundum  univerfudii 
,»varii8  moleftiis  affligendo  flagellavit » 

Y  i  Jn 


^     14» 


»»iii  Hyrpania  Mauros  t  in  KoTincia  ft 
MLombardia  heredcos » in  Grecia  Scis- 
g^inaticos  •  nbiqiie  ftlfos  fratres  contra 
g»nos  infurgere  pormittendo.  Ut  au^ 
t»tem  prophetico  utar  doquio»  ita  in 
t,unum  confregit  deates  noftros,  f)aocl 
^poftquam  amifla  civitate  (anda  dimi* 
^nutus  eft  honor  EcdeGae  &  dentea 
M<{jus  videlicet  Prxbti  confradi  iiint 
•iQuotquot  poftmodum  io  muodo  na« 
9,ti  funt »  duos  Tel  tres  dentes  minoa 
9,aliis  qui  jain  procreati  ftierant  ha« 
,,buerunt 

Qpae  tanquun  parri  tnomenti  omifitBonsaiw 
fius ;  nos  v«ro  ca  addiinus,  ut  conftct^  acciu 
rate  collatum  fuliTe  a  Dobk  Codicenu 

De  Jatobo  nqfhro  VMAcm/i  tamen  maneA^ 
4uai,^»  anteqvam  ad  alia  pergamur,  ci- 
t^i  a  Bongarfio  ,  in  Praefadone  aa  G^  Dei 
fltx  FrancQS ,  locum  Vimceiaii  JMhvacmfb , 
ubi  de  Jacobi  Acconenfis  ^pjfoqpi  hoftii 
Scriptis  h«c; 

9»Hic  etiam  Tolunien  unum  aUud  coo« 
t,fecit,  in  quo  multa  de  natnris  t^nmx 
,»&  prarcipue  de  mirabilibus »  quae  in 
9,transmarini$  partibtts  rc|)enunttir  ii^ 
tiferuit 


k    .     r 


-  543 

Obiit  Jacobus  de^Vltriaco  Romae  1240.  tunc 
Roinana&  Ecclefix  Card^aEc  Adfuit  aptem 
expeditionibus  Cruciatorum  in  Pal<cftina  y  iU 
timporibus  quorum  gefta  defcribit  Optts 
'  iffMitMlibUf  Tm^  SjmAt^.  ayineentio 
BelloTacenfi  .laudatum  cum  m>ftrQ  Co^ice 
idem  eft.  Multa  enim  narrai  de  liiftoria  t^ 
turaliTeOTB&       .    .  1 

41.  foL  CodexmembraiU  «    JCQJi 

continet,  praeter  aliamulta. 

I.  Us  Contrees  de  la  Terre  (toutre  nfer^ 
au  la  defcription  des  principaux  lieux 
de  la  Terre  Sainte. 

*  *  * 

itutor ,  quem  Jacobum  de  Vibiaco  effe  jsomu 
perimus,  ex  cujus  iiiftorraHierorolymitana 


O-r.  ,    .^  \ 


i^f^mries  ejioires  ^ei  Rois  cbr^iens  & 
\'dd  tous  ks  Seignors  d^Acre\  &  di 
tote  la  Terre  qufiU,  Cbr^^ien  ^(fut.  ,^ 
tenu  eu  la  Tem  doultre  taer  depuis 
M  tempf  dft^qdef^     RttiOfif^ 

*  Karratii^  au^ns ,  ^uem  ignoranius ,  de^nk 
in  nUptils  Iitiperatoids  Friderlci  II.  cum  Jdaiv 
init  BriauiMfis ;  H^rolblymitaiii  Regii ,  filia 
anno  122),    Iflie  vocatBr  ^  Ri^^j^ifm  tA^ 

Y4  FcJit 


9M 


•■*t-  •  • 

FoUo  77.^  legitiir  hoc  »  cUca  Ubfi  auAor^ ; 

»»qiie  HaraoQl  ViiUet  de  Balion  deB^ 
^lin  Seigneur  ContemporaiQ  de  Ovj 
t>de  LuOgnan  fift  mettre  «e(tf  eftoire 
.^  i,en  efcript,  ■* 

In  finc  Codice  haec  adfbiifitt  flmt;  ^ 

^. ,  y^  „lcy  finift  li  livres  de  Julds  Ce6r ,  & 
^POlympiade.,  &  le  livre  des  Roys,  & 
t,Peftores  de  la  Terre  d^oukre  mer. 


•  •  ■*  - 


♦ »    » *  • 


Slc  multos  Codiccs  e^;  variis  operibvs  eoiu 
ilare  jam  faepe  meiiu!',  ab  eadem  manu  exa« 
rads^,  ^lllis  enim  temponbot  duQ  v^  txia 
>Qlyxm^a  erant  pro  Bibliot^cca  ^ 

I.  Bf^s  EmifWTifth  iwictrtm  exfm^ 
gnaiwnum  urhU}lfyier(0ym4t  ah 
urb9  QQnditf^^\adaH^mf  C.  11 87- 


Vi  ^   .  '  '  ,\    ■' 


trf,  fbl  todex  ihembraiu        '   '  ^*  XtF* 

*  *  '        '■       •  '>    j  '     '      Vi  V  \   ^'  ' 

'*p6(t  Guilelmi  de  Kangla^  pu?onicpn,  ^e 
quo  (bphi)  exftat;  fl(fbir#'i4i  ad  1^1, 

^^:yRraivtentUm  eic  JmUde  Pitriacobi. 
:.  \fim0  €hrientaJk  tibro  3.  de  Statu 
ffi^rw^SanS*.     — 


Noftcf 


Fragmentom  hoc  g^IHce    exaratumt  <^um 
multa  diverfa  habeat  ab  edicione  latina  jBon« 
-  gacfil  inter  Gefta  Dei  per  Franoos ,  &  pr»- 
ter(9a  multa  notafix  4igaa  gontineat^v  edcr.e-> 
lubet, 


\ . 


tf Li  Apoftole  de  Rooie ,  Innoceat , 
ttVQt  ik?ok  tes  118  &  les  coftuoifs  dc3 
^^arraOns  &  des  Paiens  8c.  de  ja  Jcrre 
^•enQontre  qui  11  Os  des  Creftiens  eftoit 
^iappareillies.  Si  ie  manda  ap  Patriar* 
9,che  du  Jeruralem »  que  II  enqueift  la 
^verit^  des  Pajrs  ^  de  la  Terre  &  lc% 
^.nons  des  haus  Sarrafins,  qui  eftoient 
«^tenans  des  terrea  &  que  UJi  nomaft 
„loiaument  ,  J^i  patriarches  enqui^ 
9»&  fot  U  verit^  di^  pais  &  dela  terre 
9,Sc  les  nons  des  haus  Sarrafins,  Si  fe 
;,nonea  a  l'£glife .  de .  Roume  par  les 
9»lettres  &  dift  en  tele  maniere  commc 
tivos  povres  oit. 

^^Qpi  baut  Sarrafin  eftoient  Li  uqs 
ji*avoit  non  SaUbfdins  &  li  autfres  Scb- 
fjadins.  Si  avint  que  Salehadins  fp 
s.mors,  fet  frerea  renieft  qui  avpit 
9»non  Safadins  &  fit  occire  toust  l^s 
pttsdmu  fon  &9re  dont  il  y  avoit  XV. 

Y  s  .,fors 


-» 


34« 

„for8  ung.  Cn  avolt  non  Coradins.  Si 

„tinc  toute  la  tcrre  de  Halape  &  Cha- 

9,ttax  &  Cil^  &  tiles  &  toates  les  a- 

»,partenances  qui  y  alierent    Bien  y  a 

•,qae  (Kiftatiax  que  Cites  ftns  les  v3es 
C 


•» 


H  ^  fdeux  cent ).  QI  Safiidins  fi  ot 
XV.  fik  fi  en  hcrita  les  Vlll  Li 
ain6fi6s  a  non  Mekbalies^  dl  tint 
toutc  la  tcne  d^Egypte  li  Caire  & 
Alextndre  &  Babiloine,  &  quant  Sa^ 
^yfadins  fo  mors  fi  fci  cis.  Sires  fus  toal 
„fcs  freres.  Li  fccons  fe  a  non  li  Co^ 
^.radins  cil  tient  Damas  &  la  Saintt 
,,t«rrc  de  Jcrufalem  ^  toute  la  tcrre 
^desCrcftiens  entrc  cites  &^cbatiaux 

j  a  bicn  j^  (trois  cent)  fiins  les  viles. 

Cil  avoit  prifes  tvcfi^  au  pattiardie 

de  Jerufalem  &  au  meftre  du  temple 

&  de  Ihofpital  jufqi^iigrant  paflage 

qui  fu.     Li  tiers  fils  a  non  IVlelchtfcs 

cil  tient  toute  la  Terre  qui  eff  appct 

Ice  Gimdoe  &  toute  la  Contrec^  erf- 

f f tour  bien  que  Cites  que  Chatiax  dam 

„le?r  vilcs  trois  cent     £i  quart  fils  t 

„Qon  Mdiomadatts,    Cfl  tient  la  terre 

«ftoote 


•» 

i«» 
f» 
t» 
•> 

f» 
f» 


H7 

''toute  &  le  regne  tfili/}  bleti  y  i  qut 
'Xites  que  chatiax  iam  ks  viles  fix 
^cent  Li  quint  fils  a  non  Melchife» 
''maBit  Cil  tient  la  Terre  &  le  regae 
^de  Sarco.  La  fot  Abel  de  Chain  foa 
^trere  tui  Bien  y  a  que  Cites  que 
'^Chatiax  fiins  les  viles  hutt  cent  Li 
^^ixieme  a  non  Melchifenas.  Cil  tienC 
le  .regne  de  B(mda^  La  maint  l^apo» 
^ftoille  desSarraGns  quen^apeleleC»* 
life  cil  eft  Cretnm  &  Seigneur  (fo 
^tous  en  leur  loy  aufli  comme  Pa- 
^poftole  de  Rome  efl  en  la  noftre.  tt 
li  ne  puet  eftre  veus  que  ^eux  fots 


•*< 

*•] 

''el  mots.  Qpant  li  Calife  chevaucbe 
''a  Mahomct  leur  dieu»  entre  lui  &  la 
'^gent  fi  lenclinent  tait  de  leur  chteft 
*'&  dient  en  leur  loy  leurs  oraifons  3« 
*'&  puis  menjient  aflf^  &  boivent  aiat 
^'quils  iflfent.  hors  dn  temple.  Don* 
^ques  sen  retourne  li  Califes  en  fbny 
*'palais  tous  coronn^s  &  tuit  li  Sarra* 
*'iins  de  la  entour  &  tuit  li  autre  & 
*'cil  qui  font  a  lianda^  aorent  chascun 
'^jour  Mah^^iet  en  lenr  loy  anffi  com* 
'^me  lcs  aeftieoi  aorent  Noftre  Stu 


ff 


gncur 


?48 

Mgnear  J.  C  tf  Bandtt  &1|)Calife8  & 
yiMahomet  leur  diea .    1U^¥^  e(i  In 
»,diief  dc  toutc  paimtte  a^^  ipoqme 
^tRoum  eft  U  chief  4e  tonte  <^e- 
^.(liepta  .  Li  fepctemes  fils  a  non  Sct^ 
^Mfes.  Cil «appiQt deritage» ains che« 
ft,vaucfae  ayeo  fon  Pere  &  porte  fon 
»»fegne  quant  il  chevancbe*.    A  celoi 
t^envoie  chascun  de  fes  freres  cha$cim 
^an  deux  chevax  tout  enfeles  &  mil 
9fbefans  Sarrafinois.     Sgfadins  quant  il 
9»chevaucb<e  fiafon  chief  couyert  d'ua 
^tSamit  vermeiL    Si  fil  vienent  encon- 
•,tre  Itti  neuf  lieues  de  terre  &  ii  len- 
,,clincnt  de  leur  chief  par  3  fois  & 
Mpuis  fi  li  befent  les  pies  &  les  mains 
.,Ja  ou  il  fiet  fur  fon  chcTal  &  puis 
jfbefe  il  chascun  trois  foi^ .,    Jce  fet  il 
9,en  lan  &  «hascun  emporte  un  anel 
„dor  ou  rymage  de  fon  Pere  eft  efcri- 
»,pte.     Txeftuit  dl  voldrent  rendre  aa 
«^Patriarche  de  Jerulalem   lee  terres 
,,que  ils  teneoient  «des  Creftiens  & 
•,rendre  qhascun  an  Trefi  a  regiife  de 
9,Rome  piir  Convent  que  lenr   terre 
,,ddlcqi|pf  ^  cn  ^   Safiidin&  fdon 

tflet 


'349 

mtammBommmmam 


„le8  cofhitnet   icTfiis  j^ncefietin  sr 


9» 


9» 
9f 


veut  pas  monftrdr  foa  vilage  par  lo 
„foi8  en  lan.  (^anl  acteims  Rois  oo' 
«,Prince8  de  terre  enroie  a  li  fon  mtf- 
t,fage  ii  le  reti^oit  lon  Te  |M*eniier  jonr 
9,aa  fecont  etage  de  fon  palais.  La  a 
9,Serjans  arih^  bten  deiix  cent  Ttirca. 
9»Ati  lecont  j6ur  fi  a  li  Sires  fon  dru^ 
f^fiiemeta  appareilli^  devant  Ini  quili 
9,demande  que  il  quiert  &  que  il  veult 
dtre  &  H  meflages  li  dit  la  cbofan  de 
fa  t;o/>  &  que  il  vuelt  dir^  &  li  dru- 
^•goement  le  reconte  fon  Seigneur» 
,9Car  devant  au  tiers  pur  lie  puet  nua 
»,aprochier  delul  Safadinsii  15  fem- 
„me8  anfi  comfi  ancefleur  avoient  ea 
»»Ior  loy.  Quant  elles  fbht  tontes  en<- 
»ifemble  fi  dort  avec  chkscunCi  fit  fe 
»»a  eu  de  li  enfitnt  filfr  ai^  cele  dor- 
»,mira  il  et  gerra  voiant  tootes  leraa- 
»,tres.  Cele  qui  nara  de  li  eu  enfimt 
»,fi$ra  il  queler  une  vefpre  &  a.  i.  ef- 
9»coillie  fi  la  tient  nuit  &  pt  &  auffi 
»,fet  il  avec  chasciirte.  £t  quant  au- 
»»cune  de  les  femmes  eft  morte  fi  re- 
9,prent  une  autre  &  la  remeft  avec  \e% 

„autres 


3fo 

t^aotres  fdon  les  cofttimes  da  pays. 
^,0  a?cs  01  des  XV  fils  Sa£idin  i;a- 
^»meoc  U  feptfoQt  herites;  or  tos  di- 
^^i-ons  d«  tatres  hQit     Coment  Sa» 

.  t^fadins  lem:  Pere  les  iieva »  11  dai  de 

^^fes  freres  sardent  k  fepiiGre  ooftre 

.  ptSeignenr  Jefii  Chrift  avec  dnq  Cref- 
^«tteas  &  quiconqae  il  vint  an  fepocre 
y^fl  eft  a  ces  U  &  fi  te  departent  fi  com^ 

.  t^fne  il  veulent  &  cele  rente  td  an  a 
»>efte  ieur  a  vala  XX  mil  beJmH.  Lf 
itftotres  quatre  fi  ont  la  rente  cFant 
^tiam  qae  len  apele  le  Nii  >  cete  iaut 
t^aroufe  chascun  an  la  Terre  d^Egypte 
»,&  ce  eft  ou  mois  dAouft  queile  Pa^ 

.  ,>roufe  &  cele  rente  leur  vaut  par  an 
mXL  mil  befittis.    Li  aotres  doi  firere 

'  »>maisn^  fi  font  cfaascun  jbur  devant 
HMahomet  lear  dieu  poorce  que  il 

.  ,>»fottt  chaftt  &  quoique  len  aporte  aa 
^pie  Jyiahomet  fi  eft  entraus  deux.  Et 
«•cde  rente  leur  valt  par  an  XXX  mi-^ 
iM  befans  Sarrafinois.  Or  aves  oi 
ytdes  XV  fiis  Safadifls  comroent  ils 
g^font  i^end     Or  vous  dirons  de  la 

-  l»Saintt  Terre  dc  Jmifiiiem  la  gloricu* 

>»fc 


ni 


.^^fe  Citi  Ift  pdncipal  de  toates  eft  affi- 
^Te  el  oiileu  du  moiide,  de  ruae  pairt 
Vers  Orienc ,  eft  une  riche  Cite  qui 
'eft  appellee  Arrabe ;  de  lautre  pairt 
vers  Occident  fi  eft  la  grant  mer  & 
'Mautre  part  vera  Midy  fi  eft  la  terre 
"d'Egypte  Sc  dantre  part  eft  la  Mer  de 
'^Chypre  &  la  terre  de  Sulie.     De  Je^ 
/'furalem  tresqua  Acre  fi  a  trois  jour^ 
'^n^es  &  de  Jefuralem  tresqua  Damas 
^'fi  en  a  trois.    Damas  fi  eft  une  riche 
'^Cite  &  bonne  &  belle  &  fi  y  a  moult 
'^bons  poumiers  &  biax  vergiers  &  fi 
''eft  la  vile  a  la  voulente  de  cels  qui  y 
'^bitent  &  dedens  &  dehors  &  fi  y  a 
plufieurs  Eglifes  de  notre  Dame  Saih^ 
'te  Marie  &  dautres  Sains.     A  qua* 
'cre  lieus  pres  de  Damas  fi  a  une  mon* 
^cajgne  en  cele  montaigne  fi  a  une 
^£glife  de  n6rre  Dame  a  la  roche  dit 
*l6th.     En  ceie  Eglife  fi  a  douzeNo* 
'^aains  vierges  &  huic  Moines.     Cii 
lieus  eft  appel^  Sardenay.     En  cele 
Eglife  fi  a  une  table  de  fuft  cele  ta^ 
^'ble  fi  a  une  aune  de  lonc  &  demi 
^'aune  de  learge     Eacde  table  fi  eft 

'^paiute 


»♦1 

99 


m 


JHKIII. 


99 


^paitite  rjrmage  de  tiofbe  Dame  Sain*^ 
''te  Marie  &  G  eft  entaillie  feur  le  fuft 
^^&  de  cele  y mage  naift  huile  plas  foef 
"(tairant  de  basme  &  plufleurs  gens  en 
^^font  oins  &  en  ont  et6  plufieurs  faufs 
de  lenr  maladie  ft  ceft  huile  n*ape« 
tice  onques  ja  tant  n*en  oftera  Pen 
moalt  eft  bien  gardes  a  oes  les  Cref* 
^'tiens.  Rn  cele  Eglife  Tiennent  tuis 
'Mi  Sarrafin  do  Pais  la  entoar  as  feftes 
^noffa-e  Dame.  La  prient  &  ofi&enc 
^'&  orcnt  &  cele  ymage  fa  fefte  en 
^'Conftantinoble  &  ung  patriarches  Ta 
^*porta  en  Jerufalem  Sc  une  habefle  de 
*^aens  li  demanda  fitot  &  laporta  en 
^ce  iea  on  je  vous  ai  dit  £n  cde 
^^terre  de  Damas  &  d'Antieche  a  ane 
^'maniere  de  geni  a  len  appell^  agffis 
'^ieurs  Sires  a  nom  le  viel  4e  la  mon^ 
""taigne  Sc  menjuent  char  de  porc  con* 
^'tre  la  loy  as  Sarrafins  &  gifent  a  tou* 
'^tes  les  ^mes  qae  il  peuvent  avoir » 
*^a  leurs  meres  a  Jeur  iilles/  &  a  leur 
^^Sereurs.  Et  habitent  en  hautes  mon* 
'^taignes  &  en  grans  fortereflfes  que  il 
"ont     Cele  terre  eft  moulc  plenc  de 

*'BcftC8 


-^Bdtet  &ttVb|e«  doat  il  'dvettt ',  & 
^mooic  eft  doutdZ  lor  Sires  &  pres  & 
^Meing  &  de  creftiens  &  4e  Satrafins. 
**Car  inoBlt  en  fololt  fere  Dcnre  fans 
>Ioi  St  fans  refoa  Cil  Sires  amoali 
*'de  biaiits  p^dais  &  de  fon  tonrs  do- 
^*fet  de  baos  m^rs  &  motdfles  fit 
**btea  ga^der  &  fi  n'y  poei  ttus  cintret 
^*qae  par  on  liea.  ^  fin  CA  palais  fet  il 
**nofnt  lesfiis  de  fes  viiains  des  qaeil 
^*font  emberk  '  Japais  cfl  enfant  ne 
^*verroat  nuiai  fors  lenn  ttwfftres  qid 
^*ieat  apprenttent  divets  Meffies  &  di- 
.^*vers  langages  &  fi  leor  appfennetit 
^comnient  il  doivtnt  dofiitet  Itot  Sbi- 
^*gneur  &  obeir  a  tta  cdmujiaiidem^ 
^ft  leur  diettt  qtfe  pouir  ce  pooront 
^avolr  paitidk.  Ne  H  ntikonit  fi  faori 
■^*devadt  qtte  leats  firteles  niiaftde  d«s 
^*vattt  Itti  poor  aocttn  hooame  que  ll 
^vcttt  fer«  oecire  &  quaiA  fi  vifent  tilek 
^*vant  Itti  fi  U  ^etnande  !i  Sites  ft  il 
Nodfa  obeir  «  fes  comtniiiidenveni 
^pottr  qttoi  ii  porhi  Ivoft  patadis.  Oil 
•^*rdrp6aaeot  enfl  lixmilne  ieor  Ofreftri 
-^iettr  ottt  apris  &  tlient  qii*  oi?  tm 

X  **tdUt«t 


9f4 


Hboiu 


tttOQtes  maiiieres  qae  U  vodn »  d<Mic- 
t»qcie6  lenr  doime  il  a  chasom  ang 
«^cootil  aga  &  trenchant  fi  les  enyoye 
y^Ui  ott  il  Teat  poar  mal  fere  &  pout 
#»aacua  homme  fere  ocdre.  A  Damas 
tUbloit  habiter  ung  riches  homma  qa! 
i^avoit  non  Edon  par  qui  toute  la  ter- 
•«re  fb  appelee  Ydum^e.  Vne  autre 
t,terre  eft  enfua  qui  eft  apelee  Fenice. 
„Un  mons  depart  cet  deux  terres ,  cfl 
•»mon8  a  nom  Liban.  A  Barut  ot  une 
t,ymage  de  noftre  Seigneur  Jefuchrift 
iiqui  fut  fete  un  moi  apres  (a  mort 
•,Ceiie  ymage  auchefierent  li  gieu  eii 
^defpit  de  noftre  Seigneur  &  la  feri- 
t»rent  ou  coft^  dune  lance  &  de  cc 
9,cofte  iflt  yaue  &  (ant  &  pour  ce  mU 
t»rade  cruront  nmintes  gens  en  nol^ 
•»tre  Seigneur  Jefuchrift  ^  de  ce  fi>i« 
^gnoient  li  enferme  &  fi  gariflfoient  de 
••leur  maladies.  Sur  eft  une  riche  dii* 
^,t6  nobte  &  fort  &  fl  eft  chies  de  ton« 
t,te8  let  Cittb  de  la  entour.  Cll  de 
»,Sur  ne  vodrent  herbergier  noftre  Sei« 
»,gneur  quant  il  ala  par  terre  ains  oc» 
itdsrent  moalt  des  creftiens  qui  avec 

olui 


f>< 


%u 


ihtm.  H.  SkmS. 

i»,liii  eftoient  qai  lAardt  fiirebt  U^ 
,hims  eft  an  moat  de  FeHki  de  (}ui 
4oi  fleaeve  ndOTent  Li  ah  a  non 
Farfaty  8c  li  autre  Albanar;  fi  coa- 
y^rent  par mi  le  mont  de  Liban^  Cil 
^,qai  a  non  Atbanat  ddet  en  mer  es 
t>plaine8  <f  Arcade  la  oa  Saibs  Eas- 
^«tidTes  perdi  fk  fiime  &  fes  enfims. 
^tFarfcir  (i  toart  parmi  ie  regne  dc 
»9^&e  felont  les  mars  d^Anthioche  & 
,>chiet  en  met  a  dix  milles  du  pie  da 
y^mont  de  Liban.  De  Liban  naiJOTent 
„deox  fontaindes  li  ane  a  non  jour 
^,li  mtxtDaH.  Si  cearent  parmi  le 
»,mont  de  Jelbe.  La  fut  mort  le  Roy 
isSaal  en  bataille  &  JoAatas  fes  fils. 
^,La  viennent  ces  deox  fontainnes  & 
i^aflembfent  &  I^  oli^  elles  altemblent 
5,fi  eft  apeles  li  flans  jQrdan. 

nCis  lians  eft  a  qttatre  lieaes  de  Jeri- 
'»,cho :  En  ce  flan  fa  noftre  Sires  bap« 
^tifies ;  fi  depart  Vdnm^  de  Gafilee 
.  v,&  la  terre  de  Jemialem  de  celle  d'A^ 
.  ^tcre.  P'Aae  a  dix  lieaes  jofqa^k  Na- 
»,2aret  &  fept  lieaes  jafqa*a  montTo- 
tJb§r  ft  deo^tiieues  jafqu^ao  mont  de 

Z  %  „CarmeL 


af^f 


H,  Setmi. 

»»€atiiiel  fiet  Caifii8  &  de  Caifiw  jo(^ 
9»qo^  i^/iroit  fi  a  trois  lieoes  la  on  li 
Mtempfier  fremerent  un  Caftel  non* 
^vellement  moolt  fort  qoi  a  non  Co/l 


^ttel  pelerin  poor  ce  qoe  li  pelerin  le 
tpfremerent     Cil  chaftiaos  eft  fifbrC 

ff 

ff< 


tf 


qoe  il  na  garde  de  nol  liomme  par 
force.  Do  deftroit  jofqo^a  Cefaire 
fi  a  qoatre  lieoes.  De  Cefaire  jof« 
qo^a  Jafe  fi  a  one  Joom^e.  De  Jafe 
t»jofqo'a  Efcalone  fi  a  fix  iieoes.  lile- 
qoes  fos  la  Mer  fi  a  one  aotre  Cit^ 
qoi  eft  appelle  Gadres.  Illeqoes  bri« 
,.fii  Smfes  U  fors  les  portes  fi  les  por« 
«^ta  €Q  fon  one  haote  montaigne.  Ces 
»»qoatTe  Cit^  font  for  la  Mer  affifes»  la 
on'abite  ne  Creftiens  ne  Sarraiins  fors 
Ma  Cefiure.  Uleqoes  orent  li  Creftiena 
ferm^  on  chaftd  fi  fb  perdo  a  la  gar- 
de  as  Genevois.  Et  de  Jerofidem 
jofqo'ao  mont  de  Sinay  fi  a  qoatre 
joomees.  Cette  terre  fi  eft  mook 
fiibloneofe  ne  ne  porte  fors  petis  ar- 
»,brifiaos  fi  eft  one  terre  moolt  des-* 
iUempr^e  car  en  jrver  eft  moolt  fi-oi- 
•fde  &  en  et^  moidt  chaode.  £n  ceUe 

iiterre 


tf 
ff 
ff 

if 
ff 


9^7 

Jtmm.  '  H.  Smtft 

••terre  ne  fet  niis  akr  fbrs  H  bedotn 
,^qui  maintes  fois  y  ont  trespaiFe.   fin 
^ycelle  terre  fi  a  moult  de  Lions  & 
MSeng^ets  &  bnes  fauvages.  Manioret 
.  >  9,de  beftes  j  a  trop  &  monlt  j  a  pettt 
.  ^td^iau  fors  au  quart  jour  pu  au  ci»- 
•,quieme  que  la  Mer  ttlnde  sH  ejpomt^ 
»,dune  part  &  dautre.     £n  ce  defert 
^,eft  la  rouge  Mer  &  fi  y  a  une  mon^ 
^ytaigne.     £n  cele  montaigne  fi  a  une 
9,roche  qu'a  quarante  fix  pfed  de  haut 
9,La  feri  Moifis  de  Terge  en  la  roche 
•^  en  ifli  jau6.     Apres «  ed  une  terre 
«^qui  eft  apelee  4rrabe.^    IUecquos  eft 
•tun  Mons  qui  eft  apelet  Sina  pres  eft 
9»d'£gypte.     figypte  fi  eft'  une  terre 
»»m6nlt  chande  &  moult  y  pluet  petit 
•»Me8  a  hi  fois  eft  dle  arrof<£e  du  NiL 
^.Du  m  i^  Gios  &Eufr(ftesi  ctt  flunt 
••fi  a  fept  bras  courans  parini  figypte^ 
•»&  plus  eft  grans  du  Rin  &  fi  vient 
,»de  paradis  terreftre  &  fi  a  moult  poif- 
•»fons  en  cel  fluns.     Cis  fluns  norrift 
•,mouIt  de  Chevax  fiiuvages  &  ii  moi^ 
t^netit  deflbusli  ave  ft  a  bi  fij6e  en  ift 
i»autre  hQrs.     Cil  fluns  norrift  modt 

Z  l  t»de 


If»      

;p»deCoait%  Cocax  eft  uoe  li»e^  fiOi. 
^»Y8ige  &  fi  £ute  de  fotUtrae  comiii^ 
^uiie  lefoide  fi  a  quatre  pies  graos  &: 
f»gro8 ,  fes  Qoifles  ccfortes  &\  teft^ 

'  ^gco^ Sc gtmt $^ \ong}ic 9  &fagei^i 
^»le  a  bieo  uoe  aooe  d^  loot  &  009 

•  ^auoe  4e  H ;  qoaot  eUe  eft  basf'  voUeo-t 
^ttiers  ift  dors  ao  Sokil  &  fe  eUe  troe* 
^ve  befte  oe  liooQie  toft  U  deveare^ 
t»CU  ftiM  qola  000  U  ^H  coauoeoce 
«,a  aoiftre  eo  oii  le  mois  de  jQing^ 

^  tiftfi  crqift  ^ofiio^a  la  (aiote  i^^ois  &  quaol 
\jX  redefcroit  fi  Yieooeot  U  TUaio  do 

\  t^Pays  fi  y  femmeot  orge  ^  aotre  Ue 
^&  fi  le  recueUleot  eo  Man.  Ne  ceU 
•Je;  teore  oe  porte  aotre  ble ,  &  la  oa 
iskfdoi  gntot  pactie  du  floo  c^et  v\ 
«f^mer  £  eft  |)amkte, 

^  niDtm^  fft  aoe  bde  Cit^  &  riche  a? 
t^fort  &  ooble  &  fi  eft  eodidie  &  ea« 
^fofc^  de  tveoto.deox  giaos  toort 
«^fon  &  inMites  fims  les  aotres  doot  il 
^^y  a  tant  qoe  Je  Q'eo  fid  k  oombre» 
«^fi  eft  feroiee  de  deox  peres  de  mora 
%iS^ ^  ^  4(  dHlOSp^d  foS^bieQ 


3T» 

mmmemmmmmmmmmBateBimtmmmmmmammfsamamsBBamm 

M*  SfCtiS» 

,,pav^&  devant  Damiete  emmi  le  flaa 
,»a  une  moat  gtande  tonr  &  liaate  ^ 
•»forte  encontre  la  toar  aa  Sodan   Ajx 
»,pi^  de  cde  toar  ift  ane  grant  chaeqe 
„de  fer  &  8*envet  droit  parmi  le  flwi 
•,a  la  toar  aa  Sodan  poar  ce  qae  les 
ftnes  ne  paiirent  venir  ne  aller  fe  par 
),fon  congie  non.     Car  la  entrent  lcs 
„nes  cbargi^  de  toas  biens  qai  yieo- 
9,nent  de  Venife  &  d'AntiQcbf  8c  de 
t^Grecce  &  &t  Cbypre^  &  des  aatr^ 
,»viUes  des  pors'  de  Mer.     Et  de  cde 
t,entree  eft  le  Soodans  Sires  qoi  Rojs 
9,eft  de  Babilonne  ft  fi  en  recoit  lcs 
•,rente&     Cele  Cit6  Dmiete  eft  chief 
Sc  def  de  toates  les  aotres  Cit^s  & 
de  toote  la  terre  A^^ypte  &  de  B(h 
^^hihume  Bc  d^Alixandrc^    De  Damip« 
•»te  jofqa^a  mons  de  Sinay  a  troia 
••joomees.     En  ce  mons  eft  li  corpp 
•»Sdnte  Ka^erine     Li  Sarrafin  tien« 
,inent  cel  leo  a  grant  amear  &  les  mpl^ 
•»nes  qai  y  babitent    Dt^Damiete  |af- 
••qa'a  Tanis  fi  a  ans  jomee  par  terre. 

tpTbani  fi  eft  feor  un  bras  du  Nfl; 
oune  partie  du  Nil  cluet  devant  Dom 

Z  4  ^tmiete. 


9f 
f» 


V 


^mUte^  Siy  a  trois  jomm  jttfqiui  «)e 
^*Cit<^  ^or  le  flon  fi  a  nofi  la  Qouvele 
^'BabUona  J^ileqpes  n  Ven  a  Dl^ 
^^Qiiete  vQrs  Qriont  ^  Aliiapdre  yera 
/'OQcidont  a  par  le  NU  de  BabiloQe 
^ jufqo*a  one  aotie  Cit^  fort  qoi  a  9Q9 
^Qpayrea U tierce  part  done  Ueqi ;  la 
.  ^^folQit  el^e  li  Sjeges  Rojmos »  9l  palea 
''principau3L  Qjiaire  eft  one  Cit^  ep- 
.  ''clofc;  dun  feql  miir  noydement  ^t 
''cQ  ccle  QU  abitent  Goj  ^  Crtftiens  ^ 
'^Sarraitns  et  chascone  maniere  do 
^'gens  oreot  )e  Die^  en  qqoi  il  croieQt 
''{ek>nc  leor  IM^  Eotoor  cele  Cit^.  a 
"moot  de  hons  pootoiers  pres  d*ilec  ff^ 
^^corcex  a  arbres  q^i  portept  le  banjc 
/Til  arhres  foqt  wffi  hai^t  conune  "^ 
^i<nea  de  trois  ans  i  I9  fiieille  tSt  aoffi 
^lee  comme  une  berbc  qoe  len  appjs 
''le  cerfucilL  Cil  arbres  foot  meor  en 
^la  &i  do  mois  de  M^y«  Adcmc  fisnt  lcn 
'*l^  ^corces  des  «rbres.  Si  en  dp^ 
'*gautent  |{roflbs  gootes  fi  les  recQit 
!pen  en  vcffiais  dc  voirre  %  a  doot  giet 
^leq  en  cc^  veifiaox  avec  ces  goutea 
^^fieote  de  Qouloii  i  jul^u^^o  chief  de 


Stfi 


^ml  an  fbnt  ces  goates  pnres  &  n^* 
^tes  &  defes  &  toutes  efpurgi^es  fors 
^de  leur  lie  &  en  ce  rorto?  a  une  foo« 
^ine  dont  cU  arbre  font  arouf(^ ,  qe 
^ne  puent  eftre  arouf^  de  nu)  autre 
^^faue  ne  en  nul  lieu  ne  croift  K  b^*. 
Wnes  fors  icl     A  cele  fontalne  folo\t 
"^otre  Danie  laver  les  drapiaux  fojn 
^cheir  fils  quant  elle  ien  foi  en  Egypte 
'^r  Herode ,  a  eele  fontamc  porteqt 
^h  Sarrsfin  mout  ^tit  enneur  &  vieq» 
^ent  dl  dn  Paft  diascun  an  fe  laverit 
^Je  hi  fontaine.    En  Q^tre  Q  a  im  ar^ 
%re  quon  apelte  paumier  qui  porte^ 
/dates.     Noftre  Dame  Saint^  Mar^ 
Nolt  avoir  de  ce  firuit  &  li  arbres  ^-t^ 
^(Gi  fii  branche  devant  H  a  fes  picis^ 
^&  hi  gtorieufe  Dame  prift  de  ce  ihrif^^ 
^puis    fe  redreca    li  arbres   voiaqt^ 
'^mains  ^rrafins  que  ilec  eftolent    A^ 
"^dont  eoperent  H  Sarraziiis  cet  arbr^ 
^Bc  kndemain  le  ttx>uverent  tout  re^ 
^dred^  &  tout  entier.  Moot  ont  puH^  ^ 
.^iennor^   cet  arbre  ft  font  encore, 
* Vons  deves  iavoir  que  to^ois  BabikK 
^m  fPAt    La  premier»  fl  eft  finir  uii 

Z  5  "4w 


i€% 


\^ 


''flaa  qa*9ppdle  C^lar.   Heqoes  regna 
"Nabugodoaofor.    La  iecoude  Babi» 
^lone  ii  eft  ea  Egypte.     L^  r^goa 
^Pharaon.     Et  ces  deox  Babilonnea 
^Jfont  deftniites  &  defertes.     La  troi* 
'^ii^meBabilone  fi  t&  cele  dont  )e  Toas 
^parlai  tvant    Pe  la  neuve  Bahilone 
^^jufqiLia  Alexandre  fi  a  trois  journees 
"par  terre  &  iix  par  yaae.   Alexandre 
^fi  eft  one  riche Cit^  & noble &nioalt 
"eft  embelie  de  mefons  &  de  gens* 
"£t  fi  eft  aa  roi  de  Babilone.    Le  Nfl 
^G,  ne  vient  mie  pris  mes  auques  ea 
^fus.     Em  milieu  de  ce  port  fi  a  une 
^grant  tour  &  fort  Uleques  port  vie- 
''nent  les  nes  &  ar rivent  En  cele  toor 
"met  len  feu  pour  les  Mariniers ,  car 
^la  terre  d^Egypte  eft  mout  baflfe.   En 
^'cele  Cit^  n*a  point  d^yaue  douce  fors 
''pottr  citeme  &  conduit     En  cde 
''Cit^  «  mout  Eglifes  &  Creftiens,  & 
''fi  y  eft  PEglife  Saint  Mart  levangeHfte 
''&  la  Qu  il  fouiii  martire.     Bt  fi  eft 
''li  lieues  de  fa  fepouture.    Ilec  emUe- 
'^ent  li  Venidens  la  fepoutmre  t  tous  It 
^iors«  Uec  estent  h  palnarcbe  de  Jfe- 

'^rafiucm 


J^5 

^(alein  ^  Iachie$  qiie  poifr  &  ftoes  & 
'^ele  maniere  de  leae  ja  moifonae  I^ea 
''chascoQ  aa  de«  la  fefte  Saint  Atartia 
^ufqu^  Mars  8^  tax»  les  frait$L  eafe- 
^meot  Les  cbieure^  8c  les  brebia  y 
"faooaeat  deux  fois  eo  laa.  '^ 

HaA^aus  ftagmaiitQflii  noAnim.  Reliqua,^ 
i\ux  m  Edidone  latiiui  BoDgai^fu  exftant, 
^c  dcfunt 

Sequitur,  condniiata  ferie  tinearv«|^  quafii 
ad  praccedentia  pertl^eret ,  fragmentum  duan 
iTum  paginaruiQ ,  c^uoa  fia  inpipit  ^ 

"Ceft  rpc|)o6tioa  dtt  livre  au  fik  A- 
^gap.  Idl  fils  Agap  fu  fiiiciea  ^  &  filo^ 
'^fopbes  &  autaat  foaae  li  mos  de  phi-t 
"^lofophe  comme  aimere  de  (cieace.  U 
^ibt  le  cors  des  eftoiles  &  des  plaae^ 
^  par  Aftroaomie  &  dis  ea  telle  ma^ 
^iere  qui  oaquet  Ura  ceft  livre  Dieu 
'^ora  que  je  traveillai  &  eftudiai  &i 
"^^^tmi  de  tout  moa  pooit  && 

Exhibet  FrapdiAiQnsm  d^  everfiene  Regn) 

Sarrac^nQrum. 

Codicem  daudit  Index  chronolpgicui  ab  ok 
^  qpndito  adannun^Chriii  laay.  Implol^ 
folia  XIV.  five  pagi^ias  2g. 

**Ann4« 


''Ann^  144.  apr^  J.  C  Telefonu  fii 
'*Apoftoiies(Pape)  qui  commanda  t 
'^chanter  les  MeQes  au  Noel  &  que  U 
'*Clercs  Jeunaflcnt  de  cbar  par  Vll  $em 
'teaines  deTant  Pasques. 

'*733.  Ci  mourut  Charles  Marcianx 
'^qui  eftoit  Priace  des  Fran^ois  qoe 
^int  Eufteres  yit  en  Enfer  en  cor$  & 
"en  am^  porce.que  fl  avoit  donn^  les 
''difimes  la  gent  laie.  Apres  loi  fiircnt 
''fi  fils  Pcipin  &  Charles. 

S48.  tfCi  vieQdroiit  Qmois  «a  Nor* 
^mandia 

Ultli|u  lliiea  (ic  habet^ 

1297.  ''Cy  fu  Ro)»  Loys  qui  eftoifc 
«imoult  Cn&ni  qi)i  orot  (^  Saiitf  Loys. 

tli^folt    Co4ex  membnuu  ^J' 

Roberti  Ahmhi  Hiftaria  Hier^fi>kh  xui 

mitana. 

Eic  hQC  Codioe  ecUta  k  Boijgtrflf  ia  Gefill 
Dci  pcr  Francoi. 

:  kn6tot  RobcMus  ConciUa  C^tf^va^ecift  $^ 

iKjfiiiffc  tradit, 

Codcx 


l<  f 

.ifmm>  .         A  SeaA 

U).  fbL  Codet  membxaH.  oUm  ClaBdii  Faudiet       JTfF; 

Hiftoire,  de  la  Gvetre  Sainte^  traduH 
du  Latin  d$  GkiUaume  Jrcffevesqui 
di  lyr. 

bic  Codex  praeter  2%  Libcos  ladne  editosT 
ikicier  Gefta  Dei  pef  Frahtos ,  Coiitinuad6nein 
exhibet  ad  librum  ufque  26,  A  narradcyiiem 
produoit  ad  annum  1224.  Claudius  Faiiche* 
tus  qui  hunc  codicem  olim  pofEdebat,  no« 
tavit  jam  ad  margiilem,  condnuadonent  eant 
ex  Jacobi  de  Vitriaco  hiftorla  Hi^refo|ynii« 
tana  tranfcriptam  efle»  Mutilus  cft  prsrteret. 
-    ▼ariis.lodfh 


V 


tia*  foL    Ccdex  membran.  otim  Bon^arfiii  Xlltn 

H0i)ires  des  Guerfes  Saintes  en  Pales^ 

nei  finetitttl^. 

Bdc  opus  idem  cum  praecedend  dfe  com« 
perimus.  Dividitur  in  Ubros  ,  eodem  fere 
OfcUne  quD  Gnildmi  Tyrii  edido  latina  mm 
ter  Bon^u^i  Gefta  Dei  per  Francos»,  Inidis 
fihgulorum  librorum  pfdnniirx  tunt  pidturi!. 
Mutilus  eft  codex ;  defmit  libi^  XXII.  otr« 
ca  tempora' obitAs  Henrid  VL  In^peratoris  & 
Kichardi  L  Angl.  Regis  nempe  1 197  <*  1 199. 


M.    Codex  membraki»  Xltt^ 

Objidio  Hierofoymd  i  Frmii  eH  BaU 
drici  Ubn$  3.  &  4,  (91»'  in  GeJHt 
Hrttitcorum  editut  tfi)  fragmentum. 


^* —  'w 

I  J^ijhk  SueffioftUm  Eptfcapi  exbortato^ 
ria  adjideks  d^Oa  xtiii.  &d.  Mai/ 

Eptjiola  Ludovici  Reg.  Francia  de  Bt^ 
peditime  in  terfojH  51  dota  Acrofk 


JUt 


Hdiv    Cbdex  memteuL  x)lim  Bdhg^ufik  Xlih 

ii}^kberii  Carnotenfis  G^  ^a^tco^ 
rum  Hierufalm  cum  armis  peregri^ 
nantiuitk 

■ 

ft.  .Gauterii  AntiocbeHa  Betku 

(tttrmnque  i  BongaHio  edkwn  Sr  Gt^  Fram 
coirum  Tomo  I. ) 

Ad  finem  Gatitti^  leguhttir  hect 

itExplidDfit  Antiochena  bella  ada  k 
tiRotgerio  Pniiclpe  Antiocheno  belio 
nquod  Fuldidrius  futMra  in  liDJus  vo- 
Hluminis  exordio  defcripfit :  LibirJjii 
^^RaiMundi  de  Agiks  adjtSks  juit ,  u!t 
i^onmis  toHtingentia  unitis  eot  aherim 
^Juppkrentur  eloquio.  ^  (im,  infcriptio  k 


Verb»  illis  Hbtr  0i  BmttttmiU  non  extat  iii 
tdkiy  Boi^pdiii 

CifuttMf 


i^7 

2hm.  m  Situlk 

Svquitut 

|.  Raitmndi  de  Agiks  t£iJiori(h 

Hlc  edam  inter  Gefta  0ei  pef  Fransos  a 
Bonga^fio  editus  extat. 

458'  4^0.  Codex  membraiiaceus ,  olim  Petd  Oaiiielis»  X7I& 

Gniberti  Abbatis  mmaflerii  SanSaMa^ 
ria  Novigenti  biftoria  qua  dicitur  ^ 
Dei  Gefta  per  FraMosi 

Hoi:  Codice  tiAis  eft  Bongarfius  ^  edito  opere 
Inter  Scriptores  Bellorum  in  Palseftina ;  vei 
Gefta  Dei  per  Ffancos.  Amifruih  cft  fotium 
primuih  noftri  Cociicis,  cum  parte  pnefifu 
doniSi 

340.  4to.  Codex  membtanaCeus )  olitii  BofigatfiL         XttU 

Hifloire  des  Guerres  Saintes  des  Cres^ 
tieas  en  Pakftine  depuis  la  nwrt  de 
Godejroi  de  BouiBonjufques  d  la  cef^, 
fion  de  Jerufalem  par  le  Rqy  Jea» 
de  Brienne;  &  aU  Doiage  de  tEnu 
peteur  Fredefic  IL  fon  gendre  en 
Terre  Sainke  *  ouUfeftt  courofmef^ 

eH   t22S. 

I)eeft  titulus  libri ,  quem  fic  expreflimtts  >  ut 
de  optre  fimul  conibtret 

In  fifie  hstQ  adfcripta  Iq^uatDr : 


.  ^Cefte  Cotat  de  la  Ttrre  ^oi^  fttef 
,-Jlt  fcdmt  1e  Treforier  Bernari  de  Saiit 
^tPierri   3e  Cvrbie  tH  fetuxtmacio^ 

Hoc  Ccxlice,  qul  CW£n  taitAiti  hk^  deim 
tlc  Ben^rfius  iifus  fuit ;  hinc  eaim  ^xoerp» 
Bt  integrum  locuih,^  <Ie  eledione  Patnarchas> 
tAs  Hierofolvnutani ,  &  cettamihe  ditcr  Goi?^  ' 
lelmum  Archi^ifcepum  Tyrium  &  Hera» 
^  tliunl  Architpiicopum  Cielareeni^ih  ,  ^ual 
Vide  in  Praefatbne  Bongarfii  ad  Gefta  Fram 
torum.  Nos  Vero  locum  integrum  ex  no» 
Arb  Codlce  hic  ihferdnduih  operft  pretruin 
ttuximiA:  pa^.2^ 


i.Or.vM  dirons  d^Ambwhe  ipA  ifl  pri<» 
ufbn  eftoit  qui  fift  le  malice  paY  qaoi 

^  ^sU  Fninqois  alertot  en  Coaftantiaoble 
^,qi  ati  tens  le  kojr  Mefel  h  &it  Maii 
»,iih^oi^  qe  jjt  vos  dit  de  iOi  vos  dirai 
,»de  denx  Clers  qui  efi  la  lerre  de  Ihe- 
»»rb(iiletti  eftotent  a  cel  tejns  donc  f  ail 
i^eftoit  ArctT6squ6  dt  Sur  ^  li  autres 

^  ^«Arceviesques  i^e  ikfpari  tun  dift  Ce> 
^>laire  Flielipe ,  ains  eft  Ce&ire  (hr  la 
^>tner.  Li  Arcevesques  de  Sut  ot  Aoti 
^tGuilauaie^ ,  &  fo  nts  Qi  Ut^rui^i^ 
•^he  lavoit  t(L  e&  Creftentl^  juelioif 
HClers  dc  lui«    A  cel  tens  li  Arceves^ 


I«f 


Hqoes  de  Cefiire  avQtt  nom  fferacks  . 
«»&  fii  nes  d*Aayergne  &  poote  Clers 
»,ala  ea  h  terre  et  biaus  Clert  eftoit  Sc 
ttpor  (a  biaute  Pen  ama  la  mere  le  Roy 
»»&  a  le  fift  Arcefesqaes  de  Ce&ire. 
»»11  aTint  aa  tems  de  ces  deox  Qlers 
»»qe  U  Patriarches  de  Ihenifiilem  mo- 
»»rot »  dooc  mt  li  Rois  fl  manda  les 
»» Arcevesqoes  de  la  terre  quil  veniflent 
>»en  Iherufidem  a  reslecions  del  ^ 
•»trian:he  &  il  fi  fisrent  Qjuint  li 
^Arcevesque  &  li  fivesqne  furent  ai^ 
»fembl^  en  Iherulalem  fi  vint  Arce- 
» vesque  de  Sur  as  Canoines  del  fe- 
^pulcre  a  cui  lesledions  dd  Patriarche 
^eftoient  a  fiure »  fi  lor  dift  en  capi- 
»»tre »  8c  cri  merci»  Seignor»  je  ai 
»»trov4  enSaipture  queEracle  conquift 
^la  Sainte  Crois  en  Perfe  Sa  porta  en 
»»lheruialem  es  qe  Erades  la  giteroit 
»»fors  de  Iheruialem  &  a  fon  tens  fer- 
»»oit  perdue»  pcjr  vos  pri  por  Deu  que 
^vos  nele  nomes  mie  en  ^ecdons 
9»a  eftre  Patriarce  car  fe  vqs  le  nomes 
i^lachics  bien  de  voir  que  li  Roys  li 
^prendra  a  mal  ft  ert  |a  tcrjre  perdue 

4 1  »»sil 


*    «• 


sil  es  Patriarches;  Mais  por  Deu  no- 
mes  deux  autres  qi  hos  deux  &  fo- 
mes  &  fe  vos  voles  ue  les  trotes  ea 
ceft  pais  nos'  vos  afideroDs  bioa  a 
mettre  confeil  de  prudome  aquere  en 


99 
99 
99 

,,France  a  eftre  Patriarches.  Li  Ca- 
9,noine  ne  firent  mie  ce  qe  li  Arce- 
99' 

9,1 


vesques  de  Sur  lor  atoit  dit  ^Erack 
FArcevesqae  de  Cefiiire  qil  qe  le  no* 
ttmenaffent  &  il  le  nomeoerent  &  6 
t^nbmenerent  PArcevesque^  Guilmime 
9,de  Sur  porce  nomenerent  h*  Canotne 
9,del  Sepuicre  1'Arcevesque  Herade 
t,qc  *  JHere  lc  Roy  Ten  avoicQt  pri^ 
„L'eslecion  eftoit  tele  en  la^  Xerre 
•,d'outremer  de  Patriarchcs  &  djAfte- 
vesques  &  dEvesqaes  &  d'Abes  qujl 
en  nomment  deux  &  prefenbent*  le 
Roys  &  liRoys  en  prent  un^^oii  litpce- 
fente  la  matinee  il  le  doit  prendre  de- 
dans  vefpres  fonans,  &  fe  onU  pr^ 
fente  a  vefpre  !e  demain  JI  le  pceut 
^apr^  cbant.  —  EtliRois  priftfira^ 
de  porce  que  fii  Mere  ren  avpit 
proi6  —  par  tele  maniere  fii  tracles 
Patriarches  de  Iherufalem ;  quanc  il 

*  Ubiquc  legldir  f#  pro  qme.  9>fu 


99 
99 

t9 
99 
91 
99 


99 
99 
J9 


mmimtmt 


^^fu  Pattlaf cbes  fi  manda  Ids  Atcev^ 

>,qQes  &  les  fivesquesdela  Terre  qtl 
k^fifleik  obedience  &  il  fi  fiftrent  tuit 
t|,fors  foule^nent  PArcevesques  de<Svr 
^,ainB  apela  a  Rome  &*  propte  perfbn^ 
^,  ne  &  que  bien  nioftreroit  que  Dev 
>,eftoit  &  Pitriarche  ne  doit  eftre» 
,»Qpant  li  Ateevesques  dc  Sur  ot  feit 
^fon  apel  fi  a  tir^  £oti  ore  &  pafl^^  h 
^smer ,  fi  s'en  ala  a  Rottie  fi  fu  li  A- 
^poftres  lUs  de  (a  venue  &  tt  porta 
>,grant  honor  &  il  et  li  Cardenal  ne 
^kOnques  n'atoit  on  oi  parler  de  CJero 
'>,qui  vent  a  Rome,  qui  If  Apofloiles 
>,honoraft  tant  ne  li  Cardinal  cufn  il 
»,fiftrent  lui  &  fi  avint  un  )ot  qe  ii 
t,  Apoftrc  ftt  canter  Mefflfe  &  fift  reves^ 
)»tir  }et  CafdMaus  &  Im  fervtr  a  Pjeiu* 
wftd  &  tant  i  avoit  jai  fidt  vers  PApos- 
»)toiIe  Sc  vers  les  Cardotiaux  qt  sil  leuft 
^sVefcB  tant  qe  ii  Patriarces  fuft  venu 
>»a  Rorae  qil  euft  efft^  defpoi^.  Or  vos 
^diraji  corament  ii  fn  mors>  ains  qe 
ft>li  Patnarches  foft  qe  li  Arcev^ssques 
»de  Sur  eftoit  at^:  a  Rome  fi  foit  bien 
Hq»  dl  Vitoit  tant  qiietrovaft  a  Ro- 
'    •'      Aa  a  V  >inid 


,»iiie  qa  faoit  iSj^/^  a.  Donc  dUk 
^  vnmta^ffdm  b  qilalaft  zpzh  & fi 
J^ropoifisaaftt  &  cU  fi  fift  &  enfi  fii 
tyinon.  Apr^  tla  M  Patriartlrts  a  Ro- 
„iM  &  ^  ^  ^  voiit  &  st9  retour- 
^  iricre  Ihero&letD.  Or  tos  dind 
^lTame  del  Patriarche  Eraele  ide  Ihem- 

;.^fiJem  •  qoaBt  il  fti  reveaua  de  Romc 
^fi  aaia  k  femme  a  vaiJiercbier  ^  qoi 
^,maDoit  a  Naples  a  douze  lioes  de 

'  .y^ihemialem  V  &  il  k  mandoit  foo* 
.^Teot  &  cele  i  idoit  &  4i  doimoit «(« 

V  ^ii^  de  fon  avoir  por  eAre  bien  -^-^ 
.^^ne  dinun%  gcdres  qoe  fes  bstroQsf^ 
^fa  mors.    Apret  li  Patriarches  ie  l^ 

'  tffift  veoir  en  Iheroftlem  8c  It  chata  f 

t>bonne  maifim  de  {Mlare  8c  fim  Ferc 

^Sc  &  Mere  qelle  a^it  8c  la  tenoit 

y»tottte  a  ym  del  fiede  aiflfi  cun^ti 

c^Jmn  S  fiiit  &  femme «  ibra  taqt  qdc 

^  .,^f  ttU0fo/t  mie  h  avec  loi.     (^fttit  tip 

tsidoit 


'f. 


c.  gf  cf ,  lege  gf  6mt{  fg^tmt  ct. 
*.  Mirttmr^  Jliaitlamt 

t.  fiib^ar^^  foBXQirir    .£  Itii/acheea. 
(.  qMim  hmm^lpi^    h.  nc  daneuroit  fa^ 


f* .  •> 


•.aldfe  «  nn  a^ondtier.  eOe  eftolt  aufl 

.  ■  «aooMe  dt  lidiet  dm  oini  nne  Enpe- 

4.ri9  00  tine  jRoine  &  fes  ferjani  de- 

w^t  U;  qant  afenoit  c^ofe  qaocnne» 

•.jpBoa  la  vcnoient  qi  ne  la  coooiQient 

„&  demandoient.qi  cele  Dame  eOoit 

^JB  QQipM  l*ea  £ut  de  Dame  oon  rea 

•.coniMnt     Cilt  qi  la  conoifoient  di- 

;  «foient «^c. ce eftoit  laPatrwchcfe  la 

«.femme  le  Patiriardie,  ele  avoit  a  nom 

r»Pasm  inBMfen  S^  fi  «voit  enjao.del 

.,.PatnarcIw«  dont  tl  avint  une  §bia 

>»qnant  ip.^  OQ  U  Roys  eftoit  Sc  U 

^pJ^tti^^e^  ft  U  Baron  de  la  Te^re 

'•BRPr.^nlieil  pKendrede eombattre- aa 
.i^a^tuxf^pt^  de  luec  ^  eftoit  donc 
.  MKQt  Qir^  aucune  £>i8  dicele  oft  co- 
xt»n^^^l|l  ,i  furont  &  qi  avint  j  kixine 
.•.un  &»,<>  ij^  OB  a  ^jt  2  Gonfisil  ft: 

,>,fif}i0.  ^  P^triaroliet.  doneaimoi 

4>1?<:^  loi«8  car  je  voa  aporte  faqfiet 

.    ,.noTeles .  Patqne  de  Riifm  ^oSttt  a 

',.femme  a  nne  be)le  fiUe^     Loi»  f« 

.   •.vergognalePatriarcbea&fidiflLlaia 
••toi  ipx; 

.«,  jp(^4l«  a     li.  «n  fbL 

Aa  t  CirM 


■  Vt* 

m.  M  Sn 

Oiol  fine>l.,h)^jua  operk  nil^  witor  mm 

'       gefta  fimt  iiiter  Joannem  Bn^nnenrem ,  "Re. 

-  ,.gm  Hlettlfblynannn  ,  &  Friderlciini  11.  Im. 
peTatoreni  OenBanlGunt ',  ({ui  v  fofii]ijain  fijia 
Joannis  nupferat  ,  coeglt  cum ,  ut  Jtua  ia 

^'  Keenum  HlerofhlYmarum  ribl  cederet.  BeL 
)um  poilea  Intitaoce  Pontlfice  &q^tio  IX. 

4  I  in  Itklia  «dverfus  FrideriFun  IL  ()ui  ttmc  ia 
Fatzftinq  erat ,  motum  ,  dup e  Socoro  Joaiu 
neBricnnenfi.,  apud  iiiftoricOs  nimtur.  Sed 
aoitcr ,  dilBdiiun  doviefiicum  quoddam  or<  * 
tum  Intcr  cos  nanat ,  quod  tn  variia  Cliro> 
nidi,  <(u»  evolvl,  iton  repert,     SIc  vero 

'-  -  nftftw; 

'   •.Q.u 

•*me 

>*qua 

.,»11 

..fid 
■'  ..per 

„010 

..&< 

■'•«(>« 

»11  <{ 

r-  iMt 

'■'  ,;*  i 

„ton 


M&r  ^  vjtlagnnkanior  eatreletiu 
Mperor&leror  fu  mpnlt  doteas; fieit- 
Mtca  el  cors  lemperor  &  fift  a  amare 
«aiieniece  le  roy  ^l 'eftoit  vehue  ie 
.,la terre dotttte oier avec  fa  finen  la 
^.dcspiiceUft  fi  miAr  tote  s^  amor  &  it 
„4iBftte  «n  hai: 


JKxxtoA,  enUpl?ce4etare, 

^Qlwit  U  Snipetet  ai  «e«  aonda  fi 
„11 Y  manch  n«i  wfaft  ft  ttrre  &  qil 
„li  tewlia  Uyoit  cfK,  U  «»« <Je  Fnoo; 
■  „li  «Toit  leflie  «»w  b  «erre  dootre 
),mer ,  U  roi»  <M«  V  Uvoir  ne  U  rea- 
^.dinlt  ani«i  m»&terre  TtMderoit 
„il  qnant  de  teire  de  fi  desMil  honie 


'Sftuftut  £pgm«ntiiin '  WOB  <|ood  alibi  «w*^ 
foiniui,  iitb  C<idi«e  IQ?.  de  Sutu.  SmcauK 
'  Tun^  Jt  Tetri^  S,  tfipi,  tli«  T«rbi«  iiidptt ; 

„fipe«  Innaeei»  vot  iavoir  lei  ti>  &! 
HltlCOftninea  <t  f«  contr^  « U  for- 


J77 

mCC  ft  ti  ligttage  Jii&dlrff  &  dos  aoltrei 

Orda  tamen  hio  direifiu  ;  Scriptura  pnrte- 
fcaCodicifnoftri  cft  nitidiAiiiu ;  tociim  oeo:^ 
nobis  ediciooe  dignum  Tidetur. 

35.  fol,    Codex  chartac,  fXT. 

Cromques  d^outre  mer  depuis  h  Coit^ 
quefte  de  Jerufylem  par  G<nkfr<ig  de 

Bti0on, 

A  priiRt  PirlfHanQnm  «xpedltiQDe  an.  109«, 
..  ufque  ad  anaum  127$,  <H)ntiituatum  Jjm*. 
Implet  foRa  4^).  trel-paglnas  966.  Oedt 
foliam  primiuti;  dtulut  auteo^  pnemioitUF 
fequena  ; 

^Cy  comniedcebt  les  hiftoires  de  U 

.  tthidi  a  teinp«  de 

^»Gafl  k  difttottti 

'.Mprei!  lEmperear 

(*Er«  cs  per&ns , 

'm&  o  e  (tcon<}ii% 

„Tent  fai?  les  Creftienc 

SiUgw^)  cxan^  )io9  opiw  «x  Gnilcbni  Ty^ 
'rii  niftoria,  orientali ,  qus  ffEpius  ladne  pro< 
oUt ,  cQi|q>i(atQm  efle^cQttpcn  ;  qiM  t>nmt 
ab  anno  itg),  in  ^o  Tyrim  dell^it ,  jn 
Hoftro  ^ic^  addita  limt ,  cu^  fint  autorii 
Aa  {  iie&ioi. 


»7« 


n«{cio.  Mtilt>  habct  de  r^ua  gcftit  ip  Tariu 
'    EorDpx  paidbDs ;  fpeciininig  gmil  lildmum 

Caput  exhibco-    Credo,  hoc  ppSBidem  e(Ie 

cuni  eo ,  quod  lecenritam  efi  Oualopi  Bi- 
-'  bliodi.  TnirtQenfis  Toio.  3.'pas-  48l.  lob 

Mom.^Sti-  K. 

ExcerpCom  ex  Codice  V,< 

Of  parU  de  la  Mort  du  Soudan  de  Ba^ 
■  bylone,  &  comTtmtt  Sire  GuiBatarie 
'•  de  Rou^iBon  vinten  Acre ,  puk  par- 
le  ejftre  autres  cbofes  de  la  rtMrt  du 
■  ■'■^Baj  -de  Navarrt  t  &  oomment- le 
■'  R^  de  France  vittt  a  Lyon  fitr  le 
■•..  Batne  devantJe  Co^eik  ,  pow paT- 
Ur  au  Fape. 


•>et  gaigna  qtie  cheuaulz  qne  antres 
**  jUnienie.'  '   i,bcftes 


179  . 

2him.  ^'; 

„bcftes  pius  dc  tirois  ccht  riiafe  ,'et*Ie 

-  „Roy  fe  retraift  es  montaignes  avec  les 

„gens  d^armes  quil  a*oit  et  les  gcns 

„qui  eftbient  affis  eif  Hermdne  c^ills 

'  f,qui  eurent  loifir  fe  recueillireht  fen 

„mer,  ct  graftt  partie  des' marchants 

►••et  dautres  gens  qui  eftoient  efchB^ 

„pes  des  Sarrazins  i  et  fen  ^loient  par 

#,mer,  mais  ils  cKurent  e&  malns  de 

;,Cor£iirts  desrobeurs  tt  vint  eh  Acre 

tfdeparleRoy  deFnmce  Sirc  Gtfilla- 

f f nie  de  RoufliUon ,  ct  amena ,  jcqnt 

,  f,hpmmcs  «ch^ual^  caft  ^^SivoYr:  40. 

,  t5^eualiers  et  60}  fergma  a  dmi^lf 
f,ct  400.  arbalcfticrs' a  piet  awcdes* 
ffPWf,  dp  Peglifc,  et  morut  a  Tfiple 
ffFrcre.  Julien '  ^e  Iprdre  dc  la  triQ|t^ 

^  f,qui  ayoit  efte  Seigneur  de  Seette^^ 
fi|ficrcf  du  templc  et  inorut  le  roy^d^r- 
99t^n  Dan  JoLwm   ct  fii  ftit  xpy 

^/^d^Arragon  et  contc  de  Barfeloffne.h 
»fils  Dam  Pierre  fbn  ainin^  fil? ', ,  et 
^JOqn  Jaunne  huti9  Blz  de  Maion^ez 

\'  ffCt  Sire  dc  MantpelUeri  leRoy  dc 

.  f>Chyppreapr^  la.^iort  dc  fon  fou- 

.  ftfingermamprinceyjntaXrijilean^ 


f»' 

ffr 


I  .    III.  1.1     -  ■  nii  i 

H.  tea< 

„gr»pt  compaignlt  et  bellB  de  geni 
.„daraie8  pour  cqal^er  et  aidier  Teo- 
t,fent  le  ^l  dn  pnoce  (jai  efloit  mear 
„de  >ge;  n»i>  lemque  de  FortoaTc 
,,qai  eftoit  yeaas  aiont ,  et  avoit  ja 
.  Mpriiu  la  cure  de  lenfiint  par  lo^oi 
.„dc  la  princene  la  nwre  dastourba  le 
.  „ro7  que  il  ne  pei^t  acompUr  M  popr 
,  „qap7  il  eftoit  venue  et  popr  ce  fe 
,„part7  dc  Tiiple  et  feq  viat ««  Acrb 

■  „frere  Gai 

„da  temple 

„<fc  Lyon ' 

„St  Midd 

^Sarra^inai 

„paigne  «t 
'■  ^grant  qqa 
'  ^,tt«8  gem 
-^>,tihevesqiz( 

.Vredn  B03 

..deCaftelii 

„lienvailll 

..etforeot 

„par  lei  ( 

■  .,hor8  da  p 

..gon . '  et  -descbriiirent  )p  R07  dArra- 
.,goa. 


„gOi),  &  prindrent  moiilt  de  prifoit 
>nie«  &  tnereat  moult  de  gens  & 
„prindrent  diafteanlz  &  ttlles ,  la  Ai 
„prin»  le  commnideur  du  teoi(iie ,  ft 
«plorenK  antreitaac  de  religion  Com. 
„me  du  Bede,  &  dantre  people  gfant 
„qoantite,    aprez  railambla  k  Roy 
^d-Arragon  gtan»  gens  d-armei,  A  de*. 
...conflft  les  Sartazin»,    &  recouni» 
..giaprparde  des  chafteauli  &  de  b 
,,terre  qnil  aooit  petdne,  &  fii  deU- 
„vrcz  le  commandeur  du  teniple  d'4r- 
„ragon  &  plnfeuri  antres  qni  aooient 
„elle  prirn  dcnant;  en  celleiiifoo  miic 
„Tng  conten»  a  Ttiflii  entre  le»  che. 
„nalier!&  lei         '  ■  ■ 
„ce  qne  les  1 
,,toat  le  poDo 
„de  lantre  pri 
„de  desplaliin 
„gneun  de  la 
„Pierre,&dc 
•■loi',  ftpour 
„ple  maintent 
„me  dl  qui  ei 
„PerJim  ft  0 

MVcsque 


yUesque  de  Torteufe  qoi  le  prince  & 
i.tout  le.  £tit  de  Triple  cn  £1  nuin 
Mnuiatenoic  les  clieuaUers  de  la  tcrre 
Mpir  quoy  fourdy  grant  hayae  &  grant 
'pdote  entre  Ces  deux  Euesquec  qui  fii 
tjtachie  &  commeDcenieQt  de  la  gtant 
.,>guerre  qui  fu  puis  eotre  leLprince  ^ 
yle  templc; .  dont  moult  de  nuulz  via- 
iirent  comme  1  -es,  &  le 

i^Seigneur  de  '6  qoil  iift 

>,paix  i  levesqu  m*  Uttiait 

„da  temple  en  isque  de 

•,Triple  eftoit  i  pfeschut 

.»,en  la  haine  d  le  pour> 

i,chas  de  leucsq  e  dont  la 

.  Mguetre  en  forca ,  &  moult.de  ^eos  en 
.,,furent  doumagiez  &  deftruis.  En 
,,iceUui  temps  Sire  Amiuiry  de  Mont- 
,,fort  filz  du  contQ  Symon  de.  M«nt> 
»,fpn  par  qul  mut  la  guerre  (PADgle- 
,,tecre  mepoit  unc  fienne  fuet^  G119- 
„les.poutia  nuuier  au  prin(;e4s  Goa- 
ttles ,  8c  fprtuue  de  mer  le  mena  en  la 
'uterre  de  Monfeigpenr  £dooard  Roy 
„d'AngIetcrre.  qui.eftoit  leur  coulia 
„germain  $c  pouc  celle  caufe.  &  p)u- 
Hfeura 


?8^ 


Jfum. 


^'  SktHi, 

.,feuw  adtres  fourdt  gaerrc  entre  le 
«princ»  dcGuales  &  le  Ror  d'Angley^ 
oterre.  . 

f ^l/Sf"""  J""  in  Regnts  Navarne  Sk  Caftli 


roK  nafrata»  res  in  Regnis  Navarne  Sk  Caftl- 
li«  "gcftas ,  &  difcorjCas  cum  Rcge  GaUhe 
.fu;  contiouat  autor.  .  . 

,Gregoire  Pape  le  X  fu  natif  de  Phi- 
.fence  en  Lombafdic  j  geritilhomme 
,eftoit:&  de-lignage  de  Contes  &  a- 
,toit  aom  Maiftfc  TbetJz ,  chan<?ine 
,eftoit  de  Ljm  fiir  ie  Roshe .  &  ar- 
.chedjracre  db  Liege  bori  homme  & 
,de  bonne  vie ,  grans  conteni  aubit 
.eu  a  fon  eaesque  da  Liegc ,  pour  ce 
.proprement  quil  ne  menoit  pas  bon- 
»ne  vie,  ne  ne  fe  contcnoit  commc 
.prelat     II  feftoit  partfs  auffi  comme 
par  conritonx  de  leuesquc .  &  eftoit 
alez  cn  lalainte  terre  pom^^lcrina-ii 
ge,  &  eftoit  en  Apre  aujint  il  fat  e«- 
Jeaxparijuojra  fiimblabien  quecel- 
,Ie  61edion  furfans  bcarat^  8c  fnt  eirieii 
par  commune  ▼oulente  des  Cardi- 
naulz  le  jour  dela  fcfte  St  GiUc  pre, 
mier  j6uf  de  Septembrc:  ' 


•X 


*    ^ 


•'  '    •<. . 


9% 


Frcre 


w* 


.il  aooit  UilSe  la  fiunte Cetie,  &{i6ur 
,.ce  qoil  liaoft  bien  ,  que  a  rie  pSr- 
„ioit  pu  >  Romme  B  MMHOoompIit 
„I(m  proporement  comme  <t  Kroic 
„oiiltre  les  moiu.  ne  ae  porroic  fi 
„bien  auoic  conreii  des  Hap  oe  2es 
.iptiacet  de>  tecres  ne  fignutplence 
.  ;.  ;-.;..de 


«8f 


**de  ptelu,  oftlOttila  il  fim  &it&  (ea 
"ali  a  Lyons  &  la  iSiukhh  CoDciU» 
"geaeral ,  ea  celle  laiibn  lni  TfndreDi 
**gra'Ds  tneflaiges  d'Aleniaigne  lefqndi 
**Iui  itrent  litiolr  qae  1«  £ut  d*Alcmai- 

'  **gne  aioic  milement  &  prgpremeotle 
**6iit  de  leglife  par  fiiDlte  de  Roy ,  '11 
**Iear  donoa  coDgie  desHre.  ceulz^fen 
**aIereDt  ea  Alenialgne  ,  et  fat  eshit 
**par  cOotmaae  Touleate  raoul  ftoaifal 
**a  Roy  'd*Alemaigne  et  a  Empemir » 

"  **et  fa  coaferme  de  pat  le  Pape  et 
**coDroDDe  a  Roy  a  Aix  h  chapetle: 

**Aprez  la  mort  du  Conte  Richart  de 
■  •*Corm»!ille'  frere  du  Roy  dAnglcterre 

**qui  «aottefke  Roy  d^Alemaigne,  le 

**Rpf  Phelippe  dc  France  vint  a  Lyoas 

**auaDt-,lt  conc 

**ment  aa  Pape 

**dt  f^eHiJe  qu« 

^tenue  giand  e 

**le  concille  jgt 

**&  quatre  ceni 

*'Jaartne  le  Ro; 

**efpCTanfe  de 

.  **pe  fl  comme  Ga  aDcefTeura  aubient 
B  b  "cfte. 


_5«^ 

Mm.  H. 

^efte  >  «ai»  fl  fiWy  &  fift  sMiilt  gnn^^ 

-^offi»  fidoii  fi>ii  poooir  90  fecoon  de 

.  Vk  Sakite  terrc  A  xe  condUc?  fk  fi*e« 

Vtt  GmBam  de  Bia^eu  malBxt  da 

:  ^cnple  qni:  eftoit  en  h  terre  doatlbre 

:  ^mer  ii  coaime  YOQt  auez  aj  defTos 

. .  ^'qoaot  il  fa  fidt  mailtre «  la  forent 

^meOaiges.  de  Roys,   de  Docs>   de 

^Princeti  t  de  grans  Barons  i  &  de  Pre« 

'ias^t  tfA  ny  peurent  aier  eo  pioprea 

nfeffaigcs  dc 

?^|>arial^£^  lcmperenr  (ks  GnaiSc 

^de  ieor .  patriarche  &  jorercnt*  m  1a« 

W  de  leot  Seigneor  deifare  oheUlane 

le|^  &  de 

^croire  tous  ies  artides  de  k  iby  & 

^commeRomme  le  commande ,  &  ire- 

•geh^hircnt  les  articles  de  la  fojr  dbot 

^il^eftoicnt  en  doobte  eflce  Tnd?,  A: 

J^;lifi 


99. 


ri 

^&  abfolzde  la  fentence  oailzBDoiene 
^'longuement  demoor^ »  la  £iitet  les 


menTajge^  de  la  Sainte  terre  gui  ^qioolt 
bieh  propoferent  le  poure  eftat  ou  la 
Sainte  terre  efloit ,  &  fans  failli?  le 
coqicille  auoit  efle  afTainble  j>iopre^ 

-   -    '        -  ^mciit 


*      m      », 


88r 


-tfin«>  X.  Jteitfr. 

^mdifr-poitt  te  &  mvAt  Mett  tdfteat 
^*hk  kttx  betbogae  fb  le  P&pe  eoft  ves- 
^CQ  b  fiit  ordoiuiie  <|aele  di^dit  des 

^^egiiCb  de  cbreftiefice  fbft  pir  VL  aite 

^^att  fecottis  de  la  Saintetdrre  ,^'4ue 

^^dbscun  Ghr^en  doanaft  <^$cutt 

*an  ^  denier  de  Ui  mannoie  qui  cbu» 

^roit  en  la  terre  ^  &  rawit  pottr  !e  fe- 
. ^^conri de  iaSatnte terre»  &  qoil euft 

^eai^asc^nt  egUfe  yne  iMdie  avec 

^^trois  de6  qoi  fiilTent  garddts  pat 

^^trsis  pteudoa»  m  let  deaitn  M-  ^ 

^^te  tm  b.  iSirent  cbndeoipneiK  les 
.^v&ntre  •  &  fii  ddFeotb  Htr  paioe  de 
'  **^cdiamMitaenwnt  qnc  nul  o^daft  ^or 

^mardhaOder  encerredeSfttratios»  a 
>  ^V  concflle  Ifiireitt  condeanpttees  & 
^^ilnloes  toates  les  pootc*  rdigions 
.  ^qoi  aooiettt  efte  Cbntroimers  ^  efta. 
^Uies  puis  le  ConeiHe  du  Latratt  par 

^di^.quil±  pei^ent  deniOttr«r  4eo  la 

^fdig^n.  . 


hiam  huk  «zderpto  aanotadoh^s  fu1]r}iin<. 

gerelubetc 

JL        !e  d2.  Mat  momt  Baudbcdar. 

.      .      .       ■f        ......      ^,  ,        : 

:  OWsan  tft  hift»aa  R^tm  Oricntis ;  &  va. 

B  fc  »,  rianun 


• 


piopter  «iituKt  pofterii  reUqoit  ue  qo"™ 
Tide Hiftotre des Huns .  Lib. XXI. paf ■  if'- 
..isi.    Expediti8ittArmeiB»n.S»«n^ 


^w 


Codice  mmtnr,   gc  b  ClniiT.  0«  OaigRet 
X'C.  pig.  149,  ddoripa  extat: 

uEn  I27f.  fiil»n£t  une  Kmi<le  is. 


FiJ.ftl 


-    ^b    t» 


}>« 


dicc  oQcurfi^  Cwnco ,  cui  t»*«J«<^  J^ 
'  fkam (Us  Ubmns \  qtiaiairtcm  adlfiSom^ 
Orienlal^  fiyeBdOt  $u^  p^rtui^t,>m. 

SiciJe, 

UEnmim  cks  Clkrm9Vf  4t  l»Tem 

(^Quiremets 


Jam  fopta  in  FrftfWene  oWhr^ 

cc  AwiMff  aio«Tb  opem  ctfem  Wftorit^  «? 

profaioa  dcfignatri  fcHta^ 


j     .*• 


ikLtroprktii  ^  iibffiem  fderres^ 

Orifntali  cxcfrp^oiQ  >  >i  nofti^  CotUce  an« 


s*t ^^ 

Ikjmttim  Jt  k  Tart  Saiiae:r-&  ie 
!  tB0  des  Sari^. 

.  Idem.  qiKKlfijpi!4.ulC<x)ice  J07.  de&ritfuia 

;.  eft.'  .      : 

CompUdyae  de  JerufaJem  cotOre  ia  Cottr, 
.  de  Ro»e;  eh  verf  de  Jmit  SfUabeij 

fragmeta  ittm  Foettie  eti  vers  de  10. 
■:    ^^Babes  qai  irajte  ^ime  Otterre  at' 
;     tre  les  Juffs  gf  ks  Samtfiiis ,  vers 
Atttiocbe. 


Bb4 


fO,faL  Codcx aunfcritiuesti  otinfittngaifiL   >.■ 
Scri{in(n  inajurcuU,  &  oitid^.  . 
Hugank  de  S.  Maria  ,    fioriatet^ 
CanfAii  Mwacbi^  daroniconi.^ 


oio  j.  Scnptoium  hiAariie  Francix  pag-MTi 
&  ante  a  M.  Frchcro  in  Corpore  Hiftorico.. 
rum  Francja ,  dcinde  a  P«tro  LambedQ  'BSb). 
..  'ViQdoboneoliG  Commentar.  Libro  2.  cap.  8< 


m 


K 


vel  Ton^  »li  pag.  Xni     Sediii  dno.nille  . 

opus   tribumit  Ivoni  Carnotenfi  ,  quamvis 

I.ambedus  Id  Huganis  cfle  fufpicatus  cft. 

filelius  Andr.  Do  Cheine ,  nec  dubitavit  vf- 
,  ro  autori  vtndicarc.  Nofter  Codex  omne  do- 
'  biwn  toUiC ,  &c  enim  infit : 


"etbi  pfeoelleiiciffimfrPateF  &Domine 
^' t&o  hamUHatla  mex  opurcula  trans- 
^nutto.  Ut  fi  quid  HA  videris  Inde- 
.**ceni  &  ittaittDin  Itma  pnidMtie  tiie 
''corrigas  &  exornes.  &  qaod  tibi  ph- 
"civt  cortobores  &  GoqBrmes.  Arma 
"meaadverfbs  ociaafunt  hec  opos- 
"cula  que  nunc  vides.  Nam  malo 
^'ftodio  Tacare  qnam  in  ocra  &  cor- 
^'pore  ficot  pecos  inntfle  Titam  exige- 
"re.  &C. 

Foft  aliquoC  Uneas  FrKfado  fic  definit : 
"Laboriofam  tamen  eft  Pater  honefttC 
"Gme  toe  int^ritatit  adjediontt  hiuc 
'*adhibere  voluminl ,  fed  &adus1ab6- 
^ii^  pfCciQtlior  >aarp  eft. 

Bb  (  Qjiod 


«  -.  ^WHTiWMW 


tJpoS  Inicluni  cnm  nnc  pnccedeiiltt  Qbtx  lu* 
pme  cohiETet 

-     Ordo  nofai  Codlcb  hlo  eftt        ~ 

Uber  tirlmnt  a  Kina  AITjt.  Rcge  fericm  h). 
jtoricam  deducit  Dfqoc  ad  tmpora  CAO&An. 
tinl  Magnl ;  &  foUa  Itnplct  priou  29^ 

lAbfT.  SaptaiQ»  %  fo).  39.  fA  ini,-909timat 
hiftoiicain  namtionem  ufquc  ad  tempon 
Carolt  M.  &  m  in  Oriente  geftds  flife'  "de. 
fcritiiti  prsofue  «a  Qu«  fiib.CnnftaiUiiy  ft 
Irene, 

Ubcr  }.  cu)  ticnhu  tamen  non  piiauiliftur , 
.  ferlem  Uillocia;  Fianconitn  deducat  ab  ckp- 
dio  1'iojs  ufque  ad  annum  ChriJli  iMStf.  & 
Guitelm)  I.  Anglonim  Regts  ex  genCe  JSU* 
mannorum  expcdidoiiei*  vinM;  1  nfq«P  ad 
]foliuitt  IJQ. 

Taoden 


Tandem  fiibjiin^um^  eft  PreWarium  qi^bd^ 
dain  Hlftoxiae  Francotum  ^  quod  4  foliis  abm 
'   ^Wtm*  &  Codici  fiticm  imponit. 

Oput  novnnoji  aggreilus  videtur  Hngo  y  ah 

*'  imtiDpag.6^  &liiftQriam.praecipueRe8^ 

-    Francorum  fcripMfc.    C«temme»ceiptai»% 

?ia  Jnfra  fDbjeOa ,  quai  &  to^^  operi»  ra« 

^ ,  deBKmft^.Qnt^    OU^i^wum  ^  aobis^ 

Ihigmentom  ilhid  de  liodQvici  CaroH  VL  filio, 

c   quodJP,  IsMnbedus  ex  Codice  YindobQn^ 

fdldit  r  M  aoftro  Cotdic^  etiam  exftajccs^ 


tr  T' 


S^,  4to.    Cod^3c  mcmbjran,  XHt 

Hugonis  Fhriof&ffis  gpm  bifloricMnh 

VoiV  PaoU  Piaconi  hifh^riam  Longobardctfi^ 
^Q  tjtulus  lcgk^r ; 

''Iqd^tfe  Wm  UaDtim  Ecclcfiaftic» » 
^geiioiiimq;  EQmaoorDiii  atque  Frask 
''conim  coa^dbeofiis  beeidter  a  Hvk 
'^ne  de  Sanaa  Maria  •  aimo  milleG. 
"^ma  centefimo  nono  dk  kiGaniatiQne 
''DominL 

)^qidtui>  EidftDla  ImtGdft  ad  Adchm  Gomi^ 

.  ¥i&m  Bl^tienlsDm ;  Mcldunenfiym  i  &  Canw    - 
,  tenfiiun, 

^  ''Domin^  fUQ  Adel^  VenerabiH  Coml^ 
iflT^  Hugo  SaoOi  Benediai  Fiofiaceo- 

•  alinDDtuit  inaatne  fislicitatis  decui; 

•Digiium 


*>   \ 


»« 


■!Nec  opliKHie  IKOilinitb  yUtai  petf- 
■«Mcatiit  VencnblUt  Coinitfaii  >b  la- 
"-dqujt  hiftoriologii  velat  apis  a  4tf  ec* 
■ibBDrikDi  nwl  ooWgent  «^«etMt 
"-(Jho  hoc  inqtnDi  volDmine  omiifiltli 
''-&omaiiorDa  laipeiUQnw^Ptieftf* 
"lom  nomin  tcI  aOa  ToUtLTcOitivtV 
"^q;  Tiri'Catholici  in  loci*^'(wfebaf- 
"riaii  poH  Apolhdat'  regendas  fiA*. 
"pernnt  .Ecdefias  in<llsnL  GnTet 
.'^ooqDe  peiAeiitioiMa  imqrikt  qiitt 
j  "ptj- 


Jf7 

j,prjiaitiva  pro  i|iq  Sahratore  peftxiUt 
»»E(CClefia  peroravi  &  jOcuddiffidUif 
jtconfeilbmiii  flores  qaoa  in  pace  prbu» 
'»,tu|it  nominavi»  pptimornm  pretetea 
j^Viroruni  Gallorum  fcilicet  3c  cete^* 
gjtmn  gentiuni  memorabileir  aduf^  a 
*  ,^]ter(?)a  mundi  ettte  «/gr«^  orf  obittim 
^Jtnperaioris  KaroU  Mc^ni  Tobii  4e« 
,»caotavl     Dampnandas  etiam  hereti* 
tjcorutta  blafpiiemias  &  quomodo  «is 
obfifti  debeat  declaraid.     Erumpnis 
quoque  Judaidjpopuli  quas  pro  fnis 
impfetatibus  paffi  (unt  &  quibus  pro« 
ivpagantibus  Cnriflianifmus  per  orbtfoi 
t,difFufus  fcribere  procuravL  '  !Sedt^ 
t,C0iii^iadiofiiiir  &  honeftum  v«dumta 
,^xk.  jlliteratis  principibna  quibut  ta 
^M^nitQm  fpretui  eft  Ibd  vobis  mett^ 
,»t<^-da^cayi»  ne  nominit  veftri  mottU«- 
,«meQtum  uUa  valeat  unquam  vetuft»- 
t»te€prr{impi^  qu^  pofterorum  mew 
j^modQ  iblet  iniuiicarL     Apicem  pre^ 
,»term  Cdfitudiias  veiir»  fi  quis  fcire* 
»»defiderat,  Guillelaii  fiimofiffimi  dsx^ 
fsfijf  NormaQdorum  &  Regis  AngkK 
fjam  lyte  vot  efle  cofiito&at ,  illiut 

>fVide- 


>9 
9» 


)»! 


4.ao 


teaacre  ainiciic  luicu 

to  Codkt  N°.  «o.  Hago  FlotlKMifi"     ' 
de  Karolo  Magno. 

„tono  httc  fuot  nomioa  Metropoleo- 
„rom  qasB  fub  ejo»  didione  manebwit 
„Roina,  Raveona,  Mediolaoom  ,  Fo- 
..rojnliom,  Tradoi",  Colania,  Ma- 


■401. 


^rbat  Xtd  pneclpilelloihaa]. 

"'^,;..£k  Godioe  zog.  jdetn  Hogo  de  Kuol*'' 
,  '  ■      '  MagnOii  ■ '  " 

M^necipae  tadsen  xdes  iOicrto  ubkuh- 
^que^intdto  rcgno  fpo  Tttaftate  o6U 
.  jjla^fai  compeht  Poatificibus  &  patH- 
y.bu^  ad<|U(Hualcurain  peninebant-ut 
k^ertaiirarentur  ioipecaviC  adhibeas^U'. 
y,r6m  pSr  It^tw  at  imperata  per^ce- 
.^CQtur.  Unde  multa  fub  e}us  Inij^e- 
^.rioruM  rebariia  Imo  a  fuodameiitis 
^.a^ftcala  Monalteria »  fed  pirfectpue 
„l«c  ^  Monafteripcii  S*»  Wiiliberti, 
k>^M)Hk  ^t  Floreotii ,  Moa.  Karol&i  > 
mMoiL  Concas,  Mon.  S.  Max^tii. 
^I^tQa.  Meaatae.,  MoaMagni  Io.pi, 
taMon.  Mufciacum,  Mon.  S.  Savinf . 
.^iMoa  Noviliacum',  Mon.  S.  Tlieod- 
-fridi,    Moa.  S.  Pafceiimi  &&■  *t. 

■      ■  "      ■  ■  cc'  '■'-■  ■  ".;* 


•4Qt 

«;|e  cetea.pbrinii  p/ukm  vdttti  qnU 
..buwiam  lychnit  lotam  decocatitr  A- 
MqukaiuB  Tf^um.  Quae  omnis  ipfe 
MpiilBmas  imfcmtor  Karolus  Magnns 
„au[t  &  argcoti  ponderibui  gemma- 
„ruroqqe  pretioiamm  exoraaTft  mo- 
«^edbuS)  ampliffimis  etiam  bom}rO>at 
(,ditarit  &  infuper  quod  ell,pretiofiiu 
nlandJOifnie  Reliqgiarum  (^ociniis 
^lnfigdivit  Forro  hxc  funt  nomtna 
„Metropoleorqm  qus  fab  ejo»  ditione 
;,»manebsnt,  Roma.  RaTeiuia , Me^o* 
aJanum ,  Focpm  Julii .  Gradus ,  Colo- 
Mnia ,  Magonciacus ,  Juvanum ,  Saltz- 
•■burg ,  Treveris,  Senonis,  VefoDtium, 
i.Lugdunum,  fiituris,  Turonit,  8ur- 
ndegala  &c. 

Notari  dcbet 
burg ,  quat  hic 
"Caroli  Magni , 
pinii  .edidk ,  id 
terea  wrervav 
nis  noftri  dc  ( 
hanli  opcie  A 

£x  Hugonis  Flariacanrit  hiftoria  Franco- 
nim,  Num-  90.  Pofl, obiCumRodul^ 
RceisFrandx,.quetp  jn  ivinnpii  9J0 
collocat  avtor; 

"La. 


L. 


•    ^ 


19 

%y 


40S 

.  H.  Sitmli. 

Xndotnricm  YerofiUiis  Katoli  (Siin- 
^'piids)  minoris  regnaYit  anois  vigihti 
^'&  novenL  Porro  regni  hujus  anno 
^'primo  Rochilfus  Jurenfis  &  Cisalpin^ 
^^GaltiQ  Rex  obiit»  cui  filius  ejus  Con* 
radus  in  Regno  fucceffit  Tertio  de- 
'^nique  Regni  fiii  anno  R^x  Ludouvi« 
^ctts  Laudunum  Ingreditur  &'  arcem 
^^vam  nuper  ibi  a  Herberto  Comite 
^^conftrudam  obfidet  multisque  machi* 
*'pi8  murq  fufibflTo  dcifrttit  Quinto 
^quoque  Regni  LudouTid  anno  e»a 
^^Tramrenefifts  regnum  Lotharienfe  a 
*|Lodouvico  fiifcepit  &  Heurico  fra- 
^tri  fuo  illud  commifit  Septimo  vero 
'^regni  ftji  anno  rex  Ludouvicus  fir- 
matfs  fibi  Aquitanis  Laudunum  rcver- 
|'t!tnr  &  inde  Othoni  regis  Henrici 
*-fiKo  ft  jratri  obviam  proficiifcitur  & 
^Gcrbergam  ejus  fororem  ducit  uxo- 
*^fem.  Poft  ha^  rebdhverunt  Fran- 
corum  Piroceres  contra  Ludouvicum 
regeta,  fiiper  omnes  autem  Hugo 
Magnus ,  qui  coaftus  eorum  impro- 
l^itate  nuncios  Henrico  Transrenenfi 
**Regi  mittit ,  mandans  in  colloquio 

Cc  9  '^qu^dara 


n 


404 

IteMi  .  K  SepJL 

'  "quQdam  cum  eo  ^elle  conferre  pac« 
^tumqoe  amidtiarutn  ftabile  firmare. 
''Quibus  Rez  refpondit  fe  nullo  modo 
^ad  hoc  fedus  ineundum  adquiefcere  ^ 
^nifi  GuiUelmi  Ducis'' adipulatione. 
''His  Ludouvicus  per  internuncios  au* 
^ditis  ilico  Ducem  aggreditur  adver« 
^fum  Francorum  conatum  auxilium 
'^petituriK.  Quem  dux  honorifice  uC 
"regem  decet  exdpiens ,  fpopondit  fe 

'  "per  omnia  juvamen  ei  prsbiturum  fo* 
"^e.     Infuper  in  regalibus  epuUs  dli- 

'  ^quandiu  jocundum  tempus  pariter 
■^cxegerunt  Premiflb  quoque  Tetge- 
"rio  milite  ad  Regem  Henricum  iUi 
''ambo  cum  magno  exercitu  e  vefHgio 
''expedite  poft  eum  proficifcuntur  ad 
''colloquium  additis.etiam  pro  eodem 
"negotio  Hugone  Magno  &  Herbetto 
"Principibus  Francorum.  Itaque  ac- 
''celerato  itinere  fuper  MoC^.^vifmi 
''loco  qui  Feufedm  vocatur  ambo  re^ 
''ges  conveniunt »  Heorici  Gf,  uiia  par- 
"te  fluminis  Ludouvici  ex  alteni  parte 
"e  regione  exercitu  tabernacuh  %ea- 
"^te.     Inttr  quos  Guiiielmus  tam  fide^ 


40f 


'*liflimus  qoam  pjtideiitiffimus  cofifUia 
'*Btilta  &  honefta  didaos  amicitiarom 
^tetK>rem  prout  difpofuit  ambo  reges 
"inter  fe  i^crameiitis  confirmayemiit 
^Abbtnc  Ludovicus  cum  fuis  iter  con-» ' 
^f  ertens  Franciam  repctit  &  maximas  ' 
"de  rebus  ftrenue  geftis.duci  gradas' 
"egit  Regredienti  tgitur  a  cplloquio 
^Regi  legatus  fupervenit  &  ex  Gerber- 
^ga  uxore  fua  illi  natqm  filium  nnn- 
"ciavit;  qui  nimio  exHilaratus  gaudio 
''Guilielmum  ducem  exorat  continiio 
•*at  ex  ftqro  fonte  fufcipiehs  illum  pr(h 
^prio  nomine  vocaret  eum  Lothmm^ 
"Cuju^  verbis  dux  gratulanti  afieiSu 
'"obteiliperans  Landunum  proficifdtiir 
''poi^uiata  fiK^is  expletums  &c. 

Et  panllo  infra,  eadem  pagina: 

''Sub  eodem .  tempor^  pnefatus  dqx 
?GuiUelmQt  Gemeticum  Ce^qobium 
''^ohCtfnxit »  &  duodecim  Monachos 
\umr Abbate  (hd  ^Qfuit  &  fe  inibi  Mo* 
''nachum  fieri  voto  bbligavit»  votis^; 
^iatisfiiceret ,  nifi  idem  Abbas  ejus  ani- 
^mofitati  obftitiflTet  eo  qaod  fiiius  ejus 
''Ricardus  adhuc  puemlus  eflpt  verens 

Cc  3  "M 


4ertf 


'^fie  propter  ilUiis  imbeciUitateni  qoo. 
''mndam  inimicorom  moHmine  tar-> 
^^baretur,  Venimptamen  cacuUim  & 
''flnniniam  iU>  iUo  extorqoed$  fecom 
^apportavitt  qtiit  in  fcrihio  repofoit 
^^^  daTim  ejos  «rgenteam  cingulQ 
?*ftio  appendit 

Htc  &  quae  dcmde  nazrtt  autor  de  obhn 
^iiiUeIimI)Qcis  Nonmmnonim  t  qui  perfidia 
.  Amulfi  Flandnae  Comitis  interfedus  ^ ,  ma^ 
\  c^  ffnam  partem  in  GmUelmi  GeoMfticcfAfis  hi^ 
'itoria  Normannonmi  r  rincipum ,  quam  CamlK 
^  deonft  inter  Script»rea  Ai^licos  edidlt,  l^ 
fimtur,  Cosevus  fere  fuit  Hugonis  noftri 
Guillelmus  Gemedcenfis  ;  tamen  podus  BVh^ 
)f»nem  sdteriu$  compilatcnm  erewmo&t 

:  Cur  autem  longius  immoretor  hiftoriit  Noti. 
mnnonim  Frindpnm  noa  cft  qnodt  nsiteris  > 
in  opere  nempe ,  quod  Gmldmi  Nocoanni 
fiUae  >  Adebe ,  Stc(>hani  Blefenfi^  Comids  uxo« 
fi  digabat^ 


•  ■« 


:t79%  fbl' Codex  chartac,  oBm  Boi^jarfii,  Xfl* 

TlbeebfUdi  F^gber  Smptom  rerum 
jHuvearicorum^  nmpe^  Mggiftri 
Jobgnnu  de  Tbur^z  Cbnmicm 
Hungarorutn.  Epijhla  JUagifiri 
JiQgerii  in  miferabik  Carmen  fyper- 

i^ru&iQue  regni  Hmgari^  per 

Tar^ 


4bt 


dontimm    /obmtmCefibenieii^ 
~   Ecckfiit  Epijcopum. 

r  fiancilfeob;'  Pegh«   cm!ip3"tii»«in-  tjjis 

«  edicun  lubet  Bibliotheca  noftra ,   cum  ic9- 

nibuspidjs,  foHni  4to.    DceA  cum  ultima 

■  pagir\a  nota  anSl  &  Typogta^-    Ciwlo  cfl* 
EcUttebCra  Veattun  1488' 

,."",;■      JL     .  ..'■•' 

^.491  Co^eKdHMaceu»,  f^.  .^      ^^ 

.^:I)eruatpcionfbia,ia»^0'libri:&,itner 
fddonc,- 

'CroniconMfiitKim-JaCobi.dt  ^^Sr 
.  ^^^  in  Capita  qidaqiae  divifbjn; 
:  -fiEiitMbtiDyqumainTitJak&;^ 
'"'   tcxm,  Argoittarati  r^^r  4«».  \ 

■  Habet  Codex  noftcr  mufta ;  qd»  dtavit  S«hit 
tenfe.'  V.  Ki  N!uiVdaAem>  dC'  mDrtC  HSftrioi  Lu> 
«nborf^  ImjpsfatfoiSi  tch^o  nficaci  EUis  in    . 
Ittn«te  Romano  anrifi  i  jn-    Ordb  in  CoAu  "■ 

;.  '-ce^oflro  «ibI^s  1 
.    tinuin»  narratioi 

dke ,  continet  be 

tc^^gici  cam  C 

£td  diverfo  ordini 

cun  Specimen  hic 

Cc  4  »»^ 


^un^ 


tiipnis  Scrulteriaiue.J 

,k,ri<<>rt  eteten  in  en)(*ett  wnme^r 
i,t)wi  sajttrtenbetg  wiinlx  tiei<5l6ettete* 
i,teanaent  ime  v«  a^  Iw  «iite  Jjeg 
i,empfi«gent itt  tt«&u»ftetH  «njpw» 
i>im»  m  h»  «tot  flemttwt  XmU  m 
„ime  eltt  jeooft  ^ieWMf  l&ote  ftd&en  «m 
wfTnett  S)ienf  fce«  C^  «nte  ^tiejit  ^ 
i,2X»t8tt  iwteiSV  itt  Me  tio««ent9l^ 
,-,ftete  <mi9tt  W(^tett  We  3me  «uftelit* 
i,tettt  fiSfWifcet  meitttettt  m&ben 
4,emffmt  etete,  |e  hd^  &^ 
^if^Ht  uott  ImHew  ttrt^  ttnfien  ^ 
^i,fii  wolm>*ten^  ^tttflet  <w)WN»1f. 

-  Namtur  dekide  pug^  pt^  Jlil#«fi^(i«,, 

-  quam  edido  Schilteriana  ip-aiuwm  i^JZx 
.  noftar  ▼«»  Cadci  fai  annum  i  J77.  colfceat^ 

;    C«iitmuato  ordii^  foluitnr  hic  ^cu\iis : 

i,S)et  gto^e  ftied  jm6(i*ettt  ^ew  Mnt 
«^tttw  Mnt  fun>erli<^ett  j^pAWpt^en 


40» 


Vidc  edldnnit  laadata:  pag,  H.1-  Evidfns 
eft ,  noftri  Codicis  fericm  reftc  fe  habere ; 
i}uiim  iaEdldonc  laudate  inMrrupta  fit 
Scriptura  Codicis  videtur  aevo  autoris  proxi< 
tof ,  quem  vo^g,  aiunt  ad  tnmum  ij.Qtf.  uf' 
,  c|t(e  hifloriain  pcrduxifTc 


73tf.  4So^    IJbei  ItaHcus ,  hop  litolo : 

H^rm  deBe  grandi 
cutieirifatte  a  tem 
pewaa,  Caiabrittt  e 
il  popok  cbe  ctiofT, 
d^Ue  gran  cofe  ope 
in  bro  e^iOo  e^ 
deJmente  da  Scipiot 
iitano  t  in  teafo  c 
fro  diHa  PoTfda  ^ 
Cc 


410 

Xitm.  L,  Sta 

iUingrfig»9i  tjtterwt  BebiOtPerofda 
t  Softt  Martmo  in  Pimonte 

mA^  illnftri  S^dotI  ,  il  Signor  6h' 
^tVamd  deGaleri,  ^  Govemitore ilf 
i,Vidtdinaj  ed  llSigaor  Bvak  deSaki, 
Mgia  Poddta  dillrano,  Signori  mici 
^ifemper  obrerTandiffiml 

Chiavema  i59f. 

Hoc  opus  nunquain  fiiit  cditmn.  Autoi  rct 
gsftas ,  quibus  Ipfe  ocuiatus  teflis  adfuit , 
narrat;  dcfinit  in  ann*  i:f6o.  Fluni  doice- 
bit  Epiftol?  fequenB ,  quara  ex  ColIcdHone 
EpiAolarum  Guil  Fabritii  Hildani  defcripfi. 

'  mus.  Vide  qiiK  de  Sctpione  Lcntolo  dMbi 
iiuic  in  Lexico  liift.  Helvetico  ClarifT.  Leu. 
jneminit  autdt  operisaScipioneLcntuloe^ 

'    ti,  hoctitnlo: 

Ml^ttera  ad  u 
r^defcriye  U  p 
^»nella  Valle 
«un  certo  fci 
uvino  mand( 

j„&C.&C     I( 

.  Hdjus  Qpufculi  argutncntum  totum.,,  an  for* 
fitan  ip(a  vcrba  contincantur  tibro  4.  Opcris 
hiftorici  quodnebisdefcrikittir,  qntnH  Mlod 
non  fit  ad  oxisul ,  ignofiunus,  Sic  tajnea 
I^er  ill«  4tU5  iocipit : 

,.Dopo 


4if 

Jfkm^  Zk^  SiMi* 

„Dopo  Pefffr  lilcccflfc  totte  queftexofc  . 
^,4nt(mo  Pf^^inot  Commeiidator  che 
,,chiamano  de  S.  Atitonio  (fe  FofTano,  < 
^ihaom  pia  pieno  di  borria  e  d'ambi* 
,»tione  t  cbe  di  dottrina  o  pieta ,  ven* 
9»ne  in  Angro|^e»  mandato  dal  Duc^ 
»,per  moikare  com^ei^dicea  a  quei  delle 
9,valli  i  loro  o^rori.  Percioche  avendo 
„piu  volte  qi|ei  delle  valii  proteftato  • 
^^ch^eflfendo  loro  dimoftrato  per  h  pa* . 
,«rola  di  Dio,  cbe  fbflero  in  errore,  fi 
^&rrebbeno  emendati  ;  fu  mandatb 
9,coftai  per  £u:e  un  tel  efetto,  eflTendo 
«^tenuto  per  haomo  molto  intendente 
9,deUe  lettere  e  particolarmente  della 
t,Theologia,  benche  veramente  fappia 
aflTai  puoco  e  dell'  jma  e  dell*  altnu 
La  onde  quale  ben  fiiceflre  quello,  per 
9,che  era  venuto ,  fara  aflQu  a  propofito 
9,  vederlo ,  e  percio  aggiungero  qui  hi 
femplice  e  vera  narratione,  di  quanta 
fi^  e  diflfe  in  quella  difputa ,  che  heb» 
be  con  Miniftri ,  a)la  quale  non  folo 
mi  trovai  prefente ,  ma  ancora ,  do* 
^,vendo  parlarfl  in  vulgare  Italiano » 

laacciochc  U  popolo,  che  a  gran  mok 

„titu« 


4^*  V 

I..  J^'.  SimB. 

^.tkttdiDe  qni  eniprebfite  ,  istenddfe, 
„mi  (^  <^>o  U  canoQ  di  pulue ,  «Cf 
„fjtndo  gU  altri  FraDCcH 


'«^Sdpio  LeDtalos 
^quondain  hujtis 
,;Parens )  qu!  oV. 
Mpopulb  Valdenf 
,;lere  anoain  uft; 
«itiqtritates  omne 
,;reperire  potiiit, 
..tollegit ,  &  ital 
.,pfit ,  ftd  inter 
,,edidit  ManuH 
..grande ,  apud  1 
„lum  altquoties 
,>,iprum  fxpiflime 
,;4odis  admoufti 


4'J 


),niln  illum  inpDbUcan  mittat^  pro> 
.,miGt  qoidem,  fe  idkdxatita,  cum 
„Tero  ex  italica  in  liognim  latinam  ii- 
,,briim  illum  traosferre  veilet,  &  eoii- 
..tinuis  occupatianibus  in  arte  fua  a 
..llboreiltodiliraausciret,  nuoquam 
i,illum  manum  adtiibuilTe,  ex  iamilia' 
„ribu8  &  amicia  fais  aiiquoties  inteU 
lilexl ....  Utinam  ad  tuas  manus  per* 
„Tenire  tuaqui 
„prodite  poiTe 
„ra  labor  Ecc 
Momnibusque 
,,fimus  — :  Eg 
ugnaridum,  b 
„Iogia6  Pro£  c 
„dibU8  Dti.  D 
„duse[l)  freqi 
„licltuse(re  ve 

„unicum  ell,  pereat,  donec  Deua  ali- 
„qaem  fufcitet,qui  illud  tenebris  eruat, 
„&inpublicummittat.  ReliquitDn. 
i,Lentulas  iilium  Cxlarem  Lentulain , 
„optimxprofeifid  fpci  juveoem  viriim, 
„qui  nuncLutetis  degit,  &  ftudio  po- 
■.Utica  operam  dat ,  illum  cum  pp- 
,,mum 


'4X4 

^^tniini  ad  oot  Kereifiii  fiiBrit»  fedtd^ 
^^quoqne  admonebo,  at  in  meniorhun 


|r"r^ii 


«^avif  ac  patria*  fed  inprimis 
i.Reip.  d^riftiMii^  laborem  konoce  taS- 
dpiat ""    Ben»  27.  Noy.  1^19- 


VidelFabn  Hild.  ^.  T.L  pig.4.  &«.  ititec 
MSS.  Bibl.  Bcm.^'».  ^. 


241.  4to.    Codex  membnti.  XFL 

Le  Maire* 

le  troifieme  Lhre  des  lHkfirsHm  ie 
France  orientaOe  &  occidentaBe » in^ 
tituU  &  dedie  d  tbonneur  in^nortet 
,  de,  Tresbauite  &  Tres  cbrefiienne  ^ 
Sacrie  Princejfe  Madame  Ame  par 
f  la  grace  de  Dieu  deux  fois  Reiue  de 
France  Ducbejfe  bereditaire  deBre^ 
taigne^ 

In  fine  libri  haec  leguntUT  i 

siAccompli  en  la  Citc  de  Nantes  en 

>,Deccmbre  1512. 

t,Va  mon  livre  &  &i   tant  que  dc 

Troic  fin^ 
t»lt  grandeur  monte  zux  deubc  par 

haute  deftinee 
t,leMaire» 


.  hixst  tktxxtk  ft  nkhiia.  operis  hiftorici  Joh« 
le  Maire  dc  Belges,  ^uod  Lugduni  prodiic 
1  ^  ^  9,  fol.  Autor  originem  Francorum  a  Tro* 
jahis  dedocere  conacur.  Deinde  brevicer  hi^ 
ftofiam  Regum  ad  Carolum  Magnum  ufque 
deducit 

Nocatu  digna  eft  in  Iimine  codicis  noftri  Ta- 
-  bufe  Twfta,  qtiaRe|[inam  Annam,  folio  fe- 
dentem,  cum  infignibusReginaeJuHonis^  ex- 
hibet  in  camera,  vei  cubicuk».  Adfunt  puel«> 
lae  aliquot ,  vel  familiares  R.egin9e ,  tefticu  il- 
lius  «vi  indutse.  Autor  libri  ftac  ad  januam 
cubiculi ,  veftitu  clerkali ,  prseced^ice  G^ 
nio ,  qui  librum  Regina^  cradit 

^8«  f(^j(^Co|^e}t,chart  olim  AnceUi ,  deinde  Bongarfi^   X7V 
Qontinec  Folia  loo.  feu  paginas  '200. 

*  te  voyage  de  Jem  Mandeville. 

De  hoc  aucore  vide  Bibliogtaphos » praecipue 
Alb.  Fabritii  Bibl  medii  cevi.     Eduum  fuic 
w     boc  Itinerarium  variis  vicibus ,  praedpue  Iin« 
*  gu^j^rmanica  ^  in.  Colledione  cui  citulus : 

.  ,  A  \  *   •  ,    .  •  %     • 

Hic  Codex  integrum  exhibec  Mandevillei  rri^ 
nerarium,  quod  in  Codice  12^  memorando 
infira ,  icem  in  Codice  2go  murilum  eft.  Mo^ 
nendum  eft  in  laudem  aucoris  ^  quod  quaoi* 
vis  fabellis  plurimis  &  narfarionibus  pQCten* 
Cofisfcateac,  quibus  fanse  mends  ledtor  lideni 
dare  nequeat,  multa  tamen  referat  memoria 
digna;  mulca  quai  Geographiam  &  Hiftoriam 

Rcgio* 


*:b 


itt 


u  sm 

Regiofium  Orienfis  ifTuftrarrt. '  miqrorflo 
ttiaiA  dccarrtm  ea',  c[uie  pm  ii^iiit^tu^lu^ 
;.  tnta,  ir  .KcaititKtbus  IctiiennB  S^apteub^ 
bot^zQiat^.funt.  tdautem  hoti  MandeViITei> 
tantUm  aecidlt  -  Fra^ttrf^kutWAei.ltcin 
San^,  -qunfditaa  Dof^d^ijbtiB^^eAiiM- 
'  tain,  &an[t^SalTatprii^  cQi^(fi^tain^nunct 
Chr^anorutn  rocordta  &  onuiuboaonim  fl^ 
lcrum  mgle  amjfl^  in  iina|s  jnfideittfitt 
ccflUre  hiB«.-  Hq«t«Br;  d^jude  ^,i}t  Xcrne 
ifli '  recitpczandfE  fortitcr  vircS  impen3aiit, 
his  veiba  ufes  ,  qwe'  nobii  'Mximc  pb- 
teittt      '  ■  :     ■  :    ,.-■  B  E.  v  ■ 

wJMaiJ  silUaitbit  ft  tioAi-i^SiSiifPire 


Mde  MandeTiUe  -Chevalier  ja  foit  qotf 

,ijc  ne  fuifr.dignes,  n^  &  nQprc;  d'^tw 

k,gleterre.  deU  viile  dc  Mm*  qui 

• *    -Mpafffl 


4ir 


■rRegions  *  diverfes  Iste,  «k  ay  p»fl3 
SpM  Tunjni»  &  Armenle  la  petite  «f 
"h  gfant ,  par  Tattar» ,  par  Petfe,  pat 
"Siri«,.p«r4rabe,  par  Eglpte  la  hault» 
»*  h  BaiTa.  mt  Libie,  par  Cald^e, 

,»J«t.pM 

%  9ia)M 
'^maiiua 

.''«effe»  p 
••ilhrerfa 
.'Ma.yt 
."dsfifeca) 

"fiwc  4« 

*%Mat  q 

"leiMi». 

"4e  Tifite 


•«.  SB.  »»«11«  14".  kie  pw  ■n™„')?». 

rcripfit  MBaauenflt ,  qui  tnor  m  fiac  CodicU 
Mriigitut,  aU  raite  anniu  nss  legitur. 


4<t 


Jf^UH^ 


""&  ki  fiiiiiCs  lieiix  qoi  h^etitov  foat 
"&  leur  defifem  une  partie  det  £ho* 
^its  &  ()uel  chemm  fls  poorroiit  tenirf 
''car  }f  y  «y  mfttates  i6t$  ptflc  Avclie^ 
"vaochie  Avecqoes  aiiincet  bomie» 
'^compaignies  Dieu  gracet,  ft  fidcbi^ 
''que  f eufle  ce  Livf e  eo  iad&  inis  p*ar 
''plas  brief  voiis  devifer  maii  pqurce 
"que  plofieurs  aitendeot  mieulx  jRo* 
"^ms  qoe  latio ,  Tay  je  mis  ^n  ^&an^ 
%ois ,  &  poorce  que  dsascon  reoteo^ 
'^de  $  que kt Seigoeurs  AClievaliert 
**&  )es  aoUres  noblet  hommes  qui  ne 
'^fcavenc  point de  iaciii  oo  peo»  &  qul 
^'oo(  efte  ooltre  Mer  (aichenc  &  eoten- 
'^deot  fe  jc  dis  voir  (viay}  oo  oon ,  & 
*'le  je  ecre  en  di&nt  poor  noa  foolre- 
'"aant  oo  aokr^ent»  qoils  le  poiflfent 
"adrecer  4^  amender »  car  chofe  de 
"long  tems  paflR^  per  la  veoe  toome 
^'en  obly  &  memoirc  de  k>au>ie  ne 
'^peot  mie  tout  teoir  &  comprendre» 

Ha^tnus  pne&fiio.  Galliee  li:ripfifle  Mande* 
vlileum  hon  mirabuntur ,  qui  fciont,  illo  afV^o 
vulgarem  fuifle  eam  iinguam  apud  Anglot, 
|c  io.Adis  pttblids  (catcipoe  iilii.vcdflfe 

Godtx 


|»5.A1  OttderinembiaiL  <An ftmnarfiC,  ■.   -.  ■      xiF 

.  Kkidif&me  fei^tnu  «ft  hi«  Csdex,  »»o  ft 

.   pianTiG  omatuh     Connnet  vcrGoilem  galli- 

«am  Itinerunt  rarionim ,  quonim  dtnlos  dtii- 

«cntCT  defcrfpio*  exhtbere,  &paiiCa  de  hoc 

^>     ««dtce  dtfiknM  (vu  cft.    Ords  mtsta  ope. 

lum  iitc; 

I.  /r  «witff  de  Mafc  Pot  dt  f^emfit. 

SK^dc  IJDc  htntrariina  prodlit ,  latlhe ,  gaiU 
uce,  .gsmmacc  GsUice  nnper  piodlk  Ha- 
'  „  te  Com.  aiwo  i^js.  4to.  quam  verraraem 
■d  And.  MuUeri  Greiffenhagii  latinam  adoi- 
«teun  -fiiMft  compiirimM.  Wula  tamen  ia 
,  '/,  ^oS^jCodicc  ^^n^endimits ,  ab  "ii^»  di- 
♦eria.  .  fnefttiodperis  fichabet: 

Pr*fatia. 

*Vegion4da 
-  Srefttrog'^ 
■'  **qu!font  eft 

■  '^&  de  Perfe 
'   "&  de  mainti 

■  ^'fflenbftrel 
Vdre  dei  tj 
*&  Dobles  c 
"ponrcc  qui 

"fl  ya  chofes  qne  0  oe  vit  pas  mais  U 

'''MtMidy  d'oii»nes  certaiu  par  rericd. 

Dd  a  „Et 


91 


4*P 

Nmm.  j£, 

„£t  ponr  oe  mettrooi  nous  les  chofes 
«jveues  pQur  veoes  &  les  eDteodQes 
t^pour  entendues»  a  ce  qoe  boitre  h- 
vre  ibtt  vraye  &  verltable  &1I8  nuUe 
menfonge.  £t  chascnto  qui  ce  Uvre 
^yOlrraott  tira  le  doje  croke  poiir  ce 
-»,que  touceo  font  chofiss  veritaUcs. 
nCtr  je  .vott8^&i&:  afliyQir  que  poisqQe 
i»noftf e  Sire  deanx  ift  Adam  le  {Iremier 
»»Pe£e  ne  fu  onques'  homme  de  nuUe 
^jgenecation  qui  tant  fcent  ne  cercfaat 
»^der  diveries  parties  du  monde  com- 
trme  cellui  Meffire  Marc  Pol  en  fot 
£t pour ct  penfa  qte ce feroitgraoc 
maufe  &  ce  ne  feift  mettre  isn  efcripC 


91 
»9 


j  »»£e  q^eil  avoit  veu  &  oypai^  vericep 
'  ,iA.ce  que  rautre  gent  qui  ne iont  vea 


^  »,ne  oy  le  facheot  par  ceft  Uvre»  & 
iifi  vous  dis  que  U  deoioitfa  Jice^ 
,,voir  en  ces  diverfes  pardes  biea 
XXVL  ans.  r  Lec|Eiel  livre  puis  de- 
mpurant.  en  la  prifoo  de  Genes  M 
renraife  par  Meffire  R^fcd  Pyfaxn  qm 
,»en  celle  anciene  prifon  eftoit  au  tems 
j^qu^il  coaroit  de  €rift.Atil  .QdtiV 

^^«P-        .  Cap. 


»• 


4»»  ■ 

Cammmt  It!  dmx  Frms  fi  piirtii^mt 
de  Conjtantimblt  pour  tncerchier  du 
mohde. 

„11  fa  Toirt  qu< 
„duia  fii  Empei 
„ce  fiixMUO 
f.fire  Niclokns 
„Muc  eftoit  & 
,,reffNtcolius  e 
j^eftoieot  en  la 
>.al^  de  Veuife 
^noble  &  fage  ■ 
..(iuH.bille.  1 
„eulx  &  il&sren 
..poar  gajgnier 
^tfieurs  ioyaux  i 
^ftantiaoble  & 
..Soldi^e. 

Cap..».  ■■ 
Gmtmitt  lei  deux  Treres  fe  ptrtirtitt 
-         'de  Solda^e.     '  ■    , 

UQfunt  ilt  fiuent  Tcnns  en  Soldajv  fi 

..penAceM  ■&  kit  fembia  <lalet  ptai 

D  d  }  „avant 


44« 


ma  M 


MaTeccjan  le  Seigncur  uiAg^ra » SSSm* 
.,cH  DQC  guerce  cotre  Barca  &  AJtm  1» 
i.Scignean  de«  TVtw;  de  LcTaat  A 
wfarent  oft  (fuQe  part  &  dautre.  $Iait 

';.fen  la  fin  f^  de«Qon$t  B«rc«  1«  Sd-i 
„gneur  det  Tartars  de  Poiieitfjk  Utoit. 
Mnirent  mouk  de  gcnfe  d^ae''pert-& 
i.daultre.    ^qoe  podr  h^iCbn  d» 

- '^cfle gmefre 9ub  nepoi^fC  der  pv 

-  „obeniid  ^uil  ii<»iq^  pris.  ^fe  C9 
ifaperjl  couroit  |MH  ce  c^emia  ob  Jh 
\.effofent  venus  fi  que  tvant  povoift 

'  '„c|ssCQfftcbeTaac{i,iett^«tte{tt'&.^ 


».rctoanMr  tnicn  det  qiM  inx  deux 
wfrtres  fembla  dtler  encore  plus  avaRC 
„poi«qae  Us  ne  poiroi«ot  r«(ourner.  Si 
Mfe  partireot  de  Barca  &  sen  alerent  cn 
Mune  CitiJ  qni  avdt  a  nom  Oucata  qui 
t.eftoit  la  fin  dn  r^e  dn  Scigneor  de 
»iPonent  Et  de  t>0Gata  fe  partirent 
>,&  paflerentle  gi>ant  flenre  dc  Tygi^ 
&  alerent  par  uog  defert  qui  eftoit 
long  XVII  jorneea.  lls  ne  trouvtw 
>,rfnt  ^Ues  ne  chaileaux  fors  feqlenient 
%,que  I^rters  ayec  teura^entes  qui  vi- 
..voicnt  de  leun  \xS^  qai  pai0bient 
itaiix  diainpa. 

Chap.  }, 

|iant  flt  orent  paffif  ^\  defertfl 
TindreAt  t  nne  Qit^  ^  eft  apelce 


^  f  f 
9« 


ProYmce  aoffi  a  nom  Bt^ 


t.eftoft  Roy  nng  qui  aroit  nom  J?(iriK>. 
ft,La  Cit6  eftoit  te  meillecim  de  tonte 
^^Pttfe.  ^t  quaQt  ih  foreiit  la  iFeniit 
^fi,  tie  porent  pbs  aler  avant  ne  re- 
.^ourner  arriere  fi  que  itt  (^oure- 
i^rent  eq  bdite  Citd  de  Qocata  trois 

Pd  4  ,  •,an«. 


wmmmmmmmmimmmmm 

^^rentcQ  cetteQt^ft  vitU  M|rffiigei  de 

^  9,5(10^  le^eigQfinr  de;  Levaiit^  Jequd 

;  ^illoietit im  grftntSeigiieuB<4^;taK]$ft 

^Xariigff  dft  oMuidet:  £tc)iiaitt:k$  Met 

.^»fiiges:  vireflt  cer  deux  fttres  «ftarent 

^  tt^raiit  nwirveilW  ptior  ioe  ^M  onqaes 

.«iQiaii  navi^ieiM^vQningAo^a^c^en  «^ 

^Cbntreo/  Si^lififeoti^deiiKttecet 

t  ^Seigneonvfe  ^ona  now  «GMtcsi  croire 

•,vous  y  :awQfb|p|t|tt  pronit  j&  gf«pt 

^thonneur  dt  ils  reQ]^ndirent  que  ila 

•^les  orroient '  voulentiers  de  ce.    Si 

^Jeur  disrent:  k»  Meffi|p»  I^^Shnt 

9 JCaan  ne  vit  oncqqes  nid  iMitt  &.  a 

^gcant  defir  den  voir  ascwf  ifc^pourco 

^fi  Tous  votdea  veair  |af<|iW8  a  to^ijh 

^  t(chi6  fans  £iilie  qoe  alvooi  van  voo* 

«^lentkKs  ^  voua  fera  giane  tKMmeor 

j^^^  grant  faien.  &  ponrres  vtadr  fiirep 

^omnt  avdc  oous  6m  nvA  waBcmAn  de 

:^iQoUe  nule  gcnt 


Chap.  4, 
tiQnant  les  deux  fr^res  furmt  appnu 

iireUUc»  poor  aler  avecqucs  ksMedk-. 

t.gC* 


#4^ 


H-  JkCMJil 

.{gemfifenitafenii i  hf  ^ye  avec  les 
-  «* M/sl&gei  &  dievaucbierent-  uiig  %n 
u„pi}tierper  trotnoiitaQe  &  ipn  Gr^e 
^  »>mnitiqtis  iic  iufleat  la.vemn  on  eftok 
'^  ^igneor.  £»  chevaBciiant  trou* 
^  •/Tti«nt»oult  de  gnns  narveillfs  de 

n^yntjkk  tle  chofes  te8qttelle&  noua 
v',;i}e'x^nten>n8  pas  oree  pour  ce  que 
:  ^Mtffm  Mm  quf  toutes  ces  diofes 

ti^  auffi  le  voui  conteniy  en  ced  Uvre 
"  ^ep  avaiut  toai  ipperteneQt. 

.   Chap.  f. 

s 

^Qpaot  ilt  ^reirt  Tent»  au  Grant  Caan 
r  f^  ks^ jreceiit  a  grant  hoqnear  &.!epr 
^jifift  ttoult  i^raiit  fefle  &  ot  owijlt 
.  s^g^m  joye  de  leiir  ve^  &  leiirde* 

>,matKk  dc  maintei  chofesi  Peemi^ 
::^ftiemait  def  Emperenrs  &immi»B|it 
^ib  smaintiennent  lemr  Setgneurie  & 
^iilfKrxTarre  eo  ji^Ge  &  comment  ils 

ftvont  6n  bataille  &4q;)re8  lem^  d^nan*» 

»fda  des  Roys  &  des  Princcs  &  des 

„anltres  Barons,   • 


'-.  r.     l'^ 


'     '.^        A 


*•  ^ 


Dd  f  Ch«p. 


Chap.  «. 

«fPti^  teiir  demanda  du  Pape  &  de  tonti 
;,1e  feit  de  lEglife  de  Romme  &  de  t6ute!^ 

'  9ftles  cmiftumes  des  Latins  &  ces  deux  fre- 
«,re8  lui  eti  dirent  toute  l^  verite  de  dlaa* 

'  «,eune  chofe  par  foy  bien  &  ordonnement 


i&  fagement  comme  fagcs  hommes  qpoih 
^eftoyent  car  bien  favoient  h  kngue  X^* 
^  „tarcflc, 

Chap    7. 

>  sfC^ant  le  S^igoeur  qoi  CHkhjf  Caan  avmt; 

^*  ^nom  Seigneur  des  Tartars  de   tout  l^ 

tfmon4e  &  de  tqutes  les  Provinoe^  &  Re^ 

'  9^)gne$  &  Regions  de  c^lle  grandefime  par* 

t^tie  du  Siede  qt  entendu  tout  le  &it  6^^ 

«Latin^  (1  comme  les  deux  Freres  lui  a- 

Mvomt  conte  (1  lui  plot  moult  fi  penfa  en 

-Mfoymesmes  denvoier  les   en  mcflage  k 

«fP^apoftoile  fl  leur  pria  dalcr  en  oefte  mef- 

•sttfngere  avec  ung  de  fes  Barons-&  ils  ^i 

)  ^trdfpQiidirent  quils  Feroierit  tout  ibn  oom- 

t^mandement  comipne  a  leur  Seigneur  & 

«unaiida  le  Seigneur  devant  lui  ung  d^^fes 

::  siBarom^  qui  avoit  nom  Gqg^al  ^  fi  lui 

,dift  que  il  s^appareillaft ,  q^er  U  veult 

,,que  il  voift  avec  les  frercs  a  l^apoftolc. 

^tCelui  lui  refpondy  que   il  fcroit  fon 

^eamnuuwjcmwt  9,  fon  povotr.   Aprcs  ce 


4«T ' 

JHm^  Jd.  Znnh 

,ile  Seigneur  fift  &ircf  fe$  cbartits  en  Ihn* 
f^ue.  tuequoiTe  pour  ^nToier  au  Piipe  & 
,  Jfei^  li^lla  ^ux  de\iz  Freresi  h^  fon  Ba« 
«^roai,  &  l^  en  ^iarg^  qe  que  il  vouU 
ii»&  (jueJiUideyoAent  direa  rapqftole»  iBc 
»»r^cl;iiez  que  en  la  (^iartjre  eftoit  cantenu 
^(1  cQmme  yous  orres.  .11  iQandoit.di*  , 
^l^np  a  rapoftole  que  il  lui  deuft  mancUir 
stjufques  \  cent  fages  hommes  de  yol^e 
^loy  creftiene  &  que  iU  feuiTent  de  tous 
t^les  VII  arsi  &  que  hien  feuiTent  difputer 
^U  inon^r  apertement  %vj,  Ydolatr^  & 
:,,2(utrea  converfations  de  gens  p^r  Jbrco 
^de  raifon  oomment  l^  Lqy  dc  Otifi  eftoit 
^  mdlleur  &  (pie  toote^  les  au^  foC- 
„{ent  mauraifes  &  (kufles.  £t  fe  ils  prou- 
rvent  oe ,  que  it  &  tout  fbn  povoir  deveiv 
^roient  homme  cb  ff  j^ife.     Encom  leur 
,^bfaiargea  quQ  ils  lui  deu£BetH;  apporter 
ide  la  Lampe  qui  mt  fvs  le  fepukre  iia« 
^tpe  Seigneur  en  Jeru&lem.    £n  telle  tnn* 
^siiier^  conime  vons  avet  enMidu  conte- 
y^floit  l^  MeflageriG  que  le  Gnrn^  Sire 
Mefiyakttt.a  l^^qpoftole  par  fes  trofs  ftMa* 
^get  lerBsiran  Tartar  &  les  deixx  frerei 
nMei^m  Marc  Pol  &  Mefllre  Mafeo  BoL 


»»Qom.ment  le  Grant  Kaan  leur  ^onna  \%t 

ji,TuU«  d^  ^  (<w  (^ommwdement.  ' 


Qiiie  (cqintntiir  ,  fett  <nnvebAwnt.xmi  edw 

tione  ciuta  Ber^mnis  Caft  4.  jifqoc^ac)  hxc 

'    vtrba :  en  wtu  dufteau  4e  iEmffremr.  Hinc 

-    Codex  nofter  «b  edl(b  difert,  iic  nempt 

^   nofter  t  Capite  I. 


»1 

ts 


Si  chevauchierent  tant  par  leurs  Jour- 

hees  que  ils  vindrent  k  Lt^df  en'  Ehne- 

nie  \     editus  fic ;  au  pont  dune  ville  des 

Armeniens  appell^  Galza  )  &.  yous  dy 

que  il$  demourerent  a  cheminer  jufques 

;  »»a  Diyas  3  ans  &  ce  avint  polrce  que  ils 

s,ne  porent  pas  toutei^  Fois  chevunchier 

\,pour  le  mauvais  tems  &  noif  &  gtant 

'^t^pluies  quil  &ifoit  auctines  fois  &  des 

t,grans  finmmtes  que  ils  trouvoient  quc 

,»ils  ne  povoient  paflcr, 

'  Chap.  ^. 

t,De  Layas  fe  parttrent  &  vindrent  en  la 

^^Ctte  AAcire  &  joinftrent  du  mois  d^Avril 

''s^courant  M  CC  LX.  ans  <k  Crift  &  trou- 

-^v^rent  que  le  Pttpe  eftoit  mors  qui  avoit . 

^a  iiom  Pape  -^^^    Si  sdertnc  ti  uiig  f^ge 

^Ctere  qui  eftoit  Lqgat  de^tout  le  R^ioe 

^dEgypte.     U  eftoit  hoiis  de  gmnt  anto- 

,,rit^'&  avoit  anom  Ceah  dePlaifaflce. 

In  his  nofter  plurimum  ab  edito  diflertt  <im 
ncmpc  fic  habet : 

Pe  Gal^a  ils  fc  rendirent  a  AnccmeyVBtk 
dcN,  S.  1272.  au  moia  d'Avril',  Etant 

arriv<^ 


mmmmam 


/ 


qtie  te  Ps^  Cbment  IV.  ^toit  mort  dc- 
puis'  peu  -^.  ,  II  y  avolt  a .  Ancone .  un 
Lrgat  du  Saint  Siege^  nomflie  Tlieobal* 
dus  pomte  de  Plaifaxice  &c. 

Male  autor  edidonk  galHcae  citatee  Vrbeia 
Auctmam  Italix  piro.clTicate  Syrlsc  quac  galU*' 
ce  yfcTf .  fioinine  venk ,  pofuit  A  rimilitudi^ 
fie  noiQinif  enrori  ridicolo  occafio  nata  vide« 
tur.  Ucbs  illa.  Syrise  neinpe  Lacinis  Auon  , 
calUce  Acre  ^yOOi.  De  Theobaldb  iUo  vido 
Hiftoire  des  ('apes  Tpme  jc*  laHayc  17^  j. 
ad  ahnum  1271/  Re^fte  etiam  cuik  n(^ro 
Codice  convenit  Editio  Italica  Marci  Pauli  4 
Ranufio  edita  Venet  i  ^S?*  fol.  Idem  tripot 
N  de  Civitate  A^c^lta  p«Q  Acmm  exftat  in  yer- 
fione  ladna  JMarci  f auli  ab  Andr.  MiiQer 
Greiffebhaglo  ^n.  16^  i.  4to,  edita,  qtiam  tdi* 
tionem  translatqr  g^Iiciis  fecutiif  4ft ;  ferva* 
ta  diviiione  librprum  &  capitum. 


9f 


Ds  lid  disrent  le  meflage  pottrquctt  ^ 
^ient  vent»  &  quanc  leLe^t  ot  oj^ce 
fi  en  ot  moubgcatit  merVeille  &  Iui  fen« 
t>Ia  que  c6  eftoit  gnmt  bien  &  grant  hon^ 
heurs  a  toute  ta  creftiente.  Si  refpohdx 
i^auxdeux  Freres  MedSiges  ^Seigneurs  voug 
^y^  bien  que  Tapoliole  eft  mort  &  pour 
,yce  vous  convindra  il  fouffirir  jiifques  a 
^tant  que  {'^ape  foit  fais.  Et  quant  il  {em 
«fait  (1  poiures  faire  Voftre  Mefl&ge.  Ds 
nvir^nt  bien  que  le  Xegat  difoit  veoir  & 

•.diftrent 


480 


J(^ 


i^que  iU  pcHirront  bicft  aler  tCVmife  poQr 

,  g^veoir  lew  <^L,  Sl  fe  pardreilt  dAcn 

,j^{JL  alereot  a  Ntgnaffmt  &  de  N^oat- 

^pont  pagier^t  tant  que  ils  vindi^^nt  cn 

^ Venife.     Si  trouvft  Meflire  (licolo  fit 

^femme  morte  &  lui  eftoit  demeure  de  fii 

.  ^emme  ung  fils  de  la;^  de  XV  aos  lei- 

;  ^qud  aVoU  MtA  Marc  de  qui  oeft  livr# 

i^perle ,   lek  deux  {ireres  demoOrer^  a 

i^Venife  deux  ans  toutes  fi^  atteAdant 

(  i^que  iPapea  &ft  eieus. 

CSiap. '  10. 

. .  iiC^tant  les  deux  fines  orent  attendu  tant 
.  jiComAie  vous  aves  oy  &;  veoient  que  A< 
:  ipfioftob  ne  (e  fiiMbit ,  fi  disreM  que  ill 
^^pourroient  trop  demoiirer  pour  retoumer 
.^  ^^auQtlmtCaani^  Si  fe  ^«utirent  de  Ve- 
^  ^tfe  &  menerent  Mmrc  &  sen  retoiime* 
,-  i^rent  droit  en  Acre  k  trouvei^ent  le  dit 
Ji.^itii  parlereM  aflSs  a  iui  de  oe  fidt  Sc 
*  iipriftrent  congi^  a  liii  daler  eti  Jerulal^m 
j^pour  ayoir  ^  luille  de  la  Lampe  (ki  Se« 
^mikre  pour  porcer  avec  eulx  au  (kwt 
lyCaan ,  fi  comme  il  leur  ot  oommand^ 
i,le  L^^at  teur  donna  congk^  Si  fe  par« 
ijttrent  d'Acrr &  sen  alereat  en  Jeru&letn 
Jk  #rtnMb  4uiUf  i)t  la  JLampe  d»  Sepul* 


<*■ . ». 


■/» 


4^1 

^cce  &  s^en  tdcotimeitiit  ehcbre  en  Acre 
^zu  Legat  &  lui  c^ftreiit  que  puifque  A- 
jypottcie  tCi^  nouf  voulons  retoumer  au 
^Grant  Sire  car  trop  avons  huy  mais  de-^ 
^itioure  &  avons  afles  attendu  &  le  Legat 
^leur  dift  :  Depuis  que  voul  Vouies  re- 
^tourner  it  me  plaift  bien.  Si  fift  (aire  fet 
^letcres  pour  envoier  au  Grant  Caan  qui 
^^tesmoignoient  que  les  deux  frereii  eftoient 
,»Wen  Venus  pour  accomplir  fa  befoingnes 
i^mais  pource  qtie  Apoft^le  ne  jKyuroient 
^aVoir  9  XLp  Ltvoient  peu  £dre. 

Chap.  II. 

^Quant  les  deur  fireres  orent  les  lettres 
ydu  L^gat  ils  fe  partirent  d'A<^re  pour  rc- 
^toui^er  au  Grant  Caan  &  sen  vindrent 
3)3  Layas.  £t  quant  ils  furent  la  vcnus 
^ne  demoura  gueres  que  celoi  devant  dii 
„Legat  fu  esleus  a  Pape  en  Acre  &  sapeU 
^loit  Pape  Grogoire  de  Plaifance.  De  ct 
),orent  les  deux  fireres  moult  grant  joyir 
^&  fur  ee  leuT  vint  a  L^s  de  par  1e  Le« 
^gat  qui  Papes  eftoit  ung  Meflage  qui  leur 
i^dift  de  par  lapoftole  que  ils  ne  deudent 
j)plus  avant  aler  &  toumaflent  a  lui  main- 
)»tenant  £t  que  vous  diroieje.  Le  Roy 
)»d£rnienie  leur  fift  armcr  une  Galee  au 
^deux  fireres  Meflagin^  &  lis  ei^voia.en 
i^Acse  ao  Fapc^ 

Chap. 


i.  .  .  •  ^ 

i^Qytnt  ils  furent  vetius  etl  Atfe  ihOBtc 
i^hoiinorablement  G  alerent  devant  le  Pa« 
i^pe  &  fe  hurtiiUertnt  moult  vers  luL  Lei 
^yPap^  (es  leccut  a  modt  gtant  honneut 
^Sc  a  moult  grant  fofte  &  moufe'  gtmC 
^joye  &  leur  donn^  fa  beneidoh.  Apre^ 
Jietxt  donna  deux  Freres  Prefcheurs  quc 
i^ils  det^ent  aler  bv^  eux  au  Gi^Shti 
^pour  foutnir  la  b^oinghe  &  iadS  &ille 
^iis  eftoi^nt  a  ceilui  temps  les  plus  fages 
^)Clers  qui  fbfllmt  ^  Lun  uvbit  ^  nbm 
-^FrdTB  Nicok  de  Vifence  &  lautre  fret^ 
pGmBmoHe  de  TrMe  &  leur  t^na  Ce^ 
^previlege8&  feb  aiatfi?eS  de  la  M^::%^tit 
3P^  il  remsttidoitauS^euf)  &  quiM 
^ils  of^  c&  reqeu  que  il  de^itot  &  pris* 
i^ttent  Congie  (hi  Pape  &  fi  Beneieoft  k 
i^sen  pattirdnt  tous  ^tre  enfamble  dkcn^ 
fySc  av^  euiitMarc  le  fits  Meifir^  Nicdlo 
^&  senalerent  a  LaydS,  &  qiiant  ils  fii* 
),rem;  ta  ventis  adonc  Bendoquodar  ^<fu« 
Vi,dan  de  Babiloite  edtfa  en  Ehnem^  a  tdut 
Mgraift  oft  de  San^zins  &  fifl:  thoutt  gr^s 
»,dommage  par  les  Contfees.  £t  futeni 
»)Ces  dis  medkges  en  moult  grant  avenm* 
),re  deftre  mors  ou  pris.  Si  que  quatnfi 
^les  dcuJt  Freres  Prefcheuft  virent  ce,  fi 
iiortnt  nldulc  gifalit  paour  dal^  avant  8c 

„diftr«nft 


A  ^Uftrei^et  que  itr  he  ^ilMiAl  plvs  der  avant 
j^Us  doQetegjt  ^Af^ffire  Nictolr/JpMoffire 
^]^  Fi^  |6^t9B  les  cl^i^ 
^eyileges  i)^  jjs  iX^ltrlt^feJpaftUEent 
^e^jdlis  &^^«eQ  2iwfAt  aveo  ie  AfsdftifL  iht 

niSi^e  miftce^t  las  deiucFVeres  &Maro,fi 
i^ta^vpye  Qhevauchiecetit  tmt  &  dyvdr  & 
j^d^te.par  l6ur  joiurn^que  ils  fu^M  ve- 
lilA^r^n  X^rant  Gaan  qui  eftob  eitune 
si^Cite  adonc  qm  avpit  a  nom  Cknulnfii 
^4^qm.mo(itt  eftoit riche  ft  gvant»  &  de  90 
ai^qutf  (ilft  tr!oiiyetent  A  ^^ant  &  en  re« 
^^tourtigns  ne  vooren  (iBirdfl!^  pasocjp  nrau 
.  i^a  pour  CD^  que  nous  te  yotis  ^iiteisMis 
>j^lf^«ljavant  en  notit  Ime  tout  apetjte- 
(;^fi^^  tMt  p«  ordre  &  demoimre^t 
jjakm^  m  restouhie  $  fUM  &  ^  &  ^:% 
^pQHr4ft  iBftl  tep^pd  qiie  ih  oreht  &  p0yt 
^^ilee  g|in$  &oidures,  Min  d.fachteg  (w  vo- 
-)»diti  qvie  quant  le  it^^aiit  Caim  fot  que 
..^MeOine  Nicdlo  &  Meifire  Ma&  Fol  i^ 
,^Me£%N  retji^noient  il  envoia  fea  Mef- 
^^fage^  ooqtre  eux  bien  XU  joumees  (ridi- 
^,cuk  in  hoc  looo  autpt  verfipnis  notK  gallicai 
^^c:  le  Rojr  Cuhl'^^  ^em^flus  Jf  qfio^ 

•Ja^oHU  mUi  d$  gau  at$dmm$  rf^nM  RcOe 

Se  cum 


4H  

Mmm  M. 

yvcom  Mird  <amfoiiit  verfiokiBca)  ^(ureat 
»»bieit  iervis  &  ho^mnires  paK  h  vp^re 
«aianjt  &  venant  de  tout  oe  ^  ib  iavmeot. 


►  #.|im»  «11 


Chapl  14. 

Narrat  hoc  capite  adventum  duorum  Fnu 

trum  cum  nepote  Afarcd ,  in  aoU  Impe» 

nratoris,  qui  adolefcentem  gratum  habuh. 

Chap^^if. 

ttOr  avint  qpie  Marc ,  le  fils  Monieis^iear 
^^icolo  aprift  (1  bien  la  couftume  des  Xar« 
ittars  &  leur  laugage  &  leur  arcbier  que  ce 
^jlii  merveiUies  &  falchies  vtayement  il  foc 
3^n  pou  de  temps  de  plufieun  langues  & 
JTot  de  4  lettres  de  leurs  cfcriptures  — ^ 
„Si  que  quant  le  Seignei^  vit  quit .  eftoit 
9,(1  fages  &  de  fi  beau  portemem  it  len* 
^vo^ra  en  fon  meflTage  en  une  terre  que 
„bien  y  avoit  fix  mois  de  cheomu 

Chap»  T<?. 

)>Qyant  Marc  ftit  rctpume  de  fon  Meffiige 
jyCi  sen  ala  devant  le  Seigneur  &  lui  conta 
^toiit  le  fait  pourquoy^il  eftoit  ales  & 
„moult^^y  avoit  bien  acheves  toute  fa  be« 
Mibmgne  puis  lui  conta  toutes  les  novioes 
i%&  toutes  les  tstranges  (^rfes  que  il  avoit 

3jVecu 


45^ 


5^veco  &  fceu  Ubi  &  fagement  ~- Apr^ 
i^ce  demouni  le  dit  Meffire  Marc  P61  en 
^tout  le  Sdgaeut  \Aea  XVU  ans  toutec 
^fois  alant  de  fia  &  tte  b  eii  Meifigecies 
^ipat  diTerfbs  contrees* 

Chap*  17. 

Oondnet  eadem  qam  extant  in  Cajrfte  IX. 
Editionif  galli^ ;  Legationem  nempe  a  Rcge 
Orientis  (Codex  nofter  eum  vocat  Argon  Roy 
du  Levant)  ad  Imperatorem  Ciiblai  miflam , 
nd  du6endam  uxorem ,  narrat  Ddnde  fic 
noftec: 

^Et  en  tant  retouma  Meflire  Marc  d^Yn* 
,^de  qtd  iftoit  ale  pour  embaflade  du  Sei« 
9)gneur ,  &  conta  les  \liver(ites  que  il  avoit 
,)Veues  en  (bn  diemin  &  comment  il  elloit 
«^ales  pat  diverfes  Mers.  Et  les  trois  Ba* 
,>rons  (Legatt  ntmpe  R^»  Argm)  qui  orent 

:  ^  ,veu  Monfeigneur  Nicolo  &  Meflire  Mafe 
),&  Meifire  Marc  eftoient  latins  &  (^es 
,t>faommes  (i  orent  moult  grant  merveille» 
^fl  peuferent  entre  eux  de  les  mener  avec 
9,eubc  Car  leur  entendement  eftoit  de  re« 

«  „toumer  en  leur  pajrs  par  Mer  pour  la 
t^Dome  (nuptam  Regit  Argon  nempe)  pour  le 
9,grant  travail  qui  eft  a  cheminer  tant  par 
^terre. 

Vt.  Edttioltalkft  Ramufii  vatialiichabet,  qux 
ianoftro.Codiotaliter..   .     . 

1^%  z  Chap. 


c 


Mm.  M,  SmA 

-     Chap.  Ig. 

Narrat  profedtionem  trium  Venetonmi  tiito- 
iai,  JMafd  &  Pauli  com  Legatia  &  ipoafii 
Bj^Argm$  noAec  inttr alia  luec habct : 

„Et  quant  les  Neft  furent  appareilles  & 
„le$  trois  Barpns  &  la  Dame  &  les  deuit 
•,freret  &  Mellire  Marc  priftrent  congie 
^au  Grant  Caan  &  fe  recueitlirent  eulx  es 

f^i 

f»l 


nefs  a  mouk  grant  gent  &  orent  les  def* 
pens  du  Seigneur  pour  deux  ^s.  Fuia 
»»fe  miftrent  en  la  Mer  &  nagkreht  paf 
»,trois  moys  tant  que  ils  vin^rent  a  une 
„1sle  qui  fiet  vers  Mdy  qui  a  a  nom  Jo. 
y^tM  —  Puis  fe  partirent  de  Ylsle  &  na* 
,,gierent  permi  la  grant  Mer  dYnde  bien 
»»XVin  moys  avant  que  ils  Viriflent  1a 
t,ou  ils  devoient  &  trooverent  maintes 
9>meryeiUes  &  cfao(es  merveilleufes  lyie 
9,nous  conterons  en  avant  .  £t  quant  ils 
j^furent  la  venus  ils  trouyerent  que  Argon 
»>eftoit  mort 

XB.  Paullum  diverfe  hafic  ukima  nanat  £<fido 
Italica  9  difFert  edam  verfio  piUca.  Edido 
Italica  etiam  narrat ,  Imperatorem  Venetos 
dimiiifle  cum  donit  fplendidis ,  mf»^  kfi^ 
iibm  freHoJis  (il  gran  Caan  gli  fece  darc 
nold  nibini ,  ed  altre  gioie  finiflime).  De 
quo  aihil  nofter  habet 

Inde  profeftionem  noftrcmitn  ex  aula  filil 
R^8  Aigoa  ,  quem  t^Ssitt  ikst§n  vocat; 

tandtiB 


4iy 

.  tuu)^  f <^tDiii  «onim  CinfNntiiiop^liiii  ut* 
que  fic  iiar«  dt : 

,  jis  priftrtnt  congi^  &  (e  miftrait  t  U 
mVO)^  ft  amt  que  ils  fe  pattkftnt  (Co. 
»,gptra  la  D?une)  i^Sponik  Ke^)  leur  donnt 
^qnatre  tables  cPor  de  oomandement  «-• 
»9&  ils  orent  par  toute  fa  terre  loiiM  cho* 

^ytfes  beioingnables  bicn  &  logetpent.  Cwr 
19 je  vous  ^y  fans  &iUe  ^ue  maintt^ois 
„1eurs  eftoient  donne^  %/Ofi  hotnmee  • 
»>6heval  &  plus  &  moins  felon  ce  que  be» 
4,foing  ^cftoit  a  aler  f<^W9tt«.r*  t  K(  /i 
,^sHeY^"cb!«^Wt  t^nt  Bfqr  i?ur,  iourneee 
^que  ils  furent  yenus  9  Trap^ondt  &  j^^^ 

'  »,vii|drei|t  en  ConftantlnablQ  ^  de-  b  's 
„Negrep9n(  &  de  Negreponi  a  VeniCb  & 

..,ce  ft»  a  M  CC  LX»pCV  ans,         j 

9,Ore  puisque  )e  vous  ay  conc£  tout  le  lait 
,du  prologue  ainijr  pcnqmf  vous  ave^  Kjy^ 
Sy  comn^enc^  }e  Jivre  di^  devUenient 
»de$  diyerfltels  qu9  MeJiSre  Msi^Q  trqtmi 

„&  fon  onclo  PU  paya. 

Defii^t  hieprologiit  )  inc^itlt)QCI9lIWH  (i^ 
prie  $c  diaonu 

Hic   fubricas   tantom  iiii|pik)iiiQl  C^ittui 
ap(K>ne^e  l^b^     Caput  19.  bU  YOrlni  in« 


4}t 

s»une  grant  &  iine  pcdte. 
iUflmdee  Ciiput  hoc  «Capiti:  i)«  •ditiesif 
galliqi^^  «:  Caipili  ado  pditioQis  Italigap  Sau 
mwfii, 

Chtqpu  »o.  a  diftd*  la  h«viiii6»  4eTii& 
aufiBuiiMi 

Chap.  ai-  Ci^evtfe  de  hi  grant Enneiii4 

,C)i^p.  29t  Ci  nousi  4ift  de  Jourg^nie  & 
..       de  le\ini  Roi& 

>  Cli$pt^  a).  C^  iBft  di»  RQyaome  de  MaiVi 
£4,  qm  <J^  entre  Midy  &  Ln^l» 

,Chap^  34,  ;c;>r  diffc  4e  1«  gn^nt  Qt^  4« 
.j^       BfMas  &  cQoiment  ^  ^  jviTe. 

Cfaip.  a^;  Cy  dift  de  la  crant  mcrvdUa 
qd  avint  cn  Bwd9c  de  ia  Mantaigne, 

'  Chapi  Stf.  27.  dg.  Idem  aigumcntDnu 

^  Narratui^  Jils  tdbui  Cwitibiia  mincohnir  \^ 
teftimoQium  veri^tis  STsmgelicae  jperoetnu 
tum  in  viQinia  urbis  Awibc,  fi^q,  titi  iiabek 

«  ^KditiQltali(a:IUunu^Bd^Ai#fm»S^ 

io^,  die  ahtl^amento  fi  Qh^^vaJK^b^^''^*^ 
(  Pieviter  fic lu^;  (klipbas  ^m  anno  Chiifii 
127^  in  Bi^4K$  (3«ndac)  regnabat,  oum 
m^udmo  o^io  liaberet  omnes  Chriftianot  Re* 
^  gno  ftto  fm>ait6s ,'  tale  quf  exQarfaf  eft>  ut  - 
eor  dmtits  -  toul  fxddio  deler^  iTangelil 
)o<;um  illum  praefentibui  Cluiftianis  pndegi 

hiffi( ,  9U0  SilYat^  affiimat  i  ^moQWiue  fideT 

tintUBi 


'43  > 


tantum  habtrct)  quantom  nnum  graitlim  Cu 
'    naf^ ,  Qlum  9t  montem  de  loca  moreBe  pefre. 
:  Dein  haec  nofter  Codex  habet : 

£t  Quant  il  rorent  leu  &  denraitda  n\ 

»^oit  YTHy*     Les  creftiens  refpondirent 

,,(jiie  ainfy  e(loitil  vray  voytemcnt  Ores 

ttpuis*  fait  le  Caliphes»  que  vous  diftes 

^,que  il  vray ,  dont  vous  mettray  une  tel)e 

^,',partie.     Car  bien  dott  avoir  eiitre  ^ous 

t,qui  eftes  tant  de  gens  ,  fi  petit  de  foy » 

,  9,ou  vous  feres  celle  mont?egne  remuer  qte 

t^vous  vees  h.     &  leur  montra  au  doit » 

9^qfXt  pres  eftoit «  cru  )e  vou$  ferai  tx>ys 

,,mour]r  de  male  mort  -«-  Et  a  ce  &Lirc 

«i^vous  donneje  r^it  diz  jours. 

.^  Turbati  maxime  CfariftiinQfum  gente ,  dum 
omnca  Deum  fubiniiUfi  prcdbu«^  invoqpc ,    . 

_  (bninio  vel  vifionc  AngcU  monctur  ^ifccpia 
Quidsmi  cx  eorum  g^nte ,  eflc  inter  cos  fu* 
toremqucndam  iufcom.»  qui  omxfes 'pietafte 
fuperaret  Ejus  ^mifli&'  ^rcdbv^  Ibre ,  ut 
mons  moveretur.    Lcpidimma  hiftoriola  hic 

. :  narratur  de  cddem  ,  'quA  "ocoafiocc  oculilm 
unum  amifiivatf  ti^mpt  >.quia  ficmdjsulchcr^ 
rima  mulier,   qoum  ad  cum  aocemirct,^& 

•^''  Dcde  altius  .IbblaMfJ  teMafTct  Aitorem  ^hri* 
Jlianiflimum ,   illum  ,'  fecundum  ^.Evangelii 

Sraeceptum.   eflbdifre  ooulum,   qui  vi(}Uret 
oc  fcuidimum?  rifte  lubctur  fah^rc  loam    '* 
gencem;  itaque  dic  ad  hoo  a  Calipha  dcfu 

Sato ,  -prsefcntc  eo ,    gum  toto  cxercitu , 
tor   fcrventi  oratione  Deum  quum  invo» 
Caifct  )  mons  Ibbito  ,   magno   cum    mur. 

£t  4  murc. 


■  ■■■■  Illl    1  ■^■——1 

gtre,  4e  loco  mavefr  aa^it  Obftupirit 
Uphas  y  &  qmii^et  ^ui  cum  ^jo  oraat ;  iHe 
auiaem  de  veriu^  chnmaivc  fide^  cof^vir 
du8  y  chndeftine  temeii  >  non  peblice , '  ohri« 
ftiafiam  seligioiiem  tnpkxus  e&  .dicttor. 
^aec  fer^  opuiia  eadeni  narra^tur  ia  edido» 
lie  Italica ,  mii  quod  res  ea  vcl  miraquluni 
evenji]^  trad^  f^Q,Cb(*  \22$.  non  ^a7|« 


Oiap-  3a  Ci  devtfe  de  b  ^|raat  &  ^9hl% 
ftQ^siigt  de  Perfie. 

Cla^  3 1*  Ci  ^  des  txpis,  I^o^  qui  ir 
touraoieot 

ISjb^  6:00^  Capiea  oon^m^t  aKam  I^endani 
t  &bubm  d^  adpratibne  trivm  Magorumt 
£  triiim  Regum ,   qus  tbu  deeft  ^  in  edi. 

ti^ne  ItaHqa  Ramufi) «  ^  ia  pditiOfte  galUca. 

•  *  ■ 

Gbap.  BX  C^  nous  devift  d^  hfin  Rc»* 
yaaiiMt  d^  P«0«k 

Chap.  9).  Cy  dift  d»  1a  Cit^  de  A/^ 
EcUda  ItaHca  &  gaHica  habant  Jati^ 

Qnp  H*  Cy  (ci/3t  da  aojjrauline  da  Otib 

MONk 

0|iP>  }f *  Qr  di^  chme  Gk^  qm  a  fion 

Ctatk 


Qof^  tS,  Cor  dit  mobtede  h  grMt  de- 
,  din^  &  de  la  dte  &  dM.  homm^ 
mpf  mcfrt  (leAto  Hdioak  ^  nam  planc 
^1«^  debet  Onmu^  nempe  Onaus  Iik 
fula  Ma^is  Indiet »  ud  ^e^  kibet  cditio 
Italici),  *   '     - 

Ch^  37*  Cqmment  Pcjntrouve  annuieji- 
fe  yoye  &  inoult  defme, 

4 

Q^h  38f  Cy  tiQjfSi  d^vife  4e  h  Gt^  ^ 

Cabanant 

lcalica  $  gatitca  edit  habent  Mimmm 

ifSiap'  39*  Cpimiieiit  Pen  troijHvi»  un  gMit 
ddert  '     j 

Ch^,  49.  ^y  dp?ife  ci^  yiol  ^^  hT^on^ 
tagne.  ^ 

N()ta  eft  hiftotla  JtJMaMifmiji^  nempe  g^tia 
Latromim  ^  fidd  AUhofQedame  addidae ,  qoi. 
bus  dttx  erat  SU  Smex ,  yieu9(  de  l^  Mqnta. 

Se ,  de  quo  hoc  Caj^  &  Capp.  41.  49, 
^ria  oairator. 

Ch^.  4^*   Commeni  If  viel  &it  porfet^ 

Chap,  4X  Cy  devift  eomamit  k  viet  h 
deftruit    .      . 
Inno  C.  1262.  a  R^g^  Tartarprmn  Orienta^ 
lium  kunc  AflaffinonMndocqmaelTO  fo 
l^rrat   - 

(np.  43.  Cy  devM^  de  la  ad>Ift.Qt^  ^ 
Sifftrgar, 


u;. 


44» 

Chap.  4f  •  Cy  dit  des  montaianes  quiront 
defei;       •  * 


f       I    i 


Chap.  4«.  Cy  devil^  de  h  ftdi^mfi  d« 
Balacian. 


Chap.  47*  Cy  devlfe  4o  la  Firoyince  de, 
Bafdan. 

Chap.  48.  Cy  nous  raconte  de  h  Frovin* 
'  Chap.  40v  Cy  nous  raconte  du  pwit  ftm 

de  Balitdan. 

■Chap.f0.C3r  devifi'4u   Royaulme  oo 
CaTcan.    4        . 


Ch^  U»  Cf  ckyi&  de  l^  gouKt  Giti  de 
Sani9fi^« 


^    '  * 


Oiap.  S  2.  Cy  devife  de  I9  Province  de 
Ch^.'  f  3.  Cy  deVift  dtiitt  fifeovinoe  qui 
Chap.  54.  Cy  devifc  de  Ja.Provinoe  do 
Chap.  iS-  Cy  devifc  de  h  Provinoc  dt 


4 


Chan» 


Chap.  ^tf.  Cy  devife  de  la  Qt^  dc  Lop, 

Chap.  s  7-  Cy-  dcvift  de  la  gr?mt  Pyovinco 
dc  Tmgue. 
Edieio  Italica  habet  tan^h ,  gallica  T^gpO^ 

Chap^  5  8»  Cy  de^vUe  de  la  Pro^cc  de 
CamuL 

Chap.  59.  Cy  dift  de  Chtngin  Cahs*  i 
Hoc  C^pite ,'  qtiod  in  Edidone  ItaHca  totuni 
dceft ,  in  gallida  vtrQ-BcngQroni  cxtat,  nar- 
ranir  d^  mincra  Asbffii  f.  amhinthi  bptdis , 
ft  dcfcribitur  modus  cx  co  tchis  clat>orapdi  \ 
ind^  autor  natamefTc  ait  fabuiam  dc>  SmIo^ 
mandris ,  qvam  rcfutat  «  iSc  asb^hm  corpu^ 
ihincral^  ^ne^tferit, 

Chap.  60,  Cy  dift  de  l^Frgvince  d^,Sufi^ 

cur.     'J  '  i 

Chap.  61.  Cf  dlft  de  la  Cite  deOampinoiL 

..Clvip.tf2.   Cf^de^Ctfc  de^rtw^, 

V^rfio  lta]^a  JEw»ii.      ' 

Chap.  63.  Qy  ^svif?  4?  la  Cit^  d?  qar^k^ 

^  Chap.  64..  Cy  Aous  dcvife  ponjtxi^  Chuu 
.  gin  fu  le  premier  Caa^  des  Ta,rtars; 

Chap.  ^f .  C^mment  Chingm  Cami  fift  fe^ 
niohdfefes  gens  pour  ^er  fus  JVrx^ 
if^  JphikU' 

Chap.  6(?.  Confanent  Preftre  Jekaa  al^  ^ 
V<;iudqntre  de  Chingin  Caan. 

Ch^p,  67.'    Cy  Jevife  de  la  hataille  d^ 


U4 


Chiip.«S-:  Cy-dflviftqtureguaprnQuit- 
■  '^iCsan   ft  (i  nous  lUA  .de  leun 


-IwnofteiCQdcx: 
'„S.idiiih  que  lnirLoy<ft  t^flMJevoi» 
^difayi  Car  ils  ont  ungleiu:  Etieu.que  ils 
^appdletit  Nacisa}'  8t  dient  qu^  iJ  eft  £auz 
ntwrieiis  qui  garde  leurtfvnmcs  &  leurs 
„en£ins.&  leun  betes  &<leurs  bles  &  lui 
Bfbnc  grant  honnnir-  &  gmnE  levcrence. 
nCar  chascan  ea  tient  un  ea  £i  maiTon  St 
'„e(l  faic  Atfeuires  &  de  ^of  &  lui  fbnc 

0&  fenvne  &  fat  cn%ii.    Utinoilleur  hii 


44i 


^imetttai  4  fafioftre  &  Ite  •tafani  fimt  toW" 
yt&  §BXt  tomme  il  eft    Et  qoant  ils  maiu 
Mgent  fi  prennent  de  k  char  crafle  &  lui 
i^eii  oWneirtt  la  bou^e  &  a  {a  fiune  &  a 

'  >>fes  en^s.  £t  puis  prennent  du  hMtt 
>^de  l^  char  &  refoandeht  dfihors  la'  pom 
»de  la  itiaifoil  &  dieilt  que  leur  dieti  &fi 

,    ^iMisgnk  a  eu  fa  part  de  leur  lAangierk 

Sicircro  ttaUca Editio  Lib.  L  Cap.  46.     ' 

^ta  Legge  et  fede  de  Tartari  e  tale.  Di* 
^o^t»  etrervi  il  Dio  altx>  fuUime  &  oc^ 
Mlefte^  ti  qual  ogni  gbmo  col  turribulo 
»»et  incenfi»  Hdn  dimandon  altro »  fe  mn 
^buon  inteltettx)  et  fanita.  Ne  hanno  poi 
^an  altroyche  duamano  Natigai  che  a  nMK 
^do  di  una  flatua  coperta  di  fSdtre  overo 
M^aHro «  et  dafcuno  ne  tlen  una  in  cafa 
^4ba^.  «-^  Ostera  cotfeadant  eom  CotlM 
iidltrOfidA  qaod  h«c  Ycrba  iqipofita  (su^ 
ndopo  gettare  del  brodo  deUe  oarm  &u« 
«ideile  ptMTte  a^  altri  fpiiitr  *^ 


* 


Chap.  70.  Cy  ttoUs  dcvife  du  plairi  dt 
BargU  &  de  leurs  dlverfei  cofhime& 

CSiap.  7f .  Cy:  nooi  devife  du  Royaidiiio 
de&g^uL 

0iap^  72.  Cy  nous  devile  du  Rdyaiuhe 
qui  a  n» A  E^dgaiai 

Ch^p. 


44» 

Tandhia 

Ex  hoc  Capite ,  ab  initfei  feqlientia htc  da^ 

mm:  -  ^ 

.  ^Tenduc  dl  ukieProvinGe  versLeVmt  ek 
^,la  quelle  y  a  villes  &  chafteaux  afies  & 
>,£but  au  gtaiU:  Kaam  Car  t6ut  lui  deT- 
^^cendont  du  Preftre  Jehan  font  au  gtant 
^Kaan*  La  maillre  Cit^  eft  noMme  Ten* 
»,duc  &  de  cefte  Provinoe  en  eft  Roy  itng 
^^es  lignage  au  Preftre  Jehan.  -Son  Aoni 
»}dl;  Jdtgan.  ~*  to^vocattir  /wg«»    En 

.  »,cefte  terre  trebve  Vm  m(R  les  j^eiret 
i,doat  l^en  fait  l^a^to-qui  eft  aufii  oomme 

>  ^^une  vttine  de  Tetre  &  eft  moult  fin% 
'  ^Car  ceftui  Jotjv  eft  que  je  voas  ay  nom* 

^  ^^mi  du  Ugnage  m  Preflxe  Jdian  fi  com« 

y^^tM  )e  VOII8  iQp  cont^  &  dit  &jeft  le  &• 
^ytieme  Se^ear  depuit  Freflte  Jdnuu 

-  (Editio  Italica  hi<; !  ,^  6  <iuefte  Giorgio  do^ 
^•po  U  Pretre  Gioanni  e  il  qua^o  di  quefta 

<.  >)Qrpgenie :  melius  ,0  animadvertas  fpatium 
annorum  a  tresbytero  Johanne,  proprie  fi^ 
dido,  elapfum)  &  c^eft  le  iieu  que  nou^ 

t  Mappellons  en  ndObre  poys  Oot.  &  HbtgfX:^ 
»,mai$  ilt  l!appellent  en  leur  pj^  l/iv/  & 

^  nMtigoL  Car  en  cefte  Provfaice  y  avpit 
>,deux  generadons  de  gens  avant  que  les 
t)Tartars  partiflettc  de  la.    Ung  eftoient 

»,ceubc 


w 


%^(xoix  chi  Bay^  &  Bl^igul-Qlb^t  les  Tau 
ittars.  Et  potiree  font  ils  aucpiie  fois  ap* 
^peUes  Maugk  les  Tarcars»  £t  quant  len 
^^  cheMiauchii  VII  joumees  par  Lcfvant  ta 
)>cefte  Province »  fi  s^icofte  Pen  a  coftierea 

^ydu  Oi/^.  (Nptdm  eft,  hac  appellatiotte 
Regionem  quae  hodte  Sinanim  Hegnum  eft  ^ 
derfgnari%  Si  qu^en  chevauclmt  ces  VII 
stjournees  Ten  treuve  Cites  S;  chafteaux 
s^afles.  Les  gens  aoiirent  Mahomet  &  fi 
>,f  a  rins  &  Cke(tieiaB  Nirilodms  aulfi* 

Qiap.  74»  Cy  nous  devife  d^utjie  Cit^  qui 
8'appelie  CUmJu. 

9,Ghap.7(.  Cy  devile  des  gtaat  fidsdu  ^ 
«t^Grant  Caan  qui  orendroit  regne »  qui 
f ^Cublay  Kaan  eft  appelles ,  &  deviferont 
»,de  tous  les  grans  foins  d6  fa  court  & 
,»»comment  il  maintient  fes  Geos  &  &,  ter. 

«re^n  jufttoe.  ' 

.  «  .*  * 

Hic  edidones  Italica  &  latina ,  gallica  etiam 
faepe  citata,  Libri  ct4i  imtium  faciunt.  No« 
fter  Codex  eadem  ferie  Capitum  procedit 
Initium  verarCapitit  7^'  fic  habet ; 

„Or  vous  vueil  commender  a  conter  en 
y^noftre  livre  les  grans  falts  de  toutes  les 
.  »»grans'  merveilles  du  Grant  Kaan  >_qui  . 
'9«ores  regne  4  qui  Cubky  Kaan  eft  appeHes 
s^qui^ault  autant  a  dire  en  francois « com- 
•»me»  ie  Seigneur  deSeigneurs  Empereur. 

£t 


ai 

i,1fet  tt  a  Mln  lat  fiom  k  drob  ^Moe  qoe 
^ohascua  eii  vttitA  ■  ' "  > '  ■■  ^uc  ^tSt 
fy\t  ptiif  puiffiutc  IhMAnle  dt  gdiis  &*  cb 
^terre  S^  de  trefiMrg  %i^  oao%iies  fuft  m 

Chap.  ^^.  ,Xy  devUe  (^  b\^t  IsAtaillfe 
^que  le  grant  Kaan  fift  contre  Naim  fon 
^oncle  pour  ien  h  Soj^norie  denlouret 
^comii^  U  devoit  de  dtoit 

Narraide  hu  jiA  C^tKit  tmbas  )litiitmk  difleft 
.  a  jivrationfi  qnam  in  Hiftoria  fkpius  dtati 
•'  %rt<Hdk  S^  Gtitentft  Db.  XY.)3^.  tif^^e^. 
iLnnum  edam  aunm  «utkr  RKnk  ibtuit  no^ 
ifter » nenqiitt  13^6 , quum  De Guighes annuni 
iftddtiottSt  HMit^yatnlQ^noriUieMftiaA 
t  Cem  deMlatiim.fira<ii^  Oe  iiVisEies  vero 
fratrem nominc ifn^6ott|a^  petenim  inhoc 
paplteCoddc  nofter  mtifcis  Idcis^ert  a&edU 
tiopibus  citatis^quie  htc  abfuird^  Imbeht,  v.  |. 
«bi  ^itreum  Qiblay  Cah  nomfn^  NaiaA  anno 
iaS6b  eno  debellatam  cft ;/  annatuln  )[a  ju- 
Venem  nuffe  traduht ,  opod  ijiillo  modo  fieri 
'  ptBtl  \  4uuih  Cublay  Ka^  tnne  jam  ifScx 
tonorum  (t.  ti  ftqoarls  edltionem  itaficamt 
fi  veto  fequaris  noftrum  Codicem^  annonun 
7).  SiC  vtro  fc  hab6t  Capiit  ytf.  noftri  Co» 
dicis ,  omi{Bt  pancis  tx  initio  t 

^Cubby  Kaan  ^  ot  la  Seigneurie  a  M  CC 
t>LVI  de  Orift  >  tsoc  icnceUi^  ancommen* , 
^ca  a  rraier  &  ot  la  Se^euie  par  fbn 
«igrant  Imt  &  par  ia  fn^fe  &  par  fa 

tigrutf 


44^ 


^gmitt,  vdkni  fi,  comm6  tkoit  &  tmfon 
^veHroit  car  fts  freres  &;ies  parens  lui  def- 
^endoient «— -  fi  oomme  droiit  hok  de 
^)limp«rial  lignee  —  &  a  regttf  Xt,  ans 
^^jufques  a  ore  qui  court  MCCtXXXXvjil. 
9»(i^8-)  &  puetbien  ayoir  daage  eiivi. 
„ron  LXXXV  ans  fi  que  il  povoit  l>ien 
^,avoir  il^aage  quant  ii  entra  -en  fon  Siege 
,,environ  Xlill  ans ,  avairt  que  il  fiit  Sei- 
,,gneni  il  aloic  en  l'an  plufiajrs  fois;  en 

m1'o(L  -  ;. 

CkBip.  'fy^  Gomm^  le  Qrant  KsEm  olh 
coittre  Naimu 

Ch^.  78-   Cy  xomtiv^ct  la  Jbatz^lle  du 
Grant  Kaui  &  de  Naiaii  le  tiaicre. 

CShap.  79.  Gbnidient  le  Grant  Kaan  6ft 

ocdre  &  tuer  Naian. 

■*  • 

Chap.  %o.  Comment  \t  Gr^t  Kaan  re. 
r  touma  k\2L  Cite  de  Camieh^ 

NB.  Notom  eft  hanc  urbem  ^  Caput  Regis 
Sinanun  eandem  efle,  qus  hodie  teking  vo- 
catur» 

Ad  Caput  79.  notari  meretur,  quod  narrat 
Marcus  Paulus  de  pietate  &  reverenda  Im^ 
peratoris  CuhUn  Can  in  Chriftianos  &  fignum 
Crucis,  aliter  tamen  haec  narrat  edido  Ita« 
I  lica  Ramufii.    Nofter  vero  Codex  confentit 

cum  editione  latina  Andrex  Mulleri ;  ubi  de 
pietate  Imperatoris  in  Crucem  agit,  fic  fatur : 

F  f  j,Apre$ 


4to  

^■■■■■■■■■■■■■■^■■■■^■■■■■■■siBBBai 

Af.  SMt 

^Apres  ce  que  le  Grant  Kaan  ot  vmnca 
«iNaian»  en  ces  4.  Provinces  devant  dites 
9»qiii  eftoient  ydolatres  &  Sarrafins  mais 
s^auques  y  avoit  de  Creftiens  •  ils  fidfoient 
yfi  grans  gas  (rif^,  raiUerie)  des  Cres« 
s^tiens  &  de  la  croix  qui  avoit  efte  portee 
,,poiir  fon  enfeigne  que  ils  ne  povoient 
^idurer »  &  difoient :  Or  vees  commeni  k 
9fCroix  ie  u^  Meu  aiJe  Naim  qm  e/ioii 
^Orefiien  ^  qui  raouroitj  &  tant  en  cnift 
i^Ia  parole  quelle  ala  jufques  au  Grant 
fiKzm ,  &  quant  il  oy  ce  t  fi  blasma  ceulx 
>»qui  ce  difoient  — •  &  dift  aux  Creftiens 
^quils  fe  deujfetu  reconforter  j  que  fe  la 
tfCroix  ffvuoit  aiJii  Naian ,  queBe  avoit 
%9irant  raifon.  Car  boniie  chofe  fi  comme 
^elle  eft  ne  devoit  autre  &ire  que  ce  quele 
,,avoit  Car  Niuan  eftoit  desloyaux  trai- 
^tes  qui  venoit  contre  fon  Seigneur ,  & 
9,pource  lui  eftbienavenu  cequeil  avoit 
„dedervis  &  la  Croix  de  voftre  Dieu  fift 
9,mouIt  bien. 

Cai»te  80.  narrantur  munera  ft  praoiiia,  qoe 
ducibus  ftrenuis  exercituum  ob  virtutem  bel- 
licam  tribuit  Cublay  Kaan.  Editio  vero  loh 
lica ,  cujus  Caput  2.  Libri  2di  huic  Capiti  S^ 
Codicis  noftri  refpondet ,  exhibet  narratiOi* 
nem  ,  quse  ne(|ue  in  noftro  Codice ,  neque  in 
editionibus  latma  &  gallica ,  qoas  fieps  dta»  # 
Timus  ,  apparet ;  cujus  titulus  hic  eft : 


» 


Comt 


♦ft 


t^Oome  dopo  ottemita  tad  vtctdtia  *  3  ffm 
•>Cair  ritc^no  in  dmbalu ,  &  dell'  hotioi:* 
nch'  egli  fa  alk  fefb  de  QmiMaiii ,  C^iu 
Mdei,  ^comettaniy  &  Idohitri^  &}a  ra« 
»,gione  perche  diee ,  che  non  isi  &  Chti- 
>»fttano  Cap.  %. 

Chap.  iu  d  devire  de  k  {ai^aiiQtant 
Kaaa 

Hoc  Cfffto  MatCtts  Psiuli^  deTcribk  habkum 
corpom  &  (kcieai  Cublay  Kani ,  (kind<  agit 
de  ^jus  «oiijugibus  ,  ^uas  quatuor  haberc  re^ 
^  connubio  dicit ;  pelUces  vcro  quamplu- 
timas ,  de  qua  re  faccte  aartat.  Tracfit  cnim 
haec^ 

>>I1  a  eticovt  maintt^  OTiies,  &  vous  dirai 
>,en  quelle  mariiere.  11  eft  voir  quil  y  a 
>,uite  generation  de  Tartart  qui  {bnc  ap« 
^,pelles  Nagrac  (Italica  habct  Ungat  ^  ladna 
Utfffrac^  ferfan  &  (ic  legt  poteft  m  n^iftro) 
»^qui  mottlt  font  belles  gens  >  &  dlasam 
),an  font  amen^  cent  putelles  de  ceile 
»generation  au  Grant  Kaan ,  &  it  les  &it 
s^gardec  4  Dames  aitdeHnes  qui  demeu» 
^>rent  m  fon  Palais,  &  tes  feit  dormir  avci 
>,elles  en  ting  lit  pour  favoir  s'eUes  oiS 
>,bonne  aleine^  &  i^elles  font  pucelles, 
^,&  Wen  fidnes  de  tous  leuri  membres% 
>)£t  celles  qui  ibnt  bonnes  &  belles  &  fai« 
y,no^  de  toui  leurs  membrc]^  font  mifes 

F  f  a  «m 


4f* 


,»ou  Service  du  Selgneur  en  oefte  ma^iere 
»»que  ckiscun  trois  jouis  &  trois  nuits , 
^&c  de  ces  demoifeUcs  fervent  le  Seigneur 
9,en  fachambrt  &  enfon  lit,  &  a  tout 
>,ce  que  le  befoing  en  eft»  &  ii  en  fktt 
,»d^eUes  a  fa  voulente.  Et  au  chief  de  ces 
,)3.  jours  trois  nuits  fe  partent  celles  & 
„en  reviennent  d^autres  fix  &  ainfi  a  tovft 
wl'an. 

Paulum  divetfa  hte  eft  llarratio  editionis  Ita^ 
licx.  Pro  matroids  ^m'm  Legatos  adhibet 
Imperator  ad  examen  illud  puetlarum ,  qtii 
eas  judicent  >  an  Imperatono  ietfto  dignae 
fint  Propiusetiam  hic  ad  verum  accedere 
videtur  Codex  nofter  ^  fi  de  moribus  Cublay 
Cani  pro  vulgari  hominiun  opinionc  in  ejuS'> 
modi  rebus  judicare  liceat 

Chap.  82»   Cy  devife  des  fils  mi  Graiil 
Kaan. 

Narrat  hofter ,  habeire  Cublay  dian  fiKos  ti. 
mafisulo^  iegitono  connubio  natos ,  ex  qtii» 
bus  maximum  natu  Ti^mmr  apj^eUat^  oui 
TOtd  fiiccefTor  deftinatus.  Eundem  etiam  De 
Gujgncs  poft  Cublay  Cah  regnafle  tradit 
Filios  praetetea  XXV.  fjpurios  habere  dldt 
nofter. 

Chap.  $3.    Cy  nous  devife  du  Palais  att 
Grant  Kaan. 

Marcum  Pauhun  fecutDS  eft  Dt  Guignes ,  in 
defcripdone  ejusdem  palatiL  Hifloire  des 
Chinois  Lib.XVI.pag.  147«  14,8« 

Chap. 


4?! 


Vm  M.  SkmIL 

-Chap.  S4*  Gy  4]o9t&  du  Falai$  oq  61s  w 
Gtmt  KswL 

'Chap,  8V-  Ci  dcjvife  de  la  Citi  de  Cam»» 
balut.     Sic  vetQ  habpt  ndfter  : 


H  cft  ^irs  que  iUec  ^voit  um  grande 
anaenne  Cite  £i^  nohle  cpdav^uc  a  nooa 
Qcn^ahi.     Qiii  vault  a  dire  on  noftre 
,,iaf^age  la  Gti  Ju  Smgnmt ,  (Edkiones  |^ 
^    riiu  &  ItaUoa  babem  CamMu  \  male  itaqu^ 
in  hoc  loco  CQdei^  nofter ,  qui  uMque  Cam* 
bfiku  h?^l;>et)  &  le  Grant  I(aan  Qrouvoit 
,  ,,par  fes  Aftronomie^   que  cefte  Cite  fe 
devoit  releyer  ( foulever  )  &  faire  grant 
^«contraire  contre  l£mpire.   Et  pour  oeRe 
acboifoncle  Grant  Kaan  y  i^  raire  cefte 
Cite  de  Camhabu  de  coftie  otile  (  a  cote  ) 
que  il  na  ^ie  uog  fleuve  on  milieu  ^S^ 
fift^traire  les  gens  de  oefte  Ctte»  &met* 
:re  en  h  villc  que  il  avpit  retorde,    EUq 
eft  fl  grant  oomma  &  vous  conterai.  Cat 
^,eUe  eft  environ  XXIV  miUes.  C*eft  ({uo 
en  ch^cune  qu^rre  a  de  &ce  Gx  milLes* 
Car  ^le  eft  toute  quarr^  que  d^une  part 
que  d'autre »  &  eft  toute  muree  de  mura 
de  terre  qui  font  gros  deflbus  Inen  lO 
,,pas  —  &  les  murs  font  haults  plu$  de 
„20  paa.    £Ue  a  j2  portes»  &  fus  cha«- 
3f(Sone  porte  a  un  P^lais  moult  beau*  .  Si 
itquQ  ea  ohaseune  quanwe  a  3.  Portes  & 

¥(  3  jPalaiii 


-  »r 


99* 

**« 

*,i 

9» 


3^ 

99^ 


m3  Fslais,  —  Etfi  voas^fisqueilcfttH^ 
„donne  que  chascune  Fortie.de  laQte  foit 
ijgardee  de  mil  homnie&  £t  n^cateads 
'a,pa5  que  ce  folt  poiir  paour  q\M  aient  de 
xiiulle  gent,  mais  le  (oat  pour  grandefle 
„&  povr  Itounourence  du  Seigiimr  qul 
^hdflns  demoure ;  St  enoore  quiis  ne  vuel- 
„1cat  ^e  les  Barons  &oeiit  par  la  viUft 
-  „nul  domage- 

Bedt  in  'noftm  Cndldi  appellatio  illa  nont 

urbis  ,  quK  in  Edidone  l^ica  reperitur,  ki» 

Tcrbis  :    „  la  Citl 
^edificata  H  chlanr 

hoc  aomen  etiiun  : 

gnec ,  loco  dtato 
^va  encote  la  vill 
nTatou,  ougrand 
t,des  m  Nord.£ft  ■ 
'  «tDGus  ai^llons  p 
mOD  vient  de  voir 
•,Ia  ville  dTenldf^ 
^vent  appellee  Pel 
Mcette  hilloire ,  ne 
j,Ie  meme  emplacc 
\ jourd*hui ,  qui  el 

:.    Totoin  Marci  Panli  Itinerarium- abfoWin^* 
-   in  noftro  Codlcc ,  Capititms  194.  pagjnis  to. 

ro  iSo.  fcu  ibiiis  90.     In  finc  lcgitur: 
.t^EKgHcit  k  Sotmmim  du   Grattt  Kaao  2p 

Pofiea 


4f5 

fsmsamgammm 


99 


» 


Poftet  hflBC  legut^ : 

9»Vee$  6t  le  livre,  que  Monfr.  ThylNiuIt 
9,Qievalier  Seigneur  de  Cepoy,  que  Dieux 
,,ibfoiUe ,  requtfl:  que  il  en  euft  la  Copi% 
t,a  MeiHre  Marc  Pol  Bouigeois  &  habi- 
„tant  en  la  Cit6  <le  Venife ;  &  le  dit  Sire 
,,Marc  Pol  comme  tres  honnourable  & 
bien  acouftume  en  phiiieurs  R^ons  & 
bien  morigine,  &  lui  defirant  que  ee 
quil  a#it  veu  fiift  fqeu  per  l-univert 
9,monde  &  pour  Tonneur  &  reverence  de 
,)tres  excetlent  &  puiflant  Prince  MonfeU 
^gneur  Charles  fils  du  Roy  de  France  & 
»»Conte  de  Valois ,  baiUa  &  donna  au  def« 
»,fus  dit  Seignetir  de  Cepoy  la  premiere 
,,Copie  de  fon  dit  livre  ptiis  quil  l^eut  &it 
M&  moult  lut  eftcHt  agreables,  quant  par 
y^G  preudomme  eftoit  avandes  &  portes 
9»es  nobles  parties  de  France.  f)e  laquelle 
„Copie  que  ledit  Meflire  Thibault  Sire  de 
;,Cepoy  apporta  en  France  Meilire  Jehati 
^qtii  fut  lon  ainsn^  fils  &  qui  eft  Sire  de 
9,Cepoy  apres  fon  deoes  baiUa  la  prendere 
,»Copie  de  oe  Uvre  qui  oncqties  fii  faite 
^puis  que  il  fii  apoit^  en  Royaume  dd 
^France  a  fon  tres  chier  &  tres  redoubt^ 
9,Seigneur  Moitfeigneur  de  Valois  &  de« 
^yptiis  en  a  U  dotm^  Copie  a  fes  amis  qui 
#»ren  ont  reqtiis.    Et  fii  ceUe  coppie  batl- 

Ff4  Jh 


4^ 

^l^  du  dk  Sfre  Matrc  Pol  au  *t  Seigneur 
^de  Opoy  ^UQint  il  al^  a  Venife  poUr  Mon. 
^dgtmr  de  Valoi^  &  pow  Ma^kune  l&m» 
^jpcrws  h.  fenauie  ViQair^  General  pbw 
,,euls;  deuz  en  toutes  tes  parties  dp  I£m|^- 
^  dt  Conftantkiobk;  ^&t  &it  Vw  de 
^rincaroatioi^  noftre  Seignew  jhefucriil 
^1307%  ouj^aois  d^Awft. 

Quod  )n  boc  Codico  lettmdimi  Tegh  orcfiiCi 
Idnefarhit»  Jphannis  de  Bbuideviro ,  &iiat 
cdjDun  ^ ;  autor  erat  AobHis  An^ ,  op«i 
pido  S.  Albano  aatius.    Peregrinattts  eft  i» 

\  bartibas  Orientk.,  KgyptQ  ncmpc>  Syria ,  \^ 
fcftina  ,  Pcrfia  ,  Tartaria  ^c  pcr  annos  jf. 
i»tn  itkera   prxmtim  inccpifict  amiQ  t))ft^ 

'   defim^us  Leod&  axu  1)72^1 

'  tertium  Qrdtee  ^  Itmemkm  OiHfiH  f¥- 

.  teiuiUmfis^  griHuis  iimmams  qluian^  i)V^ 

^   defimftDS « ktinQ  editui»  19  Ad»  Sandorum    « 

^  ,  T.  I-  iwwB  &  in  WuddingU  AnHalibttS  Mi* 

norum ,  tpmo  jtiQ,  teft^ Fabrido  BibL  mc^ 

dii  ayi^  •< 


Qpartum  cft  Itinerarium  Gmiklmi  if  Bot^ 
fifk ,  quod  ktine,  fob  ftQ|nine :  Gmfclmi  M 

Baldenfd£<|uiris  amtrifaici^fUF»^^^  ^ 
dit  Hdu.  Gm&m  .Vwwru»  lcOionwn  Tp* 
jno  JV.  pa^,  yx,  fcq.  cdidoni^noy»  iW^ 

Hf^tbwm  Jnmnd  Idncrarimp  varfis  linfu]» 
,  ,  plus  quam  fcmel  cdituip.  cft ;  .,cxftat  ^3m 
^alUce  in  CbUcdione  fsepius  laudata  Bern^ 
«tf  reQttdt Uag9e  Cqou  4^^  ^iii- 


^»  * 


45t 

mtmmKmaamBiBammmmmamsmsssi 

Vhim\m  eft  noftri  Codieis ,  ttiherariumTran 
tm  RicaUli ,'  qui  Fabritio  Bibl,  ihecUi  seVi  ap. 
pellatur  Ricoldus*  de  Monte  Crucis  ,    quetn 

*  qDidam  Accoldum  vocant,  al^  Richardtim. 
Ebtonus  Ricbatdtis  ^cator  ii^  Codice  MS. 
Taurincnfi.  Patri*  foit  Fbrentinu*,  0«». 
nis  Prxdicatorttm,    GatUca  vel-fio  Johannis 

'   \t  Long  Iprenfis  Monachi  anni  1 3  s  i  •.  extare 

•  dicitur  Parifii$  in  Bibliotheca  Regia.  Hiud 
dubita  t  qiiin  in  eodera  e^ftet  Godke ,  in  quo 
edam  Guilehni  de  Boldefelle  Itinerarium  fu«> 

.  nra  laudatum.  gallice  exitare  teftatur  Jacob. 
[  Q^isnagius ,  in  Prasfarione  novs  )^.ditionis  Qa^ 
^.   niiii ,  prsemifl^  Itinei^ariQ  his  yerbis ; 

j^HabetW  ille  Ck>dex  fivc  Gallicana  verfio 

i^AfS.  in  BibL  R^  GaUorum  Numero 

3,8392*  haecque  verba  l^[untlir  %  ut  010» 

^net  £niditiJ8lmus  Balu^us ,  ia  Yidis  Pa- 

^penim  Avinionei^m  Tomo  P.     £x« 

'j>plicit  un  traides  de  la  Tme  Sainttf  & 

^^auflS  en  partie  d*Egypte,  fkit  par  noble 

^Guillaume  de  Botdef^le ,   Cheyalien  de 

^AUemaigne,  fait  Tan  de  g^ce  133^.  en- 

f  ^viron ,  le  Pentbecoufte  &  tranalate  par 

.,,Frere  Jean  dTpre,  Moyne  de  SL Bestin« 

peii  &  Omer,  l^degrace  1351'» 

Epiftoh  91a  Magni  Kaan  Tartardmm ,  vel  Si% 
naium  Imperatoris  ad  BenediAum  XII.  fcrt<t 
pta  anno  i))8*  &  defcriptio  Itnperii  illius 
'  (Tartariae  magna?  f.  Sinarum)  24  Johanneni 
XXII.  qux  in  noftro  Codice  inter  Itineraria 
^eibripta  i^eperiimtiir ,  aii  editae  fint ,  nec  ne, 
WiSsS^  &tmm*  J^otum  eftjobaon^  XXII. 


M.  Secmk 


«nno  in4-  Pnnc^  cteiQianot  ad  inferen. 
dum  ]BeUum  Sacnim  contra  Sarracenos  fini- 
ba  cxkortatum ;  quod  fuccefTor  ejus  Baie- 
d»%ut  XIL  etiam  tentavit  inno  in7-  parf 
fucceflu ;  PfaUmpus  enim  Valefiut ,  qui  trai 
ab  Eduaido  Ilt  Anglorum  Rcge  belk>  pete- 
batnr,  maluitfines  r^ni  propugnare ,  quam 
vires  exercituum  inferrc  ih  Ki^iones  lon* 
ginquat,  uU  jam  tot  millia  Chriftianorum 
piii  led  in&ultis  inco^ds  vi&imfli  cecide» 
cant. 

Subjun dta  eft  Epiftolae  Imperatoris  Sinarum , 
«iia  t  quibusdam  Neophytis ,  &  fidelibus  ex 
pnte  Sinarum  icripta  ad  eondemPomifioem 
Benedidum  XIL 

>  Date  funt  fic :  ^lfarift  m  Cmbatet  (Pe« 

fikhtg)  en  fm  ^bi  Ria  k  Jhdme  mois ,  k 

^ytiers  joter  Je  la  bme.     Imperatoris  Eptfto- 

lam  hic ,  qoum  brevis  fit ,  &  certe  non  ob* 

via  9  forian  anecdota ,  inferimus.. 

,,En  liaibnne  da  tout  puiflant  Diea>  lEni* 
^^pereur  des  Empereurs  CkMnmandetnent. 
,,Nous  envoions.  meiTage  noftre  ame  AH" 
^dreu  avec  XV  G>mpaignon$  au  Pape 
f>Seigneurs  des  Qreftiens  en  France  ouI« 
,)tre  les  fept  Mers ,  pour  ouvrir  voie^  aui: 
sjMeflaiges  qui  fouvent  feroient  mvoi^ 
^de  nous  au  fape  &  du  Pape  a  nous ,  & 
^poiu:  lui  prier  quil  nous  envoie  (a  be- 
^neicon  &  que  en  fes  faintes  oraifons  il 
ii£ice  de  nous  memoire  &  que  les  Akms 


4^9 


^nbs  feaUes  Greftiens  il  ait  pour  ifecom- 
9>mande$.  Icem  quils  nons  amenent  des 
„partics  d*Occident  Chcvaulx ,  &  aultres 
y^merveilles.  Efcripts  cn  Cambalut ,  Tan 
pdu  rat. 

Diximiif  de  Maieo  Paulo.  Opcm  ClarHIU 
mu9  Il>ftori»  Geadimi  Orieotauam  Scciptor 
De  Guignes  facpifiune  citavit ;  pnedpue  Li- 
bro  XVI.  ubi  multa  de  Rege  Tartarorum 
Cublai  Cano ,  IQaircuin  Paulum  fecutus ,  tr^ 
dit.  Dluftrandse  hiftori^  gratia  ex  hudato 
opere  hic  excerptam  damus  (ucceflionem 
'  Prtndpum  a  Genghiikaik)  ad  Cublaikanum. 
*    Ea  fic  fe  habet : 

,^Temoudgin  ,   enfuite  appell^  Genghis* 
kan ,  fegne  de  1 176  a  ia27- 

i^Oktaikan»  fon,fils^  regne  de  122^7  a 
1241.       .  ^ 

j^Gaiofdchan ,  fon  fils,  r^e  depuis  1241 
a  1248. 

i^Mongoukhan ,  General  Tartare ,  elu  en 
1251«  regne  de  I2{t  a  i26o. 

m 

-s^KuUaikhan ,  fon  fi:ere ,  regne  de  1^60 
a  1294. 

'  Quee  De  Guignes  narrat  ii  t>ag.  its  ad  120. 
de  Legatione  Innocendi  iV.  Pondficis  ad 
Mangoukhanum ,  ledu  digna  funt    Religio* 

.  m  cluifti^naB  hunc  Princ^>em  favere  c^^ifti- 
loabant  Yiri  Religioli  k  Pohtificc  ad  eum  rnifl!» 

intcr 


4*o 

Jfmf  .  M. 

Inter  qoM  nbtas  PZm  Ocrytev  OQJus  Idiie^ 
raninii  typis  edicum  dL  Ddu&s  fpes  ChxU 
ftianoiam ,  &  iaitas  mJflSonc^  t^e  lecp  ^ 
tata 

Reftat  iit  ex  Riculdi  Itinerario  ^  quod  ult2« 
iftum  eft  noftri  Cociicis ,  quaedam  excerpta 
transniiMi^.  Sic  V9tm  hibet  iixitiaiii  opc* 
xia ,  five  PraifetiQ  autoris ; 


^Cy  commeac^  lc  livre  de  Peregrinackm 
^de  ritineraire  &  tfn  voiage ,  que  lift  nng 
yhon  preudhomme  des  fireres  Prefcheurs  % 
',>qui  ot  nom  {irere  Ricul,  qui  p^r  le  com* 
^ment  du  &unt  Pere  ala  oultre  m^  pow 
^^prefchier  apx  fnescreans  la  foy  de  Dien» 
^&  font  f  n  oe  traittie  par  ordonance  cotl- 
^tenus  ]es  Royaumes  pays  &  province^ 
^le$  manieres  diverfes  des  gens « les  loys » 
^les  fe^es ,  les  cre^ces ,  les  hcrefies ,  & 
^l^  n^erveilles .  qw  le  dit  frere  t?ova  & 
jjvift  en  parties  dOriant  Et  fit  ce  livre 
^^en  ladn ,  afHii  que  ceulx ,  qui  vouldront. 
^en  oe  pays  aler  pour  la  foy  de  Dieu  ex-^ 
)3^ulcer  9  piiUrent  par  ge  livre  favctir  quel- 
^le.chofe  leur  a  meftier  &  en  quel  Ueo 
y&  en  quelle  maniere  il  pourront  prouf- 
t^fiter ,  &  fut  ce  livre  translates  de  ladn 
,,en  francois  en  Tan  de  grace  13^1-  &t| 
IP&  compile  par  (rere  Jehan  le  Long  d^ 
.  ^t^  moine  4e  l^vefc^hiQ  d^  XaroenBC. 

^ComxM 


4^k  _ 

,,Cbmm6  le  moin^  de*  1'ordre  dei^&a^es 
i^Pr&fcheurs »  f avois  auffi  fouVent  en  mon 
^couraije  &  eft  jiia  penlee  la  tresgrant 
^^doulceur  de  la  dinne  amour  vers  la  U- 
))gn^  hurtiaine ,  laquele  Dieu  ot  tant  en« 
^cherie ,  que  pouf  la  racheter.  des  p^ines 
>,denfer  il  enVoia  fon  feul  fils  Dieu  Jefus^ 
^^Chrtfl  faiie  fa  peregrination  en  ce  mon-  . 
^de  &^  mourir  pout  nous  pecheurs  >  Sc 
i^pour  cefle  peregrination  ficnter  en  noihre 
y^memoire  dift  nsesmes  le  tr&ipretieuLs  fi]d 
^de  Dieu  en  PEvan^e.  Je  illt  de  liion 
,gPere  &  viens  en  ce  monde ,  coknme  Gl 
^voullift  dire ,  je  defcendy  des  cifeulx  pout 
,)Cefte  per^[rination  padBur^  Secondiu 
^ment  conGderailt  comme  le  benoift  &h 
^en  char  homaine.  venus  pedt  &  povre  ne 
^voult  foy  &  fa  bcAoifte  &  tendre  mere 
j^dTpargner  de  longe  &  peniblc  peregrina* 
,)tion,  mais  il  &  fa  benoifte  tnete  &  Je 
jjfaint  veillart  Jofeph  ,  qui  le  portoit  fit 
j^fon  voiage  en  Egipte  pour  tfchever  & 
jjfiiir  Herodes-fon  adverfaire»  combien 
^que  mil  befoing  Ae  lui  fuft  de  fiiir  hom« 
^me  mortel  ne  de  le  doubter/  cohfiderailt 
i^tiercemem  ics  tres  grands  benefices  &  le$ 
^graces  que  Dieu  de  l'abond^iice  de  (a  mi- 
^fericorde  ma  pTeft^)  &  lesquels  il  feul 
ijfcet  &  notte  ^  appelle  ma  &  deflevre 

•^de 


4*» 


^At  06 Teculier  monde  &  ^lu  a  d  (figne 
^mdte  comtne  pour  eftre  fon  prefcteur 
!,&  (oB  cemoiiig  devant  toute  gent  ereant 
yfii  mescreant  fi  meftoit  advis  que  trop 
i^me  feroit  honte  &  vergoingue  fe  je  apres 
i,tant  de  benefioes  &  de  graces  Je  ue 
^ordonnafies  mes  voies  &  mes  af&tres  & 
yConvmifles  mes  pies  pour  aler  es  tsmoia- 
^gnasges  de  Dieu.  Lors  repen&]ren  man 
))Cowage )  qtie  pointne  me  feroit  &ur  d^ 
))longuement  eike  oifeux  fans  eds^er  & 
^efprover  aucune  diofe  de  labeur  &  de 
,;>povrete  de  long  voyagc  &  dc  peregrina- 
^jtion & efpeciaUement quant  me  vienten 
^^memoire  quelles  quans  longues  &  quans 
^penibles  &  peregrinations  pour  prendre 
,,{es  feculaires  (ciences  les  quelies  ckrcs 
^nomment  les  ars  liberales  Je  ayole  foi^ 
),ventenpris  &  parfait  laK>u  }eftoie^Ke- 
^^res  clerc  feculier ,  toutes  ces  cfaofes  fou* 
^vent  &  menu  trouvees  &  retrouvees  eii 
),ma  penfee  &  en  mon  couraige  rece* 
^ve  aufli  Tobedieiice  &  le  Commant  de  la 
j^beneicon  de  noftre  Saiut  Pere  le  Papet 
,^&  auffi  du  Maiftre  de  noftre  ordre  des 
i^nmes  prefcheurS)  commencay  mon  pe* 
nterinage ,  ii  paflay  la  mer  pour  prefente* 
^ment  veoir  &  vifiter  lesfaints  lieux»  les* 
i^quels  Jdus  Chrift  mesmes  vifita  corpo« 

i>rell6« 


4*3 

„rellement  &  fouvrainement  poiu:  vifiter 
,iOe  fnint  lieu  &  devot ,  ens  auquel  Jefiis 
i^Chrift  daigna  pour  nous  pefcheurs  mou^ 
i,rir  en  f arlnre  de  la  Croix.  Affin  que  ia 
s^mem.oire  &  la  fouvenaiice  de  la  palEon 
,»de  noftre  Seigneur  Jefus  Chrift  feuft  plus 
j^reveranment  prelentee  &  fichee  en  mon 
^couraige ,  affin  que  le  precieux  fang  Je- 
i^fus  Cbrift  efpandu  pour  noftre  fauve* 
^ment,  m^  feuft  confort  &  donna  vi*^ 
yjgueur  &  enfortemmt  de  la  fdy  prechier,  * 
!,&  fe  cas  fy  oftrift  mourir  pour  cellui  qui 
,,me  donna  la  yie. 

Ticuli  Ccpitum  todus  Libri  funt  fequentes. 

^  J.  Cy  nous  racompte  du  Pays  de  Gali« 
f>lee.  2.  de  la  grant  Cite  de  Nazareth. 
„i.  du  Pays  de  Judee  &  de  la  Terre.  de 
^promiifion.  4.  de  la  Cit^  de  Jerufalem, 
„  f .  de  Bethkm.  6.  du  Sepulcre  de  Nos« 
»tre  Seigneur.  7.  deTripoly.  g-  de  Tur* 
j^quie  &  des  Turquemans.  9.  dn  Pays  de 
^Tartarie  &  des  Tartres.  10.  de  rerreur 
^des  Tartres.  ii.  des  gens  qui  s'appeU 
^lent  Balcifeus.  il.de  liflue  desTartrcs. 
39 12.  Commeiit  TaEtres  procedoieht  &de 
j^teur  Conqucfte.  13.  de  la  Cite  de  BaU 
j)dach.  14.  Cy  finilt  a  raoonter  desTar- 
^tres.  15.  de  la  nacion  des  C^tres. 
^16.  de  la  Cit^  deNinive.    17«  des  Jaco- 

•«bins. 


w 


i64 


^bihs.  1S.  desMarontt^  19.  desNes* 
.  ^toriens..  jJQ.  d<sJSarr^Q&  2t.  des  eu« 
.  ^wefs^de  perfedion^  qui  (6n%  es  Samfips. 
,,20%  4^  ausmosnes  &  de  ia  mirericordfe 
^^des  Sarrafiite.  t}.  de  ia  veneratien  que 
)^$anfiiiiis  ont  au.  no|ri  de^  Dieu.  24.  de 
^la  m^rite  des  Sarrafias.  -2f .  Comment 
^Sarranns  -font  de  doubt  langage  aux  es« 
,^tranges«  26*  de  iWioul*  &  concorde  des 
^^Sarrafins.  27.  de  la  L07  des  San-afins. 
,>9$*  que.kLoy  des  &nafin6  eft  moult 
^,con^e.  29.  <^  k  Loy  des  Sarrafins 
i,eft  couverte.  30.  que  laLoy  desSarra* 
^fins  e^  menqongdible.  31.  que  la  Loy 
,,des  ^Sarr&dns  eft  moult  d^srdfonnable. 
),32.  que  la-Loyv  d^  Ssorafins  eft  yiolen- 
^te.  33.  Cy  oous  di(  des  Mitacles  des 
^S^rafins. 

Fabutofa  (matnpltrrima  In  hoc  opere  "t^ec^- 
runt ,  quoQ  de  Iff  arci  Paulli ,  nbmdevillei , 
"&  alfortim  ^s  sti  Scnptoirrtn  operibus  jain 
diximus.  Interim  muka  memoratu  digna 
contincQt.  Speciminis  gratia  edere  lubet 
Capita  g.^  10.  ubi  dc  Gfente  Tartarorom 
iiarrat' Riculdtis  &  Genghkani  expedido* 
ticm  tOmmemorat.  Deinde  Capita  19.  ig.  19* 
uuaB  de  tribusChrStiamrmn  Sedis  agunt, 
Jacobids  nerope ,  Maronitis  ^  &  Ncftorianis, 
ubl  muita  Invenics  notatu  d^a ,  jpnecipuc 
hiftoriam  IVIifliohis  Evahgelicac ,  Cujus  Apo- 
ftolus  futt  HiculdUi}  ctim  alik  De  ftaty  Re- 
ligionifi  chriitianaB  afnid  Incbs  coafule  prae- 


4<r< 


jtan.  Af .  SecmlU 

cipue  La  Crozt  hiRoire  dii  ChriAiafiffifii  des 
"  Indes:  IM^fit  ftxtipnt  de^  doabHS^  Seftis 
tel  ha^eGbus  Eutychianomm  ^  &  Neftoria* 
horum ;  Chriftianos  Catca  diogmata  obfeuri& 
lima  dt  4iiyfterip  Incamationis  jam  inde  a 
4to  Seci^  certajfTe  tanta  ahinlorum  ilionten* 
tione ,  ut  chatitads  EtaAgelite  pneceptum 
difbutandi  fumre  oblite^Terim.  Ea  Qum  Ri- 
tulditt  hofter  de  Miffione  Tua  ad  hereticois  iU 
)os  Oiientafes  narrat^  mire  conveniunt  cum 
Sis ,  qu^  La  Croze  de  Setulis  anterioribut 
dixit  i  ^xcerpta  xtaoue  noftra  haud  contenu 
nenda  Tiddbuntur  ns^  qui  errores  Generis 
faamaidi  per  varlas  sstat^  oon^^arl  &• 
-  krit 

Cy  hous  irabonte  du  pais  A(  Tartarii 
&  desfartrea. 

.    ^ApreB  Turquie  eitera$ni6s  en  Tartarie  9$ 

r   ^^la^tfottvaanlkei   l'horrible  et  la  intsrveil* 

:    ^i^leufe  gens  de  Tartara  lefquels  fe  di£erent 

.    ii4e.Jtip|tees  autres  nadons  du  monde  en 

-  npatlbilne  en  meurt  et  en  maniere  de  vu 

i^vrd.  Ils  dil&rent  en  perfonne  car  ils  ont 

^gpM  vifaige^  et  larges  et  les  ^reulx  fi  pe« 

\    ifftits^ue  fe  femble  droitement  pettts  fen» 

i^durel^  au  ttavers  du  vifaige  et  fi  ont 

'    ^pou  ou  n^t  de  barbe^   (i  que  1a  plus 

.    nff^  partie  deuk  femUent  droittement 

,    i^eftre  vieulz  Singe^    En  mSeurs  (q  diS. 

^    ,»rent  des  auttes  nadons  car  enTartre  n'a 

'    «^oiiitoifie  tiji  ftfgqingne  ne  ^gceMtte» 


r 


4.66 

,itie  aoijour  «nfi  comme  en  gsns  dcs  ao» 
,^iref  nadoio  ct  {bnblent  i]iitis  haint  tou- 
^tet  Qtes  tous  ediftces»  et  toittEe  babi- 
^tadom.  Gar  tontes  Villea  chaftcauh  ha» 
s^Utations  et  toutes  eififfioes  geocraiement 
^  <}ctrutfent  quant  ils  les  trcuveot  £t  a 
•  i,ceux  fimt  plus  de  mal  vgSL  phis  fe  hiu^i. 
^,)KeDEt  a  eidxir  ils  veullettt  qnon  lcur^^ 
^^toute  bonneur  R^reratce  et  {endce  et 
^encorcs  ne  le  rcooivent  point  en  gr^  » 
,)ittns  dieat  oue  tout  kur  eft^deu.     ilis 
^  j^dicnt  qoils  k>nt  vrais  Sdgneuis  de  tput 
>  ^  monde  ct  quelMeu  fift  le  monde  tant 
y^feutement  pour  cufar  affin  qufl  ea  teni£. 
Jknt  la  Seigneurie  et  qviils  en  joyfeit. 
,»11$  (fient  aiiSli  que  tes  oyfcaBlr  qui  vo^ 
,,lent  par  kir  9  et  les  b|Bftee  *dtt  dmrt  ne 
,^vivent  nc  ne  b<ȴent  ne  ne  mangent 
,,mais  quc  p&r  la  grace  de  leur  empersur:» 
„Dont  il  advint  qne  une  &is ,  vqgFrait* 
,iCois  vint  au  graht  Kaan  (ks  Tartres  et 
^au  grant  empereor  et  lempercur  luirde« 
',,manda  queHe  chofe  il  hn  avokappofiee^ 
^Sx  ti  Fran^ois  refpondit  et  dlft,  &e> 
j^Jc  ne  tous  ajr  riens  'appixt& «  Okv  )e  ne 
ttiavbye  miie  voftre  tsMA  pui&nea  Cem« 
,,ment  ^  lcmperett»  lcs  oyieatdx  qid  vo* 
s^Ient  par  le  p^  ,  ne  te  dirent  fls  tien^ 
„de  noftrd  pid&noe  quant  tii  eatt»  cft^c^ 


mmmtmmmmmmKBmmaeam 

mnmm^  Af»  SitmlL 

,^p95r8.    te  Frahqois  reTj^dndifc ;  Sirc  dift 
^Il  puet^biendke  quikine  jdirent  mais 
^jt  nenmidjr  pokxt  ieur  parolle  Sc  pac 
i^atnit  fut  Iemp^diirapaifie.7Fiartn3  doiib« 
^tent  monh  le  flrdtt  &  le  chauk  i  &  efpe« 
^dalement  en  Turquie-  &  enM(^air$  la 
^fait  il  moult  grant  froitv  ils  ft  pta^^nent 
^&  murmurenr  contre  les  |en«  (fei  pais 
^creftiens  ou  Sarxa(k^»  &  dAmt  que  cila 
i^ont  iail  vmir  le  froit  ati  paia  ^  &  lors 
i^fencoureat  p»t1aCit^r& /qtianiils  txs^ 
i^vent  nn  hon&me  bien  &urre  &  aarnii 
,^contre  le  froit  %  ils  te  batent  &  le  des^ 
')iPouiUent  &  prennent  qnanque  il  a  v^(b, 
ii&  lui  dient  w  es  ceUui  qui  as  fidt  vennr 
^le  ftoit  en  ce  pais,  quant  ttt  lai  alinfjr 
,,tral^  par  tes  peU^  &  tes  draps  ottltr»« 
^geubc    £n  maniere  He.vivre  ft  de  cre« 
^anee  diilereitt  fls  de  joutes  ^iitres  na;- 
^cions  du  monde ,  car  ils ne  veulcnt  point 
%^davoir  lo^  baiUee  4e  Oieu  <K>mme  j^hi« 
i^fieurs  autres  nactonit  -m^ltent»  mais  *  ilt 
,^croient  tmg  Dleu»  nttis  c^  bieii  tenue* 
,1  ment  de  natnre ,  A  bieh  Jiaiplemmt  par 
i^  dssiy  quel  mouvemem  de  natue  que 
^jmaAXBre  leur  numtte  qne  fui^-tdute^  qho« 
,^fe8  dtt  monde  <f e(t  ^ne  thoft  fouverai'- 
i^ne  qtt«  eft  iHeu  &  vivent.  I^  plus  grant 
^.parcie  ooittBir  beil»  fimpifme^t  {kp$  de 

Cg  a  i^nature 


*, 


4^ 

Nm»  M.  StaA 

j^nature  ne  de  voiilentB  de  lociines  dio» 
,^fes  reputent  il  pechie »  &  daucunes  au- 
jptres  ne  fbnt  compte.  Yvroingnes  oul- 
j^trageulx  en  mangier  &  en  boire  ^  &  boi* 
3^re  par  oultraige »  de  boire  &  de  men^er 
g^tiennent  ili  grant  honneur  &  dient  que 
^tout  eft  de  h  grace  de  leur  empereur  le 
9,grant  Kaan.  De  haine  &  de  rapine  dient 
i^que  ceft  une  bonne  fouftinence.  Hs 
j^haient  menconge  &  aiment  veritd.  Ils 
j^veullent  que  len  leur  (ace  tout  Ihonneur 
^)du  monde ,  mais  ils  ne  foiit  honneur  a 
jiUuh  fors  Jb  Sei^eurs  >  mais  a  leurs  Set« 
^gn^  font  ils  fi  grans  honneurs  que 
i^erveiiles,  Qpwt  ils  dPctipvent  a  au« 
^^cuns  de  leurs  Se^eurs  ils  lui  portent  fi 
jigrant  honneur^^  reverence  qmis.nes- 
sycripvent  point  le  nom  de  leur  Seigneur 
^en  lordre  d^s  autres  moz  de  la  kttres 
j^encore  sil  chiet  a  point  en  la  narnttiont 
i^ais  ils  laiflent  la  une  place  dordre  & 
,yescripvent  le  nom  du  Seigneur  ou  debcMPs 
j^en  la  marge  de  ^a  lettre ,  &  quant  leur 
,,Seigneur  chevaudbei  &  pour  i^elcon- 
^que  cas  du  monde  il  defcende  de  fcm 
,)Cheval  tous  tes  Taro^es  qui  font  avec  lujr 
lydefcendoQt  incontiiient  en  quekonque 
„lieu  que  ce  jEbit^.bien  feiift  en  bataillc 
«que  leur  S^gneitt  fiift  de  f<m  cheval  aba- 

t^tux 


4^9 


yytaz  tantoz  def«endroienc  apres  fans  de- 
^hiy.    A  Iwr Sdgnenr  bnt  Us  (i  grantre* 
„Yerence ,  que  a  fcm^mmant  obeifl^ 
^jufijues  a  mourir  fi  qoe  quant  il  advint 
,,que  aueun^  eft  coadampne  a  mort ,  le 
«,Sire$  dit  couppe:i:  ceihiy  &  le  (aittes  dor« 
»,nnr,  carils  dient  que  mourir  neft^ue 
»,dormir.    Adont  viemient  ies  maiftrek  & 
,,dient  Le  Seigneur  mande  que  te  cdUp* 
;,pons  &  faifons  dormir ,  tantoft  dl  don- 
»,dempn6  rcfpont  hurtiblement  &  fkns  cfon- 
»,tredit  puisque  le  Seigneur  le  commahde 
»Ji£z  moy,  &  puis  me  trenchiez  &  en- 
^dormez.    Tartres  ne  fbnt  compte  d6'ba«^ 
»,tre  autruy  ne  deftre  baftuz  ,   puis  l}u'il 
9,n'y  a  fang  efpandu ,  G  que  quant  aiikun 
t>Tartre  bat  aucun  fl  que  il  desrompt  fout 
9,&  hii  cuide  afiez  &ire  fatisfedion  fit  lui 
»,donne  a  boire ,  &  quant  aucuns  Taiftres 
»,eft  bien  batu  &  fouffifammeht  on  Itf  ap* 
»,paife  legierement  pour  lul  donner  dU' vin 
t,a  boire  ^  &  dennent  la  gtief  mefl&iC  de 
9,tuer  ung  homme,  &  moult  fe  gardent 
^^miaiit  ite  treiichent  hoibd  efpedalleinent 
>,fana  ttes  gtant  caufe  &  outtrecuiddnoe. 
9,Tartres  comme  dift  eft  font  moutt  defi* 
«^rant  honneur.    Dont  il  advlent  fouvent 
'  9,que  ung  Sires  met  grant  peine  a  deflzui* 
,»re  rattta:^  ^ur   ehtrei^   m^sm^  "eh  fa 

Gg  3  .fSd- 


4T» 

immmimmmmmmmmam 


Hm.-  M.  &a* 

»i$eignedftb  •  mais  qildint  aucm  veuU 
'  iCm^txniirier  h  grant  Kdaa  moutt  foigneu- 
i^femmi:  ic  ^de^  qbU  ^'ofi^de  fon  (an^ 
tfCar  4te  <lieut  quej)ar  xiull#  voit^  ne  cbit 
'4,ellr^  le  fdng  du  grant^  Kaan  ^pandii  a 
^;t^t  >  6  que  fmc  quelcanqitt  voi^  il  le 
^miet  ^eftrangi^  on  eftrainfbre.  It  le  Sait* 
^»>L€  dont  <€  Kismr  mott^  *  ung  ^tudre  'kw 
ittre  tn  fon  lira  :&  adont  pr«^  ce  nou^ 
^vdte-Kiiimn  toufidi;  les  femmes  ^xd  fiirem 
yi  aii  icmit  Kaan  •  -&  demeufent  k$  &m»> 
^ines  cfpouibes ,  &  neft  nik  lemis '  pour 

^f^irent  a  Foli  pc^ddec^eUr.    Les  Xkmiit 

V^fbUidl^  &  ^tiferiMMt  Ifi  gt^t  Kaan» 

U^  fimt  les  Dttrdea^  das  Ta^es' iiloult  lu^ 

^'>nf^eei  entr6  eulsf »  &  p6rtetlt  Ibs  fiia* 

^^mes  des  Tartrfe  fur  teurs  d^eft  couroiu 

^i^es  {flus  ^ttd  Mles  &  plus^hdukes  ipm 

^nuites  autres  Dames  du  monda  ^  &  -  ^eft 

^en  fnemdre  dlme  grant  ^4iA6irt  ^ue  iea 

^•Dames  de  Tartahe  &renjt  jadlsw^* 

^tles  cfOrient  ^  un|;  gtaat  Iteuye.    Tbr-^ 

^^es  furent  a  Une  part  dte  fleuve  ^t  leuBi 

i  ^^fennemis  dd  IMutte  part,  lesqu^  (u^tee 

'^0ez  {)4us  fors ,  fi  que  IVures  hoferenc 

'99 ^iftt  pE^  VQ^  leurs  emiemii  ^  ^cm^  ufe* 

^;^h(  de  tette  c&futell^,  et  de  teUe  foobd« 

iiv€t^>  ils  iaiflaetifcleitf^ Oam^  lo^  ea 


^i^""'  •  ■•  


47> 

Vaaa.  It.  i 

„my  le  ehamp  gar^er  leun  liegBf »  f^  .te| 


A7* 

mmmmmmmmmmBmKKaasssammmmaBBmmmaeBmmm 

i^lblenfe  ji,  deulcre  part ,  &  avoieot  &it 

,^Vi<f^ire  de  leurs  ennetnik     Si  que  en 

^emenibrance  de  oefte  vidpire  ottroie* 

i^rent  a  leurs  Dames  ^uetle^  pojteroien^ 

i^des  lors  en  avant  ces  <pouroimes ,  (i  kt 

^orterent  grandea  &  haidtesi  a  iongpeur» 

„;Mais  affin  que  les  Dames  ae  ien  orgudU 

^liHent  vpvldrent  le«  T^fftre^  que  ces  cou-' 

^ronnes  ei^ent  w  deflus  png  pie.    S  que 

ntes  Dames  portent  ce$  haukes  couronnes 

^qui  ont  au  defllis  ung  pie ,  aiiifi  que  enr 

^tesmoign^ge  quelles  navoient  m\e  fako 

,^vi<^irc  puireUeSt   mais  auffi  par  les 

^"maris  qui  leur'  venoient  a  feeoiirs  doitt 

iples  ennemis  prlndrent  h  paqur.&  feit 

p/ouirent  >  ainli  que  cilas  pies  leur  difoi^ 

^siaGhies  quc  vous  eftes  deflbu|)s  le  com- 

^mant  &  en  fuUettion  de  vos  maris  >  8$ 

^,am(i  fembk  U  par  je  ne  fcay  qud  naou^ 

i^vement  de  namre  quils  fachent  oe  qu6 

^J!)ieu  dift  a  Eve  la  mere  de  nous  tous  i 

*^Sub  viri  fouftau  mi  fe  fonne  m  noftr^ 

,»&ancpis  que  tu  ieras  defl^hs  la  pui6&ii- 

^ce  tpn  mairy ,  quaht  Tartres  fe  martettt 

'^il  ^chaptent  leurs  femmes  aux  peres  ft 

,»aux  meres  des  femmes .  &  les^^chapten^ 

,»comme  efclaves  &  mefchines ,  &  quaitt 

^ce  vient  a^x  nopoes  faire  les  peres  &  tes 

iiiMus  ftmn^t  h  Hms  d^«  nopces  &  l^ 


>9< 


473 


9,mainent  a  oornemufes ,  &  a  tabours  8^ 
t,a  grant  fefte.  Mais  mi  contr^eles  amis 
»de  la  Dame  les  fuivent  a  B  graht  dueil 
t,comme  s^elles  ieuilcnt  mortes,  (i  advieqt 
»que  le  mary  meurt  devant  h  (emme  la 
^veufve  ne  lea  peut  peint  retourner  a  Ifi 
»,niuiron  fon  pere ,  mais  les  amis  du  mary 
»,Ia  D^arient  aiqii  contme,  ils  veuUent  ou 
fcelle  demeure  en  la  mailoh  de  Ibn  mary 
„comme  efclave  &  mefchine  Et  <jombi«i 
9»que  Tartres  prennent  hien  ptudeurs  fem^ 
«^es  enfembla  >  rK>n  pourtaiit  la  premie- 
»»re  eft^temie  pourla  plu9  grande  &  pour 
.^13.  droite  ^fpoufb  &  feg  enfAiis  font  re« 
,putes  de  mouilher  y  ^  1(^  autres  femm^ 
yfont  au  mary  convme  conqubine^.  Ta^«> 
,tres  iionnourent  nu>ult  jles  Dames  Jkk 
»monde,  &  fpeciallement  les  leurs  &.,ek 
9»les  gouvommt  tout  bftel  &.  la  terre  de 
irs  n^aris  &  achaptent  &  vendent  cptti-* 
»,me  iis  leur  plaiil,  &  font  toutes  fortes 
»,femmes ,  cruelles  &  bataillereff^ ,  & 
9,ch^vaudient  auili  bien  qup  leurs  maris^ 
fje  les  ay  vues  chevaud^  a  tous  leura 
»»ars  &  (aiette^,  &  armeee  comme  leun 
9,niaiis ,  &  fi  font  4:haf^ ,  &:loyalIes  % 
5,leurs  maris,  pour  riens  ne  &  mei^roient. 
^Qtiuiit  lors  Abhoya  Kaan  fiit  desconfit  des! 
«^Svr^iws  wSlNiG^ilfut  apparoeu  que  ung 

G  g  5  iigrant 


,,1 
,,1 


474 
b^  >f.  Sm 

wgn^  B»oa  vrcit.  pn  my^  fcqovb  la 
„dacot\&taxt ,  le  tam  le  fift  pniulce ,  Sc 
i^quanc  oti  le  devoiE  laetXxe  a  mwc  let  Da- 
Mines  de  Twtfria  prieient  quon  leur  (lon- 
,„naft  le  Tartre.  fi  Uur  fut  ottroie  >  dttey 
«>Ie  mirent  cuire  tout  vif  depuis  qi41  ieur 
«,fut  oOToye .  &  quant  U  ^  Ura'  cuit . 
,M^lle«  le  parorent  pax  ptam  pteces,  &  1« 
«iCnvoyerent  &  firent  mei^vr  pat  tout 
.fik>ft  en  e)»ii^tle  49  9ufrei  affin  quecba^ 
wcua  ie  gudaO;. 

.      Cy  dit  de  lerrnur  da  Tazttci^ 


.4>e  qoeta^.veftue  ne  1«  finif&«  point, 

„inds  doniw  lui  («Ue  que  tu  as  deflbube 
,,toii  (Mff t  &  VntlCu»  te  deraatide  au<^ 
„ne  choft  de  Dteu,   &  le  fece  quelHon 

■  iigaidesbien  mie  tu  ne  lin  refpondes  riens, 
,,maU  dy  lui  teulement ,  Je  fgay  bien  que 
,4^eu4Jl  ft  ainii  leo&veUflent  les  graja 
nBaroBfi  &  icG  Friuces.    Avec  toutes  cm 

'•,choles,'inettait  ung  cheval  en  telle  m». 
t^aieiv,  Quant  iLVapparallent  pourleur 
ntQort  enterrer,  ilsprennent  iBig  haa  cbe- 
MVal ,  &  font  monter  deflus  ung  eTciuer 
wdu'-iixia-''&-'celt  daiio'  faic  l^  cheyal 

M& 
'»vii 

.;& 

•^ 

Mun 

■.^&'i 
-^ 

«chi 

»qii 

i„ptt 

„nt( 

Mffi 


47* 

mmmmKmmmmmmBBaigmwmmmmmmBmmmmmmamBA 

»,grant  trefor ,  ft  fouloient  jadis  avec  le 
tyGrai^t  Kaan  mort  eiifevelir  yingt  iec6 
9>tous  vi&  afiin  quils  feuflent  pres  ayec 

'  t»lcurSeigneur,  quant  ii  vouldroit  reflhf» 
,>citer ,  mais  puis  quils  opmmenoerent  a 
#>hauter  avec  les  orefHens  les  ont  reprins 
»,&  blames  de  ce  ^is  enfeveliflbicnt  les 
^vifs  avec  les  morts,  en  diiant  que  ceftoit 
9,grant  erreur»  fi  que  a  lenuorttmcnt  des 
Mcare(lten$  ils  ont  laifle  les  ieHi  a  enfbutr  i 
•,tout  oe  font  il  comme  defliis.  Les  l\ur- 
•,tres  murmurent  moult  contrc  les  cfes- 
9,tien8 ,  &  font  cruelles  gens  &  (ans  pMe 
9,&  avers  pois:  ce  quils  ne  pourveoient 
t^point  a  leun;  mors  de  leurs  defpens  en 
•»mengier  &  en  velHr ,    car  ainfi  que  dit 

^  •»eft »  Tartres  attendent  une  fote  Reiurrec- 
9»tion  a  qefte  mortelle  vie ,  &  quant  les; 
^Tartres  peuent  f^tox  de  enterrer  leun 
»,niors  en  ^lifes  ou  en  cynietiere  des 
»,creftiens ,  il  en  vient  grant  avoir  &  grant 
^argent  aux  evesques.  Lerreur  des  Tar- 
,,tres  en  larticle  de  noftre  Refurredion  eft 
^moult  femblable  &  inrocbaine  a  Perreur 

.  »,des  Sarraftns  &  des  Jui&.  Et  commtent 
^\s  errent  dirons  nous  ptus  pUdnement 
9,cy  apres ,  la  ore  nous  dirqns  &  pvjmns 


Sk 


477 

Ex  Capite  i^.  luict 

t^Ht  font  de  diverfes  erreurs  »  les  autfts 
>,dient  que  font  Trois  cent  fdixante  dnq 
>,'dieux ,  les  autres  dient  quil  y  a  cent  to^ 
s^mans  d^  dieiix  dont  ung  tmnan  vault 
),dix  mille ,  mais  tous  ce  accordent  qud 
»)img  e{t  prindpal  Oieu »  &  fe  dtent  fre* 
»,res  nux  crefUens ,  &  dij^t  quils  font  d^ 

^  „Ia  loy  &  dc  la  feAe  des  Cteftiens ,  &  & 
^ne  foeTent  rfens  de  Jefucrift,   Hs  dient 

'  »,ainfi  que  le  general  deluge  qui  fut  du 
«,temps  No^  ne  fut  point  a  leur  pais ,  & 
„dient  que  le  monde  a  ja  dur^  XXX  ihil- 
),le  ans »  et  dient  que  a  diacun  mile  ans  ^ 
„ils  font  en  une  pierre  une  nouvelle  ydoU 
„le  laquelle  apres  X  mille  ans  devient 
^aufTi  noir  comme  £11  fuft  brulle«  Et  pat 
„ces  ydolles  dient  quils  (cevent  combicit 
„d^ans  te  monde  a  dtire ,  leut  pais  et  leuc 
^^Region  eft  tres  otde  et  laide. 

Caput    17* 

Cy  nous  devife  des  Jacobins. 

,>t)e  cofte  oefte  Cit^  de  Nhtive  qui  eft  orei 
»,appelle  Moufal  fur  le  fleuve  de  paradis 

*  ,>Tygri8  eft  une  Cite  noble  et  tres  renom- 
„mee.  Et  en  icelle  Cite  eft  labbaye  &int 
„Matjeu  lapoftre,  et  eft  la  maiftre  EgUfe 

t  „cache« 


'471 

Ar.  SeadL 

»fOidtedm11e  du  ^tgi  dupstrkidie  des  Jiu 
Mcobtns;  non  pas  ces  freres  prefi^eurs  de 
•^lordre  faint  Dominique  lefquels  oh  nom« 
^yine  €ommtmem^  en  femqois  Jacobins 

*  Hiniis  ces  Jaccoppim  dont  je  vueit  kf 
«.  «»parler  ibnt  en  Orient  une  maniete  decre* 

-  itftients  meacreaofi  et  fi  mauvais  quiia  er« 
t»ftnt  m  pli^eurs  arddes  de  la  ky  com« 

'  «,Hie  il  apperra  cy  apres  ,   et  n^obeiflenc 

-  spoiiit  a  leglife  de  Romme.    £n  osUe  ab« 
:  tobajw  fidnt  Mdtjeu  derirus  dicMa  ookcent 

ysOnoynes  oomme  iU  dient  ct-ks  trouvas* 
;„mes  gens  de  tres  grant  ahftimnce  €t<le 
^i^l^t  penance  et  de  mouk  longoea  orai^ 
»,ions  et  tout  feflice  quiis  fii(ment  en  le» 
sfgltfe  qui  eft  tres  long  ib  fiufoiemr  tous 
^en  eftmt  ne  pour  riens  uuk^^ne  fe^fuft 
,#affis»    Ils  (bnt  beritn  et  Sdfimuf  com« 

•  Minedefluseftdit.  Hs  disnt  qoe  en  Ckift 
Mua^^  ne  n^a  que  une  Aibftaace  une  na« 
»,titfe  xatt  operation  et  votdente;  Ceft  la 
ttfubftanoe  naturt  opecatton  et  voulente 

cUvine  fani  plus  ^   ceft  feub  et  contr» 

noflte  foy  catholique  car  tn  Jefi:Ksdnift 

^ijtfvec  ta  divnite  fftoit  vrqre  fubitaice 

'  MVial^  nature  vra&  operation  ei  voufaittt 

^  kumaiiie»  car  ttbcre  vraiefby  eftfw 

^  njsfus  Chiift^^fijt  viajr  Oseu  et  VTBiy  homs» 

f oftqaaii^ 


5f1 


479 

^■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■isi 

> 

xeu^nis  Sacnuxientjt  Jacobituitim  diickf  bM 
fttbji«it; 

mNous  feofines  en  leiir  iUba^re  et  itl  Aous 
99receikeDt  noti  pae  comme  geol  mais 
Hoomme  anges  de  Diea  et  nous  ncowp» 

'  Mtent  phifieuis  miiades  qui  etoif&t  Bye« 
»>nu9  en  leur  abbaye  de  leurs  cfevaiiciars 
^  oomme  ils  difoient  Entre  les  autres 
y^nous  racompt^rent  ung^  nous  ^  mipn* 

'  f»tr6rent  ks  enfeignes  et  aduinft  non  jpas 
nm.  oouTert  mais  tout  en  i^^perl  une  %Sm 
„que  ees  Oirtres  dont  nous  ayoas  faic 
9»inontion  ou  feoond  diappitre  deyant  ces* 
»>tiii  cy  avoient  aflombict  grant  oft  st  vin« 
sidrent  adaillir  oelle  abbaye  Et  qittnt  ils 
Mvirent  qmb  ne  la  potioient  oonquerre  C9t 
»,elle  cftoit  moidt  forte  et  Uen  avltaiUee 
»,Bs  fiipent  moolt  ir^  et  &«  alerenfr  fuc 
Miine  haiilte  montagne  ea  une  gpuideRo^ 
Mfibe  deflbttb^  laquelle  dnMt  au  pics  eftoit 
MaflUe  labbaye  fi  coiqpperent  de  k  Roche 
t^une  grant  partie  et  copperent  une  pierro 
JAMftL  grant  et  la  kuflcrent  roUer  contro 
»>val  It  montagne  ponr  confondrs^  tquto 
»»labbaye  et  les  majmes  tiier » ceUegc^ndo 

.  ifpierre  de.Roche  fim  vintroUan^consLmo 
»»fouIdre  et  ^sigsf  droit  .fur;Je.jdiii&(k^  lab« 
»»baye  fims.&ice  aiitre  mal  que  du  mu£ 

wrompi 


4«« 


3»^  M  SecA 

jirmnpi  fimn  pkis  nnt  Cipfnme  la  pierre 
HQWtprenoil  eii  cfpace  et  demoum  1h  pier- 
^rr  empliflant  le  trou  quelle  avoit  roni- 
^fpa  tftMt  aufll  cooitae  sMle  y  ot  efte  miA 

;  ,»par  art  et  tout  a  elliaut  fi  que  )e  mur 
^eH  eft  plus  fort  que  devant  Qjiatit  ce 
»,virent  cio^  Curtres  cm  mauvai&s  gen^  ils 
^tn  aktent  et  onqpijes.  puis  i^  pferent 

.  ^etourtier»  Nous  veismes  la  pi#rre  et  ie 
^mur  ciBs  en  mulr ,  &  aon  pas  pres  de 
^M  tetrc  comme  fe  le  mur  fiit  fbnde  defl 

.  ),Ai$  Itoais  afles  hault  une  partie  du  maqo- 
^,mge  du  mur^affin  qw  derement  peuft 
v^p^Qn»i]-  que  h  pieart  ne  fiift  mife  pat 

-    ),art  ne  yioience  d'oi&uB  mais  feidement 

.  i»per  miracle  dt^  Dieu.  Aflez  dautres  raU 
),racle8  uous  racomp<;erent  its  lefquels  je 
5>ne  raqonte  point  ne  je  me  les  mets  poiJit 
Mpar  efciipt  ^  pour  icaufe  de  briefuece. 
itN«Kis  priasiines  moult  humblement  et 

.  ^moult  devotement  quils  voulfifliant  oyt 
^le  pTefchement  de  nofeis  foy  cathoVique 

.    ^^18  cet^  qlii  eftoient  fimples  gens  fe 

(  ^^doubterent  que  now  lcs  decepurions  eit 
»»aucukis  casde  lefcripture  ^  car  Us  veoient 
),eftre  gens  leoirelK ,  fi  ne  nous  vouldrenc 

1  „point  oyr^^mais  difoient  que  Gk  nous 
)^oyoieM  que  now  les  tendrions  a  /aulx 
heoefies.  .Ums  n^ytfs  advinc  e^.telie  ab- 

►bajrc 


r.  - 


>t< 


4«! 


IAm*.  ■  it.  ticmli. 

• 

'  if^ysyt  tf.  gttfia  ufttihbteuiMtf^  fiiMfWucnt 

'  ^,deterre  que  noift  itbiA  dldtA»tttiti«9^pas 

>,labbaye  feulement,  maiis  auffi  ht  ^rtade 

'  „montaighe  &  ILtcht  ^de£»  ditCd  ^haDir 

-  ^sfeore  fi:  qoe  As  oi  IMtekteit^BM^^^itieu- 

v>vetfieht  fij^' &  «M^     fiqui]^^fiUe« 

»>menr  &h  i^uttriHertr  im^  ^tent '  at»es. 

^khlbity,  iU^^CBiitrem  iieth  IjuJfti  'iieus 
,,petiffiinl  b!^  ^vftindft  to  d]f]^ctOft  pu- 
^lrtiqM  ft  t{>petfe.  Si^^  Hngjraf  mis 
^>dirpiAa%»dhs  ,'  Quaht  Vhft  a-  k  )oiD?nee 
^Hvi  fifflghecf  eftbit  ft  m^  lHs  fe  iftOMttrent 
\,^en^^eiPmngis  ^  "^trite  >  ear&let^wri. 
^,Terei^  de  *^;rAnt'iiiu)titud#  pdur  nous 
'  ^,confohdre  p^  kor  tSrie»  &  pte  lettrbvEd*- 
^rt fe  raifons  leursMIoient ,  fi  eAakli. 
v»rettt  vhg  Evesque  d*  lem:  C^  fiiritous 
^yUs  autres  car  ^  te  teputerdM  p\x&  ku 
^,tres  &  plus  '^do&ie  pout  refpofidre » 
oQtkant  tous  fvtemes  aflehiMes'  eti  une 
„grande  !kile  la  o^  il  jr  avdit  l)ts  t<nmt 
s,hithihaire  alum^  car  teftoit  pcd'  h^yt, 
»,t6us  fe  affirent  fi  nou^  dethandeiMt  pour 
»,quene  caufe  rtoits  eftiohs  venus  a  ^k  , 
»,not]fs  re^ndifn\es  que  hous  elHons  ve- 
i,neis  pout  teufe  def  leur  ftlut  Et  puis 
ncommencafmes  noRre  parolle  noftre  lan- 
»,gage  en  recommandent  a  eoli  aucunes 

Hb       '       Mceuvres 


_4«a 

mmmmmmmmmmmmtmBBaBamBafmmmmmmmmBm 

4ibmt.  ^  Af •  ,  &adL 

ncsmm  <fo  perfedioo ,  ktqpielles  ik  ont» 
^toeft  aflkvok  eftroitte  &  longue  jeune,ttes 
s^camt  abftinenoe,  &  tres  grande  c^m. 
Hpondon  &  grande  devodon  en  kurs  a« 
9>roiJbns »  &  aucunes  autres  bdles  opera« 
9»ciofls  &  «tuvres  de  perfisdbn ,  ii  les  ea 
^ortasmes  &  fuppti^^mes,  &  aiad&  oonjv. 
„ni(mes  par  le  benoift  isuig  du  cruo^ 
>»auqiiel  ils  ont  trcs  grant  reuerence ,  quils 
Miie  condempnaflent  poiyit  par  leur  mes- 

'  ^crefluioey  &  que  a  fi  |^t  labour  de  pe- 
i^aances  oomme  defliis  eft  ne  ie  meiflent 
mW  enfer  par  leurs  erreurs ,  &  puis  leur 

,  ^monftrafmes  en  quoy  ils  errpient,  & 
i,quant  ils  dknt  <pie  JbiTcrift  fut  vray 
>,I^eu  &  vzauK  boms  non  pourtant  veul* 
^ient  ils  tenir  &  maintenir  q^e  en  J^iT- 

t  «^crift^imoit  que  uae  &ule  &bftanoe  une 

.  Mopetation  ime  nature  une  voulente  & 
^c^eft  la  divine  oomm^ils  dient,  &  auj(G 
>,leur  montrafmes  gcantpIanjD^  de  leurs 
nerreurs,  &  les  impcouvafmes ;  ib  nous 
f,o}nrent  moult  paK&lement  &  des  raiibns 

'  99&  des  autoritez  de  la  faime  efcdpture 
s,(i^  nous  monftrafme&  contre  leurs.  er- 
Mreurs  furent  ib  fi  esbayz  &  les  priva  lc 
t,iaint  eQ>rit  opmme  je  croy  de  toute  re« 
^fpoitte  &  de  toute  paroUa  Qiiant  nous 
fc»&  aufli  muUitudes^  gui  ia  eftpicnt  fcJmes 

fftoue 


483 

»,tous  efmerveniies  de  ce  quil»  {e  taifoient 
),(i  coy,  &  quoncques  mot  ne  dirent  pour 
,,leur  erreur  fouftenir ,  mais  ceft  evesque 
„lequet  i!sz  avotent  eftabli  fouverain ,  & 
»,premier  refpondant  ians  nul  autM  con^ 
5,tre  dit  fiit  le  premier  converty  a  noflxe 
,,fainte  foy  cathoiique  ;  &  quant  les  au* 
„tres  le  blasmerent  de  ce  qui  nc  rcfpon*. 
,,doit  a  nos  itdfons  ii  leur  dift  tout  ea 
9,hault  en  fbn  langaige  caldien  Seigneurs 
„(reres  Je  vous  (igniifie  &  ceitiffie  que  m 
„ces  raiibns  ne  povons  nuliement  refpon^ 
„dre.  Dont  fe  leva  ung  de  ces  Jac^bint 
^,entre  tous  moult  honnourable  &  ancient 
,,homs  lequei  tous  les  autres  recomande^ 
>,rent  fouverain  de  faintete  de  vie  fur  tous 
),les  autres  d^  leur  Cit^ ,  &  di^  devant 
t,tous  a  haulte  voix :  Se^^urs  freres  Je 
i,vous  anonte  que  ce  Rdigieux  qui  det 
),parties  ddocident  eft  a  nous  venus  com^^ 
t,me  il  Hti  &  qui  nous  a  propofe  la.pa^ 
),rolte  de  Diea  eft  vraiement  Tange  de  Dieu 
),enyoye  a  nbtn  oyr  il  eft  ung  des  appos^ 
>,tres  qui  (ut  avec  Jhifcrift  &  Pa  cellui 
>,Dieu  envoi^  a  nous  aflin  que  novs  ne 
,^foions  dampnet  Lors  fe  cotiverty  .& 
i^ourna  le  bon  anden  homs  au  frere  qui 
>,la  parolle  de  Dieu  avoit  propofee ,  &  lul 
>,dift  chier  Amy  dy  tout  ce  qoe  tu  wulx 

Hh  Z  nSc 


484 

Ibmi.  Af.  SeaA 

n&  tout  oe  qne  tu  diias  nom  le  recevronSf 

„&  tendrons  auffi  conune  fe  tu  feufles  ung 
,»des  appoftres  de  Dieu.  Adont  fe  convcr^ 
9,tirent  tous  les  plus,grans,  &  ks  plus  fai- 
^ges  9-  &  receurent  no(fa:e  predicacion  a 
9,tres  grant  devodon  &  promifirent  que  la 
,,foy  ils  avoient  de  nous  eue  ils  gardoient 
^tous  iaos  faillir  jufques  a  la  mort.  Mais 
«tla  tourbe  du  menu  peuple  &  les  phis 
»,iimples  qui  la  eftoient  en  fiirmt  moult 
j^deftourbeZf  &  &  esmeurent  fi  grant  noife 
n&  grant  hutin  ,^  &  firent  fi  grant  noift 
^Que  nous  doubtafines  qu'ils  fe  entretual^ 
^ent  &  fi  ne  favoient  aiitre  Raifon  mon* 
tffirer ,  fors  quilz  difoient  que  la  foy  qne 
pleurs  devanciers  avoient  gardee  plus  de 
9,Soo  ans  ne  laifleroieroient  ils  point  ne 
,,ne  changeroient  pour  ne  fcay  quels  es-  , 
,,trafigers  doccident  que  par.leurs  lc^ques 
,•&  par  leurs  fallaces,  &  par  leurs  vains 
Hargumens  l^  vouloient  tellementf  dece- 
9,voir ,  de  ces  Jacobins  moi^t  fyn  conver- 
»,tirent  a  la  foy  eatholiq)Be  m  pou  de 
„temps ,  mais  aiiifi  que  crcilbit  k  nombre 
3,des  convertis  a  la  faii^dle  foy ,  croiflbit 
„auin  le  murmure  de  la  crualte  de  ces  des- 
,,loyaulx  qui  oonvertir  ne  fe  vouloient 
„£t  tant  crut  &  mon^  leur  murmure  ec 
j,leuj:  Ire  que  les  bons  qui  cqnvertis  es- 

„toient 


au 


"toient  nous  pierent  qu6  nous  en  aUT- 

"fions  hors  de  leur  abbaye  que  ces  meT- 

"creans  ne  nous  mtudrillent  en  leui  Ire. 

"Le  Patriardie  des  Jacohins  lcquel  nous 
^avions  vaincu  en  publique  difputation 

"par  layde  de  Dieu  finablemeut  faccorda 

*'du  tout  avoc  nous ,  et  la  confeflion  de  la 

"foy  catholiquc  et  fk  creancc  efcripuyt  do 

"{a  propre  main  et  la  nous  baiQa  eil  b- 

"quclle  il  confefia  et  convint  appertement 

"que  en  Jhircrtft  avott  deux  entierea  et 
^'parfiuttes  natures  la  divine  et  la  humai- 
'Vne;  puis  cellui  Jatrifrche  fift  affembler 

"fon  clergie  et  fon  pauple  Jacobin  en  h 
^grant  Cit^  de 

"n'y  avoit  miul 

"titude  de  peup 

f  mes  nous  la  t 

"arabyth  ct  mo 

"bins  devant  t( 

**ffs  qiu  la  eftc 

"leiirg  patciardl 

"ledic  qui  defll 

"tettjffla  que 
'"comme  nous 

"fes  avons  noi 

"louange  taaJs 
'  "miracles  fet  n 

**non  ftideintw 

Hh  3  "foltrcs 


''poftres  confondit  la  {apienoe  dc  cc  math 
**dc.  Ces  Jacobins  ont  enoorcs  granment 
•'dfs  crreurs  fans  ccllcs  qui  deSus  font 
^diws,  caqucllcs  ils  crrent  moult  peril- 
*'leufeaicat  >  car  lacobins  et  Ncftciicnf 
**contre  lc  cominandement  de  lcuvangiUe 
''deffont  leurs  mariages  pour  quclconquc 
•^caufe  quc  cc  foit  Et  aprcs  lcur  mari^ 
•*de&it  fclon  lcur  vfeigc  ,  prennent  ies 
•Tcinmes  autres  maris  ct  Tomme  unc  au- 
**trc  femmc ,  comme  il  lcpr  piaift.  Et  cn 
"^hatxdt  de  la  faintc  Trinite  errent  ils  auffi 
^moult  perilleufemcnt  ^t  cft  cn  ce  point 
•*leur  errcur  tellc  quc  ticnncnt  les  Ncfto- 
^ricns ;  les  Jacobins  «t  auffi  toutcs  1« 
particS  doriait ,  nc  fqcvent  nc  ne  tien- 
••nent  cftrc  purgatoire ,  auffi  nc  croient 
"ils  mic  qud  les  ames  des  bons  aicnt  aiiffi 
•*aucunc  remuneration ,  nc  qudlcs  uc  yoi- 
•'fent  point  cn  paradis  jufquc  aprc  lc  jour 
•'du  Jugcment  Et  auffi  que  Ics  amcs  des 
I  •*mauvais  et  dcs  dampnes  nc  voifcnt  mic 

i  ,  ''cn  ^nfer  juiques  apres  le  Jugemcnt  9  et 

I  *'pour  oe  dipt  ce  quc  noftre  S^gnciir  dift 

''du  Richc  hommc  et  du  La^Earus  que  le 

•  •Viche  hommc  ctant  en  cnfer  vit  lc  Ladre 

I  ;  •'en  la  gloire  de  paradis.  Ps  veullcnt  main- 

''tcnir  que  noftre  Seigneur  ne  Ic  dift  mie 
Tpout  vcrit^  mais  tant  feulcmcnt  par  mt- 

''nicte 


f9 

n 


^ 4«y ^ 

^niere  de  parabole  &  de  fimflitiidt  &  de* 
"iremple  £t  aoffi  errent  ils  trop  periDeu^ 
"(ement  en  tous  oes  eas ,  &  en  grant  plan* 
''te  dautres  qui  tirop  feroient  longs  2^  ra« 
''compter  qui  mcompter  les  vooldro^ 
•Hroiis, 

Cy  nous  rac^mpte  des  Abromtes. 

^ous  parrilmes  de  Ntnire  la  grant  Cit^ 
^&  entrasmes  -ou  fiieuve  de  paradis  ,  odl 
Tygris,  fi  alasmes  par  le  fleuve  fur.  vaif. 
"^  aux  comme  vqymcdulx  &  venismes  juf. 
"que  a  Baudas  ptus  de  209  mille  mais  en 
'^nie  vMe  trbuvasmes  wie  grant  CitS  qui 
^ot  libm  Checulm  hquelle  demeorent  Ma- 
"ronites  creftians  mefcreans  &  fdfmais  & 
bnt  ung  autre  arcevesque.    IIs  maintien- 
nent  que  en  Jhucrift  fut  une  feule  vou* 
lente  ,  ceft  kur  erreur;  en  toiites  autres 
^'chofes  faccordettt  ils  a  noftre  foy  catho* 
•^lique  phis  que  nulle  fedte  dbrient ;  leur 
^cevesque  oy  de  nous  le  prefclmnent  ea 
'^langa^  arabic  &  fe  converty  &  accorda 
'^a  nous  du  tout  ft  de  fa  propre  nlain  ef« 
^mpvit  au  Pape  de  Rome  fa  creance  du 
'^tout  felon  noftre  foy  &  noftre  voulente 
'^ft  en  ces  le^tres  fe  fbubmift  en  lobqiflan- 
''ce  du  Pape&  de  ki  fainte^fe  deRom- 

Hh4  '*me. 


\ 


♦>J 


4ft» 


^nous  plufieurs  J^cobias  ^  uous  i^eceii- 

Tenteren^  ^UTes  &  aUbaies  a  aoftre  gi^ 
'^Ces  Ja^iiis  d^  QS&id  Cil^  ediSereiit  pr 
''dis  une  ^liie  ea  lonneur  dun  chim  Ar 
"eft  cette  eglife  au  dehprs  de  h  Cite  ea^ 
^ung  hanaelet  pedit  fur  le  fleuve  de  para- 
'Mis*  £t  font  diascun  an  la  fefte  au  chiea 
'^cn  if^fiUe  q^li^*  car  i|s  dimt  fuUs  orenl 
''jadis  eu  w^  (Mm  de  tres  grans  Tertn^ 
^en-^el  honneur  ils.  fonderent  oelle  t^&S^ 
Hcomme  di^  eft.  De  <^ofte  cefte  Ciie  Jk 
^diicul  ^ouvaimjes  nooia  une  grande  Ck^ 
''tout  dXL  long  du  fieuve ,  &;fitt  ii^  Paa- 
''cienne  BalulQit^  en  latyidJe  cqpia  NahuK 
^Qdono9or» .  pelle  e&  tovte  de£:;liue  S^ 
''femUe  pait  l^  grandes  ruinea  copmi» 
''une  at^  Romme  tant  eft  graade  tam 
"fui  noble »  ^Ue  eftprei^ue  toiM  d^hlii^ 
^&  mo^  poQ  de  gens  y  habiteot  &  fi>nt 
'^ijELWis  qjj^  attendent  Hnljh »  conune 
"noui^  ^yfmes  &  e^tendifmes  par  phifieurft 
*^&  gi^s.  digne  de  foy.  Les  hai^tan&  dt 
.'^celle  Cit4  attendent  ung  ne  £bay  qiiel  fik 
^a  Haly  qui  eft  mort  il  y  a  ja  p^  <00 
'^.&  ils  lui  nourrifient  &  gaiickEnt  utKt 
^tres  belle  mule  pour  hii  honnourabld- 

'^yoii;  ^fm%  U  v^udr^  &  9  lui  eelh^ 


•^ 
i>i 


4S9 

Jiim,  M'  StatS^ 

"muk}  iHrefenter  Ei:  tout  les  Vendredis 
''qiiant  le  peuple  eft  a^emble  poiir  o}rr  leur 
!'loy  <|ue  Tevesque  -leur  prefqlN^  cet  eves^ 
'^quQ  amome  devant  le  peupks  celle  moUe 
"quik  g^dent  pour  J^  ^  ai  Hsif  &  Ih 
^'manftrent  au  peugle  bien  &  noUement 
^enfqll^  &  enfrenn^.  Hs  diem;  pour  oef* 
'^tain  que,  cellui  fik  a  Haly  levendni^ 
"euhc»  S^  en  fon  ttmps  quant  il  fera  re- 
"veiiu  ap^tta  Crifl  &  4evendra  SarnuJnJ 
''De  oe  lieu  nous  en  venifmes  droitte  voie 
*'par  le  flet)ve  )ufques  a  h  noble  Git4  de 
^Bmidas ,  &  yindrent  a  lencontre  de  noua 
")ufques  au  dehora  de  la  Cite  les  fteres  d^ 
^noftre  ordro  des  freros  piiafdieQrs  qui  k^ 
^demeurent  &;  nous  receurent  a  tres  granfc 

.  «^joye.  Cefte  Qte  de  Bmuku.  eft  tves  grafit 
'*&  tres  gracieufe ,  &  court  parmy  la  Cite 

.  *'le  grant  fleuve  Ty gris,  Et  ^Kcnt  oeulx  du 
'^pais  que  ceft  oelle  Cite  qai  jtidis  fut$p« 
''peilee.&i/fir  >  elle  eft  fi  grand  &  fi  peuplee 
"que  en  la  Cite  meurent  pbis  de  deux  cehs 
'^mille  Sarrazins  &  fijt  jadis  devant  ladve. 
"netnent  des  Tartres  la  maiftre  Cite  dlea 
''Sarrafina,  &  de  la  loy  Mahoi&et,  com* 

.  'hne  Romme  eft  des  Creftiens.     £t  y  te^ 

-'^nQit  fon  fi^  le  Calif  qui  eftot  chiefdea 

'^Sarrafins  cemme  le  Papeeft  des  Creftieiis» 

^&  iefoilQe  aflcas  fon  nom-    Car  CaUffe 

Hhi  "en 


4^6 

"en  lenr  tangsuge  fonne  en  n  re  firancois 
**fi]ccefleiir ,  pour  ce  que  le  Qdife  tenoit 
*1e  lieu  de  Maho Aet  com^e  fuccefleur  & 
^comment  que  la  Cite  de  Btmdas  foit  la- 
'^bitation  Aik  Sarranns»  fi  eft  contre  h 
^feigneurie  det  Tartres  qui  jadis  la  con- 
^quirent  comme  deflus  eft  dtt  En  celle 
rCit^  de  Baudas  eft  le  (iege  des  Neftorins. 

Cy  nous  racompte  des  Neftorins. 

^eftorins  font  creftiens  me(cc&ms  heri- 
^tes  &  fcifmates  &  font  appelks  Neftorins 
^dun  herite  qui  ot  nom  Neftorin,  qui 
**mtm  en  fuivent  &  maintiennent ,  car 
^il  fut  leur  maiftre  avec  ung  autre  herite 
"qui  ot  nom  Theodorus»  de  qui  nous 
''avons  fiiit  mendon  par  devant  &  com* 
'^bien  que  ces  Neftorins  errent  en  plufieurs 
^point  de  la  loy ,  (i  errent  ils  plus  efpal- 
Mement  &  plns  perilleufement»  en  ce  quils 
^dient  de  Jhucrift  quil  neft  pas  ne  de 
^vierge  &  non  Diett  ,  mais  ils  dient  que 
''a^Mres  D  conquift  la  fiUiaticMi  de  Dieu  par 
'^le  baptefme  &  par  les  fain^  oeuvres 
^par  quoi  ils  dient  que  Jhucrift  ne  fiit 
.  ^mie  fils  de  Dieu  par  nature  mais  feute- 
^'meni  par  adoption  &  que  Dieu  habita 
.^  ceft  homme  Crift  conuneea  fon  tem- 

-plo 


49 1 


Xmm.  M.  .  SeoilL 

^ple  &  que  le  miftere  dincamation  que 
**Crift  fiit  nes  de  vierge ,  fiit  feulemcnt 
'^par  unc  manicre  de  honneur  que  Dieu 

'  ''fit  a  ceft  homme  Crift ,  &  pour  ce  en 
*'y  a  plufieuts  qui  maintiennent  que  en 
*'Crift  navoit  que  une  feule  voulente  hu- 
''maine.  Le  contraire  des  Jacobins  doht 
'^avons  par  devant  parle  &  combien  que 
'^ces  Neftorins  dient  que  Crift  fut  vrais 
^'homs  &  vray  Dieu  fi  ne  veullent  ils 
"point  confefler  ne  congnoiftre  que  Dieu 
^foit  ne  de  vierge  Marie  &  que  la  vicrge 
''Ibit  mere  de  Dieu  ains  dient  que  la  vier- 
'*gc  Marie  fiir  feulement  mere  dun  hofti. 
^'me ;  Crift  fut-  fils  de  la  vierge  par  natu. 
'Ve  &  fils  dc  Dieu  par  adoption  feulemcfnt 

,  ''&  dient  que  ce  ncft  mie  tout  ung  adirc 
*'fils  de  Dieu  &  fils  de  la  vierge  Marie, 
*'&  dient  que  Jhu  crift  fiit  ung  grant  Pro- 
**phete  &  amy  &  fervant  dc  Dieu ,  &  par 
"ainfi  appcrt  quil  nicnt  du  tout  le  mifterc 
"de  lincamadon  de  noftrc  Seigncur,  & 
''pour  certain  cn  tout  ce  quils  fentent  de 
"Crift  ils  faccordent  avec  les  Sarrafins, 
^dont  je  trouve  les  hyftoires  des  Sarrafins 
''aneiens  &  authentiqups  que  les  Neftorins 
^fiirent  amis  de  Mahomet  &  alliez  a  fui 
**&  que  Mahomet  commanda  a  fes  fuccef- 

.  ffeurs »  &  a  tQUs  ceulx  de  la  loy  ^  Sar« 

^razTni 


49« 

^razins  que  fduverainement  gardafl^  ks 
i^Neftorins,  &  que  aux  Neftorins  riens 
^ne  mefteiflent ,  &  ce  Qommandement  ont 
,,Sarrazins  tenu  jufques  a  ores  ,  &  g«. 
pdent  encores »  &  haient  SanraGns  fur  tous 
^autres  fedltes  les  Jacohins  dont  par  de- 
^VHUt  avons  (ait  mention  pour  ce  quils 
i^tiennent  le  contraire  des  Neftorins  quant 
^ils  maintiennent  Dieu  ne  de  femme  & 
y,mort  en  croix ,  &  pour  ce  ont  ores  {buf 
yfert  Jacoblns  grans  perfecucions  que  {on. 
,,vei\t  les  ont  tuez  &  Sarrazins  &  NeftoK 
i^rins  dont  ce  advint  une  fois  que  le  F^* 
^triarche  des  Jacobins  appella  a  dtfpuia» 
^cion  puhlique  le  Patriardie  des  Neftc^igs. 
^Quant  a  ce  jour  furent  venus  devant  [  le 
,^Calife  de  Eauda$y  le  PatriarclK  des  Nefto- 
^rins  fc  doubtoic  quil  ne  fuft  vaincu,  vint 
i^ung  Jacobin  renoyi  ipa,  habitoit  avec  les 
^autres  Jacobins ,  &  dbulx  fcftoit  depar- 
^ti )  pour  ce  quils  ne  lavoient  mie  voulv 
^pourvoir  a  ung  archevefchie  &  dift  au 
^Patriarche  des  Neftorins  quils  nejk  doub* 
j^taft,  mais  feurement  emprinft  la  difpo- 
,^tacion«  &  que  fiablement  en  CQmmoK 
,)Caft  ladite  difputadon ,  (ique  fur  lui^ 
^mife  la  refponce,  &  que  pour  certain 
^cellui  Jacobin  feroit  les  Neftorins  vi^o* 
^xitm  ft  Ainfi  fut  &it  a  tui  I9  refponQ^ 

ybaillect 


m 


Mbailleet  Qpant  les  deux  partifis  furent  ve- 
«nus  en  la  prefenee  du  Calife  ,  dtrent  les 
^eftorins  que  ung  tel  Clett  qui  jadis 
^avoit  efl^  Jacobin  nrfpondEoit  pour  eulx. 
«U  fut  mande  de  par  le  Calife  preniient 
^fois  5:  feconde  foia  mais  il  ne  vint:  polnt 
^d^ce  fbis  Bit  mande  11  vint  afle  lente- 
j^ment  portant  une  peHe  &  ung  drappe- 
^let  &  ui^  loncel  &  inflrumens  de  fof- 
^oyeulx,  &en  teleftat  s'^paruc  devant 
^e  Caltfe  &  devanc  le  clergie ,  on  lul  de- 
jemanda  pourquoy  il  avoit  tant  attenda 
«a  venir  au  mandement  du  Caliie  Sei. 
„gneur  de  tout  le  moode,  &  poutquoy  il 
^ftoit  prrfentez  en  tel  eftat     11  fe  hu- 
lamilia  &  pria  le  pardon  eti  difant  qti*il 
navou;  efte  occupes  en  plus  grant  befoin- 
^gne ,  &  dift  que  hier 
,„Gabriel  larchange.  Et 
„de  hkt.  la  foire  en  q 
^entnrez  fi  ne  me  fuis 
i^poiir  la  giand  hafte  c 
i,au  commandement  di 
^t  trop  air^  le  Calife 
^voit  erre  cils  clercs 
i^gel  mort,  &  que  i;el 
ponges  mourir,   dont 
ajacobin  renye  &  dift 
i^veUles  les  angels  mou 


494 


tfmm.  3f.  Stad 

^t  mort  &  enfevelis  comme  aucuns 
ndient  Lors  commanda  le  Calife  quoa 
ntuaft  tous  les  Jacobins  de  ce  pais  ,  (i  fo* 
i^rent  Jacobins  ia  tuez  en  grant  multito-» 
t^de  que  pou  en  }^  de  demoures.  Ce  (ait 
pde  ccfte  diTputacion  avons  racompte  com. 
^me  il  appcrt  que  Neftorins  s*accordent 
.  |,avecques  les  SarraHiis  contre  les  Jaco^ 
ijbitis  qui  dient  que  Dieu  (uft  mort  &  en« 
„fevely ,  ainfi  errcnt  tous  trois  de  Crift*, 
^car  Neftorins  &  Sarrafins  dient  que  Oift 
^eftre  par  nature  homme  pur  &  non  Diea 
i^&  Jacobins  dient  cjflre  par  nature  DieQ 
i^ur  &  non  homme,  R  errent  tous,  car 
^noftre  foy  catholique  eft  que  Qift  dl 
y vray  Dieu  &  fils  de  Dieo ,  &  vray  ho* 
^me  natureL  Encore  errent  les  Neftorint 
i^avec  les  Jacobins  en  Tarticle  de  la  Trini- 
pte ,  auifi  font  conimunement  ceulx  do- 
^rient ,  ils  errent  aufll  &  nient  eftre  pur» 
,igatoire » 8c  dient  que  les  ames  des  damp» 
j^nez  ne  defcendent  point  en  enftf ,  3c  lcs 
)»ames  fauvees  ne  feront  point  receues  ea 
^paradis  devant  le  join:  du  Jugcment  Us 
ybaptifent  en  la  maniere  des  Gregois  ea 
i^difant  fiis  bapttzcs  ceubc  en  nom  Ju  pere 
»&  Ju  jUs  &c  &  dient  que  la  perfeocioa 
«idu  faint  facrement  de  baptefme  eft  m 
„imc  maniere  de  undtion  quil»  font  done 


'4M 

■■■■■^■■■■■■■■■■■■■■Bi 


t 


^fnaniere  <l'oylle  &  laquelle  ils  dient  quil 
,,convient  tout  lomme  eftre  oyngt  &  s'au» 
^cune  partie  demouroit .  fans  e(fa:c  oingte 
i^par  la  entreroit  le  deable  en  une  aeatu* 
^re ,  iis  facriffient  de  pain  leve  &  gardenc 
^une  piece  -de  la  pafte  &  la  metrent  & 
,»adiouftent  a  la  nouvelle  &  dient  que  cefte 
jipafte  qiiils  gardenc  eft  une  partie  du  corps 

,  j^noftre  Seigneur  que  leur  donna  faintje^ 
j^han  levuangelifte ,  &  dient  que  faint  Je* 
j^han  a  la  cene  receut  de  noftre  Seigneur 
s^^ouble  part,  lune  il  mangea  ^  ufa  &  lau- 

.  ^tre  il  garda  &  donna  auz  IJ^dtorins.  tls 
^ne  adminiftrent  du  laaement  de  unddn. 
i^Ils  ne  fe  confe&nt  ne  en  la  mort  ne  en 
^h  vie  fors  a  Dieu  feulemenc»  Ils  recot* 
nvent  drcuncifion  en  la  maniere  de  Juiis. 
j^Nous  fufmes  en  une  Cit^  qui  a  nqm 
^Barbi  en  laquelle  les  N^rins  drcund* 
s^doient  leucs  fiUes  auflibien  ^ie  les  fifey 
^&  comment  que  nous  ne  peuifions  poinc 
s^favoir  en  laqueUe  partie  du  corps  ils  cop- 

.  s>poient  &  circuncifoient  les  filles  toutes 

,  ^voies  trouvafmes  nous  en  vmt^  par  la 
j^relation  deubc  mcfmes  quils  drcund- 
^^foient.  Us  fe  marient  en  d^es  defFen« 
j^dus  de  la  £dnte  egHfei  &  prennenc  leurs 
j^coufines ,  &  leurs  parentes  prouchaines 
i»&  fi  deflEsndcac  leurs  quanc  ikkur  plaift 


-^eeelbit  i^ar  le  cbngffe  def  leUr  egfift  i  ^ 
^^ftiffltWr*  preftrfcii  fe  Tcmitfterit  aprc**la 

*„rtWrt  <fe''leur-preiliidtefemitie"&  eft:  coH- 

gtre  te  eeHnmaridbmeht  ite^Mdhfr:  fa^ 
■"^PoTlappdftre.  Ds  ortt  troli  Waiiiefei  tk 
*  >^BIeffts ,  lune  eft  que  letar  dtdonna  Nea- 
%tttrin  Jeur  nftdfttie  herites  '&  "llont  ils  Cmt 
^^oomihc?  NWtoWit  La  f<ic(mde  mdle  eft 
.  *^Thebd6rus  •  qui'  liit  niidftre  a  <JdBdt  Jfe- 
'"^,*;tx>rih  deflus  dit,  &  to  tretde  dientrils etkfc 

^jjfemefle^  ap^^^^^^^^  «i  icelle  t^^' 
''^'P^^  iffe  rfeni  de  ta  formb  thi  iaimr  £u 
^^rrt^rflem:  ikPautorf^  hfc  du  lang  n6Rre 

'  ^Si&igiheur.  ^tfe^fent^ml  rotifiiftisuriMi- 
-'i^ticnfe  pom^eftkt  fauvea^^^^^  fei|pne-,:& 
^ijqml fecfe  lihe  iSarolx  tn  fonfiront &  ^ 

*yft  toumfe  Vers  oricnt  en  £u]pmt;  1a  croki 
•^8e*<5|iilt'ttwngaffif  tfet  de  porc*  lis Jfe. 
•'VjtQrinifcnt  gjehi  de'  moiflt'gnmt  at^ 


'  %iglculx  { le^  AiTcevesqute,  tdtt^  evesqfic» 
^''^&  Idurs  pati^ches  he  ttifi^crit^^i^ 
-^^iittethar  *  jeuflent  ife  ojhsif  ferilfeiir  lit  rto^ 
•^  ijladi»  •  grirfmcnt  Ds  niorin&feht  au  doj 
^  jjmouk  grant  i^i^t^  &  iii^t  ^etol  pou- 
•-iitet§'  ^  lait  *poft  ' Tour  aomihi  au  dc^ 

'•  ' '•  «tffti 


«Vk»:»-'  J 


y^    di.y 


w^iBmimmammmmmmmmma 

»mu  M.  SmA 

ntete  &  monlt  gnint  humilite ,  &  jeuneat 

),tout  le  Karesme  ,  isaSi  bien  les  dimen- 

Mches  que  les  autres  jours ,  auffi  font  ]fig 

,»JacobinS|  ne  nuls  ;Nellorins  nejacolnos 

»»Clers  ou  Lajrs  Religieubc  ou  Seculiers  de 

»»queiconques  eftat  quils  foient  ne  meng^ 

,,roient  pour  riens  en  Karesme  de  poiflbot 

»»ne  beuvroit  vin  >  mais  en  autre  temps 

«tnen   tiennent  compte  de  eulz  enyurec 

M^  point  ne  le  tiennent  a  honte  mais  a 

^yhpnneury  &de  mentir  ne  font  ils  conu 

«»pte»  leurs  erreurs  defGmdent  ils  pouc 

^Atax,  cai^es», la  premiere  eft  car  les^  plu^ 

ttGeurs  dient.quils  ont  kQ)crit  de  prophe. 

«^cie»  &  prophetifent  moult  do  thcnes» 

o,pour  certain  nous  le  veifmes  en  plufieura 

^periences,  fi  dtent  quils  ne  peuifeijit 

.  3»fftre  prophetes ,  fils  ne  feuflent  pmidom- 

i,me«  >  &  fi  ne  feroient  mie  preudpmmet 

.  9,fi  leur  loy  ne  leur  creance  ne  (uft  bon« 

,  a>ne,  le  fecont  eft  que  tout  plain  de  leiqrB 

i^anciens  ont  fait  plufieuts  mirades ,  cas 

>»ils  tienneiit  certainement  que  fur  Nefto« 

»»rin  leur  maiftre  defcendit  une  grant  cler« 

.  t,te  du  del»  quant  il  chanta  une  mefle, 

.  ,»&  ce  racompte  dun  leur  patriarche  quUs 

i^nommoicnt  Jo/ff/if  &  univetfel ;  i)s  cfieiit 

i,que  aufilt  pou  de  vie  "^  coiame  le  jcloemeni 

p^dBQXk  ceil  ala  <te  Bandas  >  la  #u  eftoit 

li  «•foA 

^  Sa  aufli  t^  d«  teini. 


i 


99 
99 


4H 

5,fon  Gcgp  jufques  m  MieA  la  dte  >  ou 

^eft  h  fepulcre  Mahommet  s    ou  il  7  ^a 

9,bien  phis  de  XXX  joumees  entre  les 

xleuxcites,  &  aofli  plufieurs  miracles  n^ 

,,comp^t  de  leurs  peres  heritet,  mais  oes 

9,deux  caufes  ne  prouvent  point  que  lenr 

»,creance  foit  bonne ,  ne  que  teiffs  peres 

»,dont  ilis  racomptent  tels  chofes  feideoC 

faints  ne  preudommes ,  car  tant  que  au 

premier  point  de  la  proj^hede  eft  ontam 

^,que  tous  ceux  qui  dient  de^mnt  les  cho- 

'o,fe8  iadvenir ,  ne  les  ont  point  du  i^t 

j^efperit ,  ains  trouvons  en  la  fainte  efcri- 

'  t»pmre ,  &  lifons  de  plufieurs  prophetes 

„qui  prbphetifoient  des  chofes  advenk  par 

*  ^lart  du  mauvais  efperit :  comme  les  pro* 
^  „ph^es  de  Baal  que  Helies  oonvaincit  & 

*  „ocdft ,  &  phifieurs  autres  defquds  nVe 
99$^.  dift  en  refcripture ,  prophetabant  & 

'  ;,non  ex  mie  vehiebant,  &  ^o  non  mitte- 

•  ,4Mim  ad  eos ,  Qm  (bnne  en  noftre  bm^ 
^  9><;ois  J\s  prophetifoient  &  non'  pas  par 

^moy  •  ne  par  mon  efcript ,  Ds  vindrent  & 

•  "^jt  he  les  envoiay  pas  j  cncores  trouvons 
^  ^^no^tfutr^  vraiement  propkedfans,  com- 

^me  Balaam.  Le  Roy  Saul ,  Cayi^ias  qui 
),fut  a  la  mort  nbftre  Seigneur.  Hs  pro* 
^phetifotent  vraiementi  &  (i|ne  &rent 
^mie  pv(asdoBimeSt  £l  ilfof»  de  plofienra 

^trcs 


*  <• 


♦95 


^autras  (pii  pat  art  dennemy ,  &  (yar  art 
^dingrotnence ,  ont  fait  &  prophetiye  plii« 
^fieurs  diofes  ^  aulE  crois  que  le  dbable 
j^deqoit  cd  mechant  peuple  Neftorin  par 
^faulx  prophetes.  Qpant  venus  (ulmes 
i^en  la  dte  de  Baudas  la  ou  leur  fiege  eft» 
i^ils  nous  receurent  moult  agreablement  & 
i^Uement  de  prime  venue,  mais  tantoft 
i^quiis  oyrent  que  nous  prefchafmes  de  la 
i^benoifte  vierge  Marie  Mere  de  Dieu  & 
^qat  la  vierge  Marie  porta  &  enfantaDieu 
^&  homme  »  tantoft  ils  soppoferent  en 
i^publique  predicacion  &  nous  gecterent 
i^moult  villainement  de  leur  eglife  >  &  en 
^oelle  ^life  la  ou  nous  eufmes  prefchie 
i^contre  leur  erreur »  reconfilUerent  &  h^ 

.  jjverent  dcau  Rofe ,  &  chantercnt  une 
i^meire  follempnelle  pour  rappaifier  Ncfto- 
^riea  leur  maiftre.  £t  quant  ils  nous  eu- 
i^rent  ainfi  boute  hors  de  leur  eglife,  nous 
i^nous  plcUngnimes  a  leur  arcevesque  dt 
^ce  que  nous  fervans  de  Dieu  gens  cres- 

.  i^tiens  gens  de  Religion ,  &  prcfcheurs  de 
i,Ia  foy  de  Dieu »  &  qui  de  loingtain  pais 
i^eftions  a  eubc  venus  pour  la  caufe  de 
i^Ieur  falut  que  nous  avions  eftes  ^nfi  viL 
iilainei.  A  dont  cet  arcevesque  &  ces 
iiNeftorins  meus  de  &ulfe  pitie  nous  re- 
i^prefentereut  ung  lieu  tres  bel  &  tres  boti 


foo 

9&  une  belle  eglife,  &  tput  ce  que  nom 
V  ^failloit,  par  telle  mauiere  &  cenvenance 
^que  nous  ceflions  de  prechir.  Mais  be- 
^noift  foit  Dieu  nous  ne  voulifmes  onc- 
j^ques  (aire  convenance  avec  eutx»  ains 
^refufasmes  tout  ce  quil  avoit  c^rt »  & 
jpdismes  que  hous  eftions  a  eulx  venus 
j^non  mie  pour  leurs  grans  palais  ne  pour 
.j^leurs  biens  temporels  ,  mais  feulement 
,,pour  prefchier  la  parolle  de  Dieu  a  eulx 
^ikns  en  attendre  loier  tempord  &  jiflras- 
,imes  &  proteftasmes  tout  en  publique  & 
^en  appart  que  mieulx  aymions  habiter  ea 
^toy  la  rue  comme  poures  dc  fins  maifbn 
^&  fianchement  prefchier  la  verite  de  la 
,»foy  pour  lamour  de  Dieu  pourquoy  nous 
s^ommes  venus.  Apres  vint  teur  patriar- 
),che  en  Beoidas  qui  avoit  eft^  devant  ab- 
sjfence  bien  x.  Joumees  loings  ,  fi  que 
^ime  Joumee  nous  fceusmes  que  ce  pa-* 
^triarche  eftoit  en  une  oongregadon  &  ad 
,»femblee  avec  ces  evesques  &  arcevesques 
,»&  le  clergie.  Nous  armez  de  la  gracc 
„de  Dieu  entrasmes  devant  tous  &  mon- 
„ftrasmes  tellement  la  vcritc  dc  la  fainte 
^foy  cathoHquc,  que  nous  les  confondis- 
„mes  trcs  tous.  Et  pour  certain  nous  lcs 
„rcndismcs  fi  confiis  que  le  patrifflrche 
«.mcsmes  teut  dcvant  fon  cleis^  mcnty 
*  ,,&  fe 


2bm$.  .  M.  SiCuB. 

^&  fe  tiya  eftre  Neftorin  ne  de  loppinion 
^de  h  rdence  Neftorine.  Leur  hsdte  & 
„tous  ceulx  qui  la  eftoient  en  fiirent  &  es« 
^marrys  quil  ny  ot  cellui  qui  fceuft  que 
i^dire ,  ne  qui  a  paine  fonnaft  mot ,  lort 
^fe  leverent  ces  arcevesques  &  evesques  t 
^&  fe  trefteren t  tun  contre  lautre ,  &  com- 
j^mencerent  lun.a  lautre  blasphemer  deoe 
^que  tous  seftoient  tenus  li  coy ,  efpeciai* 
a,lement  tous  fesmeurent  contre  le  patriar« 
39che ,  &  le  tencerent »  &  reprindrent  tres 
^^aftedueufement ,  en  lui  reprouvant  quil 
,iavoit  reny  e  Neftorien  lcur  maiftre  &  que 
jfi,  (i  pou  de  langaige  avoit  efte  defconfiz 
^&  tourne  adverfaire  de  la  foy  neftorine, 
3,loi^  fe  commencerent.  ils  a  venter  quils 
j^ous  desconfiroient  en  difputadon  pu^ 
^blique.  Si  fut  la  Refponce  commife  a  ung 
^evesque ,  &  fut  afligne  jour  &  lieu  pour 
^h  difputacion  faire ,  quant  vint  au  jour 
^nomme  &  tous  ces  arcevesques ,  &  eves- 
,,ques  furent  au  lieu  aflembles  &  pluneurs 
s^utres,  nous  monftrasmes  devant  tout 
i^noftre  foy  catholique ,  &  leurs  erreurs » 
^snais  Dieu  noftre  Seigneur  leur  ofta  tou«  ' 
^te  refponce  tout  favoir  &  tout  povoir 
*^de  refpondre,  tellement  que  non  feule- 
'^ment  ceulx  a  qui  la  refponce  eftoit  com« 
^mife,  mais  aufli  tous  ceulx  qui  la  fu-> 

I  i  J  „rcnt 


^rent  aflembles ,  m  ftirmt  oultre  mefure 
^esmervueilliez  de  ce  quil  ny  euft  fi  iai. 
^chant  deulx  tous  qui  oncqn^  fonnaft 
,,mot,  ne  fifl:  femblant  de  riens  youloic 
i,dire  contre  nous  ne  nos  diz.  Q^ant  cei 
^Neftorins  furent  ainti  confiifoement  des- 
y^confiz ,  &  quelque  langnige  leur  failloib 
^en  refpondre  & .  en  demander  >  ils  en  fii« 
^rent  fi  honteubc ,  &  fi  vergoti^etkl 
^quoncques  pius  ne  oferent  devant  nous' 
y^parler  ne  a  paines  comparoir  (brs  bien 
^doubtamment  la  plus  grant  partie  de  eubc 
^efpeciallement  les  plus  faiges  &  les  plus 
^faidians ,  quant  ils  virent  que  kurs  er- 
^reurs  ifs  ne  povoient  maintenir  encontre 
yjnous  &  que  noftre  foy  ils  ne  pourroient 
«^impugner  ne  vaincre  ils  dirent  a  nous: 
ijBeaulx  Seigneurs  &  fireres  nous  favons  & 
j^conftflbns  que  la  verite  de  la  foy  eft  tout 
„ain(i  que  vous  la  prelchies ,  mai^  nous 
Vne  lobferverons  point  publiquement  m 
^appertement  ne  dir^s  a  nous  autres  Jie$m 
^torins,car  ils  nous  ofteroient  de  leur  com- 
•,9paign}e,  &  nous  doubteroient  &  ofto- 
j^roient  noftre  eftat  £t  ainfi  ces  mefchans 
i,gens  aimerent  mieutx  la  gloke  des  gefM 
;„du  monde  que  de  Dieu. 


€o4«S 


? 


Jfum.  u-  Smdi 

£■  4Z>  fcA.    Codex  membnaaceiM ,  chi  titulaa:  ~       Xtt* 

Qwtdam  ttatiqmtatKm  I 

(Uo  JoifarfuU  Marcba 

&  Medicina-DoSoi 

. .  Hulc  titulo  pnemittii 

ris  c^pitalibDs  opuiatt 

Patmii  c^us  inciitptumt  Cafoftafcribi 
^ .  ahfolutum ,  Bortoniie  in  bancformam 
"'  redigere  fectt  Joaones  Mar^hanQva 
*  AtL  &  Med.  D.  14.^0. 

Codex  noltcr  niticlinime  lcriptus  ell;  cpn^ 
''nct  Monumenta  satiqiia,  EpitapAia  maximan 
.putsm,  vgtv  in  variit  Drbibm  lafaac,  Sc 
-.{diii  regionihut  [cperiuntut.  Prsmittitur  ?e< 
■"io  defciiptia  urbis  Roraae  antiqua. 

Subiun<fhii  efl:  ralnii  Proii  ^Mbff  ;deKotit 
antiquis  ,  quem  in  priori CataIo'gi  paTte,'nifi 
mc  tunc  pmeriiffcc ,  jam  adnotare  debui. 

^uod  ad  Infciiptiones  i 
pertinet ,  moncndus  eft 
no  1^96,  F,  Jantmi^S 
,-dicatoium ,  ufoi^one 
&  profiihas ,  qui  cur  nc 
Joannis  nolhi  MaTchanc 
vide  Fabfitii  Btbiiothec 
Jomtut  d»  Marebmova. 


u* 


f*4 

•^  fbl.    Coaex  aeiiihrw-    > 


ar»  ■  tKronka  FratrU  Bfartmi  pen^gn. 

■  r«n:  '  Domini  Fdpa  &  CapeOam, 

■  ExpUcif  in  anm  fX  1277-  io  &ie 
leglnir  yExpUciuftt  Cbromca  F^atrk 
Martini  Orditti  PradicatortOB^ 


jCmpilutio  ex  tbroHicis  JHagiJbi  Godt- 
•friiUriterbienJis»  MartirU,  &Spe' 
<  <h/0  bijiorialit 

Incipicns  iiis  TcrW» : 
yrimo  dicenduiH  efi  dt  ijuatupr  r^^ 
m^oribm; 


f6< 


Jd:  SSiOk 

pmniflb  yero  tituKT:  ' 

Cromca  Martim  de  gejHs  Summanm 
Pontifieum  &  Imperatorum. 

'  Polt  feptem  lineas  pnemiflas,  fequRur -Ini- 
thim  Jttartini ,  quale  in  editis  legitur« 

• 

^Sxcxxt  ergo  dicit  OroGus  ad  R  Augu- 
'  t^ftinum  fcribenst  a  mundi  creatlone        - 
Mufque    ad    urbem   conditam    anni 

^^^.^:  r  •_■-, 

Fabulam  de.  lobioiie  P.  muUer^  habeti    De 
Carolo  M.  Imperatore  fufe  agit ,  &  narrat 

.  JBuIta-.qiMe  dtfunt  in  M^irdni  Poloni  Chro^ 
nico  ; ,  inter    oue  obfervavimus   nairatio- 

-  nem  fiiVulo(am  de  quodam  Gygante »  quem 
Admiiraldus  Bab^lonis  miferat  ad  oppognan^ 
,  dum  Karolum  Kegem.  yiginti  cubitQrunl 
WMTe  narratur  ifte  Gygas ,  qucm  Perractaum 
appelht  biftoricut  \  hunc  aggredi&ur  Kcibo^ 
lautius  y  vulgo  Roiaudus  heros  ;  prius  tamen 
quant  ad  ultimum  vitae  certamen  decurrere-»  . 
tur,  diibutant^  inter  fe  de  ve;rltat^  Religio* 

.  i^s  Chriitianx ,  Gygas  &  Eolandus.    Poft  ar. 

'   giimenta  Monacbo  digna,  quae  Rohmdo  tr^ 

Dttuntur ,  eloquio  vidus  Ferracutus  t^ec  of- 

:Fert ;  -  „  Tali  efgo  pado ,  inquit:Ferragutui, 
,,tecum  pugnabo,  quod  (i  vera  hsec  fidcsleft 
,,quam  afleris ,  ut  ego  vidbis  iim ,  &  ft  men« 
^dax  eft ,  quod  tu  vfdtiis  fts  v  &  fit  genti  vi« 
^  opprobrium  &c  Pugnant  >  pcci^iM^' 
Cyg^  I  &  d^bdlahtur  Sahacctv.  ' 

li  {  Hm* 


-  *'♦ 


\TmiiM  "%£ 

»•         •  ■ 

Hacc  omnla  Jiauftai,  funt  ex  fabuloifk  Caroli  M. 

hiftoria ,  qiix  fub  nomine  Johannis  Turpini 
.  Aidiiepifcopi  Rhemoifisciicumfertur,  ouam* 

vis  fatis  conilet ,  a  Monacho  Seculi  XI.  ex* 

eunds ,  vel  ineunds  XII.  conditam  ,  de  quo 
.  nlura  nobts  difta  funt  alibi.    Definit  ia  Jo^ 

nanne  XXL  cum  editione  Suffiddi  PetdAiit- 

werpienfis  anni  1573. 

4S«.  4to.    Cod^»  diaflae,  .  Xtf. 

continet:   . 

MarHni  Pobni  Cbromca  Fojft^icumi 

&  Imperatomm. 

• 

De  hoc  Cddice  multa  nobis  funt  monenda. 
.  Frimum  enim ,  Martini Poloni  HiftoriaPo^ti. 
ficum  prioremCodicis  partem  in)plet,  &itm 
finit  in  Pondfigatu  Honorii  IV.  his  veibis.; 

9»Mortuii6  efl  Rpms  in  die  Cenae  apud 
ysSandam  Sabiam  &  ad  Sandam  Pe- 
Mtnim  fepelitur  juxta  fepalcrum  SanjSti 
,»Nicolai  Paps  III. 

Htc  a  fbllo  x^  ad  foL  74,    Pnemiffiia^  ti- 

tulus; 

^ic  incipit  Cronica  Fratris  Martini 
^Ordinis  Pra^icatorum  Domini  Papae 
»Pr jmar ii  &  Cappelani  \     Legitur  edam 

hic  hiftoiia  Johannis  Ps^  muli^ris. 

Sequicur 


f07 

Vtm  Id.  SeculLi 

Sequltar  dtulos  hlo ; 

i,Explidt  Cronica  ,  feqoitar  Excerpk 
tstum  ex  Cronica  Domini  Dyeterici 
„Canonici  Ecclefiae  BeronenGs. 

*Hoc  ftagmcntum  vitam  Pontifioum  a  Nico^ 
ho  IV.  ad  Johanncm  XXIL  duabus  vel  tri* 
bos  paginis  abfolvit  Continuata  hiiloria  Mar- 
.  tini  Poleni ,  diverfum  cft  prorfus  hoc  Sup- 
plcmentum  ab  iis  quae  in  cdids  cxftant,  Spe^ 
ciminls  loco  ea  qax  de  CsieftinQ  Y.  narra^ 
.hic^inus) 

,»Celeftinu8  V.  Heremita  nacione  Are^ 
cbon  Anachorita  vir  fandiffimus  fedit 
anno  uno  &  paulo  minus.  Hic  vi<r 
dens  amm^  fuQ  ex  papatu  periculum 
II  ,innuere  dixit  fe  veUe  fignare.  Hoc 
,,audito  Rex  SycillQ  turbatus  &  omnii 
»,Ecclefia  Romdna  quadam  die  videli* 
t,cet  vii.  Idus  Decemb.  venit  nniver« 
',,fii  inultitudo  Neapolitanorum  cum 
„Archiepifcopo  &  Epifcopift  ififulatia 
t,ac  religiofis  univerfis  cum  proceffiop 
»,ne  a4  Palatium  Cdpftini »  &  ipfutn 
»,lacrimabiliter  obfecrabant  ne  Eccl^ 
„fiam  Dei  fua  SanOitate  illuminatam 
,,defolatam  r^linqueret  Horum  pre- 
«^cibvs  indinsitus  jufitt  quendam  fco. 

,>tarcai 


t9 
•f 


99 
»• 
f> 
•• 
•9 


f^8 

wmmmmmmmma^mmmmmmmmmmmmSmm 

U.  SmtA 

Urem  ^egium  Cicirieoid  utlpiam 
tftpod  Cleram  &  populum  ezcufare^  . 
^qui  ita  incipiens :  Eccepomintts  ye- 
aiet  protedor  nofter  —  dixit  ipfbm 
decreTiflfe  pro  Ecclefla  Dei  onus  in 
opere  Domini  adhiK:  amplius  depor- 
,,tare ,  fciens  qaod  labor  fuos  noa  eft 
tiitumis  in  Dominb.  Tandem  ad  tiii 
^dies  fecundum  decretum  quo4  ipk 
t.prius  cum  omnium  Cardinaiium  con- 
y^filio  :&  aflEbnfu  ftatuemt  Romanom 
»,Pontificem  libere  poffe  reGgnare ,  re- 
^•fignavit  lioneri  &  honori  anno  Dai» 
^,1294*  menfe  DecembrL  Hoc  andi^ 
^to  Rex  cum  omni  exerdtu  fuo  in  ar« 
mis  obfedit  Faladum  &  predufit 
Catdinalibus.  omnem  vensam  abfce» 
«^dendi  &  fic  conyeneruat  oommnni- 
•iter  in  Benedidum  Cardinalem  qui 
•,poftea  mutato  oomine  Bonifiidiis  di« 
nduseft. 

<2m8  fbetit  ift^  Theodoricus ,  £  Dyetericos 
Canontctts  Berommfii  Ecdefe  ,  nefcimos. 
Notum  bft  Beronii  Moftafietimm  dicftum  efle 
"  Tulgo  Moiiafterium  Can<micorum  in  Argora, 
^Oermanice  Mmmjiern 

Sequitor  foli^  7^.  morrttio  i^aBlii  Laupenfis , 

anne 


*  -  •  I 


mmmmmmmmmmalmmmmmmmfmrtimmm' 

aimo  i))9.  inter Bemenfes  ft FribuiB^B&i ; 
de  quo  Ibpni  egimus  pag.  9^.  feq. 

Huic  fubjun^  eft  brevis  Cluonologia  XJrbit 
Bemeniit  ^  ab  urbe  condita  ad  ann^m  13}$^ 

Sequitur 

■  .  ,  ,, 

TraSatus  de  Fr^ogatPba  Imperii  JRo. 

PJCtfUm 

Se  hoc  infra  dieendum  in  Cla^  PhilQ£  fub 

titulo  Jordam. 

'      -.  ■  ■       '  '  , 

Sequitur 

JUarPini  Poloni  CbrofticOn  Imperut^ 
rum.  a  folio  102.  ad  149. 

Reliqui  Codices  nofhi  Martini  Chronicon  aH* 
ter  exhibent ,  conjuftdt^  hiftorid  Pondficum 
&  Impeiiatorum.    flic  vero  eas  feparat 

Karratip  MSrtini  in  Codieibus  69.  &  260.  dc\ 
finit  in  anno  127^.  quo  etiam  Martinum  de- 
fincre  teftatur  Suiftidus  Petrus.  In  hoc  Co- 
dice  autetn  hiftoria  Imperatorum  continuatuc 
Ufque  ad  annum  i^iy.  &  Henrioum  Lucea- 
burg.  Imperatprem. 

Sequuntur  in  ultima  parte  Codicit 

fsegendd^  f.  Miracula  quadam^   boc 

titulo  pramiffs:  * 

i,Hec  edificata  miraciila  pbl^oi ,  iit 
,,in  hiis  &  in  illit  auditorei  ddeda- 
.  .,rentur*.      • 

ReAe 


tro 

Ifmti  J/4  tel 

ReAe  fahe'  autor,  rel  Ceinpil^r  Codick 
Kihilenim  hic  occurxit  aifi  aidles  fabube, 
Vel  fomnia  fuperftidofi  hominis  aut  garrulieiw 
tis  Monachi.  Occurrunt  inter  has  hiftorioitf 
ndmina  quamplurima  Helveticae  originir ,  ?6» 
lud :  - 

Ftater  Hugo  de  MeKngm  OrJims  Pr4^ 

aiCMnJOH* 
Sacerdos  quiiam  m  crvitate  ArovisL 
Qmdam  Mmoftr  Frater  nmim  C  Je 

IVintertbur. 
H^alterus  Je  iEms  OrJL  Minorumg  Gar^ 

Manus  Turicenfis. 
SdcerJos  nomine  Zerjmen  de  BaJSea.  ^ 
Frater  Cuno  de  MeBngen  de  S.  Vrbam 
Ordinis  GJlerdenfis. 

}f artatur  inter  alla  multa ,  hiftoriola  de  quo^ 
dam  Advocato  in  valle  Sibental  ia  oppido 
Crlenbachi  qui  poftqiiaja  viduas  &  orj^anos 
praeter  jus  &  jufttdam  oppreflifret ,  moriens 
uxorom  juflit  pro  remedio  anims  (iue  multa 
bona  refticuere.  Quod  illa  poft  obitum  ma« 
rki  cum  exfequi  nceliger^ ,  vidit  nodu  Dia- 
bolum  fub  forma  hominis  nigri ,  ad^fkante 
Upibra  -inarid.  defundb* » .qui  uxori  perfidiam 
tiegle<ftK  ultlmz  voluntads  exprobrat  &c« 

|gi.4to.    Codexmembrati*  Xlf* 

JMartini  Polom  Cbronicm  Font^wn 
6?  Imperatorum  a^  orbe  condito  ad 

amum  131^*      Finis  Codlcis  cum  nlti^ 

ma  pagella  deeft ;  definit  aetaf^  in  hm 
verbts: 


•frt 


^MCna 


f» 


ft 


tf 


Hic  ( Joanncs  Xll.)  fait  Epffcopui 

prius  Forojulienfis  in  Provincia  A- 

quenfi  annis  XI.  6c  ihde  translatus 

V>£idus  fuit  Epifcopus  Avionenfis  per 

»,Clementem  P.  V.  anho  1310.    ac 

^»»deinde  aflumptus  fuit  in  Cardinalent 

Varictates  lcdUonum  tion  paucas  obfcrvavi- 
mus  ;  quarum  Spccimen  ex  Pondficatu  Cle- 
*    mentisY.  Paps  hic  fab>icimui.    Codcxno* 
ftcr: 

^, Anno  "D^.  1 31  o.  die  exitus  meniis 

'^«Aprilis  £  quinta  KaL  Maji  in  Avinio- 

«,ne  per  Clementem  Papam  in  Confi- 

<»,ft6rio   pubUco  exculatur  Pliilippus 

nRex  Franci»  de  his  quas  egerat  con- 

tttra  memoriam  Bonifacii   qoondam 

,9>Fapas  &  prononciatur  ad  excufatio- 

nem  Regis  quod  egerat  ea  in  bona 

intencione  .&*bono  animo  atque  2c- 

»»lo»  praBfentibus  ibidem  Regis  nun- 

Mciis.     Et  hic  JFuerunt  confequenter  uc 

didum  eft  BuUe  Papales  tefiimQnio 

confirmatae.     Fuitque  ibidem  Papae 

Clementi  comiiiiflum  totum  nego- 

^^cium  totusque  proceflus  habitus  Bo- 

t,nifacii  Papa»  memorati   ab  utraque 

„partt 


f> 


fi 


ff 


f» 


ff 


^yiiiin  pac».  tr^Oitrei  ?»p»  rtBO  SoSbs^ 
»>{>it  fiipier  fe  ocsoQiBm  maxmniadm^ 
w&  fipaliter  «ciaiinandiMBi.  iteot:idiQ|i 
^apa  Cltmens  atfolvit  GuitefaDtin 
nde  No£areto  prefeiitaii.&-fetinttti 
•,i|bfolvi  a  (cateiida  exeomjaa^aMi^ 
Mflb  qtia  tenebatiir  pcoptev  fioatfic^. 
mP^  captiemti ,  ftteraatqiiefibi:iK« 
•«dem  .p«r  PapaniCfcgidiiyniiiqMH,  ■ 

mmprovpt0m.hmadKi»  it  kAotc 
t»<|iio<i  ja  pria»  gftimaK  -^kiBi^^ 
tf^tmqmvji^  tnm&at  ipSt  nute  iMk 

,,difpcn6tut!L  7^8 

pienfis  XS74*  80.  quam  Suffiridus  Petnic  «•• 

-ravii  -      '       •,  -  '^ 

tauijo.jflfcalnKiasQftroCodktt  f 

,.Anno  Di^.  131 1.  fiiit  £pidinda  ji^ 
„gna  ac  ^ta;  mortiiljtas  honiinwR^,£ 
Mpauperam. .  i  -  diTitum^  fnb&BBt»  ^ 


^m-  * 


r         -      *      > 


flf 


wpartfliQ»  .'Htaloftaii»^  lutitMs  ia 
nXlMloa»  <5oorf  vit  iatttfelKitar^^ 

liginB  niiriiiM.v  iwt<tw  «tiain  ncw 
••«odto» Jir^  ifcdif  &.^^  fedU 

«^*vmMM»  ooBperflienlr^Itk  ^tfoil 

U  T^amnfiblit  Tendetetitf  >^  fed  ra^ 
•Ait  tenc  domhws  piebetB  iaam  >  A 
M^nfi^Jmpoffibilt  Jkomiaibas  .videba. 
tfttir  fienqwre  yerno  ie<|B«iti  qtiiuldQ 
^umgii  ^vitani  !<»•  iiitDn  niajor  tx 
^Ctmhik  «ficedeatibai  veroiioitlitef  ii. 
ModMtot  »«epit  bbdoin  XL  paftlbiii 
•b-t«ii)p(H«  •  halMiodnitiot;  inveoiri  -& 
iwpreciiiB»  todi  yilait  piaMaatii  d(U 
»|»io. 

*8btt*  t^iie  «nih».  Mftri  Uffiob  oaiitdc. 

•  *^^«l«lfc^  Jnfia »  Cocfex  Aolte  Ctacilititt  Moe. 

ttle  Vieml»  eelebratufai  anne  i » 1 1.  KaL  Oo. 

•  tob.  batiitviiWdai  aiidoBtlawtota  tJS 
fiovtBmbi  affigiiaQir^ 

.' jy.|ML  tehL  ijw.  habititiii  fiiit,  &StfU 

; .  n» «Tjmitewinitt .  Coadmiiati»  hataantK . 

«ildM  fbfior  iftCbdM  floflcr,  qttua  edital 

^%  Km 


f«4 


Et  panllo  infra  ,  bcI  Condlhun  IkcQndlNoifi 
'  Msji  Geiebrattim ,  defiwt  ia  noftra ,  qvm  Hi 

bet  cdiciu~,  de  ri^ula  Fiatrum  jVliooruB]  & 

de  Bcgardohim  &  B^uinaniiii  ordiniba^ 
•  De  Ttmflmrik  Tcni  htec  lecmititf  ^'qu<  nul 

ita  habct  editos^ 

^jln  qqoCoiiciUb  bopa  Tempfarionntf 
fcfuenmt  appbdita  &.  conccfla  {cniit 
jtCertis  condldbaibns  &  padii  OrdLi 
«.ni  HofpitaH*  ^.  Johannis  JenHblym. 
»iiMt  ea  priiu  Tettiplarii  poffidefaaot^ 
*,ntriCDnque  locomm  &  temnim ,  e£- 
'  i*ceptisRegiiisHyfi)anige  fiTeCafteUije^ 
ftPottujpdise  &  ^ragoni»-  &  MakHi* 
«^carunii  pro  eo  qncrd  piopto  fKmt 


wmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmaBeasatm 

i,qtias  In  diftb  regnis  habebant  Tem« 
t,plarii  tenebantur  ipfi  contra  fronUt» 
^ytios  Sarracenorum  &  Granatae  illis 
npartibos  milttaret  defendere,  actue- 
^,ri  ficut  idem  in  concilio  fuit  propo- 
^pfitntfi ;  verum  poftmodum  in  Regno 
•,Majoricamm    ft    Arragoniae   bdna 

.t»quondam  Templi  Hofpitalaris  iicut 
i^aHbi  habuerunt  De  p^nis  ?ero  Tem*» 

'  i,plariorum  ficut  extitit  ordinatum  ut 
•,quibu8(km  nominatim  expreflSs  dif* 
i,pofitioni  Sedis  Appftolicae  refervads 
„ceteri  omnes  judicip  &  difpofitiohi 
„Conciliorum  Provincialium  in  fingu« 
itlis  Provinciis  funt  relidL 

fiaec  fere  iisdem  yerbis  reperi  in  Viti  terete 
Ciemends  Y.  edita  a  Mnzio  inter  vitas  P. 
P.  Avimonenfium ,  pag.-74.  7^.  76.  qu?Bvita 
autorem  habet  Bernardum  Guidonem  Epifto* 
pum  LodovicnfiBn. 

f  <a.  iKo.  Codex  membitmaceus^  XIV. 

*  ¥ 

Martmi  Pohmi  Cbrmkoft  Poftt^kum 
^  Imperatartm  t  definens  in  Panti^ 
ficatu  Honorit  IV.  ele&i  an.  t  a84. 

Tradic  Fababmi  noti$nuuiv  de  Jobanne  P. 
jGMni&af 


t  * 


■■«■■■■«■■■■■^■■■■■■■■■■■■■■■■■■■MMHi 

-HUhk  ddaot  in  Mftto  Codibe.    Laaiotiet 
comiptil&iiue.    VnoDManSm  Itocet  quidam 
1   cx  Scripds  PatronL 


(•  "  . '  -  - 

ft^.  ftf^  ipodcx  mcmbran.  cBm  Fr.  CeWkhionim  dc 

f^-filc  €od«t  mnltHana  opo&rfB  erinbet^onw 

•  -  Tnib  cdntfaiia  fcripturse  fcrie  coancx» »  q«V"»* 

vis  fmt  varii  argumentJ.    0c  ikigDfis  dicc- 
tur  fuo  loca ,  &  jam  diAum  eft  Toma  L 

*  Catalogi  noftri.  PeEultimMmC<Hfi<*  opUtc» 
;  GKoMwoiil^nkttoTO  Frttni  Vtfxtm  Pokoi, 

cui  fubjun^tur  ultimum  ordirie  optis»  de 
quo  nunc  diccnduni  tft;»  ncitfpe:' 

JUatbM  de  Nmenlmrg,  Cronifa. 

'^'  Titulus  vcro  l^bor  Ikqucnt t        [ 

^IndjHt  Ctomok  conipo&a  fi«e  ina 
^pK  Miiga^.«n  jl^thiam  de  N***»- 


CteWcim;  hoBorabilii  PattMKac 
^ iqSoni  Ddttiirii  «^rchtol*  dcBwli- 
i,€gg^  ipifcopi  ArgeotiiawififrK*  ^m- 

^iCronidi  &  al&e  CronicaB  «hlittiint 
..traaans  i*i  omhibds  Pontifidbw  Rc- 
.^ibas^&Impeoitorihw  ufquft  ad*,a- 

..rolum  qiiaitDtn  fiKum  Johanois  Re- 
^  aohemf?  &:  Glementem  Papam 

^VI.  Inc^Bafe.  Et  prw»  ^  P^ 
»,0«»itum  de  flia>*urg. 


.  OpofhocpiAilnSrdifiMKmibas^ 
ftrt  ftnnotavimiB  idem  efle  com  Aibertl  Ar* 
gentinenfis  qnod  inter  Scnptores  germaidcos 
cdidit  olim  UirifL  UrftiitiisFnmcofiirti  x$g^ 
fqi^    Codex.nofter  in  anno  1150.  ^jbn^pi».      — 
tiir ,  ut  imperfedum  opus  reliquifle  vidett^ 
mnanuenfif ,  qm  Codicdn  defcripfertt,  qmm 
Albmi  ChrooicoB  ufque  ad  annum  1)78*    - 
prc^ediatar  in  editis.    Ultima  Codici»  no^ 
*ftri  verba  Iubc  funt:  ^ 

^JladolfQg  Btoqo  •  Magifter  Gvitatit 
^^diQqoe  potlor  ibidem  qtiaiiiTit  pl6« 
,»beiiur  efl  milej  effe^  \ 

Folia  )5  uldma  Codicis  imptet  opus. 

In  hi^  verbis  agit  autor  de  beHo  THueicet^ 
fium  fen  Tigurinprum .  con^  (^Qmitem  de 
Habspurg.  Nomen  vero  hiftorici  cur  ia  no<( 
ftro^Coidioe  diverlum  ftt.  ab  Albetto  Argipiv 
tinenfr  noftrum  non  eft  divinare.  Hoc  tan» 
tum  bblervamus,  fcripfiir*  Albertum  Vitaifi 

'  BerdttolcB  de  Bwthtgge  %fVcopi  Aiien^ 

;  oenljs )  quam  In  eadem  Colle^pne  edidif 
Urftifius.  Quum  vero  in  titalo  «oftri  Codi« 
ds  Bb^as  de  Niiwtuburg  yQOetur  C|jn;ici4S 

.  >  ejusdem  BerchtoUi ,  i^  omnin  eonjedlara 
ivibmt  blna  eunddm  Scpptorettt^  FdAre  hpraU 

.  na ;  qnod  non  iemel  e^eni&  Jit  Mboefo 
Argcntmenfi  Ipec  ioribit  Caveas  :. 

Mi  wmtm  1)78« 

9,Albertm  de  ArgeoCiiui,  geoteX^feb* 
••mantts»  dvkate  Argentotiteniis » m^ 

:    Kk  3  sfgiiiler 


m 

Ital,  M.  Su 

iigiite  fea  doaor, *  fonaffl«i)rB8y. 
Mter,  cpifcopi  Atgciitineii&«  Eimilb- 
utis,  a  quo  AnDiDndn  legitm  fiiit, 
^ut  fe  PontiSci  excifitet ,  Sc.LnSo. 
«Tid.  loip.  decretum  contxa  ambiiio. 


,,rio  noniinatini  prohibetur,-  qnin  ^ 
^.intFgrnni  Albetti  Ctifbpieon  I^gi  *»■ 
^terdiciajr  ,  .antB^m  pro  Inqui&tOf 
ptum  atbittia  (ntpnpgctur)  integrum 
^Chriilianus'  UtftmMS  intet  Scriptore» 
^.gertianicai,  FtaneoSKt  i?81.i«7«' 
,,tom.  I.  pag.  s?..  Scripflt  etiam  AU 
„b«rtus  Vitam  BertSoWi  a  Bocbecjte, 
yepifcopl  ATgentto^iliij ,  &  Spirenii» 
„ab  «BOO  «»H.  «d  na-  Einn  «4 
^Chronici  calcem  edidi^IIiftifiui  ibi^ 


II I  '  1 1  I  -«1111 

Hinc  rnffu»  TKriiet,  vntuD  Jt  ennden  eflleAU  ' 
bertum ,  &  Mathiam  nolbiim ;  Epifcopi  Ar. 
gentinenfis  fanultaris  fuilTe  dicttu^  illb  C«> 
veo ;  nofter  eJMdeBt  Eplf^pi  Clcricus  voca< 
tUT  in  dtulo  opcrii.  ^cripGt  Albcitiis  Titant 
BerchtoldideBuchcege,  Eptfcopi;  obferrB* 
timus  in  noftro  Codjce  raria  loca  exftaro, 
Hax  ex  ills  Vita  tianfcripta  funt ,  .&  in  Al* 
berci  Argentincnfis  Chrqhico  cdiu  aon  rcp&t 
litaiitur.    Obffcrravhnus  in  nAflro  Codtce  ra* 


Rcf  l^^iitiwftMi.  4ef)iiu  ta  edttloQeiUit 
i,&cac  Scriha  iagwuBi.  '|nalitM)i 
W^eftX  l>)>ar,  >c  pneTaini»  defollxiv 
^niliMn  (niKlm  tacdc  JMUBmlnj 
„taai,  &  Owltani  Eipjsatcm,  iOtlitm 
•.mjnofum ,  pigrttoi  {cTerwiv,  >ulJMi('  • 
k>jp(iind)4iii^  ia  pwGil^oiaiilitt  fon««4;  ' 
„>ilu(lis  >iii».cr«icentan,  ft  ia  iolbr',  . 
«tiioji»  <^tt«aMan  >       ; 


i^Y 


•»••-*-•»■  -    .-    »,  **  ^  •■W5f," 


^■^  Af.  SMIL 

«^vAuriiam  EledHbno  Udgioia  ftm. 
"  ni  Rom.  irttcr  Frictericum  Auftri^cMm  &  £»• 
^  doirtcnm  Bararum.  ProlopHn  iUumt  C  potiw 
'  ^tmmHonem  autoris^  obfcuram  &t^$  $  i>ar« 
VbataiHj,  ad  hiftoriam,  cwtaninum  de  Impfri»  ^ 

.'Scqnitmrln  aoftro  CocHoe,  codem  ordind. 
5VK>  Mtio  OrflMana ,  narrario  €ondlH  Vicn. 
f^^^^^S^  ^'^'^erogafit  Qlemens  V.  PoriA. 
^  n^?^  ^*^^  jQharifis  Xn.  noft  obi. 
ium  Ciementfo^  Dc  quo  Johannc  cadcm  nat« 
fat  quvinboa  cdieia  Ifcftfiana. 

f  oft  hac  aDtom  Terb« ,,  . ,  .. 

.  „&  in  omnibut  ferit  RobertaM   "^ 

fequentfe  InfeRa  Qiat,  9i|»iiv«lid«  dcfiwi; 
»a  anqiim  aempe  iji^, 

Hde  nuptiis  DorniceUae  Katharinse  fi)^ 
roii«  Dttcnm  Auftriat 

In  4iiBbti8  aiis  praedi^  OomidilaKi». 

M^berianibror  dncom  j|«ftiiaeqa«  C«e> 
Jm  oopfiflfe  debaetftt  per  Hagonooi 
(jPfNHitein  de  fiodieicKe  conCiogtti*  ^ 
*»9m.A  leratpreni  Dqcoqi  docitor 
M JdBijnni  Dnci  Calidiriae  m  Re^ 
MRobefti  poedi^  j  qqam  Tenienteni  . 
4,BoiiQQi9  dOQ  meliores  militet  Bo. 
MQQQi«Qf(f  pedjtei  habetttee  ^enoqi 


tf 
ff 


l  »  « 

^ni  per  fliediain  Bonoaiz  dnxeran^ 
„prxdiao  Hugone  &  Eberhacdo  de 


.  Sequuntur  ^no  Capita^  his  titutit  i 

„de  exerdtibiis  Ludonci  &  Frid?rici 
,,iD  Sueyia  jiuru  ^lleliagen", 

„de  corla  &  hiMtrdio  qoam  Ltipok 
„din  Friderid  Regis  &tat  lnatiut  i^ 
„Bideii. 

Hw  duo  Capita  Intcgra  cxftant  iivMitj^HB 
■■UriHfiana ;  poft  illa  rctba :  T*  .' 

„poilea  eum  perfequebatur    ad   nn- 

Ifguetn  "  inferu  eft  narratio  raemorabiUs  dfl 
■^Edc  Harcm  anni  Conjitis  dc-Kybut^  in  ca- 


■f  M.  StcnlL^ 

ftUt  "pxant  ^[paoi  omi)99  nofiri  Htftoiid  nat- 
lant ,  ki  longe  aliur  quam  Matheus  nofter. '  - 
■  Slc  TCro  ifte : 

^fic  4uob9s  fratribas  de  Kjrburg  quo- 
Mruin  jmv»  erat  Layciu  &  alter  d^ 
.jticus, 

MEnannt  aatcm  HUb  Aebua  dao  ^nir 
,*tr«  de  Kybarg  Hartmaimiis  a^es  S^ 
^berlianlds  Qericas  Nepotn  ex  6- 
nlia  qoaadaniEiberbardi  de  Habspur^ 
,yfiUi  foro^  Coiondi  Comitii  Eribur- , 
(bgeoQsi  qooram  milesmttridile&^. 
fffed  Cleiicm  eft  exoAis  ep  quod  Lal- 
«iCtts  Hartmaaaum  feoeoi  militcm  nia-. 
rfCris  amatorem  foyebat ,  fed  Clericn* 
(«afperaabatur.  CamcJ;  Eberbardp  fto« 
^ideatl  Q«»atx  fexaginta  ft^rcas  ai^ 
^nnas  qws  Shi  mifi^e  debiierai^t  nnn- 
A^iam  nuferiat  tqapeftiTc  qaia  me- 
»<&,(»■  d^flveiit  per  uf^ias .  ipla 
.iClericos  omltis  adftriftus  debitii  con«, 
^.ftudoatea  pUigans  ct^  ^^ns ,  caut- 
i^tqne  partem  loi 
rttre  &  ftatre  tU 
Mats  carialis  n 
^^apoldD,:  qat 


ii46tiifiitBai*  ^{bniBi  Frttraoi  fnaltii 
•^ddiitls  ooaaivit  QericQs  aotom  C^ 
Stffl^Diti  aflboMiii  iii  fierni  fibf  ali. 
^qtiM  dooiinii  ferritores  aSamQc ;  d»' 
i»qQi^  Dmc  Mater  &  f  racer  pturiiiiitQi 
;;fimt  cottimoti.  Fiiixitaateniljto» 
^  cutt Ffatrebmttino^aaiiciBte h^ 
M^tonim  9  &  pemo^Qtibor  iinml>liqi 
«icafteo  eomm  IjmdsliQt  totoirihnti|; 
ttin  imo  ledo  dormire  cum^fiberliacr 
odm  pmoBdem  ie  fcfiiiileii  ad  kfihm» 
;jlftiiie  in  eom  Fcater  ootiaaa  oilcco 
•itpTiinM^  cqitaai  ad  Gaflmn  Rfifidu^ 
.librtiedi  foi  EtmblpittCoinitif  deNor 
•^vo  caifaro  l^iatnm  A  ^nafi  midnm  tm» 
Hdmde;  de  cqjqs  IflierattoM  Ldpolf 
^Qs  Dux  fe  caiUde:  intpmwlBear  fip 
itmcer .  ipioe^  irattts  ccaiise^t*»^'  ,<|PPQ 

iiCleiieiM  per  tmpw  vte.tcncic  & 
^toiicn  {MrauNKBB  debont^t  Hn  l»« 
^mflB  :fu>d  dJB  redditttiin  GC  Mitr 
•icuiim4|aot€IerieBt  de  BeocAcij»  !»> 
Jbtdk  (fmt  eaittL  GMooicwi  iOSBiiti- 

--  \,  ••rinm 


<tta»:ft9 foWcndis  debiti»>p9r fe-txHl; 

l4)croiparc  teoer^ittnr ,  &;qtttho6ii|r 
^egecH  pm  <i<siiiimi:  iUius  cederet 
^ipti  Diici  CtcdentibDs  inqiie  LfittQ 
^  Matre  drhocCleriewa»  conteiitadl 
^ft  «onvenientibus  in  ctiftto,  Tune  i^Q 
^nfisdKiBe  titteanun  &  poft  coBnam 
^nfecfeatifans^osm  %neni  &  aflfiKreih 
^te  Laico  Clericnni  opotteie  iMbere  iil 
•»Negottd  haJDsmocli  Cunitoreai  iHo<^ 
^nolente;  ort»  briiga,  Laioos  per  Qcjttr 
MCtwi  niliierator •& "per qoendaniiAi^ 
>.litctti  fuum  praedpitttuc;  ab  altx».  foM 
«.f^iinft  autem  oppidi  Tnttf.  ioidle&i 
MneceDoaiintcaftromintadit  WSBt 
•«tmiem  pco  BcrneafibB»&  refiente  Ve> 
«nitMibnr  tradis^  fimibiw  iupcc  Oh 
^^m^pbp^m  Tiine  ad  ipfius  £bcc^ 
r,hai!dt  Dbcdicnilam  «oegermit^  Ech 
mPi^  autoD  alianoMinmmtionimi i^ 
Mdentw  k  aliimr  nbnhabere  Ooiminmii 
Vtlpftitticonootdiicrrecqpeniot  .Aiitni 
^&(rtenitempore£b(adiin!das:aifleOj.oir!  . 
v,fle  &«awfi(^t»^  ]jpodimp>tcM 

^cro- 


e 


y 


Viam.  M.  Sm 

(,credebttnr.  quaptopter^raeofei«b 
i.eo  Tane  fub  eo  pado  fi  fine  Uberit 
j»deccderet  poft  ejus  mortefn  emenuit 
„qui  poftea  mtiltoi  liberos  pcocreiifft. 
„ItnpugnatoribQs  autem  Lupoldi  Dn- 
„cis  impetentei  dominitrai  vel  pntem. 
Malterutrius  Fratris  culp*bilis  adeo  vi- 
nriUter  rellitit  &  omaes  nobiki  doQid- 
„nii  cohercuit  quod  ttTenaiffimns  cft 
„eficdut»  llc4;  Lto  crcvitex  agno. 

MQtialiter  Lupoldus  cum  magna  gent* 
Mdefcendit  yerfus  Spiram. 

SeqnuntuT,  quc  in  edids  attaatf  t>p^tio- 
sem  tantum  obfenrare  lubet,  qu2  in  niStio 
Codice  exftat  Ad  iUa  ver(»i  editiosig-Ub 
fti£pag.  i20.1in,  )i. 

„Mane  autem  rererfui  id  Brafcam  • 
Mpopuli ,  quos  — 
Noftet  a&ias  fic  lial)ft  i 

nMane  astem  rer^  ad  Bnt&am  po* 
Mpolis,  qooi  — 

fag.  i3i.  edttk 
M19)  namtor 
.  Cooftandeatis ,  ] 
jMr  Bplfcou ,  q 
Tftoat  VetlMM 


j^Exdblk  audenl  di^ii  deftis,  ftuodeU 
Mphus  de  Monteforti  per  ipAim  Papatn 
t>ad  Conftantieiirem  Eedefiam  cil  prob 
t,motu8.  Ciii  etiam  Tacans  Momftet> 
Hrium  S.  Gallj  committitur.  Sed  eo 
t,.taitlditl  aflifletite  tadbTico  {demMoA 
i^naHerJnm  ad  preces  Hugoiiis  dt 
.  uBuchegge  collocatani-  eft  N:  de  Boo' 
Mftetten  aTuncnlo  Berengarii  deLam 
tidenberg ,  qtii  fe  fecit  extra  Ciemeteu 
nrium  fepdirit 

,>Mortud  fialUex  illis  diebut  tJdalricd 
jiUiiico  Comite  FerretdruDl  absque  ft^ 
..liis&c  3ui,  '^ 

Nofter  Ccxiex  Bliter ,  &  pinra ,  neiiipe  hifcc : . 
«.Kxclulis  autem  praedidis  ele^is ,  Ra^ 
,>do]Ais  dt  Monteforti  per  ipfum  P»> 
til»m  ad  Confbntienfgm  Ecclefiam  eft 
«^promotut.    Cui  etiam  Tacans  Moh»' 


mCO  tandi 
.iQipe  id 
«Hngoni 
Mde  Boni 
i^Luidet^ 


^mgf^fmm 


ritatenf  fubRdW  pncbeiit  Nonlnftii  eft  nieii. 

-     tio  pnettreundw ,  Autor  HUtoriK  Hclvedoe 

NobiMJmus,  Alexander  i^WATTiviLLE, 

quem  nDn  uno  nomine  veneror ,  Vir  propter 
fua  fn  RcmpubUcam  litenrlara,  &  hiHtiriam 
pamw  medca  cruditis  charus ,  ciTibBs  proi 
pter  negotia  pubUca  Ixpe  optiinc  gen>  tha^ 
riOT.  Cnih  ilio  meo^  labores  contuli ,  huju 
fcriptis^  &  coUoquio  ufus,  inter  illas  hillfP 
rix  patrix  tenebnB  cirttori  pcde  ingrcdior, 

Qine  Mathias  de  i 

AreentinenTic  nofti 

celue  Catharine  Jl 

Auftrix  antcaHen] 

tori  defponlatXi  [ 

Carolo ,  ftcundum 

Andigavenfis  R^l ^ -■  —-,— 

ideo  nobis  pnedpiie  no^ 

irdus  Kyburgetifis ,  tnu 

idiorlini  gratia  dcgens  t 

in  illam  tifbem  fctim  HlP 

miKte  ad  uifle  mnatur. 

icctur.     Intcrim  primut 

15  bft  error  Jacobi  Fugi 

iaci  alias  magnz  auCori- 

harina  natam  ^t  tradit 

Johannam,  poftea  Reginam  NeapoKtanam , 

Jioft  obitum  avi  Robem  ,  cum  reiftius  jfoftet 

eam  nuUut  libcrofi  pepcriirc  tradat     Autor 

hiftorise  geneulogics  Rcgum  Francomm  P. 

Anfelme  Catharinam  anno  ij3),  obiilTc,  & 

Carolum  AndigaTcnfein  anno  1124.  hQplilli: 

MariieValefiae,  Caroli  Yalcfii  filia:,  nanati 

cx  quacirca  annum  i;z6.  natajohanni. 

Alterj^m  Excerpmm ,  dc  fiatrihus  Exbf rgch^ 

fit>ut  quod  attJQCt ,  id  ex  aofiro  Ctfdice  vei» 

botCDU 


«• 


detnus ;  excepto  Frahc  Guiilimanne  ,  Qui 
hanc  cxdem  iA  annmn  ii;z.  coltocHC  Rc- 
rum  Hab&bargical-uin  Ubro  VL  Cu.  VIII. 
nifi  foilan  a  typographo  eriatum  fuiile  dlcai, 

Ccterui 
Gentis 
viter  ei 
Bunc  fi 
qut  Ca 
pnas,  I 
rica  na 
Jnftituti 
eratiam 
iiiire  Ijiu^u».». 

AntiqUa  Gen«  ComihiM  Kybn^enfiam  j)a> 
tiiam  ftdtm  habuit  Caftrum  Kybu^ ,  in  HcU 
VctiK  OricntaliB  panlbus ,  qliod  nunc  intct 
Prx^dUras  provincialcs  Rcipubl.  Tlgurin» 
&uD]eraCurL  Dt  prima  ejss  FamillK  origlHe 
vide  que  dodle  difTerit  Mar<1'  HerQott 
Tomo  I.  Gcncalogix  diplomadca  Habibui- 
geafit ,  LJbri  L  Capite  IX. 

tl  »       .  Ne 


o* 


aciiw,   dc  Aiptui  HMrtnuBDi  Dkid  iHi» 

-      CUDI 

'  Eain  ST0M?nOG  Aiw^hiCpmit&Bxlc^ 
fit  filiam  fwOe  vuUl    Chiontei  lihkita 


;,&ipre  Comes  Artemaans  dotnrrit, 
„pco  meHoramento  Margaritae  uzori 
.„fo3E  duo  milia  Mftrcfaanini  argenti, 
„quie  ipia  debet  habere  fuper  Frfbnr- 
ngumqQod  eft  in  EpUcop^  Laiifi- 
„nenl] .  vel  fnper  fideJDffum  poffe.  n- 
Mcuperare,  &  fi  ip&  haberet  heredem 
«,a  Comite  Artemano,  &  ipfe  ipliun 
„morte  prsvenirct,  ipfa  pofiet  manc 

.  i>re  Domioa  com  luerede  Jeambtm 
t,bomu  ufiu  Terra.  Comes  Tero  UU 
,,dricnB  nunc  donaTit  filio  fiio  Arte- 
„maaoo  >  extra  partem  filiwam^Juo- 
t>nim  pro  melioramcuto  *  Caftrum  de 

.  4»^fi(lat^s  &G  && 


■91 


yi0M.  U.  Sital, 

Et  paaUo.  toSoL  i 

t,&  Comes  yidricus  pado.  promifit 
jpComiti  Savoyas  quod  fribars  cflct  ia 
i4>ote(late  Cqmitis  ArtemanoL 

&  Infei: 

•.  -» 

tiHa^  omnes  ConTentiop^  jnni^it  afe- 

tytender^  jpfe  ComQS  ArtemaDnns  ,  & 
^com  ipfo,  &  pro  ipfo  Pater  ej^.  XJU 
ttdricus  Comes  de  Kibor.  Sc  Comes. 
^iGamerius  i^  firater  ejus  >  &  ComitiflQt 
^vi^ov  Comitis  de  Kjtbor  •  la^cfayit  & 
^fidejuffit  i3\  maous  Br  Qomitis  de  C^ 
i»ftro  noyo, 

Hoc  InftfQmentuin  primB^  ^  Archiyo  Tamit 
nen(i  edidit  GuiOHENeii  ,  Lugdiuni  1660,^ 
qjaod  Hiftorici  noftrat^  «  quo$  antea^  dtavW 
ipus,  ignprafTe  vtden^r.  Indenatui  enor 
i^rca  maotum  Aonse  Zaringis. 

^erherus  &  Hartmannus  (enior  cognominet^ 
firatfes ,  Ulcici.  iilir,  in  monum^ntis  hifiorie^ 
Siecull  Xllt  aIK)uotics  apparcnt.  PatremL 
forum  circa  annum  122^  dcfundhun  fuifTe 
*  arguere  licet  ex  lafitumento  quod  edidetunc 

,  f  RAVjQ.  ^.UlLtlMANNTJS «  &  MaR^..  HeR^ 
90TT.  Eundem  vero  Ulricnm  adhuc  vi*. 
v^ntcm  eodam  anno  teftatur  aiiQd  Inibu» 
aientum  ,  quod  poft  TsCBlloiUia  crtavit 
.%W  1^4110'  ^^&QQTT.  Non  tamen  re<fte 
"       i       *  initium 


f9? 

ioitiutii  Bnol  ftaCuUre  viiietUT  i&t ,  quod  ple- 
riimque  eo  tempore  in  Kqiiinotflio  vernall 
cotbcatur.  Hoc  dum  (kpiflime  iullorivim 
Scriptoies  obttm»  ncglexcraitt ,  indo  ocd 
CHOies  t}uamplu];imi.  Primum  itaque  eic 
his  Inftromentis ,  quod  P.  Herqott  fub 
M°.  CCLXXIX.  collocavlt,  dMumcftVIII. 
Cal.  Jun.  vel  z}.  AUji  aoni  122;.  .quaUlri- 
cus ,  Comes  Tcnior ,  item  'Wcrnerus  &  HarW 
Biannui  filii  ejas  Comites  de  Kibuig ,  IVIona* 
ftcrio  Berpnenil ,  f.  Munftci  ,  in  Aigovia^ 
qadsdam  fecifTe  donationes  dicuntur ,  tefte 
EoiDroTsCHUBiO,  &  qui  eum  liic  ftqnt 
■'  tot ,  JVU^Q.  Hesgott.  Tituios  taatum, 
&  nomina  tellium,  cum  nota  anni  ad  noi 
tiansmiferunt  autores  lau^d.  Chartam  i{(> 
fem  Tfehudius  latine  exuie  jeftatur ,  ledl 
dubitarc  Ucet  de  ca ,  quym  alias  dili^enter 
(haibi  quamphirimas  Opori  ftiD  hiftonco  ih- 
■  ftiuerit  Tffchudius  ,  hujus  vcro  nihiT  pnetet 
titt^os  &  fijbfbriptiooem  tradat. 

Altcium 
^TT    : 

grum,  d 
in  Camp 
aj.  Febi 
Ua  more 
fionem  e 
'    fcriberc 

uMagnB 
tttata  li 
.^Hartma 
vfisfratr 


vCoiinit^  Ktho^»  Iiiizjbin#»  A^ 

.^fiixoiis  cfcrtein  .VectdyragcfatuidbatiL.. 
m^lpn^i!  fi^eqDe*  vop^rkabwC  IMb^ 
^«geoerataf  prima  in  fi)Mk06;&.<^livK 
^tes  fievkia  &  io{iei^:(ia^  poft  Dqi  <{od^, 
j^qoe  &  Impeoi  ^ohlii(to/A  qggtginp^ 
«^lm  ;  IgitQraUaalk^cveaBuevi&^^ipiQ: 
i^pcioierev^  ^^S^  tvki^  oxpdlsKe^^^ 
tj^etivbarciAJiio^io  mooafiBr» 
«jiilgiaV  ftjQerdodaqoe  o^prti&ikijiQerew 
•^W^  n  pro&n»  t  luiivt  nagno  ioter  £i^ 
p^dtfcrimine  bahere  Sftl  pEaecipufr  kv 
^^Gtaoni^  $trGttien&s.  eocuQi;  Jjttoi^ 
g|de6rvtit^  qaorma  poffUBoAiea  ^  qasA 
'  p^ea  tratpfAatQ  'ftbi^ciitiflbDKU^  ^^iant «  &( 
4iBniplii&maB »  noa  in  Argovk  modq  « 
gi4ed  in  ^Uac»  qsdque  &  firi&ca  ^Kta 
^A  -primift  onndkorihojB  ^  Cpmi^l^iii 
itliffiadinrgi »  non  tat^ixm.  rapnria  d( 
i^iocendiii  •  ;^ai*  eonmt  hibidini  obk 
t4ii6U>antatf »  Mlaralii«  popnlaixinl- 
itqoe,   fed  ipfos  adeo  Canomcoi  ^ 

nft «<?ytfra%  Qmiici  ^fxqfik  &  CaiK>^ 

^v«-v\  .^r.i  ^iilcl 


mmmmmmmmmmmmmmmmmBm 


^jtiM^^BCenititit  fortnnisqu^  omiifti«. 


ip^dMi  CcMpitei  ijqpiad  Cuomnulim  Caa^ 
^Awtieq6n  £piloQptiat  apco&vit^  qdi, 
.^i£iaoi:imv  Comvumom  ^ere  imer^ 
^ixit ;  fi^  fton  pro^reft  ab  eti  ad?s 
Memta  recepit»  qaantuimds  feiitentiaiiv 
«anadiiematis  Sommut  qaoqoe  fxm&^, 
^ftx  (^t^maffet  Qjmnobrem  qQOct 
t^tuaconi  Ibpercrat  refagiuw .  ad  Ftk, 
«pdcdcum  imper.  Tbeodoriottf  >  iafaiore. 
^ii%eiiti,  &  rffuofi  omoiam  pene  iiio«, 
^pia  iu  It^am  pontendit,  oarmis^ue^ 
^Kiburgiofom^  facinortbust  ^  injmiii.^ 

j^mfooihimfid  @f  Oaegarumdih. 

rg  cxfiUi  ammm^  Itfaperatorettrperii 
Mpulitvut  utonmque  Comitem  pr QfqQet^ 
^heret/  ^oque  HeoriQQ  Cae&rl  «i 
g^profcaMptos  pn  Gemaoiam  profimiu 
^ciaret  s  tnpinger^ttn^  ipfit  profisrippf 
otbnr  Qoa  prim  liberandaa  >  i|nam 
siPfaBpq^iko  ^  faa^  l^ixl^  iat;^^ 


t» 


Varia  hic'  obfervare  opus  cft.  *r,.i„«, 
quod  in  hac  profcriptiohij  Sententia  &  rn-. 
firumeneo^  nomina  'Wen^ri  6t  Hartmanni 
l|Cibiirgenfiiinn  Comkum  occqmint,  oovflji 
^entione  Patris  Uirici.  Hunc  itaque  tunc 
jam  ex  yivis  abiiffe  vcrofiniile  eft  Dicm 
ycro  xxiil.  Februarii  ad  annaim  i£2)  ^  prp 
tatione  ejus  «yi ,  numerari  folitum,  quiho». 
dierno  computo  ad  1224.  pertinere^  Charta 
'  itaque  ea  pofterior  eft  prdecedenti,  qnae  vin. 
KaL  Jun.  data  dt 

'  Sicmdo  \  fi  jam  fextum  annum  Canonicf  Be*. 
lonenfes  t;unc  a  Comitibus  Kiburgeofibos  in 
cxfilium  pulfi  erant ,  quomoda  fieri  potuit , 
Ut  ab  iisaem  annp.  priori  donationem  acce- 
perint  j  quod  tamen   aflerit  TscHUBiUS  ? 

T^rtid,  errafle  GuiLUMANNUM^  cum  rdi. 

•    quis  hiiloiicis ,  qui  Annam  Zeringiam  Wer* 

,    sero  pro  uxore  afTignant ,  quum  fupra  fktis 

^lare  oftenfiim  fuerit,  ean  fuKTe  Ulriciuxd- 

lem ,  matrem  Werneri  &  Hartmanni ,  noc 

non  heihpigis ,  quae  poftca  Albcrco  Habfpur- 

gico  nupt^  fuit,  &  m^ter  I^udo^hi  Impera- 

.    ^rfs. 

Bdcm  Kiburgenfcs  Comites  per  muhx>s  aanos 
^um  Urbe  Bernenfi  ,  quae  tunc  paubtml  vK 
tes  ex  vicinia  augebat ,  bella  geffiflb  narran- 
tur,  doquibus  yideChronicorum  noftrorum 
Scriptores  y  ideni  Hartmannus  fenior ,  qui  cit 
JMai^rita  Sabaudica  cullos  Hberos  fdtele-- 
^t ,  Terw  fuAS , .  Kiburg ,  Winterdnir ,  Ba- 
den  &.C.  confenfti  patruelis  fur ,  Hartmanni 
junioris  ,  Ecclefige  Argentinenfi  tradidf t ,  bi-. 
ftrum^nCQ  dato  anno  1244.  quod  M  a  K  a* 

Her- 


t?ft 


He^^Qott  fai  Gcnealogia  Uabsburg.  rctalit, 

ium  TSCKUDIUS,  d^   GUILLIMANNUS ,   & 
FuGQERUS  oommemorant     Anno.  demuin  . 
ifl6;.  i;onlenru  Canojiicorum  &EpifcopiAr- 
gcntJnenfiE  hiec  donacio  rfifciiTa  tA ,  &  Tei- 
»eill«KudolphoHabsbu^enfi,pa[ds  bono^ 
nim  Kybui^eniis  Domfis  ex  HcHwige  matre, 
Hanmaani  fentoris  &'Werticri  forore,hxre-, 
-   di ,  rcilituta.  '  Eodem  anna  obiit  U^Unan-^ 
ous  junior,  Nt^emeri  filtus ,  relidb  fitia  & 
faxrede  unica,  Anna  nominjG,  quce  pol^e^ 
nuplit  Eberhardo  Hdbsburgenft  ,  Rudolphi 
THcitumi  IiUq  ,   &   Rudolfi  l.    hnperatoria 
confobrino.     Hic  autor  fecunda:  Stirpis  Ky- 
btirgei>{him  Cothitum ,  quae  ncmicn  pauiuia 
&  &ilk;nia  I^bsburgenfia  cuin  antiqua  no. 
mine&dtulo.KyburgeQG  commtitavit.   $uc- 
cefEo  itaque  Domus  Kyburgenfis ,  cxttndo 
anno.  1264.  H^rtmanno  feniore ,  juniptjs  p»^ 
tnio,  in  duas  partes  divifa,  celiit  in  duas 
Sdrp^s  Iltbsburgcnfes.      Comitatus  nempe 
Kyburg ,  Lenzburg ,  Badcn,  Wintcrthur ,  ac- 
C^CToRudolpho  paftca  Imperatori,  ex  por- 
done  Hartmanni  tcnioris.    Comitatus  Thuo, 
Burgdorf ,  Fiiburgu 
le  AnDx  Kyburgei 
filix,  uxori  Ebecfai 
uino  1284.  obiiiTe 
£lia  Hartmanno,  q 
prxtericrunt.    Tsc 
iavit  circa  eam  fkn 
hm  Stirpem  Habs 
lans  Eberhardum  n 
fucceflbrcs  anti^ux 
familiz  afTignut,  qi 
fiartmanno  deGiire 
Quo.d  etiam  rofte  i 


f4^ 


»-»■♦*•»»'» 


*  qoae  de  his  ngrrat  Ston^us  Rerum  Helvetk 
r  G«nmC]hroniciLlbfoVIL  Cap)-)x.    Hiottk 

^un  pro  Anna  Kyburgenfi,  nartpianm  jo« 

.  liiortt  iiaer^,  Eb^riiardQ  mbsbnrgend ooik 

;    jug^  affigaat  £yiU>ethamt  ex  HatWJmnq 

feniore  »  &  Margaretha  SabaiWiaca  natanu 
'  Ouod  fatls  clare  patet  ex  Sam,  GuicjaENOC 
V  l9im|a^ab^udica,  qui  onmia  qu»  ad  fiio^ 
^i  cefiioam  Kvbvge^&im  Cop^^ 

fnfe  tradit  Tomo  {.  pag^  %s8«.^i5l-  ubi  h»l 
A  >arha  i^ntin^; 

^MargaeritiB  <jb  Sav07&  ttonrtft  &na 
^^eoi&njs  ^  i^i^S^4  bica  qae  Qi^Uaamo 
Mt^aradin » Fiqgeoa ,  &  Wanderboi^ 
„lui  doonent  ponr  fiUe  Eli&betkdo 
VjKyburg.  Elle  git  \  Hautecooibe; 
«^t^ar  Ibn  teftatnent  ette  fit  h^rkter  Bfai« 
*t>lii]^  Comte  de  Satoye  &  deBtmr- 

;^^tg<?gn?  fo«  fteip.    t-e  Comte  dc  Ky^ 

^»>burg  fon  mtiri  moumft  «vant^  en 

>,ia54.   &  lui  laiDTa  ies  Tcrres  do 

.••Sc^m8«  de/^mdegg»  ide  Baden» 

^v^&  de  Wenhaut     Hentringes  j  ajou^ 

"*i,teTc  Cpmt^  dc  Kyburg  —  — ^ Hn- 

•vne  de  Kiburg  (que  Muofter  a  mal 

;i,nommee  fiifel)cth,  niecc  d^Hcrman 

'^c^yieii  Qonil^B  d^  pr^en- 


<«KI       <». 


54« 


»,dit  1«  CdimiSs  de  Kibodrg  r&:  do 
4aNidau .  la  Seigaeudti  de  Fribonig  ft 
a,aatres  TeriTS.  Elle  i^poiiia  Eber^rd 
^de  Habsbourg  Cdmte  de  Laafiea- 
^b«^  —  U  eot  de  grand»  diSerent 
>,arec  MarguerJte  de  Savoye  &  fMt 
««coilfequent  avec  Fierie  Comte  da 
^SaTOye  fon  frere  *  qai  ^interel^ ,  de 
:»,maintenir  cette  Princefle ,  oon  feiile* 
,,ment  dans  les  Terres  que  le  Comt* 
'„cfe  Kybourg  foa  mari  lui  avoic  tnU- 
„Me8*  mais  e&core  danslM  aotresdbiit 
j.eUe  jouifi<nt  par  les  drolta. 


'4* 


'inul  ,  in  caRm  Tiine  obatincatttr  mno 
I  }2Z.  Cxtera  teguptur  m  Cluantcis  Hclve- 
ticis.  Jteftituimus  itaque  Genealogiam  Ca. 
faiituin  Kybutgcnfium  tisqnc  ad  Ebcrfaardun^ 
primi  Eberhaidi  ex  lamilia  Habfpnrgica  ne- 
pocem ,  non  filium ,  ut  plerique  crtdiderunt 


f43 

"I2i)«6^87  '^tm,  ttnjb  «ht)  unfet 
'*t>«w#offt  ^ilf0m,f(fj«t)93ttrgcr  wor^ 
**Un  iu  ^tn  in  (er  6tat ,  (H^  ^mm# 
.  *'flefc&rw6w  itafit  t     . 

"f&im  trffert,  l»o^  ^iv  mit  atteff  «n^ 
'  "fmn  fctettere « /  «nb  mit  oflen  tenen , 


5> 
99 


r« 

r     99 

,    9il^^ 
99 


We  j«rDerrf4)afft  l&kenb ,  l&eint  gldW 
unb  fWn&  gt&nnben  fteinen  S&urgeren 
«n»  t»cr  etat  95«?«  ih  jihidjtlijnb , 
**unt  atten  J)en/  t)le  jn  93ern  ^orent, 
>  ^elf eit  /  su  rat^en  nnt>  ju  f4){rmen/ 
»it)er  attermdnniQHct)  a(«  S^?  23urgetJ 
Don  ttun  fjih,  urta  ju  Der  nd(()flen  0t 
3fo&ann««  ilad  lci  S^afiffern  /  un6  bort 
^in  tle  n4(^jten  5v  3a^r  /  mlt  Wert 
detingen : 

^*SBete/  hai  toit  mit  iemdnt  tried  toi^ 
*'tttt  ott^eixn/  borjuwir ^ilff wofltert 
**^att  /  t)Ott  bett  S3ur0ern  ju  9jern  /  M 
fbaten  mv  t^un  mit  ^r  fStatfi ,  &ef<^e« 
^e  o&er  tof  ^o  un<  /  o(t)  t«ie  unferet 
|)Mt)oft  tf^rint  /  olf  (a  t)or(lo^  / 
^emonb  angriffi;  mk  vmrsis  olb  mit 
**jfried/  ^  foflenb  Met^urgeriMm  95errt 
^*un«  ^iif ett/  im^  f4)irm^  ol^  3r  ^m 

**a<t<^ 


**mi  MflleU^ fbfiat  ON^  nMt  liw 
*'tto(f)  ^toirr  gebtti  rax^  mKt)  wr  3[^ 

**e(mm^tn  w  ^u  efun  mt 

^t^uen  iwtt  \ki  oot^dimtfti  tn^ 
^^S&ttrgm^  wegen»  Oagte  a&cir  )» 
^*ntattby  tverenM  bieM»  Scm  o^  taMr 
%  ftVm  wtr  1»  95erttam@ri4e;^ 
*'ttnfinrent  ^n^tfi^  dem  (^ier  «n^  ttii< 
**a»  timmU(l)er  ^ot  beme  t^  ni{n< 
*'nen  tfb  re^ ;  wotttctt  wir  bcm  cittt* 
^'toebertf  tNi/  fo  foit  ein  S5emer  uti< 
*'nit  be^olffen  f<i9n  gcgett  Vtcncn  in  tier 
**&a^t  unO  fMIent  M  ^  Sdm  \n 
^'uttfitrcm  93ttrgrc<^  Meiben. 

'*S)arstt  fbO  mott  wifN  i  ^iHkUt 
^U^bmm  ttt  <Stat  93erttr  ttttb  aOc  Me 
('freQC  j^^ ,  »ie  u|f  ^^  <9itcr  gcfc^ 
^*feinb/  itt  unfltr  ®raiff4M#  fbHenb  Hei^ 
*^actt  itt  ber  9ctm>^^  oM  @ic  ^ 
^lommctt/  ttttbefiE^crt/  ttttbgemietr 
*'DOtt  tcr  &attbdrafn(Mt  /  nnb  wm 
'W  ®ri(tt  (crfcldm  jeonHrafffiNfi/ 
^W  fMbtt  ttttfin:»$fitt>i<  m  ^m  iti 

'tcincit 


'iotB. 


JAm  Kcdaf 


Reftat  tt  errores  circa  fratres  Eybargea&s 
profequamur.    FUCGERUS  in  Hifloria  Habs- 
hurpica  Hartmannum  y  fratreJSborhardo  in- 
^  terredo ,  fuperfijtem  ,  Annae  Comitif&  Ni- 

dovienli  nupGfle,  &feriem  Comitum  Kybor- 
geafium  propagafle  narrat.  Utrumque  er 
jEberhard*  I.  &  Eiifabetha  Hartmanni  fenio- 
ris  herede  natum ,  errores  erroribns  cumo- 
kns,  narrat 

GiiiUimannus  redtius  ab  Eberhardo  Htrtman- 
-  num  obtruncatum  narrat,  fed  rem  geftam 
male  in  annum  1^)2.  coUocat;  &  In  feric 
Comitum  omittit  patrem  eonim  Hartman- 
num,  quem  ante  annum  i^oi.  obiiCTe  pro- 
bavimus.  Uxot;em  Eberhardo  11.  Guilliman- 
nus  &  alii  Scriptores  attribuunt  Berehtam  de 
Buchegge  ;  quod  etiam  refutare  ^opus  eft. 
Uxorem  Eberhardi  11.  fuifle  ex  gente  doni- 
jiorum  de  Signow ,  rede  afleruit  Clarifll  a 
Watteville.  Albertus  vero  Argentinen- 
fis  id  in  irtta  Berchtoldi  a  Buch^,  I^ifcopi 
Argentinenfis ,  comprobat.  Cujus  verba  hic 
adfcribere  opus  eft  ex  editione  Urfiifiana 
fxpe  laudata.,  ubi  hatc  occurrunt,  inidoLi- 
bri,  pag-  167. 


»9 


Henricus  Comes  de  Buchecke,  Land- 
gravius  in  Burgundia  ex  filia  Comids 
«»de  Strasberg  conjuge  fua  hos  reiiquit 
yyhberos;  fpedabilem  Hqgonem  Co- 
^mitem  In  Buchecke »  Bertoldum  Co* 
,,mendatorem  &  Provincialem  AUe- 
9,mamust  Ordinis  S^  l^farise  Theuta- 

^co- 


>»nicortim  —  Mathtam  ciifto^emMo- 
^naderii  Marbacenfis »  dominaltn  in 
^KHngen ,  oiim  Comitiflam  in  Fri« 
»,bnrg » liberis  carentem »  domimm  iti 
^i  SigenorcB ,  dominam  in  Mundngen » 
i»&  Abbatiflam  in  Frowenburne. 

Pag.  Yequenti  Hb0b  kgimtBr  I 

i,Hic  Matliias  (de  Bnchecke)  filiam  fo* 
9»roris  fuse  de  Sigiiowe  %  Eberliarda 
^Comiti  unico  de  Kyburg  tradidit  Ift 
^)UXorem;  qui  licet  antea  impotens  cre- 
«  9»deretur»  multos  tX  eaipiafiiios  & 
^yfilias  pfocreavit 

ifie  fcrmbnem  cflc  dc  Eberhardo  noftro,  fira- 
trtcid^ ,  facis  liquct  Conjugem  ejus  fuifle 
Dominam  de  Signow  nec  aliam  pol^ea  eum 
*  habuiflie  uxorem,  fatis  liquet.  Unde  igitur 
illa  Berchta  de  Buchegge  quam  et  uxorem 
adfinguntGuillimanus  &  alii?  Crcdcre  licet, 
^rorem  natum  ex  matrimonlo  lllius  filiac  de 

'  Buehcgge ,  qux  Domino  de  Signow  nUpfiiT^^ 
dicitur  ab  Alberto  Argentinenlh  Ex  illo  ma- 
trimonio  Eberhardi  II.  Terra  de  Signow  cet 

.  fitin  g^ntem  Kyburgenfium  Comitum  ,  i|uam 
poftea  iili  Bemenfibus  vendiderunt 

Eberhardus  II.  circa  annum  1961.  obiifle  di* 
'.  ckun  Eum  jam  tunc  e  Tivisf  excellific  pro- 
bat  Inftrumentum  venditionis,  quod  apud 
JK>8  ftflervatur ,  ubi  Mathias  filius  Ulrici  de 
tjgaow  Qonfentiente  Cognato  Ibo  Uartmaa- 


t4« 


Jjtam. 


^  Cem!te  de  Kytwg  ft  contiaxific  teflatm ', 
ToOMtioiiis  titnlus  in  Inftrumcnos  lUius  aen 
TuC  idiomate  gerfflanico  06;rf« ,  in  ufir 
^t  QW)d  nunc  patruo»  fignificat ,  tunc 
,.  ^'q^alemcunquecognatuau^quo  ^ 
doffana  varia  gcnnamca  ,  prasapne  FnU 

De  «iis  Eberhardi  6-  J^y^»!?^.  »J!?°* 
«ukoTaeoait  r'  de  RudolphoJ«tn»  hcrcde, 

5  SiSrSdovienli  Comitiffe  nupfit,  de 

r  K  oMJlta  occurruat  m  Chromas  noftr» 
'  !^Mc  Starc  noftrum  non  eft.  J^mita- 
^Sflh^  &Burgdorfum,  itemLa^d^av». 

"  5!^^cf  cxrentc  de  Buch^e  ad  Co- 

6  Stion«  «irii»  pafti3.&  emptKmibus  m 
.S2**m  Bemenfium  tranfierunt ;  aimnen- 

•  r^rNSr,  &  virtute  b^  cm» 
^Sa  junfta,  aeverc  opes  nolte  Rcipn- 

^  ISlTfiVoKespubU^Ro^™»;'^. 
nus  pet  f«dcra  cum  vicmis  gcnabBt  aum 
eft ,  quam  vi  anaonjm.     > 

mSteaafm  b^a  a  Bong>tfio 

germanicam;  continen8h»c. 
1.  Joh.  SambudLapdatk»  funebrisMaxi. 

«  ejusd.  Exhortatto  ad  v^m 

*:     EpkotL»  mwi  pawn  »<^  «^^ 
1571.  »•■» 


T49 

,  3«  Joh,  Sambuci  carmina  in  obitimi  Ma- 
ximlliani  IL 

4.  Proteftattoii  Ut  Clur»  Itttb  9tei<Hfiil> 

(teit  aiigfi»ttrAtf<^  $eitf(|i|oii  toegeit 
>er  Sef<|)toerbett  >er  (Evattgettfd^tt  ik 
Stegettfpttrg  einaeoebeM  beti  13. 9(»9f 

I  f 94.  cum,  Kotarii  fubfctiptioiuu 

'  .  f .  Copia  hti  von  9t6m.  Jtovf.  9)1.  att  &e9' 
N  attjf(6rei(eii^  ^rfleti  M  Chtt» 
rleiRtf($eit  Sra9fej  getlaiiett  6(6rei« 

lett^  de  21,  Febr.  itfiz.  ttMgett  %Vf 

^  fteajtttg  eittej  9lei(d^tag«. 

«.  6<ilrei6eii  friUrid^  ^enogen  vo» 
SSiirteitaera  an  ht  ^«ic9m  Ui  fM« 
])if(6eK  SroiKit^/  wegett  geftt((ter  ^iilf 
Mn  deiteit  JtovferL  9»oj.   2.  giao 

lifOI» 

7.  Copia  ber  Seebeit  attlfttreiaetbtit  ^jr» 

({eti  bej  o(err(eitt.  Xmiti  6d)rei* 
ieit  ait  ^ertoft  3o(atiit  9(fai(flrafeit 

de  if.  Martii  i6o2.     9(ltC MlbltHil 

tti  jtrapftafil  i»  SBomtl. 

8.  6(6re{6ett  JTaofer  dlttDolfi;  ait  Ht  Wt 

Ulmde  f.Maji  1600,  toegeit  X)itr^ 
'  mi  einiaer  Silfer  itxtdi  i^r  ®e6iet. 

#  •  -  • 

9.  Jta9fer(.^09oiftiottattfbemDilei(Ntai| 

10  dlegeofvttra  U»  ar.  Martii  16  t^. 

Mm  3  9H(ii(trt 


ff« 

.10.  MemciM  t»«g»  be»  atMttidfeitii 
ti»if<^  t»em  fnr|t,^ii  SMettar^ 
iiii»  (eimi  $vtmt»  ^w  3ili<d  /  «if 
tleicNn  9tei<6ltad  |<Mtt  9e9UifleB* 

11«  9itt  iinb  ntit^m  M  tiiberr(ki«i« 
(<6eit  SBkMA(if<6(ti  Jtra9fe«/  3(mi 
Uf  Jtrifaittitnt^eii  (al6er  ei«e  (ef o» 
Mge  |>uif  (II  &eti»i0i9(n ;  <itif  iSiiti6m 
SRli<^tag ,  iH  SXegenfvttrg. 

19,  ber  faoferf.  9laj.  Miutiott  a«f  U» 
a^tf&tttn  mb  6tai^  M  3lei<W 
9(b«nfett  ii6er  bie  fo9l^l  Vropoib 
tion  M  ltttflorif<6en  j(rieg^i9efett< 
Jballer ;  ouf  gteiiitent  9tei<fi^og. 

13.  htt  9tei<6<f&nbe  9eb«nren  it6er  fopt 
ferf.  '^roiM^fiHon  roegen  Ut  niberlon* 
Hifcben  Sttiiii  fomt  fopfert  tOtaieit. 
€i<t)luilf<6rift  nOer  ptJ^U  ^nnftett  i 
atif  8(ei<tem  9tei<t)ltag, 

94.  ber  9t(i<6«ffant>e  C^i?n&rnttg  ii6er  fa9« 
ferl  flropoftion  4.  %  f  ten  ^mt^ttt 
fomt  Conclufo  fapferl.  Vtoj.  Com- 

mi^aiii  9arK9((  i  oaf  g(ei<benr  9let<W 
t«gt 


I 

if*  dSHnitentitg  IH  foQferl.  Commiflkrij, 
m  hU  Sltttfnr^en  un^  6t(ln^e  /  in 
punao  juftidse  fortinfoiten  /  fiunt 
t»er  etinben  denintnfl  >arn5er ;  a»f 
aleMlent  dlek^ltafl* 

i5.  Supplication  mgen  htS  ^eriOdt^uMj 
;$>ol9e{n  SefHon ,  fcMnt  (er  &intt 
ee^enfen  hirii^er  ;  onf  gleiclent 
9tet<Nt«g. 

.  17.  Conttadii^onifc^rift  ber  fnr^.  ^on^ 
fer  Snrtenderg,  ^efen^  ttnt>99(tDen/ 
wegen  Ut  $ol0einif<^en  Sefllon ;  anf 
dlei<iNnt  9let^lt(tg. 

18.  Supplication  iet.flMAiUHif  Wegett 

Serfonf  ber  SBoOen  /  nnb  )>ef  9teiAI' 
etanbe  9$eben(en  torii^er;  onf  glei* 
(^ent  0tei^ltag.  . 

19.  Supplication  bcr  Stei^f  abt(  wegett 
Scrfaifcftung  Ut  6eiben'$ar9en  un^ 
SBoDentiid^er /  tmh  ber  3Seid)lf dnbe 
Sebenfen  Uviitt ; .  auf  gieicbero  9lt. 

30.  "Supplication  M  ^eriogett  t»on  £o» 
tbringen/  wegen  erlittener  feinDli^et 
S)ur<i^}iige/famt  Decreto  bec  6tanbe 
tariiber ;  ouf  gieid|)em  9lei(&$tag. 

si.  SJergUtf^nng  iwifc^en  Jta9fer9lnboIt)9 

Mm  4  nab 


m  Itm  Jr^nig  in  V^U)^,    absqus 

-     dato. 
«3.  C^MiBdl  (ilie*  AiKmymi ,  «en  %ini 

"  (aofert.  |>of,  de  26. 0<ftobu  itfoo. 

Ilttb  «in  MUvi  «bsqjue  dato  ;  '  (blU 
curios.. 

44.  ^»  Gttifi^t  9flnfe  |tt  Ferran,  (Ol 

I  a.  JuUi  M  8^.  iwiftben  <^a6t,  Jt09r 
'  fct,  Jt^id  in eoanien /  J^vetck  m 
Si^rinsen  m^ 

>  f  f .  divtrles  nouveUes  publii|ues  de  IW. 
iwe  ...  * 

f  ^.  Inffru<aio  eorum  qu»  nominc  Au^ 
fti  Eleaoris  Saxonix  ad  Regcm  Gil- 
lia  Carolum  referre  debct  Hubc^ttn 
Languetufi.  Qresdse  IS^S^  auth^ 
tica. 

47.  Forma  bev  $|Ii<(t  tev  9(atntei  i«t 
0tifft  SHerfetnrg. 

!  t8-.  FQrnia  ber  $ili((t  yffjb  ^(Mletibtna  i^ 
Peif<n, 

,  «a  Qu^eftiones  K9<j|<|(  ><lf  Qoritrover<« 

pir<(ni 


1. 


ff? 

^■■■BHiqpaBiHHHHRQpBBessssssBBaBBnpiSSBaBBBKaBBBi^ 

tl»VSm  beiieii  Siit(krAttfr»  nsb  9l<i 

fDrinirtetrt 

}o,  etbtnhm  C^ovfitvf  Augufld  v.  60^ 
fiit  m  tavfevl  !0tai.  |o  Onnjkii  ber 
<St»an9eHf(6(ii  {u  3iraao/  ^en  18«       , 

Febr.  1577, 

,   |o.  Vebenf eoitnb 9^»if enitiifleit ber S^iitfi    .  i 
fa(|gf(^en  ^itttxiibafi  mi  Gtoit^e/ 

an  beo  Adminiftrator  M  6(orfiilV 

#eot(ooii/  ^en  %f.  Febr.  1^93. 

3 1.  Extraa  aol  M  S|tti!fir|l.€^&(^f(^ 
^ibgefaoMeo  tn  $raa  9ilrtrad  on 
(OVferlt  SRai.  (eo  f.  Febr.  itfo;. 

93«  Ardcnlo  to  6a(6eo  Dedor  JtreKen 
eanjfer  /  bie  Snt9erif((e  onb  Soioi' 
nifd^  ee|r  aetrefenb;  famt  teffetten 
Zobelnrtfeil  anno  1^91 ;  nttb  ant>(* 
re  i^evfoaen  in  tiefem  ®e^aft. 

3,h  Copia  6(6rei((n«  oon  S^lom.  Hlrait* 
lev/  6(|(6ffer(chatelain)  }n  6to(9en/ 
on  ^erioflen  900  SSeimav  /  oNr  bei^. 
4^e^tre^iaero  /  6almQt  no(  ^ttxun 
U^i,  @efattdenf(iaft« 

14.  Privit^  Um  ^eriogen  ^crbinanb» 
von  Oeff(rrei((  von  Cardo  V.  aedo^ 


ff4 
35-  (Sv)$m04  Ferdinandi  Ediaa  Wegdl 

Exercitii  Itt  SKdiftion  ttt  l»em  ^t 
109t(»itm  6ra9ii  ^  imt  Gtever  ^  (a»t 
Reladon  bee  ^tttx^iwi  betf  Sriier* 
iosU  Commiflarii  in  Ux  ^evermarf. 

)«.  Refolution  fapferl  ZtUil  ouf  ber  U«* 
tertdonen  in  £)ef»rei(t)  06  ber  <NI/ 

gravamina.    ApriL  I59<^< 

37.  Relation  ^errn  9lue^nrttW  we$es 

t)c^  €aniilf4)en  %HVi^i  an.  1601» 

88-  Caf  or  t)on  6<6&tt6erf<  Reiation  an 
eri^erjoi)  ^erbinanl»  i»on  £>ef errci(6f 
matn  ^ftnblungen  un)  Negociatio. 
nen  in  igRgeBanD/  unt^  ^ranfretcd/ 
ttarinnen  oon  be^  i^txmf^  ^pn  A- 
lenqon  ^intoer&un^  an  ^onidin  £U< 
fabeth  >  nu)>  anbere  6a4)en. 

19.  Relation  Maroi  Siblini  Medid  OOtt 
Gebhardi  g^urfurlien  |u  ^ofln  Sxwa> 
Jeit/ ^tein.  6trai6.  22.Maji  1601. 

40.  9(tt4)ttfi  au^  benen  ^riefen  fo  (ev  Si» 
ne&muna  ber  6tabt  33onn  in  ^enog 
ErnefH  oon  a^apem  9ifc&op  sn  Ziu 
tie^  6(i)rei6  •  contor  flefunden  wor» 
(en ;  toor innen  6auptfd(t)li(6  von  fo(' 
fient>em  de6anl>eUnirO: 

L  S&o> 


ISmWp'  M.  SeatB, 

fieit  2)icfe(6e  ttt  66llnif(|eit  9a(teit 
ttmfledaigeti, 

{L  flSofnr  fw^^ie  ^ooi^eit  in  Wm  00' 
Aett  defnrciitet  ttnb  tvofiir  fie  in  tter^ 
gleiAen  9telifliQnl>6a(^ett  fi<^  no(^ 
fiSr^dten, 

m  IBerben  ber  ^aoiflen  ge^eime  SKat^* 
f^lage  geoifenfiaret/  wormit  fie  nni' 
gangen  /  onb  no((  nm9e6eit. 

^  |V.  sSirb  ofenfiar  aemac^t  /  anet  ^c^ 
pi^en  init'  nnb  aniTer^atO  ^tidii, 
Serm^dett/  6tarre  nnt  S)}a<f)r, 

41*  de  Inveftitura  Ducatus  Pnifliae»  Re« 
gis  Polonix  Rerponfio  ad  leg$Ux)s£^ 
le<floris  BrandeburgicL 

43.  Cautionos  Equeftris  ordinis  Ducatuai 
Prufliae  i  S.  R.  M.  &  Incl jto  Regno 
in  (tituros  eafus  p^tendse;  qusn  re- 
iponfionibus  ad  marginem.    , 

43^  6*rei6en  i*er  Mcmorial  3oa**  ^ 
beri<6  Sgnrfiirffen  t>on  Sran^e^nrg/ 
an  St.  Bongariium ,  ftamhM^*  ^otu 
fftafter/  weaen  ber  Inveftitur  itt 
^erioatl^nmd  ^renifen  /  f 5ni$(.  W. 
•  in  ^ranfreic^  gnten  Picdt^  nnb  S^eO' 
f  an^  (ege^ren^ 

44^  <5*rei# 


tMgett  gle{<^  ®(f<^ 
4T.  Joach.  Fiiderid  gtavgrafen  |it  9n» 

HenbllVd  Inftniaion  OQ  ^r.  3o^  MNI 

£&(m  /  UMgm  (er  vo»  ftoi^  iDU4> 
i»  ^ranfreid^  biir<^  ^.  v»i  Sancy 
^^rtai  Gtmiita  (&tUi,  tni^  9i^ 
feWifie^  ((9  (em  ^^ertog  ^tian^t» 
»011 9rattitf<6w(i9  iii  d^alt^    (di 

%6,  Mart  if^a  wthentica. 
4^.  Relation  l>(|  VBferBett^  Frandfci  ^OV 

logeit  |ti  9rattiif<(weig  /  S)iuii^rtt 
M  etifti  ^tra^lorg ;  m  Notarii 

47*  3<itttitg  «ott*  U6erfa>  ber  0tat  9niui 

fltftoeig  bnr<6  Henricum  Julium  ^er« 

logett  9. 9rttnf<(t»eig*  d.  20.  oaoh. 

48.  favferl.  Refcriptnm  Ott  bie  0raott> 
filKoeigifc^en  Untert(anett  glei<(|e>  0e> 
fi^ftl  (atter.  14*  Nov.  1^07» 

49.  Litcene  CM(tiani  Eledi  Mindenfis » 
duds  Brunswi&  ad  Clenientem  VIIL 
Confefnonem  fidd   continentes. 

14.  Julii  154^ 


V^m.  M.  StaA 

f  O.  Relatio  Joh.  Kftorii  de  n^otio  Cotu 
verfionis  Chiiftiani  Duds  B);unswi> 
cenlis. 

f  I.  Breve  Clemends  VHL  Ai  eodem  ne. 
godo  ad  Eledorem  Colonienfem. 

f  a.  Litter»  Clcmentis  Vin.  ad  Joh.  K- 
ftoriura  de  eodem  negptio. 

f  3.  Inftru<fUon  d«  Deputes  de  la  parc  de 
Frederic  Comte  PaUtio  du  Rhin, 
Joaehim  Fred.  Margr.  de  Brand«. 
1>Urg ,  Henri  Julcs  Duc  de  Brun»< 
Wig,  aupr^  de'  l*Empereur. 

f4.  ^nti>faMf<&  Mandat  iim  geftft  t» 

im  mit  mkt»  I  Stm^tt»  ».  ^9» 
viant  6.  ^«9  itfii. 

5f .  6*rei5eii  aRotrtje»  «a«>fitf«»e«  w 
:^efeii  /  weflen  «efoittttg  bet  Pfe 
«ttD  6t&tte  im  SBefip(<iI.  ^Apf  /  w 
ten  SH  ».  «nfiM»*.  «4.  o^  1 599- 

16,  «<6rei(lett*eittrt«ett  «(«•#»  ^^.cT^ 
Berfabt ,  ^«m  m  «Jrottiifc^g/ 
Ott  tett  SDtafgrafett  tn  KflM  ai(>' 
<(ett  ®ef*(ift«  t^tt*  eod.  dato.  , 

<7,  Extraa  «0«  >eJ  fo^ferl.  0e|i»bt«l 

«erlwnft  »«»  «««>«wf  SWwU  t» 

*K|e»f 


ffS 

Jftmk  M. 

iMUn. 

f  8*  DouUe  de  la  Lettre  de  creanoe  du 
Roy  dc  Perfe  efaite  au  Landgravt 
Maurice  de  Heile.    trad.  en  franqoi& 

59«  Memoriai  ou  Inftrudion  de  Henii 
Louis  ScheSer  Envoie  du  LandgraVt 
de  Helfe  auptes  du  Roj  de  Ftanod* 
4  numU  BoftgarfiL 

€o.  Tmt&  d^Erford  i  entre  l^  Delput^ 
d' Anfpach  >  de  '  Brunswic  &  Ueflc 
en  pAobre  1599. 

JRelation  u6ec  ^it  (iittxtfte  9({mK<i( 
^raftifeii  fo  «.  i  tfo^.  in  ^tt  9Uai 
Snarflraffc^aft  SateB/  9i  Hi  ^anl 
9(i9(feii« 

62.  Dddudio  SRorgraf  Eduatdi  mil)  9tt» 
tien  OQH  $i(f  verm^inteo  ^^prat^d/ 
«iib  U$  tie  ba^ero  erieiifttc  e^^M 
)ttr  Succeflion  ter  1Rarg9raff<^ 
l^R  nid^t  in  admittiren* 

■  <?|.  Reladoti  de  la  conrpiratiotl  dans  k 
Marquifat  de  Baden.  eif  i  tfof . 

€4*  Sl)eri(i(^nnf  (tli<6(r  9raf(n  /  W((4(  itt 
^riea<fad^(n  |i(&  trerfn(6t/  nnt  tn  bte 

Union  fic^  iegeNn  ivtflMt» 


ifnm,  M.  SteuS, 

6s*  S^eri(t((nit|  ber  ^l^tiig  itii^  Jirifoi. 

tl^aten  Sebaftiaii.  Schertlius  {n  9ttt« 

tenba4)  9tttterl ;  v>Qn  i^me  fel6ti* 

66.  6(^rei6en  Soiari  6(9wettt)i  on  cn^ri* 
M  von  j(arlwit} ,  ^en  20.  Julii 

1574.  poUtici  argumentt 

^7.  Declaration  ter  5Io*en  jn  Cd^war^ 
ienOurg  /  dCflen  3o$.  ^faligrafen  6e9 
9t6ein  /  wegen  dejieaung  t>er  Sivc6iin 
iint)6Men}tt93if4)\t>eQler.  1602. 

6%,  Urfa(|»en/  warnm^  Theobaldi  Meu. 

fchii  q^farr^erren  jn  6ttU6a<d  (e9 
^«nffurt  ^att^frduen  3:eftamentl* 
«er0fa<6  o$ne  iSeitlaitfigleitett  9le<9« 
tenl  itt  eotfileibeo  fitp.  J6044 : 

foL      Codex  Bbngarfli  chartaceus ,  continens  CoLi 
140.  .    le(^nea  fequenda* 


•  t  * 


s«  Ser}ek6ntti/  ^Ut  Diarium  Ui  e6(» 

m^(6cJI  £(mt^tad^  {«  ^cag.  Februar. 

3.  Qucrelsc  &  proteftatio  Reigni  Hunga« 
riae  >  prsefertim  partium  fuperiorum, 
aifvcrfus  Regcm  Rudolphum  Imp. 

3.  83<r0lei<i»ttttA  iwif<^  t^vA,  SRajiefl 

Rudolphos,  ttttt»  itk^  Mathias  in 

tlndarn.  i^io.    ttub   verf^^ie^tne 

e$($rei(eit  ejusd.  supimenti 


.  t..  jftMtM/  ft«-e«  ra«  >««  SHMS» 


tOt  JJenl  cuBi N°.  7.  .  ^    \\ 

.leijw  t<a<eiice  (wlf  nnwt  tati* 
Utt.    iiiw  daWi   ^         .  ^ 


la*  Utter*  ExcQ^toriae  GMeralium  fc 
G^itaneorum  Stephani ,  Hungari» 
&  Tranfilvamie  PriDcipis »  &  apola- 
ffSL  defe^nis  ab  Imperatore. 
24.  AiNiL  160^. 

12»  fo&ut5tio  Legad  R^  lH>lohi0  aA 
ordines  Trandlvaniae  &  Dmuii.  Pocs* 
kaium »  com  Refpon(b  jporum  ordi*' 
num,  occafione  deffdionf  ejuadem» 

t4.  RetetioA  IH  ^fir^  ^ottl  Cniff  Vlft 
3s6att  mrt  bem  Sager  ^  fteiffie» 

Siirres.  asOOob.  1601.  ^ 

<f»  otibere  Settttttges  mk  bem  JMeg  niil 
tea  il^fett  »>»  Oeiffisttlttrg. 

"      2i.  Aug.   1602* 

Itf,  tnftrnftio  ^o  Nob.^itk  Rodewitfb 
locum  tettente  G^lQntlU,  Legatuni 
^d  Comitem  Lippanum  &  alios  Priiii 
ppes  Germahise,  nomine  Reg.  Hii]^ 
nlae  &  Archiducis  Aldtriae» 


JI7.  Pacificatio  Huogariie,  nominf  Arclit 
(hicb  Madiise,  Viennae.  Junk  i606m 

18«  0«eta(6tett  ^tt  SlelAidr  iUttfetf 
fBev^iUMpf  m  IBiett  mm^  ^ 

goriftliett  Rebelliotu 

No  EpUUh 


1$.  E^piftolaTapologeticaoofimmtfliH^ 
xiXf  ad  Arctudiicem  Maduanu 

Dec  i60S^ 

SO.  *9fK(|9Vftf  SfHbeH(^  ReTolutidn  iml 

Wfertisiiitt  berni  ^efatMe»  Stc^. 
ni' fdrfeo  Ut  euMbk^m  >  JoIl 

Bocatio  tHitftUU  Fchc  i6od. 

SI*  Nouvelles  puUiques  ,  ^aite^  de  k 
main  de  Mr.  Bongars. 

SA.  Belation^^atitf  im  8^cr  kVvflBdfw^ 
iiii:f^  ai.  Sept^  i6oi« 

d3*  RelationdelaretraitedeCamze^eil^ 
voteepdr  le  Marechil  deCan^  Ru8« 
'wnrm  ar  M^rdnduc Mathias,  ai.Nov; 
'  i  nuoai  Bongforfi* 


Eliat  des  gens  de  guerfes  qm  mant 
'dinpioies  en  Hongrie  &  Tranfilva- 
uie,  abfque  dato.  tadim  mam* 

Artides  debatus  en  1'aflemblfe  de  ^ 
entre  le  Prince  Botfchkai  de  Tran- 
iylvanie ,  tes  Etats  dc  Hongrie  fepa- 
r£s,  &  S^mund'Fdcgatfch'Amb«& 
ladeur  de  PEmpcreun  absque  datOi 
tQm^  nuatUm 

l^osvBlles  publiquei,  iJ^indem  wamu 
-  >7.Nott. 


I.  M.  U 

27.  NoBveUcs  de  Hongrie, 

38*  Difoours  de  la  defalte  du  Vslla^t 
pat  le  Sr.  George  Bafle.  icoo. 

mtt  itn  ZivtOL  a.  i£or. 

,<90.  Deux  Ltttres  de  NoDvclles.  deJuiU 

.let,  &d'AoQ{t.  ]5oi.     Laprenuere 

.    contlent  des  tiouvelles  des  Turcs* 

Tautre  des  uouvelles  de  la  Cour  d'£X- 

p^e. 

91.  K^ociatioi»  de  FaLc  avec  le  Turc' 
1^99.  &nonvellcsde.l3guareavei 
le  m^lie.  <i  tnanu  Bottgarfii, 

32.  Advis  de  FerTe.  du  14.  Sept  1600. 

'93.  6c6eci(en  mh  SHeben^Sorftilafie 
(«  Zvvtii^m  «(gefiuibfttt  Morath 
Bafla  tmt)  Mehemet  Bada ,  m  Im 
tovfccl»  lUilKfantttn  NadaB  itnb  D. 
Eect 

34.  Copia   litteta 

,         Sinar  BaHx 

'  Gonftandnof 

;  oans  beUum 

Xmperatore  n 

4{.  Copia  liotmbm  CianlBaI&!  Vicem. 
Nn  3  gerentu 


gerends  ad  kgamm  Hifpon.  RagoGK 
jcfidcntcmi  jubens  cxccdcre . tcrai 

Impf  r?t^P»  Tiircaniin. 

%6.  Stepbaai  Chiasky  »  E{^1«  dox  % 
una  ad  Mehemet  Baflam  Beeglerbeg  \ 
alteni  td  Huzanum  Beeg  Sanchar* 
bceg.  datscMqggies  ij.Mart.  itfl* 
HQOO^  vidoriam  de  hoftSius;     .  ^ 

17*  Sq;i{mimdi  Bathori  Epiflob^  duact 
una  ad  Mehemet  Ba&  BeegTccbeg» 
akeca    ad  Bc^;um   GyUaomf^ 

^  j.  &  la  Martii  1602.  mmciai  »• 
tum  rmun  in  Tranfylvania. 

gS«  Redituum  ImperatDriaTuiad  Remik 
^  ,     Acra^o »  ex  rehctione  hL  Aoc  &%*• 

bari  aa.   1573.    k  ex  Risiaiaoiie 

Bcriu  NaugeriL  1 5  5  su 

'9$,  Juffifiea^»  pour  prouTerMqoe  te 
Roy  dc  Franoe  &  la  Keine^Ans^ 
tene  11'ont  point  ^ontribu^  k  exc^ 
ter  la  guffrc  cotrc  U  Twc  &  l^Em* 
pirc 

.40.  Jfrf^fiodoa  dfe  Pallbnee  qutVleR^ 
de  Fiaace  avec  le  Timi.  utnunvi» 
anonymuaL 


J£  StaUL 

iau  Pn>teftation-64r(a«ti;  ivi^er 
ht  00«  tatfttu  VU^fUt  MnoilUgte 
%nv9^tim  >ct  9t((iaion  Iteafpttrgri 

,  Confeffion  ,  WU  (UK^  wlHr  We,  SM« 

iftt^ifll.  ISiill  t(r  ^(rrot  %iitfitn  wHl^ 
etmitn  iii  6(tl(|l(n  u*  30.  pdoh. 

42.  Copia  Ht  srntttert  ber  ^ftrf»  Mli 
:, .  ,  erartii  iii  6Ai(#(«  ovf  o(igii  F^o- 

.,        tcftation.  25.  Nov.  1^05. 

49.  «cr  9Jietdi  m»  GtaiAeit  iit64f((M 
e«tf(|>»idM«  t(9  9t^.  ravfdL 
W  VMOdt  M  nngiMfieiet  Jtri(tlk 
.    l»»tti.  »1,  JuL  i^.  - 

44.  l^quitl ,  hoc  dtulo :  Adum  Iw  to» 
Jtmuar.  1 009.  im  g(§(tllt)eit  9lat(  |g 

0iet  /  tR  9eew  (ia(r  9(rat(f^lt« 

V     Pm  ^tf  tie  9leUiifii«fr(9^  Ht 
itot((rif(|(S. 

^f.  Padum  conventam  shter  ^^mua* 
*  dtmi  BetJioii  &  Imperatorem  ,  pw 
Tranfylyania.  13.  Dec  1^97. 

4^.  ^iitel  fadt(9itK»  ^emt  9lat9.ioe()tM 
;,      projedirt^r  Ceffion  doit  eudtaiif 

0(11.  . 

47*  DifoijurB  de  .la  batdlle  de'  SSgismohd 

N  n  I  Bathori 


1£  AMt 

•  Moii  cont»  h&M  Wtraa  & 
GeorgeBafl»,  ddnnee  k  ^Aouft 

ttnigL  «WoJ,  te  We«  !•  »«»» 
a«f  >em  CaitWaa  /  H»  ".  Marm 
I  «05.  v«  giefornrtrtm  9»e««tot  M* 

:    1«,     ■  '      * 

4«,  Sigismunai  ?olon,  B-  tJecferatio,  qii^ 
Atchidui  MaoumWiattM»  ad  ptxftaa. 
dun  JwMnentMm,  {h  fw&  Starown 

<<j.  Pncrogadvx  conceflkCancellano  Re. 
r      gni  Pol»nia:  in  BeBo.  contra  '?kir<art. 


i«t  -m» 


Lcttte  d<?  Dart^  dn'  i*  Pec'  ifod 
donnant  nouveHe  «fe  la,  vidMre  <*• 
t^ue  par  l^  Quneelier  d^  Pcdogtti 
^Moldavift, 

de  oripnq'  Gcnti^  I^>lonic3ft  brtvi». 
narratio^ 

JTouvelics  de  Palogne^  1  $?<»,  4  «WH 


**'  M.  "■■"■■•  ■  StaSk 


Ivantfwiz  cn  if98.  &  du  Saiire  de"* 
foa  Frere  Fedrowiz.  > 

'     •  ti.Febr.  If97. 

J  ii .  Nouvelles  (i^Angtfeterre  &  dcs  Pays  basj 

j,      ,CQllo^uii  )«tl .  I  f .  .Nov.  i  601. 

57.  Copia  Exercitii*  latiW^a  Jeiuitis  vi 
Cbllegio  Paulilio  ^tisbon.  piopoiiti^ 
9tf\(x  obibuionim'  tl^onifii.   \ 

^%:  tetttes  de  Notlvdlles  de  icoi^ 

•"  -  ■*■    _  , 

^^.  Relatio  de  morte  DemetruMoicoviai 
XHicis. 

fSQ.  Nova  Mofeovitica  et  Caftris  ad  Smo« 
/      lenskam.  4.  Dec^  i^ia  ' 

Hfi  EbdxiKftus  ex  Teftanle^ta Tupreod  CaiW 
celldfii  t^  Poldniae. 

.  la  Reprinfe  dk  h  Floride  faitc  par;lt 
•  Capt.  Gburgues.'        ••     '  '  ' 

.  Reiadon  deia  mort  de  k  R«91M 
.  .d^ErcoiTe.  ISS7'  . 

«  0(^itt|^M9r(^tffi|!$  |tt*Mei^' 

Nn  4  9^9 


ttt 

«  .  ^i«4  .(Mtln).  eiaM.  M.:tifia>». 


,.      Uguio.  prftM^wnnToms^ 

(8.  CtdlNM  JUlioi  K  IliKi«iic(e<&Ni> 
t«  u  ti(  ^iinte  tK  Stni^i^ 

■  ®Amtai ,  itKjen  efiiet  ■u>nftcei« 
IMrAeii  lentet  CMHett  Conuniffii- 
liM.  >8.  oa.  lA». 

*t  ««telteii  Jttiii«<  («U  <g  6i(«<»ei 
«II  tt»  Xiait  miiaiisMiir;  «RM 
«UiittteeMift«.  «».  i<Pi- 

•a,  Sdlimg  0«  Rsvtl .  M.  («t  «*'l» 

B  i<ox  wt  wl  ^ofeir,  ix;  Aug. 

.  ■  .     .■  ,  1    .'       ili   ;■ 

,  I.  Berfiiieteiit  Inftrumoua  mti  llcleft»  / 

1.    '    totBifitMailttlceniMieml^ 

,.,,  iw|.wnfi»t.,  ■  1 

■■•,■■    ■■'■■'•'«.  ■Mi- 


«k  lafMiuili«kiDifaitt(iM(lbttt 

GermanL  '^-    - 

4.  Rhe^  defcripta.     Ao  fintstn^  {^pfiH 

iit  ftoct  fdMnt  OtlmtMni  geniafdt 

f.  Pri^vil^M  -donn^  k-  quctques  Mfi^ 

..  «  Fwnce.  -^y 

i4|«  Ikmg^i  Colle^o  Genealogianim  vario* 
nimtFxinQLpum»  Suoili^ 
'      IuitriunL 

GaUicam  fpe&antia. 
I.  Scripta  vaib  pro  l^lciQis  JLefeitn?!^ 

to  de  Statu  Fadionis  Hi^notorum  in 

1«  Papicrt  txMXihatit  hi  Conferenec  de  Mn   ^ 
Du  Pleflis  aveo  duFterott  Bveq[\io 
d^fivreux.  &a  &C. 

Nn  s  4.RqK 


mmmmmm 


ae  dc  Navzure. 

^«  Duel  entre  le  Miarquis  d^Omano  &Mi^ 
-  >:  de  Mootejpan  elod^.  i^3«  r 

^«  Apologie  de  Mr.  Canaye^ 

7*  Qtieftion  fur  |e  Ormt  d^hxAm»^ 

^.  A|K>logie  (f  un  Revok^  >  &  alia  pamu 

^.  Capita  Orationis  Legati  Lodntring^ 
^  Si^^tum  Pont:  Max.  , 

|o^  Inffa-udlidn  des.  Ambailadeurs  duRoi 
"      au  Concile  de  Xrente ,  &  aim  ad  hoq 
Concilium  pertinentia. 

19*  &ripta  vana  cooim  Jefidfeas.  ; 


.  \ 


1147,  A&a,  ^  Littera  tfd  negatium  df  Stw^ 
y  *  ceffione  JttliiCenfi. 

CoUegerat  hunc  fafciculum  SQriptOfiim  ad 
''  Iiitem  de  Succeflione  Juliaccnfi  Bongarfius , 

qui  tunc,  anno  nempe  1609.  Legati  Regis 
f^iienna  IV.  adQer0ai|ii(,PriQinpes  munere 

fungebatur.    Habemus  incer  ^odices  noftros, 

inter  Mandata  Legatorum  GalQcorum:  /•• 
.  firuBvm  m  Sr.  Bmgarr  m  Jtfmagve  «raf 

1609^   qus  tqta  de.  JuliaceiiG  negotto  eft; 

Kotum  eft  cx'  hifturia  eonun    tettiporum. 


fft 

.*.  jlfm  parte».|Mc^ej^HtimcurI¥,  anpbU 
tiofis  Domus  Aiiftnacx  in  SuccefT^one  Julia- 
cenfl  oonfiUi^  cum  magna  parte  Prinoipum 
Germani^  iafsnfus  \:  dc  hac  re  legf  pofTuni 
'  Spiftolsr  dusB  menfe  jonio  1609.  fcijptae ,  e?^ 
Haga  Comittim ,  a  Fraeiidc  Jeannia  ad  Domi* 

.  num  dc  ViUcroy. 

-  •-  •  ^ 

Code^^ ,  qui  aobi«  rcQenf<;ndtis  ^,.  exhibet 

plus^-qiiair^  <c  Soriptavana ,  quas  Jnra  Prin- 

^ipum  Branqehurgcnfium^  Palatinorum ,  Sa- 

.xqnicpnmi,  in  Succeffioric  JuUaccnfi  expo^ 

'    nunt  \  partim  typia  edita ,  magnam  partem 

.  ^anflcdqta ;  lea  taqien  non  .omhia  recenfcmug  ; 

titulos  aliqvot  hic  cxhibere  fatis  cfle  duxi- 

mus.    Exftant  in  noc  volumine  praeter  Coru* 

'  ODOverfiam  de  Lite  Jnliacenfi  Scr^ta  aQquot 

politica  ,  quee  ad  tes  anteriores  annorum 

nempe  1592.  9}.  pcrtinent^    Hsec  ^tiam  io* 

dicabimtis. 

^^  QQpie  iTune  Lettre  du  Chanc^lier  d^ 
'  Ruremonde,  Grup  ,  au  Comte  dc 
Mansfeld)  par  rapport  a  une  ne^ 
ci^tiot^  av^  fe  Marefchal  Scbmchmt^ 
pour  conferver  la  place  quHl  tenoit 
sni  nom  dp  Diic»  &  rempechcr  de 
tomh^  en{  main$»  <}Ui  ne  gonvien* 
droit  pafli  aux  Interets^  de  S,  M.  Ca. 
tolkpie*  Ruremonde  7*  Sept;.i599^ 
^  J.  3  pag. 

^^  Memoire  dt^  Nonce  apQftoU^u«t  thQr 
^t  k  Cologne^  cnvoi^  k  ^w\t^ 

d^abordi 


iTaboccl  tpwt  h  «utf^  ia  Om 
Clera.  dBOf  leqiM  U  indiqae  les, 
fures  i  pieq^re  >  tmc  onpecher 
te  fucceffion  de  tomber  entce  hs 
maiiu  «Tiiii  fatutr  ftaUttua-,  ^ 
eeBfeiUant  fiirtout  d^en^ger  PEmpe. 
cettr  d^enVoier  fes  Cowifai»  dane 
le  Hyt  de  la  fixoeffioB,  poUr  tadier 
.  d^en  fiiice  inveffir  m  fda»  de  & 
Maifon,  ovec  unr'expa6  dm  Aretea- 
•  tbns  det  Maifona  <fe  ftTwdcbiiig:4g 
de  la  Paladne  &c. 

JTft  A  la  fin  de  oe  MaHieite  6l>i  cft  es  Ila> 
lien)  on  Ik  cet  pan^es : 

;,I1  detto  Mpnfignoc  Naittt^  p»r  «011 

,  ^tralafciare  ofiizio  otflSiii»  hit  ^ritto 

.  «^  Padri  Gienuti.  di  Gailien  e  di  Cle. 

„Tet,  che  doTefiS»ro  adopratfi  contatti 

,«,U  ipiciti ,  fi  adie  prejliche  >.  cooie 

.,»BeUe  coofeflioiu*  e  cooiiecjCiaoai • 

- 1/>  cdk>qaiican  i  Gnuidi.  da (tiano 

Muoitt  fin  die  venga  qodde  pBOvifio- 

•me  ddla  oorte  Cdarea ;  «nsi  fi'  crede; 

'  „<!ht  faabiri  firtto  Tcnire  z  Pofta  dne 

i.Padri  Giefuiti  Nobili,  e  di  molta  aa- 

«•toridl ,  da  Cmjbtenza,  per  manda^sli 

vt«9  Goilittv  ^  Clevet»  per  qtiefta  ef. 

Mfetto 


m 

-  M. 

■  tSmi  1   qndi  ptitinno  dt  qna  pa 
iiqiieUe  paiti ,  fono  7.  Giorni  iadrca. 
MS.  7.  pag. 

:.QX  (niieRelati<mttiteil«a,  ^\a  f. 
n»  «.  JulU  «I  SAttMiuftta  nlt 
eaAfot  Sataiii  farlH.  emtn,  tgtA 
3(t  tttlH.  euttii  Mn  $tf^ ,  t» 

;  3wMIMtiie«itii6aUttitiMnttlrl 
IMCttli.    MS.7,ine. 

9).  Otttlttll  etrilKM  (tnrfgilhii  » 
eaAftil ,  oa  ^trititit  J.  Carimir , 

-    Mtfttll  gltitillll  4foMBft'     ^fftMI 
14.  Jlmii  ICoj.     MS.  4.  pag. 

*4.  etltMtii  ^tttii«  Cafimir  ia6«iftl 

•»  tti  idirfiM/  l»t«i«  «ItiiSti» 

-■■■.  .OcMift.    eotiitt  a^.Juni  iss». 

t»».I»B- 


iS,  ttitif  iKKIiglitet  naniint  aii  tic 
ttitt  lafiiiiimtiiMitlliittitt  'gMn 
iiit  3(r  fiifll.  ea.  tt«  M  tttiatt 
toitfiiia  /  Sliat  nU  mltr»  Btg. 


«.  (MininM  «t:tK  lititimM  aA» 
\  .   '  fi* 


?»♦■ 


An(£.  In  Seaue&atioa  b<r  ^Wiyd^ 


'43.  Conliliiim  (iliti  anonymi,  (M  ftMi» 
110«  9la)ilUl,  HKgai  to  ltBii|t|i|ti- 
ttn  mt  Umilitlita  ttr  SMiWti 

Succeinon-6tnil«,  lUb  («Cdlll  INft 

turtcn  Buere^  «tri^itttfltc  Poten- 
5t«i* 
*fttt 
liatK 
8j«g. 

44 


Coa- 


f7i 

■— — — — » 

,  4^  CofiGljiim  «toei  ftyiM.  SliitiM/ 
nteseit  gedeiiwarttder  S»efdmfeti6eit 

M  3ttii<&  ^^  (Sl(»tf(|eil  SMEacefTioti. 

etreittf.  MS.  8  pag*    NB.  ifl  m 
4^.  feOr  ttiitecfd|)i((eit. 

*     fil^  Kefponiio  normne  SeremfCmi J^« 
€Ori$  Branileburgici ,  ad  L^atum  Ke* 
gis  Gailiae ,  circa  negotium  S^ccelllo. 
^  nis  Juliacenfis.       Daw  ColoniK  ad 

Sprcani » vin.  Aug»  1609-  MS.  8  p. 
NB.  Gratiat  refert^  Regi  Galliarum 
Henrlco ,  de  prseftid  in  coinpoiien* . 
da  lite  &  Juliacend  ncgotio,  opera. 
Bongarfius  jutfii  Rcgis  adierat  El^c 
torem.    Vide  Inftru^aion  au  S.  de  B. 

.  47.  Copia  bflf  t>ff dttteit  &itttiut9m  mt> 
&hnU  &dfttiimi  an  (i^W'€iCi^m, 
W  ^nlUbifSim  ^ttent^uitt;  ttnb  Die 

.    .     faoierl  |>of'$rocefl  Belan^enl^.    Da- 

MS»  26  pag.        , 

M*  ^ttitmiittiimmhvc  itnf  Mrl. 

'  G>giution  i»  im  ^iU^f  •  itib  ^t>i* 

..        i<f)en  SuccefiIoiis-®efd^aft  tt(u6  ^ag 

(emffeneti  igteiMrftet/  e^nrfiirtieti 

jtt9la9tM/  }tte60n/  iSanbgjrafen  itt 

^eifen ,  ^erjO(jen  Heririci  Jufii  ik 

«traiinf(9i9fid/  ^erios  W^ttani  oott 

jOellcr» 


t  'fi|     »■• 


,^ 


-     * 


Wmmmm 


^  «to|li|M«i  tt  9>^ai|  r^,^  i^ia 
0*  lotenogat  M^  Hrtfnyt  Fui^ul. 

Scttiragd  /  «Mgoi  9erf«(i((tiii  jtr»^ 
mW  /  mft  «((eimfli  Wf<9(as  «if 

m 9^  ^o  *7'  Mutii  isti.  MSL 
9pag.  NB.««4aft«l^4n*#f>- 
da,  ^  0l99<Vl9iS(O»i^.«l^^ 

fittw  ll»{i«tti  wf  Hf  diMifite 

f  0«  I)ectaratioa  des  Eledewt.»  l^rifices  k 
Euts  clu  St  Empire  &i{ant  profef* 
fion  de  la  Rdigion ,  fat  \xi  raifoitt 
q[id  les  ont  meus  a  siHilfier  &  jcnndt^ 
ett  thie  eitTotte  corraponoanoe  & 
«fltfter  les  deitic  Pnnoes  tcitanc  b 
pofleffion  des  Pays  de  Jiiliers; 
6  pag.  i  mtom  wngwrfL 

%%.  Atitres  Recudls  &  Nbtes ,  liir  la  t&ft* 
me  ma^ere »  de  la  ittain  deBoiigi& 
10  p^ 

m  m>  8ti>(i  /  f»  Nr  #err  »01 

Hoyoi 


*  ■ /'^  /  ■•'  ^" 


•MMMMMMB 


1593.   MS.4&-rflg. 

'*.,  3,E<iii5  d»  Conimifl&ires  ciu  Rey  iour  fei- 


Seni , 


Dlocefe 


-^-  j,Lct^»  'du  Keyj^  |)oot  inftitucr  Nicolas 

^Du  l»feffisfdatis  Ik  Caiarge'  de  Procureuc 

^  *''    au BallUige^ie  Bcns,  ^n F^vrik  1429, 

.  »Le?  ,?n..  Pers  ^e  France,  l?s  Droits  & 
'•*    -  Rrerorttives  qulls  ont  '. 

i.;..i,U  d«cla(atiQa,.quel»  font  le*  droits  Ro- 
i .';:',  attbc-»: .««-  <ps,  efgea^ux  dont  la  Cout 
,-     ;  layje  cugnpift  ,contte  Gcns  d*£glire  & 

«.  ■,,4tt)it..commuiiiide.queUcs!^,caures  la 
Cqyrt  de.ParlenMnt  a  ao^ouitum^  de 
coapojftce.      .   _    .      , 

^t  t«P^.Caufesd'Ap^.&.di6la.manierc  de 

,Kt.  i-^>poH?fuite  d'icellq^,en.  la  Court  de 
Farlement.     .      ' 

.  ,  ^Qtdi^iximca  nouv^Uis.iiic  k  ^  des 
.   ^     «Ipnjffuxji.  .,  '. 


* 


•  V  -  ^, 


Jft 


17« 

„St}^us  (^ix  Bdilliatte  Sehi(Aidi(& 

•^Edidlum  ^verfus  Seculares  jurisdi<fHo* 
^  nem  fecularem  turWtes  &C. 

Prdonnance  fiute  fiir  la  Verite  du  Via 
vendu  par  Hoftdicrs  &  TaVerniett  ea 
:.^  dctail  &  fur  ]e  logis  &  pt^vende  4tg 
chevaubc  appartenans  aux  hoftels ,  fo- 
g6s  en  leurs  hoftellerics  pour  le  jour  & 
'  pour  h  nuit ,  par  Guillaume  Jwe^ 
dcs  Urfins  i  Sgr.  de  Treignd,  &ili^  de 
Scns.  en  1440. 

^^lnftruAions  faidtes  par  le  Roy  nre*  &  fur 
la  maniere  de  lever  la  nouvelie  aide  or« 

G  ionti^  pourla  guerre  eomcncant  ki^ 
jour  de  Feyrier  l^an  i  Jja. 

i^ilnftrudliQins  &  Ordoaoance^  &ide$  & 
advifecs  par  le  Roy  nre*  Sitc  &  Mflps 
les  btics  de  Bernr  de  Bouigogne  le$ 

"  Oncfes  A  T6  Cbhfell  le  8.  Jour  dc  FiJ. 
vrier  1383.  for  ia  riianiere  dc  kver  lc 
-^&H^^dcs  aides. 

'^fnftrtJ(5lions  feites  pat  te  Roy  cn  fon 
*     Cbnfcil ;  fbf  iefeia  ^dte  aides  pour  h 
guerre ,  le  6.  Avril  1388* 

•j^Ordbriiiaiflccsiaidcf  par^Ji  Roy  eni«a 
'    Gonieil  fur46  &id  dc$  aides^ wdoiuiec» 
^ ,  fiopr  la  gucr^,  J^j^.  Janvier  i^yi 


r 


Iham  M. 

,^br(lofln«i<Jc  (lir  les  Receveurs  du  Bo- 

yaumc  de  Francd 

» 

^^Ordohi^aAces  faldles  paf  leBaitU  de  ^^ns^ 
en  1442.  fur  le  feit  du  guet  de  nuit. 

)^Ioftru^ons  fir  le  &!&  dbs  fiez  Rojr^utt. 

I^Nomina  lEccleuanim  in  quilms  bu^Rdt 
.    habet  Regalia. 

.^valoi'  ommuni  (!eclnlarui&  jplto^dsu 
..  fuoi  &  diooeGs  RegiL  : 

JSumrha  Valoris .  iProvinciae  ^ehdnum  9 
.  ixo^nda^  RotiioQiagenGs  »  PrQTiuciA 
-   Bituriceniis;,        \ 

liinftruAians  Royaulx  fur  le  fait  de  ui 
Gabeilcfeftesl^an  ^414. 

jijlnferutftions  faites  par  le  Roy  fur  la  £ui 
des  aides  aiant  oours  pour  la  guerre» 

l^utr(»  infkiH^pnis/fut  ie&it:de  k.Ca>>* 
.bclte  de  l'ah  1379* 

j^Lettres  cie  Comnuflion  qu*  un  §^.  ^eo- 
dal  faille  pour  mettre  en  fa  main  aii^ 

;     tune.terfe^i  niettt  dt£bii  fief  eii  ar- 
ricrcficf.  . 


j^Lctitres  cfoieii  enVoi^*^^  par  Ilat^ufcellc' 
ati  Roy  tf  Anglet^  &  a»  Diic  dc  Beth- 

O  •  »     »  '        jpLcB 


i^Les  mankres  db  rApprofaadon  de  la  pu* 
celle  &  comment  on  doit  croire  queik 
eft  venue  de  p4r  DieiL     . 

i^Les  bons  Enieignemens  du  Bon  Koy 
-  Saint  Loys  qui  £ft  pour  enfeigner  fen 
fils  quant  ii  aia  outremer.  ^  Folia. 

Pleraque  horam  perdnent  ad  tempera  Ca>> 
roll  VI.  &  Caroli  VIL  Kegum.   Longum  forct 

"'  faigula  fccenferc,  v«l  cxcerperc    Sat  dt^ 

quod  dtulos  defcripfimus*  Lwct  tamen  cde» 

TC  quz  dc  duodecim  yaribus  Kegm ,  &  de 

.  '    Jurisdtdtiont  Curiac  PariftenCs  l^  cifiant, 

T  quum.  Id  aifumentum  fit  dignum  memdrii, 
&  de  hac  re  multum  fuerit  dliputatum,  &  ntt» 
perrime  in  Hiftoria  Parliameari  Parificnfis« 

Ex  G>dice  N^  ZOf.  foL  191. 

*iiS'«infmt  cy  aprei  lcs  XII  Pcts  de 
«ff^rance»  les  droiz  &  prerogadve  quili 
'it^ot  ^  ceUecaufe. 

tfH  y  a  XII  Pers  en  France  ^  ceft  ailk- 

i.vdir  fix  Qers  &  fix  Lais. 

"     .    '  '  ' 

JLt  Arcete&que  4&  Rains  1  l^vesqtte  de 
Langres»  l'£ye$qiie  de  Laon,  Daci 


V   • 


5*. 


«lEvesqne  de  Beaayaii.  lEToqne  de 
Cha^nt »  &  lEvesqoe  de  Noyon , 
Contes  Clers. 

.  i„le  Duc  de  BonrgogDe ,  le  Duc  de 
Nonnandie,  le  Dac  de  Gaieaai, 
PuaLajrs. 

„,le  Conte  de  Chaiii|»gne ,  te  CoiitB 
dc  FlaDdres .  &  le  Conte  de  Tho^ 
fe,  ContesLays. 

M^t  eft  afllavotr  que  les  Seignenrs  du 
uSang  Royal ,  \x  foi  ce  quils  ne  deo- 
„nent  aucunes  des  Terres  deffiis  dites 
„qui  fo 
MVoies 
„donn( 
,  Htes  & 

„e'eil  i 
*.par  p 
ttmais  i 
»rent, 
.  ),rie,  i 
t.efpeci 

„Itcin 


>~ 


,,ri™  qne  ih  ne  font  (enn«  ife  phiditr^ 
•  .Xi  nbn  enla  eonrt  amkmaa. 


vftenl  qnelost^  «e.  »Hn«.,  ™,>* 
„qui  foiil  Lais  ont  aQCOBftli.m6.ifaT9it 
.jtramfc  jours,  apxqneU  d«  leott  Sal, 
„Mz  ou  Seneclianx ,  &  <ie  cenx  paqdt 
..toiiii  00  appeUe  e?  ?**»»«* 


^S^enfoit  la  dcclaptioB  ^neh  font  le«. 

„4roit8'Sojranlfc,     ' 
■  ■  .  i      ■  -    ^ 


fcL  19). 

,.De  qniiUei  oaafet  la  Conrt  de  P«rl^ 
»ment  a  aocouftume  de  cognoiftre.  ' 

•4^3  Coort  de  Parlemei 

•ide  cogQotdre  des  cau 

Mreflorti  deSouverair 

utoocl^nt  les  Pers  de  B 

tUes  beneficiales ,  qnac 

i»ce  a  vacque  en  Regale,  &  il  eu  eft 

,,debat,  &  auflt  quant  il  eft  dcBat  ou 

^qu^ftion  d'aucnns  benefices  cftre  en 

.,Ia  Goilation  oii  prerehtatibn  du  Roy. 

,  Mlfem .»  &  sil  y  a  plufienn  Prelaz  '& 
MChappitrec  ,  qui  ne  font  tenus.tle 
nplaidier  »,sil  ne  leur  platdi  fe  non  ttii 
,.Ia  Court  de  Partement 

.,Item  L^en  dit .  ong  b^neBce  vacqutt 
.,en  Regale.  qnant  il  yacque,  ^e 

„Epifcopi  vet  Archiepifcopi  vixcaiiie.'" 

•,Ttem  fuppor^  que  lEvesque  ou  Arc^e- 
uTesqae  daucnne  £gl{fe  foit  esleu.  & 
„provincie  voire  con&cr^,  mk  &  cc- 
„(;eu  enla  polieflk>n  de.fon  JEtgltre. 
utous  les  benefices  elbins  en  &  foHa- 
Oo  4  efon 


f<4 

Smm:  M. 

«tcibii  qai  OQt  vacqu^  dcpvk  la  vacah 
,»tion  de  h  dide  ^Ufea  jufijacs  a  c^ 
,»qae.en  fk  perfi^on^il  iott  re^ea  q) 
^^y  &  hommi^  dn  Roy  •  font  cen- 
^{6s  &  rqMites  vaqms  en  Regale ,  8s 
^au  Roy  en  appartient  la  coUadoa 

$qquwtui:  fuh  hoc  titulo  varia  de  Junfam 
Kcgiis  circa  Bencficia  EcclcGaiftica  Vacanda;^ 
quae  pertineht  ^d  dtidtmi,  des  ttnifs  R^ynmkii 

Opers  predum  eil  pauc9  de  his  excerpd^ 
Inonere. '  Ad  regnum  Caroli  VII.  Regis  Fraoit 
tiat  pertii\ere  videatur»  Qiue  de  PmhmYSl 
Regis  hic.occurrunt,  notatu  funtdigna.  Lei*. 
gi  merencur  quae  diiTeruit  ilIuftnB  Gallorum 
1  hiftoricas  Haynault  Curiae  Parifienfis  Prae- 

fes,  ful)  regno  Hugonis  Capeti  de  origme 
XII  Porium  Francic^   Idem  variis  lects  Comr. 

fendii  fui  hifltoriae  Gallic^  egit  de  Paribus 
ranclae*,  'qui  poftea  k  Rcgibui  FranciK  rsL 
illorum  XII  i^arium  locum  fucceflerc»  Idem. 
argumentum ,  ut  omnia  folet ,  &  enidite  & 
faigeniofe  cradtavit  Uhiittis  autor  Hiftorise Pafp 
Uamenti  Parifienfis  edttae  anno  1769.  Inqui- 
rcxelubet^  quinam  tunc  iUas  fex  dignitate& 
Farium  Laicorum  occupaverint ,  regnante 
^arolo  Vn.  quum  ha^  fcriipta  funt,  quasfu- 
pra  excerpfimus  ex  Codtce  noifaro.  Dux  Bw^. 
gundise  erat  Philippus  Caroli  Audaoi  pater 
ex  Gent^  Regia.  Idem  jyre  hereditario  Co>. 
mititum  Flindrl^  tenebat,  jundis  in  vmo 
C^ite  duabiis  ciignltadbus  inter  fcx  Parei 
Xiaicos.  Ducntus  Normanniie  jama  Philippo, 
^ugufto  /Ui^lis  ^repcus.ceSe^at  in  ditioneojt 

Regi^ 


AT.  SkmJL, 

K^ui»  Frandb  Softei  Oaiohis  Regiija- 
haimis  filkis ,  &  fdceefror,  ^tre  regnante, 
titulo  Ducis  NormaniK  deconinis  elt  C^- 
pankE  &  Tkii]o£e  Comiueus  nec  non  Dnca^ 
p^a  A^iutaniit  jamdudura  tranrierantad^Re-. 
gesFrancice.  Autor  hiftotix  Gallix,  ViiiLA- 
KETUS ,  ad  annum  1461.  Ludovici  Hi^  co- 
ronBtUiaaiRRhemis  celebmain  flarransyhicc 
tjt :  ^  Ceremome  du  Sacrt  fijita  Vor- 
Jifuiire.  Les  (jx  Pairs  Ecclejiafiiqites  y. 
affi^ertia  excepte  lEvesque  de  Hoyon  qui 
fia  rerHfkci  $(ir  csiui  de  Paris,  If  DttC 
de  Bom-gogiff  refioif  ftul  des  fix  andetv 
PairA  Laics.  Les  cinq  mtresjurent  rt- 
fr^mtis  fm  k  Duc  de  Boiokjh  ,  les 
Coutet  ^4t!goalem,  deNevers,  d^Euy 


'   Notatii  dif!iuimTidtoit ,  qubd  dt  ^HteBiJsis» 

'^    SQ  coIlttaQn^  Bcneftgorttngt  EcdeSafljopciii, 

^'   .Sip^  J^p^ropt  itatiuM V  hic  iegitim    Notteft 

StmiSyo  ilh  Fwgihaiica  f  fbb&^e  CaeofeV^ 

^   «nno  14.3S.  oeniKia(te  jBiibnsfijqgm*ASa.. 

•  cerdodL    Noiidnm  apnd  R^em.  ecat.oella^ 

'    tio  ^ifcopatuum,  ouam  tinmiim  Frtofltfcas  L 

1    muio  1417.  pa^illaQBlebii^.oiiaiJSo&tifice, 

.     qnod  A^miae  Qmevrdtat^d^t,^   acercer» 

coepit    De  hc^  argiunento   eruditie  egit  H- 

luitris  Pndes  HatnAULT  in  fine  Breyiarii 

-  ,         Hiftoria  Gallicat  .* 


'  r 


\--f 


EdiAum  ijUpd )  ti^Io  ^  Ordomtm^ 
>^^  Jkr'U^fidP^''Chi^Htrf;  perthiet  *d 
Rem  Monetariam*  ;&  jam  tonc  onme  aurum 
&  a^ntum  ad  fltonetam  Regis  dcpotUtji  jo^ 
bet    Annus  EA&x  deeft. 

Litteras  lilas^preTQcatoms  a  Virgino  Amcliau 
'  <iai&  ad  Rt^em  AdgUi^  dt  Daoem  Betferta* 
num  »m  oltm  e#^  ioter  fxtvaltjK  dcLPoe- 
fies ,  LauCmi^  17^9.  JixStA  ex  hoc  Codico 
tecenfita  invcnlea  vi  Qlq/fi  i^frmi^ 

*  *  '      .  .  • 

«04.(0];    Code^K  cfaarttceus.     .  X^ 

*    t  ^ 

joa.fol.  DiftQurs  df  Claud^  de  longvy ,  Epes^ 

^    que  de^jMafcOM-t  Jttr  laqueJHm  ^ 

efi  efOre  le  Duc  (fJhf/friibe  i  & 

*    Afadome  taDucbeffe  ((k  Bourgoipte) 

;    fa  Femne ,  ^ime  part  y  ^  k  ficf 

Tres  Cbrefiieh  de  tautrei^  taucfijfmt 

V    la^  Succeffion,  du,  Dw  >  Cbarlesi  de^ 


m 


epm  hoc  iton  tedteavit  Ja4!.  Lb  J^owft  u^ 
BibliotheqiicHifto»qiJC  de  la  France ;  cajua 
Editaoncm,  miper  Parifiia  vulgatam  nondumi 
habethus «  ubt  for&an  qus  &^  ent  men^. 
^  ^o.  Autor>  CbucUui^deLongvyffub^ge 
f rancifco  L  vixit ,  annO;  i  ^^V  ad  digaio^ 
tem  Cardinalis  ere<fbusv  quem  dtuium  in 
ifto  <ypm  i^ndwa  pjat&rt ,  i^(}^.  (^Qpj^^^^ 
licet ,  id  at>  eo  gqt^fcrt^i^  flynt^  ^n^  anv 

num. 

..  .♦  . , .  • 

^5i.foL    Codex  clwtac^  ^^ 

RecueH  (pEdits  ^  fkl^es.  4^  iht^ 

ri  Ilr 

417«    CodcK  cbartaGeu&  Xf^* 

Oratio  Uwoeiifitaiis  Pwi^ei^  9ctCa^    . 
nthtm  Kegem  data  $«»  (dm  Jmii 

1394. 

E^iftola  ad  Pfeudo^Frehtos  Ecckfia  m^ 

tmne  Leviatbcmis  ptofibifnM^  - 

.  Jundendo. 

f^Jhh  ad  pQntificem\:  npmine  Uni^ 
:.    verfitaPis  Parifienfis.^ 

De  ^a  Oirationc ,  yoI  Fibpofitione  Univcrfis. 
tatis  Parifienfis ,  habita  occafionc  Schifinatf^i 
iacer  Ctementem  Papam ,  coi  adhserebat  Rcx 
Carojus,  &  Bonifacium  ,  Urbano  a  Cardinan 
^by^  KqMb  ^ngregatis  (uI^ftitutMmy   fuf^ 


/• 


•  aipt  F.  Binidr  Hiftttre  de  Ftamoe*  fiih  mo 
.  ij)94.  Nicolaun^de  Cleinangiis  cam  nomiiie 

»    Uftireditadi;    oonfignafri^  cucitw     EpiftQlain 

•  etiain  ^  qBa&  in  hoc  Codice  e^^at^  ad  Cte« 
nientem  £ontificeBi,  idfm  hiftoncitt  Slsmiel 

-    coaunemorat 

4T9«  4to.    Codex  m^bran.    Titiiti»  in  fine.  XFl 

La  Propofition  faiSe  de  par  fUniver-» 
Jhe  de  Paris  devant  les  Se^neurs  du 
Sang  Rqyal  Sf  tout  le  Confeil  gui 

,   efi0.a^mbU  pour  la  Reformaiim 

du  Rqyaume  ran.  140^.  Samedsf  je 

jour  du  mpis  de  Novembre.  Citatar 

^  ^'       P.  le  Long  Bibl.  d^  la  Foiice  ti9%. 

,    cditum  fm(  FariC  i  f  50.  - 

^}.  foL    Coclex  chaitac.  olim  BpngarfiL  Xf- 

Jl^qgijiri  Joba^t^  d^  Gerfon  Cano^U 

,    hrii  Par^imfis^  pr^^ofitio^M  Regem 

nomine  UniverfitaHs  pro,  RefwmO' 

tiom  Re£7ti.      Deeft  nota  annL 

-f  ■ 

^lY.  4^0..    Codex  chactaC' 

\Repmifirance^  de  fEftat^de  l^FgliJ^ 'um* 
.  a^erfelle  efpmdue  par  tout^  k  Rc^ul- 
me  de  Fran<ie ,  au  Royfon  fottverain. 
Scigiieur  (qharlcs,  tX). 

Per- 


n9 

Ferfioere  ^detur  faoc  Scr^tu^  aid  armum 
xs6i.  qua  nempe  habitus  fuit  Conveatu^ 
trhim  Ordinum  HegnL  Ibi ,  narrante  Meze^ 
ray  Gallorum  hiftorico,  habita  fuit  O^tio 
nomine  Cleri  Galiicani  a  Quuitim  quodam ; 
hic  vefo ,  quum*  male  de  Huguenotfe ,  vcl 
Reformatas  fidei  aiTertoribus  dixinet .  inde 
t>rta  videtut  .occa£o  Scnpti ,  dc  quo  nobid 
fermo  eit  • 

Ipfa  verba  hiftorici  Mczeray ,  haec  funt ,  ex 
opere  minori  tituloc  Abrege  Chronotogique : 

i> I  f  ^ I.  le  2.  dc  Jahvier  fiit  la  2e  Scan- 

\^Qt  dcs  Etatis.  {Jean  Quintin  Cia* 
»,n6inc  d'Autun  &  Dodleur  cn  E)ecret 

<  ;>par!a  pdtr  le  Clerg^).  Ori  y  coten- 
k,dit  Ics  harangues  des  trois  orires. 
^Jc^n  de  LAnge  avocat  dc  Bourdeaiix 

'  ^parla  poiir  le  tiers  Etat,  Jaques  de 
^tSilly  Conte  de  Rochefort  pour  la  No- 
>,ble(Ie  ;  les  dcux  prcmii^rs  charge^ 
»,rcnt  fort  fur  les  viccs  des  Ecclefikiti- 

'  ^iqucs  t  caufc  dc  tous  les  defordres ; 
»^e  dernie):  tacha  dc  Ics  deiSrendrc  ,^  re-^ 
,,jetta  tout  fur  Ics  nouveaux  Sedatres» 
»,&  defigna  fur  tous  rAdmtral ,  qdi  eti 
i^dcmanda  reparation.  Quintin  fut 
^tOblig^  dc  la  lui'£dre  dans  ulie  hacto* 

^  Mgue  a  b  doture  dcs  £tat8. 

De 


T9* 


AK- 


i)e  hffi  QiMianr  waifoiu  So^itam  iflad 
C»diei(hfa'Terbiaagte,  w^paginl  ?oA 
exctrfacsn  abfci^ia^iaCcaTeatDOidiawBi 
lid  loqtiuntuil : 

>.&iHi  aTOOS  entendu  qo^  qQetqeinL 


Hoc  Scriptom  an  alicubi  f«nt 


-RefpQnfe:  »  .  i  Hervett 

Cure  deC 

.  Et  l}pc  Scriptum  prp  sanra  Riilbniiabniin  iii 
Gallia  exaratum  clt  De  Gentiano  Hcrv^ 
V][)e  qux  habcf  A6g.  l^uacitA  j  lBlbciric«s 

;^  .  GaUii  Princeps  filb  attno  i^Soi  ScripGtifte 
HcrvCRis  millca  etudiia ,  adfbit'  CafStlQfi  U* 
tharingo  in  Concilio  Triilentioo.  lUfuta&it 
hlcaliqubd  opufculuin  ,  tjuod  illi  adveriiit 
' '  Hu^tihotoS  ediderat.  Sid  enim&ic^  n*. 
ftrftmt 

StSJ  Voftre  Efcript  fiit  vtoa  pnegiiaih 

Hinent  ea  oot  nuuuc(»niM  il  lonblt 

i.qu* 


pitpit  tous  nons  fadreflSftt  )>rinCip!|Ie^ 
,«tnent  ^  Meifire  jthati ,  poffible  n^euf- 
«»Ges  Tous  pas  eft6  ii  longtentf  lans  en 
d»recepyoir  payement 

isi  paginat  impfet 

^4a.€edicet  lchflErtaccL    tot 

Infihmohs  ijaitties  par  te  Rof  d.  p^ 

\  fieuh  ArAbaffadeufs  iant  ordihaim 

['" ^extradrdinairei ,  invoyes  en Atle^ 

magne,  enSui£e\  ^  aux  (jrijons 

I  V6l.    iPmmitir^  liBcki ,  qnem  liic  ftlU 

;   Ijoagiomi .      .    -     ^ 

l.  infirudions  kUt.  dc  RamhouiHer  aU 
kiit  en  Allem^e  ^  en  Aouft  i  f  tf 7« 

&•  Inftrucftion  ^  Mr*  de  Sciionlberg  allaiit 
enAUemagne,  enFcvricr  i?73. 

au  m&m<^  pour  traiter  avco 


les  Princes  4e  l^Empir^ 


<    •   ■.   au  man«  aUaftteaAU^nu^* 
«  1580.. 

f .  ' .'    ■'.  "  ■  au-  mtoie » aUant  en  AUeiiia* 

gneen  1589. 

g,  .1  au  Sr.  de  B^radat  al}ant  en 

AUcmagne» -JS^*    .  .. 

7-  Itt- 


^»      t^c,  ettvolci»iUlciMgn«,  ca  1590. 

Tbmc  g.  -._~.  tia  Sr.  dc  Afer^KH;  «Uant  a 
••'  Sttasbourg,  en  1598* 

9.         ■      ''  auSn  dc  Bohgars  aSant  ea 
ABemagtic,  ea  1599.  ; 

1^^  ^  &  Mr.  de  Bcnsdaup&in  M». 

rcchal  dc  Frarticc  s'eti  allantAmbaf. 
ladcw  pour  le  Roy  vers  PEmpewjff^ 

1603.  ,  r 

,  4jt^  ^^.  W  Sr..  de  MqRIsJ»  «|)?nt 

^  AUemagnc  en  Fcvijfir  itotf.  fur 
.     lc  fujet  do  Sr^  dc.B<^oo-, '., 

..  ,g2^        '  .-   r  pour  W^.^  d^  BmCT^s  ^n* 
^  '    (ciller  &  Maitie  ^ttiotel  c^tdiAaire  dB 


/,  — 


«3 


Roy ,  aHam:  cDr  AUett^ag^ 
fnencemerit  de  1^09* 

^^5fldemardc 


.** 


lant  i  Cleves  &  JuflTers  Ip^lO-Juiji 
.    1809.  ' 

14.  *  au  Sr.  PadduSic  allant  « 

'       AUertiagnc  tn  Aouft  T«09;y    -^ 

15:.  .■  kf/bt.  de  Bongarsallant  cn 

AUemagne  cn  Novcmbre  ifSOj^, 


.ji 


TH 


-i^»  Iiiftrudton  au  Sr.  de  See  Cdtjler^t 
allant  en  Allemagne  tix  No^embre 

17.  ^ r;  4  Mr*  de  BoiriTe  ajlantctt  . 

AUemagne  en  Xht9.  S609.  avec  im 
J^ouvoir  donne  au  ilic  poiir  ttaiter 
touchant  lafuccefliion  deCleves  & 
JuUers>  &  le  Ttaite  feicl  par  ledit 
de  Bo^iife  aVec  les  Priiices  Pretetu 
dants,  le  a  Fevrier  1610. 

IR.  ^   ■  au  Sr.  d^Ananibures  allant 

en  Allemagne  en  1610. 

:  ^^    I,  ,•■,;■■-■  1,  i  }4}t.  le  Mafeclial  &  la 

Chaftre ,  allant  Cofiducaeur  de  TAr- 

meis  d^AIiemagne,  en  Juin  ifff o. 

-ftp^  ■■    ^  ■"^■i'T'  fuite  >  au  dipart  de  Mft  to 

Du(^  de  Dtmx  Ponts » tetouaitot  en 

AUernagne  en  JuiUet  iffio^ 

Torte  at.  Inftfuaion  4  Mr.  le  Duc  deBouinoa 

'•  aUant  conduire  i  Hcidelberg  te  nou- 

veau  Ele&Or  Palatini  en  Oddbct 

ftl  ■  ^ .  .« ,  aAfr.de  fiaii^  allant  en 
..laCour  de I&mp€ireur.  l^ii» 

ft^.  — aux  Srs.  de  laVieuviUe  & 

de  SelVe  aUant  en  la  viUe  d'Aix  en 
AUetn^e,  ehSeptembre  itjir. 

M4.  '  ■  ■^■■'  ^  Mr.  Anfd  idlant  tn  Al« 
kmijpie  en  161%^ 


• 


m 


df»  In(lruAioiiaAfr«deSclionibei:&Cofli« 

te  de  Nanteuil ,  Lieutenant  Genend 

— ^  pour  fon  voiage  d'Allemagne  en 

I617. 
M6.  '  au  Sr.  de  Bongais  allant  en 

Allemagne  en  1593. 
*7-  ^  aumeme,  dito  6111594« 

28.  ■  autre  au  mfeme  en  1594. 

5»9t        '     't'   au  Sr.  dc  Sancy'  son  allant 

tn  Suide  en  Fevrier  isS9*  avec  une 

Lettre  k  Mr.  de  Sillcry. 
fa  ■     '■■■• —  aii  Sr.  de  la  Vtfrierc >  s'e!i 

allant  en  SuiiTe  &c.  (du  tems  de  Mr« 

dcSillerjr). 
31,  >■  a  Mr.  dc  Vie  ♦  s'en  allane 

Ambadadeur  en  Suiflc  lc  29.  Juillee 
1600. 
^i»       •  au  Sr.  de  Caumartln  aUanfi 

refider    AmbalTadeur    ordinairc    en 
Sui0e  en  1 604. 

^3.  ■'  au  Sir.  deBongars,  allant 

en  AUemagne  le  30.  May  1609. 

34.  ■  au  Sr.  Pafcal ,  aUant  refider 

aux  Grifons  en  la  fin  de  rannee 

1^04. 

< 
19.  foL  A&es  des  Spiodes  nationaux  des  tgUfes 
Refbnnees  ide  France ^  depuis  1559. 

jujijties  en  i6f 9.     1159  pag. 

Codex 


^91 

Vtim.  ja.  StetiH. 

^i,io\.    Cod«x  diartac  olim  BongvfiL  XV. 

'  La  Cbrottique.ifBtgt^tad  de  Mons-' 
trekt. 

Hunc  Codicein  contulinniS  oiita  Erfitione  Pa> 
tilieiili  anni  1572.  fbl.  ;  tomit.  Sequenti!! 
obfcivavitnus.  In  duaG  partes  tcI  Tomoi 
divifus  eft  Codex  nofter ,  quoTum  prior ,  qui 
^  ftilia  j^7  implet,  .definit  inanno  1444.  ubi 
Tomns  fiicundus  Edidonit  FariKcnlis ,  altei 
ab  anno  1444.  ad  annum  ulque  1477'  pcr- 
ducitur ,  quura  Editio  Pariiicitfis  definat  in 
vam  i4iS7k  &ea  quK  fequuncar  non  Mon> 
ftreleti ,  fed  ab  alia  manu  adjunOa  elTe  tra. 
dat ;  quod  ita  eife  teftantnT  Jao.  Le  Long 
BibL  hiftor.  de  la  France ;  item  Fonccmiigne 
,  Tome  XVL  McmoiTet  de  rAttademie  det 
Infciiptions ,  pag.  251.- 

Codicis  noliri  Compilatoi  integrani  tradit  hi- 
ftoriam  Monilrel<ti,  fic  tamcn,  ut  omittae 
Prafetiones  autoris,  itemRefcriptaRcgii,  & 
Licera's  Principum  ,  quaiin  Editione  illa  inte- 
gtE  cxftant ,  hic  vcro  compendio  tantuin  in 
naitadoois  fcrie  infctuatui. 

Prxmittuntur  ai^ 
tomis.,  fed  non  ri 
Prologi  autoris  ts 
tionem  fed  brevi 
mf  priwis  jnemb 
bula  piifta ,  pro 
gana,  quEe  redit 
Angionim  Regis  ' 
trem ,  R^iem  Cai 
paites  divk^  eft 


w^ 


M.  StaJk 

ftraitppti^Lcgati  GalloriimRegiS)  qm  cimi 
Anglis  de  reditu  Uabellas  tranfigunt.  Pars 
dextra  exhibet  R^inam  Ifabeilamjlegi  Cai^ 
loPatri  occurrentem  ad  moenia  urbisCPaiifieii* 
fis) ,  Rex  pallioRegio  indutus  adftat ,  quod 
LiUis  aureir  diftBidbcua  eft.  IXiaidema  R^um 
pclle  quam  Hermine  vocant  omatum  g(itat; 
redori  &  infcriori  togse  vel  palUi  parti  ad- 
pofits  fimt  pelles  ejusdcm  generis.  Color 
raliii  atruleus.  Regina  ad  pedes:  Patris  ge- 
nua  fiedit ,  lundis  manibus ;  induta  tunici 
mbri ,  &  pallio  cacruleo ,  quod  Hliis  &  lcO' 
iiibus  aureis ,  nempe  Galliae  &  AngUx  infi. 
gmbus  dccoratum  eft  ;  ii^rior  pan  palUi  ex 
pdle  (HermiAa).  Diademate  caput  omatur. 
Poft  Reginam  gentbu^  fteids  apparent  Ma» 
trons  quatoor,  ?oUs  nigris,  Judato  indi- 
cibus ,  capidbus  impoftis  ;  unde  apparct , 
R^as  penonas  tunc  veftes  lugubres  non  ge- 
ftam.  Notari  debent  ctiam  veftimenea  L6» 
gatorum  quas  in  fimftra  tabulse  parte  appsw 
rem.  Refpondet  h«  pidura  Gq>iti  4.  &ii* 
tionis  Pariiienfis  &  anno  S404.  ^  haec  le^ 
gnntur: 

,Et  adonc  pln&etin  ootables  AmbafBu 
^dears  par  dlverfes  fois  iiirent  envoi^ 
»de  France  eii  Angleterre,  &  d'Angte- 
^terre  en  France  pour  trajder  princt-^ 
^palement  que  le  Roy  d'An^eternk 
.vonlfift  renvoier  la  Ro)rrte  l&bd  fiUe 
idu  Roy  de  France  f  jitdis  fetnine  da 
,Roy  Ricfaard.  —  &  fot  icdie  Royne 

«yraoic* 


T97 


•.ramen^  en  France  par  Meffire  Th«* 
•,mas  dePerfy  Conneftable  d'Anglfe» 
•»terre  qui  avoit  en  b  compaignie  pla- 
•^fieors  Cheraliers  &  £(cuiec8»  Dames 
•»&  DemoifeUes »  poor  icelle  compii- 
•,gner.  £t  fut  conduite  jufques  a  ua 
•,lieu  nomm^  Lolinghym  entre  Bon- 
•»longne  &  Calais ;  &  la  fnt  delivr^e 
•ta  Waieron  Conte  de  S^.  Pol  &  Capi. 
•»taine  de  Picardie»  avec  lequel  eftoit 
•,r£ve$que  de  Chartres,  &  le  Seigneur 
•>de  Hengueville  pour  la  recevoir ;  & 
•,fi  j  eftoient  la  Demoifelle  de  Mont- 
•»penfier  foeur  du  Conte  de  la  March^ 
•»&  la  Demoirelle  de  Luxenbourg 
•»foeur  du  dit  Conte  de  S^.  Pol .  &  au- 
••tres  I3ames  &  Demoifelles  envoi^ 
••de  par  la  Royne  de  France.  Lefquels 
•ttous  enfemble  apris  quils  etirent 
•»prins  congi6  aux  Seigneurs  &  Da« 
•,mes  d'Angleterre »  fe  partirent  de  la 
•t'&  amenertnt  la  dite  Royne  aux  Ducs 
•»de  fiourgogne  &  de  Bourbon »  qui  a 
•«griant  Compaignie  1'attendoient  fuc 
•»un  mont  afles  pr^  de  la.  Si  fu 
^^d'eulx  rtqut  &  bien  venue  tr^s  bon^ 

Pp  3  ••nora^ 


,;iiorabten[ieiit ;  &  ce  fiut  k  meQcrei^ 
•,a  Boalongne «  &  4^  h  a  Ahbevilk» 
,,oa  le  <Mt  Duc  de  Boiugongnc  fe|| 
*,poiir  &  bka  veoae  oa  hoi&aorabliB 
»,cofivoy,  —  &  ledit»  Doc  deBoiu;;- 
>,bon  &  les  autrea  qui  eftoient  a  ce 
ttConToy  hmenerent  a  Paris  devers  le 
tsRoy  fon  Pere  &  h  Royne  &  2\Iere « 
t»€lerqaeh  eUe  iiit  rcccoe  ^  bUnx  re^ 
„tiue  tr^  benignemei^ 

Seqvtcnr  tkulns  opens. 

^,SWuit  h  Cronique  de  Maiftre  Eon 
^yguerran  de  Monftrelet  qui  CQmmenr 
^ct  environ  l^an  de  grace  1400. 

Inhio  Tomi  a,  ptcniiuitur  Tabub  pida,  quae. 
exhibet  Legatos  ad  Indugias  inter  fi.ege& 
Francix  &  Anglis,  quac  anno  i444«padae 
narrantur»  ]^ar^t  Maaftreietus  expedida- 
nem  Ludovici  Delphini  in  Alfatia,  &  po- 
gnam  cQntra  Helvetios  ad  CoemeterUim  S.  Ja- 
Cobn  Occurrit  hic  nomen  Burchardi  Mona- 
I  'chi ,  qui  in  codem  prielia  a  npftris  hxibri* 

cis  9  dum  viiftis  infultat ,  a  milite  Helveto  ^ 
5am  femimortuo  occifus  harratur.  Idem. 
Monacfaus  expeditbnis  Ddphino  fvaTor  & 
hortator  fuit  ^  quod  Monibre^etvs  his  vc^bi^ 
narrat ; 

vJ^a  P^<fent  ce  ^^t  (do  Mez)  vinjt 


•w   •        '        •    -— 

^mmmanmtmmmmmmmtmi^Bmmmsmmmmmmmmmmmmi^ 

,»illec  un  grant  Seigneur  ilpmmd  Mon^ 
«ifeigneur  Bourga  k  Hloyne  lequel 
•,l£nipereur  afok  envoi^  devers  le 
9»Dauphin  poUr  le  conduire  es  pay&de 
•^Badet  Montbeillart,  Coulambarie , 
••Stleftat,  Strasbourg,  Haguenau  eftant 
»tau  Pays  d'Auflay,  afin  de  fubjuguec 
•,les  Sutires  &  les  Allemans  qui  fe  di« 
^foient  rien  tenir  du  dit  Emp^eur  ; 
•tlequel  Daulphin  accompagn^  de  plu- 
•i^fieurs  Seigneurs  &  Capitaines  fiit 
•Jufqqes  a  Basle »  &  trouva  a  une  lieue 
•,du  dit  Basle  bien  hnit  cent  Suiifes. 

Reliqua  Monjtreleti  de  hoc  praelio ,  &  belU 
exitu  pauca  func. 

Biximus  fupra ,  ad  Froiffiirdi  Codicem,  d& 
inilite  iUo ,  It  Moymt  ie  Bafile ,  qui  ex  ea-»,  > 
dem  gente  cum  Burchardo  Munch  certe  fuita 
^   Patet  ex  ejusmtdi  exemplis ,  Hiftoricos  Ftan<« 
^ix  circa  Nomina  propria  cxtcrarum  ucn^  . 
tium  plerumque  erraiTe. 

Sic  fub  annum  1414.  occurrit  narratia  Mon« 
ftrcleti  de  obitu  Ladistai  Ncapolitanorum  Ke* 
gis ,  Caroli  Durrachini  filii»  quem  iUo  Lmm 
cekt  appcUat. 

Monftreletus  hiftoriam  iban»  ab  axmo  ijpm^ 
ubi  FroilTardus  defiiiit ,  orditur.      Notari  iom 
bet ,  Codicem  hunc  Monftreletiea  dem  manii 
cxaratum  vidcri  qua  Codcx  de  quo  fapni «, 

Pp  4  li  tula 


mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm 

Jhm  M* 

•  r.  titoio  lapmf  iet  bifMrm^  ft  «d  eandcni  U» 
.  ftorianim  ooUcctiQnem  pertinete  ▼idezi 
^^CohKrent  enim  incer  fe  ordine  naiTationis^ 

&«uaG,coijiwbiftoiiae<gi4lK«cfi^  li^ 
'C6cnce  noi&o  occurric  narrada  de^oUbquib 
Caroli  \1L  q[uae  defunpta  videciir  ex  Joiv 
Chartter  Hiftoria,  ^uam  ^cticlU  G^dqftodm 


Jfmnammnm  Cbrtmiea.   Vide  fspft^ 

GuUglmm  (k  iVo^»  SiDudmmt 


J^  }^«    Co^ex  d^rtacm,  olim  Thood.  Zwifi{ei}  XWk 

Bafil   fol^ 

Bgptifta  Saccbi  Cremonmfist  vt^ga  Pla^ 
tiM,  Hi^oria  urbis  Mmtuon^ 

Piaemittitur  vel  annexa  eft  EpiAok  Gmtdemd 
Jderni4t\  Enidid  Mediolanenfi»  i  ad  Joiu 
Oporinum,  cul  hung  Codi(|en^  mlttebat ,  u^ 
cum  typis  cderetr  AuCographa.  eft  himd 
dubie.  Hoc  opus  olim ,  Secuto  nempe  pro» 
xanie  elaplb  edlderat  P.Lambeqius,  Qafut 
Plbl.  Vindob.  Praefedus,  ex  Codice  Caeta- 
rcavxe^ufum  fijit  volumicie  IV.  Scripfioryiii 
]talicorum  Burmanni  & .  Grsvii  >  faU  vb{ 
Tide  ,  quae  de  Babtii^  Pladna ,  &  hoc  opei 
re  ^  quad  jam  olfm  Conr*  Gesnenis  in  Bu>L 
vmyerfidi  Joh.  Oporinum  editurum  ene  i«o« 
didit    Oodcx  noftor  md4ii&9^4  ^^s^  ^ 

li«  U(ud#  C3(atatu8  ciK  , 


tfoi 

575«    Codcjc  membraA  -  '■:'-•  ^L 

boc  titulp;  ^jj^ 

Jffcipit  Cronica  MagiJM  Ricardi  Pic^ 
tavenfis  de  diverfis  libris  bifioricis 
cdkSa. 

Praecipuas  r^rum  humanarum  converfionet 
per  fcriem  FniKipum ,  cj;m  Judxis  primum , 
dein  Pcrfis  ,  hinc  Grsecis  Romamsque  ac 
Fjanoisfnefucrunt,  adannumuiquoiiiSs;  \ 
dcduxst:  haud  concinho.ubivis  ordinc  a<; 
nexti.  Arcumento  dfe  poifunt ,  qux  de  mi« 
feris  Paleihnae  Syriseque  fatis  ad  annum  1 1  n< 
f xpofqit.  Nam  cum  ihler  alias  a  Turcis  in 
Cnriftianos  pofl:  captam  Edeflam  exercit«^9 
'  crudeKtates  hanc  quoquc-^flens  quafi  enap* 
faffat,  quod  corpus  bcati  Thom^e  Apoftoli 
Gentilium  contachi  effct  pollutum  ^  occafio^ 
ntm  hinc  fibi  fecit  Indiiae  defi:ribend«e  ^  ek   ~ 

;iua  in  Taprobanem  Infulam ,  indeque  ad 
chtyophagos  divagatur,   ac  poft  cmenfuii^ 
demum  tantum  itineris  Ipatium  ad  fata  Pale^ 
ftinae   narranda  revertitur.     Finem    operii 
c&udit  Friderid  I.  aniio  i\6u  faAa  in  Ita-i 
Uam  contra  Mediolanenfes  expeditio^    Eo- 
-   rum  vero ,  quae  ab  anno  7^4;  ad  finem  fbre 
ift  hoc  ChVonioo  raemorantur ,   magna  parii' 
tam  aocurate  Qum  iis ,  quae  c  Colberdno  Co- 
dlce  ediderunt  Martene  &  Durand  Cotlcdt^  [ 
ampliff.  Tom.V.  ^«1159.  confpirare  depreheiv«^ 
demqr»  ut  altorum  ex  a^ero  defcript^m  Oput^^ 
^ideatur,   Sunt  tamcn  in  utroque  operc  com-i 
plura,  quseinaltero  defidercs;  paflim  quo^ 
^i^  divtrliif  i^natianii  otdo, 

Pp  i  $PQ* 


60% 

*  "     *■     * 

Vun^,'*  JL  SRdft 

Speciminis  gratia  haec  excerpta  edimiis : 
Mfc  Richardi  PiSmnenfis  Cbronico.  S7S. 

.^Conftanktinus  autem  moritur  NichoE- 
t»mediQ ,  cum  efkt  annorum  LXV  & 
i^^cometha  pauUo  ance  mortem  ejut 
^apparuit  Retiquit  tres  filios,  Cqn-i 
^fhotem  ia  urbe  Roma  •  Conftantium 
^M  urbe  Conftantinopoli ,  qux  (^n^ 
«»da  Roma  Tocatur  «  ConltantiQum  in 
s^Antiocbia  Imperatores.  Cooftantius 
t,cam  Conftantino  &  Conftante  frafri<f 
lobus  imperat  annos  XXIII.  Hoc  tem* 
t»pore  reliquix  Aodres  &  Lucse  Evan- 
»tgelift;  &  Thimothei  Conilantinopo* 
a,lim  cum  magoo  honore  funt  recon^ 
«fditQ. 

&  infra: 

t,Julianu8  Apoftata  tercius  a  Cenftan^ 
,,tino  Magno  fblus  imperat  ann.  IL 
a,hic  ex  Clerica  primum  fadu^  Cefar 
„a  Conftantio  poft  mortem  e}us  Iqi«> 
i^peratOT  efikitar  &  in  ydolorum  cul^ 
^turam  conjicitur ;  martiria  Chriflsa* 
9t,nis  infert»  eallidior  ceteris  perfecuto^ 
«,dbns ,  non  ji  neqae  tonp^n^is  fcd 


n 


pre- 


«sprtmHt  &  honoribus  snajorem 
ji^puU  partem  quafi  puUaflret  atrociter* 
t>expi|gnavit      Nam  maliciQ  cingu-, 
t,lum  Sc  procnratiQneoK  provinciarum  r 
„&  offidum  Juris  dicendi  Ghriftianis 
s^cenfuit  non  debere  conunitti.     Hac 
t>tempe(late  de  Arrian^  hered  pullula- 
»tvit  Eunarmam-  quae  perhibet  filium. 
npatri  efle  difltmtlem  per  onmia»  Sc 
itconatur  eum  non  eflb  fii(3orem  fedi 
ytCreaturasL      Demum  MacedoHiana. 
ttherefis  quQ  affirmat  fimilem  quideoi. 
t^patri  filium  e(|e)  £mAum  vero  fpiri- 
t;tom  ciim  patre  8l  filio  nihit  babere. 
«,comn|une.     JuHaitus  vero  dum  ia^ 
Modium  Chrifti  temptum  in  ^erofb^. 
ttlymis  Judeis  reparare  permififlet  &. 
i^^ex  proprio  cenlii  expen&s  eis  tri-. 
tfbuens  CriJHanifimm  ica  vokbat  abo^ 
5„lere.     Itaque  ex  omnibus  provinciis> 
;i,Judei  colIeiSi  cum  fundamenta  jace-. 
K^rent « fubito  node  ab  orto  terr^  mo« 
,9tn  (kita  ab  imo  iundamento  eEcufla 
ji,longe  late^ue  fparfii  funt»  igneusque 
„globus  ab  interiore  templi  egreflusi 

^prpximos  eorpm  $io  fi^^vit  i^ceur^ 

i^dio,^ 


tf04 

• 

^dio  f  qoo  terrore  aliijai  fNiTe&ftl 
MChriftam  fiitebantiir  taviti»  &  ite  hoc 
Mcafa  crederent  bOxkm  eflfe  feqoeoti 
^oode  in  veftiaientis  oamiom  fignoot 
t^crocas  apparoit  Hio«doo(JolinniiX 
^refogt  omaem  morem  Cliriftcnio« 
i^rum  ledores  fiue  (bperftitionit  ad  io«^ 
t^fiar  Cledcorom  in  tuik  Ydoioram 
Mcooftitueruat  obi  -  -  *  -  fenweat^ 
t^iibi  horas  oertas  &  dies  ft  oratkmea 
«•folempnes  oamemqne  modom  Ecde* 
tjiafticam  »  AenddoeiiaqiEt^  ad  fiifci*. 
.•piendos  ho^tes  &  peregrinos  fu^ 
•tfoperftitionis  inftitnit  FeocantflMia. 
t,fecaadam  traditionem  noftram  peni^ 
»»tentiam  fuftinere  jaffit  Hic  &  alqi 
HJoxta  difdpUitam  EcdefiiQ  traiplis  yu 
^^lmraffl  ioferait»  prohiboit  &  Cluu 
,»ftiano$GrecorQm  doQdnas  &  eorom 
t»ledionibns  erodiri  dicens  non  debe- 
•  j:e  eos  armari  bbris  gentiUanL  i£c 
Hcofttra  Parthof  bellam  parans »  poft* 
f.qaam  a  Ctefiphontc  bdlnm  moTit» 
,,exerdtus  imitto  langore  veacatns  ac 
^fSolis .  ardocs  &  harenarum  laborc 
t»<»n&das  eOu    Qgo  pericolo  Julia^ 

s.nas 


^*"*»  Jt  SiaiBi 

tttm  anxint  dtioi  per  delerta  Vafta  Ta« 
togator  a6  o^tvo  qaodam  milite  per<>- 
•*ci^t  ititeriit  Altqai  Hunc  Saadom 
uMeraaifm  Martjrrem  foiflfe  aotu»- 
MnMOt ,  a  matre  Chrifti  io  ejus  interi<^ 
,4ura  ffiiirum.  Verom  ia,  vita  S.  Ba-- 
wfiUi  Cefilre^  Capadod^  orbit  Archie- 
•j^pifcopi  legitor,  quod  accepto  IfctaH- 
«Tulnere  langainem  propriom  fpar- 
••gens  m  afra  fisrtor  exclamalfe ;  Fu 
t^JHGtdikerVicifit  SicenimChri- 
••ftam  tocare  folebat;  &  Chriftiahot' 
•irGaliieos ;  com  Itac  i^phemia  ntaa» 

ttauD.  jEanguine  fodit 

........ 

'       "  Aiud: 

••Lodoyicus  Karoli  CMagni)i  filiot  iot. 
•4)enit  ana  XXVII.  adhuc  imperante 
•«apot  Byzantiom  Leone  Imperatore'. 
•«Domioos  LodovicQS  poft  patris  ne- 
•,oem  primo  legatos  qai  ad  patrem 
•fOndeqiiaqoe  ▼teerant  abfohft  &aliot 
•»ad  patrem  yeoientet  fimili  modo  ftt£> 
••cepjt  Juffit  aotem  dooHnos  Impe- 
••rator  fieri  Regulam  Canonlcis  de  ^  • 
••verfit  Patnun  fententiit  excerptam  • . 

MUt 


Jfum.  •       JL  Stal 

'  oUt  iknit  Moliadii  rcrpiciaiit  ad  Re- 

*,gulam  ScP  Be&edidi  Sic  ->  -  perle- 

i  ^yguQt  C/^f  librntn  Vitae  QetioDrtmb 

.  t,C^eris  hujOs  aator  extitit  AmaleritB 

•  (yOiacoiius  qoi  &  librum  de  offid^  & 
^^nonnuUa  alia  contl^xuit  Cragreg»- 
t^Tit  autem  Synodum  Ludoricus  uU 
9,Abbate$  Regni  fui  conyocavit  •  ft 

•  «imulta  utitia  eisdem  pr^ce|»t»  adfno* 

•  <^,niciones  S.  Benedidi  taaotiit,  &  iit 
-  oniii^tis  quam  fex  Mbnadii  innna  cd^ 
.  i^la  non  lUorarentur  ab  eodem  robo- 

^,ratum  ed  Pofuit  tiuoque  omne^  Ikb- 
9,bac2as  in  manti  fu& ,  nt  nemo  Ct»i- 
»,tum  vel  Epifcoporiim  eas  mqoietare 
«poffet 

f  "  -  ,  *  - 

Et  paulk)  infra  de  eodem : 

.^tiic  atatem.feiendum  qued  idem  pitf^ 
^fimus  Imjpecatot  conliito  £pifo^K>- 
^^ruQl  &  Optimatum  fuortim  ea  qu; 
Hcontra  Bernardum  nepotem  fiiom  & 
9,ctrca  Adelardam  abbatem  gefta  fimt 
»,ei  fua  reftitQendo  publica  luxit  pe« 
^initetitia  &  xx)nfe(&one  egit  &  recon- 
i^ciliatus  eft  fratribtia  fuis  quos  invitos 
«itondi  juiterat 


iTmt^.  k.  StcuU. 

.     .  Aliud  cxcerptunh 

^^Lodovicus  junior  Francis  prefuit  atl« 
^,iiis  XXIV*  Hic  confenfu  &  vo- 
^.luntate  patris  fui  LodoVici  duxit 
^fUxorem  apud  fiurdegalaci  Alienor 
,,filiam  predidam  Willelmi  Aquitano- 
^pruto ;  imde  cum  Rex  effet  FranciQ 
^,Dux  Aquitanic  appellatus  eft ,  pro 
.  #,eo  quod  prefatus  Dux  Wiilelinus 
j^fine  filiis  mortuus  efl:.  Eodem  tem« 
l^jpore  Gaufredus  Comes  Andcgaven- 
^,fis  contra  Stephanum  Regcm  Angli^ 
^qui  rcgaiim  AngliQ  male  ufutpaverat, 
,,Normanniam  vaftabat  &  fibi  fubju- 
9>gabat,  4^arnque  tunc  fubjugare  non 
^,potuit,  tamen  per  annos  aliquot  coU'» 
^,fenfu  regis  Francorum  totam  adqui- 
^fivit  •  nam  &  ipfe  Regnura  Angiii} 
"tfquafi  hercs  habere  preoptat,  utipote 
,,qui  filiam  Henrici  tegis  Anglorum 
»,unicam  accepit  in  conjugio.  Ula  ta- 
^,men  fama  publica  AndegaVenGbus 
t,habetur,  quod  ^it  parciflimus  &  fu-^ 
»,perbus,  muitum  ei.ad  adquirendum 
»,regnum  nocuit  Hic  filium  fuum 
»,Hem:icttm  natu.  majorem  ad  erudien- 

Mdnnt 


«08 


Km  Jt  &cA 

odam  trsdidk  cuidaiii  philofopho  P^ 
g^o  "anSimenfi ,  qai  in  condis  iui 
oio^^as  erat  fuper  omncs  CQhebk 
»»Deo6  fuos  iicut  his  vtr0bu8  Gooipro* 
^batur  quos  de  exckUo  Trojat  com- 
Mpofuit : 

MViribus»  arte,  imnis  Daxiatot  dam 
Troja  ruinis^ 

;>Hi|go  de  S.  Vidore  vidL  philofopfaoi 
oPanfiis  obiit  Vir  prsclari  ingetdl 
*,&  in  quadritHo  dodiffim! ,  divinarual 
^yScripturaram  tantam  aiitem;  fdica^  : 
titiam  habuit  &  memoriam  ut  nuIU  * 
»,fui  temporis  fecundus  exfiitetit  Re» 
i,liquit  autem  ad  monumentum  fdi 
itScripta  pluriaia  t  liber  deSacfamed- 
Mtis,  de  £ccle{iafte ,  de  Afcha  Noe^ 
«,liber  qui  intituiatur  DidafcaUcm  ^  & 
^^alia  nonnulla  opufcula  yalde  tttilia* 
»,Sequenti  anno  Petrus  Bahardm  pti^ 
^ripateticus  dodlor  formofii&mus  & 
t,vit&  philofophtis  Abbas  pritis  poftek 
^Ci^iacmonachus  Cabilonti  moritnf» 
«,&  in  BaGlicaB.  Marcelii  Martyrii  fis 
.,pelitur  &a  r .  ^, 

.      #.«011 


ri    ^'^ 


«69 


;,Ndn  poft  Atileos  trero  diw-Fifloo 
^,Rcx  Jhcrofolyrtarain  ttmti  lepottm 
^^fequitar  precipitatus  eqao  mortc  fe« 
«abita  moritar  ,  poftquam  'Bmdoims 
,,paer  fiGus  ejus  iu  Regem  Jhcrofoly^ 
„mitarum  ptomotus  eft 

'  Richardi  Pi^vienfis  Chroliicoh,  idem  cum 

noftro ,  faeplus  exftat  iftJibiiotheca  Vaticana, 

IKfte  Beii.  de  H/lonte&lcone ,  Bibl.  BibL  Pa- 

rif.  17)9.  pag.  17.  &  pag.  20.  &in  Colbectw 

'    naN^  6zii^  videeuiidem,  pag.  ioi}« 

■   s,       ■  ■ 

}67.    Codex  memforanaceus,  •limBongarffii    '      X) 

*^'  hocdtulo: 

-^'^         •  -  •  -  •  \      ^ 

Cronica  Sigeberti  cotnpilata  ex  diSHs 
Profperi  9  Jordam^  6?  Gre^orii 
Turonenjis.  ^ 

.    Hoc  Chconicum  edidit  Inter  Scriptores  v&hxBX 
:    Gcrnu^icaruni  Joh.  Piftorius,  Francof.  isB|. 

Varias  lcdtioncs  cx  noftro  Codice  margiiji 
cditioni«  PiftoriangB  adfcripGt  Bongarfius; 
obfervayimus  autem  deeffe  in  noftro  CbcUct 
varla ,  quos  in  cdiio  reperiuntur. 

fJotum  eft  y  Sigebcrcum  Gemblacenfem  dcfi- 
ncie im anno  itlic^^ i  Huic  &bjun<au«.  cflf ap- 
pcndix  S.  Anfclmi  Abbatis  Gcmblaccnfis , 
quem  edidit  ciim  Chronicis~£ufebi%'  Hieroni- 

Q.q  mi 


€lO 


m\  &  Sgeberti  Aubertns  H&sm  \  Ant- 
werp.  i6oS.  Appendix  vcro  noftra  fffoeedic 
iifijue  ad  annum  ii$o.  40. ,  quum  Asiclmus 
in  anno  xi)<.  definat. 

Ad  annum  iiiz.  ubi  Editio  ^ftorii  teitnm 

hacc  habet :  ^.SigebertDS  Gemblac^fis 
;»Monachus  defcriptor  pra^edentiuiii 
^ia  hoc  libro  temporum  obiit»  cai 
,»nos  illa  quae  fequudtur  fideli  tiam- 
t^tione  fubjunximus. 

'     .Codex  noAtr  fic  habct: 


V, 


MCXin.  „DomiBU8  S^ebotos  t%ne- 
9»rabili8  Monachus  Gemlacenfis  Coe- 

»»1 


.nobii  vlr  in  onmium  fcie^it  ^*' 


,»rum  incomparabilis  tngenii  defbrip- 
^tor  pnecedentium  in  hoc  libro  tem- 
o^porum  III  Nonas  Odobris  obiit» 
„qai  etiam  Iftram  ilhiflmm  Tirbrum 
,,&  multa  utilia  dodrine  &  libromm 
„monimenta  nobis  reUquit  Domi- 
,»nus  Abbas  Lietardus  IL  Nonas  Febr. 
t.obiit  cui  Anfeknus  VIIL  loco  ia 
,»GemIacenfis  Onobio  fiiccediL  ' 

Sub  anno  11)7.  luec  habtt  nofter^ 

;» Anfelmus  odavus  Abbas  GembfiK»i-' 
«fis  C^nobii  moritut  qoi  ftdhu^Tiyens 

tCtfi 


tfll 

2fwm  &  SecuU. 

^^etfi  corpore  invalidas  tamen  ergaDei 
^^caltam  &  fcripturarum  exercicui  erac 
^^ftreQOU&  Hic  Cronicam  iftam  a  fine 
^'Cronice  a  Sigeberto  Yenerabilis  Gem« 
^'blacenfis  ficdefie  Monacho  defcriptey 
^^ad  hunc  ufque  annum  perduxic  & 
^\iik  vel  a  fidelibus  relatoribus  audita 
^^poilerorum  notitie  dereh'quit  DiC* 
^'cordie  malum  qnam  perniciofiim  iic 
'^omnibos  plus  jam  noilris  tribulatio-- 
^'nibm  »  *  .  •  difcimus  quam  in  Co- 
'Midbos  legimos.  Com  enim  Mbna- 
'^chi  cum  oppidanis »  oppidani  cum 
'^Monachis  non  concordarent  in  fub« 
^'(Ittoendi  Abbatis£ledione  ad  huc  uf^ 
^^que  proceflit  maUuti  difcordie  ut  dujc 
'^Lovanieniis  &  Comes  Namurcenfis 
'^ropto  pacis  federe  hofliliter  inter  fe 
^^concertarent  multo  tempore*  £rae 
^'autem  cemere  miferiam  &  omnium 
^'depredadonem  Tiolentiifimam ,,  ho« 
i  ^^micidia  fepifltme  fieri »  villas  cum 
*'habitationibus  conctemdri  &a  &c. 

^ic  V€ro  itl  aimo  1 1  $<>•  «lauditur  opus  noftrjm : 

*'Daci  &  ^efiphaU  ac  Saxonutt  du* 
^'ces  OQDleiiferant  in  hoc  i  ttt  aliis  eun« 

Ciq  Jl  ^tibui 


9Ji 


€l% 


Jfmtu  &  Sioi 

^'tilbas  Jerofolymam  contca  Sarracenoi 
'ipfi  yidoam  fibi  Sd^vornm  gentem 
^'aut  omnino  delerent ,  aut  cogereot 
'^Chriftianos  fierL  £t  cum  jam  ad  ar- 
^'ma  ex  utraqae  parte  Tentum  fuiflec^ 
^Teutonid  accepta  pecunia  Tendkle- 
''runt  Dacos  ceptoque  prelio  fe  ibb- 
^'trahentes  multa  milia  Dacomm  Scla«» 
''vorum  acdderunt  gladiis. 

ErrafTe  videtur  Bongarfius  in  hac  appendl^c^ 
siec  obfervafle ,  diverfum  onmino  eHc  opus 
ab  appendice  illa  Robcrd  Abbatis  de  Moii- 
te ,  qu£  poft  Sigebertum  adjundbi  eft  in  cdi- 
tione  Piftoriana.  Abat  non  laborafllct  in  ad- 
fcribendis  varietatibu^  Codids  noftri  margiiu 
.  cxemplaris  editi.  Subjundla  eft  bmc  Cluro» 
nico  Appendix,  f.  Continuatio  alia ,  qua?  pau- 
corum  tantum  aniTorum  res  gefiai  eontmeti 
prsecipue  vero  de  geftis  Pontificum  &  hifto- 
rii  Ecclefiaftici  tradlat ;  ea  autorem  videtitf 
habere  Religiofiun  f.  Monachum  quendam. 
Abrumpitui  narratio  in  iolio  2).  hjs  verbii 
deiinens: 

^Res:  Stephanus  &  Matillis  uxor  fua 
^fundarunt  Monafierium  Thefiiures^ 
"ham  in  Cancia  %  eique  Clarembal^ 
•Mu8 ^ 

Fraefado  eperis  inftitutum  autoris  exponit; 
qui  recenfct  varios  Chronicorum  ScriptOfCSf 
ttdpient  a  liicronimo »  iuf  yerbis ; 


9> 

"l 


"Jheronimas  Ecclefiae  do6lor  infignii 
'>ir  fere  omniiHn  confcius  literarunL 

Dein  haec  habet : 

"Verfantnr  in  hoc  Orofii^ ,  Ifidoms 
'&Beda,  &  alii»  qaosenarrare  lon- 
'guni  e(L  Etatis  qaoque  noftre  quam« 
'plurimi  fapientes  labore  hujusmod! 
'prodefle  prefentibus  &  coetaneis  ctt« 
^raverunt    Inter  quos  magifter  Hngo 
^'Canonicus  S.  Viftoris  Parifienfis  fe- 
^*re  novilEmus  floruit,  qui  ab  inicio 
"nafcentis  fecuU  ufque  ad  tempus  In« 
'^noccntii  Pap»  IL  &  chriftianiflimi 
•'Regis  Francorum  Ludovici  feriem 
^'temporum  digeffit »  &  variationes  re- 
'*gnorum  fuccindla  narratione  com- 
**plexus  eft.     Secutus  eft  cum  Sige''- 
^  bertus  JambJenJu  Monachus ,  qui  ab 
'*anno  primo  Valentintani  &  Gratiani 
^'telam  narrationis  ordiens  eam  per- 
'Muxit  ufque  ad  Concilium  Remenfe » 
'^quod  tempore  jam  didi  LudoviciRe- 
gis  Francorum  cclebratum  eft  Con- 
rado  regnante  ,in    Alemannia  anno 
*Mominice  Incarnationis  MCXLVill. 

Q.q  3  Verum 


5> 


^14 


NwM.  S.  SeaA 

^iVerDtn  •  •  •  Cronicam  aUcajos  li- 
^,brum  non  potui  repperire  licet  ali- 
»«quas  rerom  memorabiliom  fubnota- 
^ttiones  ia  arcbiyis  EccleOarum  inve- 
"f lOerim «  qu^  po(Gnt  fi  qui  forte  fcri* 
»,pturi  funt  corum  diligenttam  adjo- 
^,vare.  Sed  oec  ea  qu^  fub  prae&ta 
•iPontifice  g^  funt  memoratus  reto« 
„Ut  Sigebertiis  ^  tacuit  enim  plura  me* 
9,morabilia  digna  relatu  v€L  quia  ad 
t»ipfias  non  pervenere  notitiam  vel 
;,quod  ab  iis  praepeditus  eft  caufist 
•,fuit  tamen  foUicitus  multorum  per« 
tycurrere  monumenta  regnorum ,  fed 
»,ia  bts  ampUus  Sc  diUgentius  ftaduit  :- 
,»immQrari«  quae  ad  foos  Teutones  per« 
.^tlnerc  nofcontur.  Qiiorum  Sc  hfq^ 
,,rc  Cronida  fojs  nonnuUa  inferuifilc 
„vifu$  cfi; »  quai  yidentur  EccleUae  Ro* 
^manas  privilegUs  obviare  &  Sando- 
i»rum  traditionibos  Fatrqat  Undcvo- 
iiluntati  toae  Domiaorom  amicorum*' 
,  i,que  Kariflfune  Ubentius  aquie(cens 
^^omijfts  aliis  ea  qua^  ad  Pontificalem 
»,hiftoriam  pertinent  proat  praecipis 
'^  iif^ci  gratia  praefoiitc  perflringere  cu- 
t^raba  $  psmiQ 


*. 


tflr 


2fwH.  S.  SiCtili 


A 


&  paulo  infra  haeo: 

^iit  itaque  mi  Petre  cui  ficot  Apoflolo 
•>fi]tarae  virtutis  prefagio  quodam  a 
,»fidei  foliditate»  uomen  inditpm  edt 
^Cronicis  Sigeberti  narratio  noftni 
t^contimiari  poflit,  a  Coneilio  Remenfi 
»»in  quo  iUe  fuam  fiait  ordimur  no- 
»>(lram  fubtexentes  ea  quae  ab  illo  cbn- 
^ftat  fuiflfe  preterita  &  Ecclefiafticis  ne- 
t^gotiis  adminiculari  poflfe  aeduntur. 

•  Patec,  quisquis  fuerit  hujus  Condnuationit 
autor,  crraffe  in  anno ,  quo  Sigebertum  de- 
fiifTe  cradit ;  in  anno  enim  iiiz.  definki  i»t 
&pra  diximu& 

%%i.  ^  Codex  chartac    Foliorum  XXXIX.  ^Vh 

hoc  titolo : 

Croniques  de  Gennes  fai&es  &  con^ 
fees  en  franqois  par  Akxandre  Sau^ 

^  vaige  de  nacion  Gennevoife  ( (rmoi* 
fe)  d  la  Requejie  du  Sire  de  Cban^^ 
denier  pour  lors  Gouverneur  du  dit 
Gennes  foubs  tres  bauk ,  tres  puif^ 
fant  &  tres  eoccetknt  Prince  Loys 
douziesme  Roy  de  France. 

aq  4  Opui 


Opus  hoc  aneddotiim>  de  quo  ne  Terbtnn 
quidem  Bibliographi  habent,  in  Capica  di- 
yifum  eft ,  quorum  dculos  exhibemus. 

^HAP.  f  •  fans  titre.  UU  de  prima  gen-. 
tis  origine  &  Utbis  fundatore,  quem 
aliqul  Jmum  fuifle  dixerunt ;  conjedu- 
ra  a  nomine  urbis  qux  Janua  diodxu 
pxr^  orta.  Hanc  ppinionem  tueri  di« 
cit  Jacobum  de  Varaig^ « ArGhiepiTcopum 
Genuenfem ,  itv  Chronico  fuo.  So- 
linum  citat»  qui  haec  habet:  Quis  ne* 
^  get  vel  diSam  vel  con4itam  k  Jano  Ja^ 
piculam^  4  Satumo  Saturrtianu  Noft^ 
vero  huic  opinioni  rite  adverf^tur «  & 
Solinum  heic  de  monte  Janiculo ,  urbii; 
Romae  >  non  de  Janua  vel  Genua  urbe 
loqui  redle  notat,. 

(^HA?.  2.  Comment  &  en  quel  tems  la 
Cite  de  Gennes  commen^  a  etre  nom- 
mee  Arcevefche,^ 

^^IA7.  3,  Comment  le  Saint  Gre^d  autce-. 
a,ment  nomme  le  Cadin  eftant  en  TE- 
„glife  Siiinct  Laurent  *de  Gennes  fut 
^(jpnquis.     ybi  hscc  lcgunturc 

^»Deux  ans  apres  qui  fut  lati  mil  cent 
\K^  ung  eftant  les  Cenfievois  enSurie 
^aii  (ccours  de  Bauidoyn  Roy  de  Jhe* 

,,ru&lOT^ 


r 


«17 

^rura^em  frere  de  Godefix>y  de  Rilbon 
,,au  Siege  de  Cefiiree  Faleftine  avec- 
,»ques  fix  grans  Canaques  vingt  fix  na- 
t»vyr^  &  plafieurs  gallaires  &  icelie 
,»les  dits  Gennevois  prenans  d'affiiult 
,>par  la  diligence  de  Meffire  Guillaume 
9,Cbefde  deMaih  ^  mife  a  fac,  fqt 
,tdi^  que  le  Trefoir  &  despoiile  d'iceL- 
ftle  feroient  departies  en  deux  pars* 
»,l^  premiere  parviendroit  aux  Gen« 
„nevoys  qui  en  auroient  Teslite  a  la 

„louenge  de  leur  franchife &  la 

„feconde  au  did  Empereur  Baudoyn. 
^P^rquoy  les  Gennevoys  pctui:  leur 
»,porcion  he  vouUurent  autre  que  ung 
^tCadin  quon  appelle  Sainct  Greal  de 
»,pierre  d'Aymeraulde  de  non  pareille 
,»beault6  au  monde  &  d^ineftimable 
9yptix  r  de  laquelle  Aymeraulde  eft  di- 
t^verfement  parld.  Aucuns  difcnteftre 
,»le  plat  ouquel  noftre  Seigneur  fift  la 
•tScyne  aux  Apoftres ,  eftimant  ce  eftre 
,»a  caufe  de  Pincomprehenfibilit6  de  la 
„valeur  d*icellc,  Laquelle  exede  tou- 
,»te  oeuvre  humaine.  Les  autres  dient 
»,e(lre  le  plat  ouquel  le  Roy  Artus  en-. 


€it 


•,tre  fes  gntis  Ceremomes  avecqacs 
,»fes  Compaigaoti^  de  la  Tabie  ronde 
,,foalloieat  religieafemeat  prendreles 
•tRepas ,  Icelluy  appellent  Saint  Greal, 
\,lequel  ▼a^flfeau  fht  conquis  es  terres 
MdesMoriens  &  au  RoTaulme  deTbu- 
hoIs.  Moyofanc  de  iaudorite  de  MeC- 
•»iire  Nycolas  de  Brignel  honmie  de 
•ifioguliere  verto ,  dilligeot  iocbgafeeur 
»,de  cefte  hyftoire  laquellc  doftement 
•,il  a  efcript ,  diSt  le  dit  vaifleaa  cftre 
„rao  de  ceulx  qui  eftoyent  aa  Tem^ 
»,I^  de  Jerulalem ,  lequei  a  lire  Jofeph 
9,fttt  de  cefte  hfftoire  fera  notoire  c6m- 
.,prendre  de  quelle  richefle  fut  le  dit 
»»Teaiple  &  mesmes  de  tels  vaSTeaax » 
t>&  icettuy  eftre  empoft^  a  la  deftmc» 
»>tioo  de  Jeraiklem.  La  prinfe  daqoel 
»,par  le  lieu  oo  il  feftoit  cette  hiftoire 
»,fait  plus  vraifemblabie. 
Chap.  4.    Comment  &  qiielles  vidoircs 

otit  eues  les  Gennevois , 

Bbi  de  vidoriis  Genuenfium  contra  Siot^ce- 

nos ,  Pifanos  &  Venetos  ^  ufque  ad  annum 

I  aS4. 
'  Oup.  f .  Des  dommaiges  &  forcunes  des 

Genevoys. 
NB.  Sequentes  annotationes  jaia  olim  gallice 
defcripferanL  Dans 


€i9 ._    = 


Hum.  S.  SictdL 

Dans  ce  Chapitrc  rautctir  parlc  dcs  diflFcrciit 
changcmens  arrivcs  dans  la  formc  du  Go^ 
vemement  de  Gennes ,  ou  U  s'accorde  aifes 
avec  rhiftoirc  de  Gennes  p^  Ubert  FoHeta, 

Uauteur  mct  plus  tard  quc  cclui-ci ,  roriginc 
dcsFaftions  Guelphes  &Gibelincs  a  Genes; 
Ubcrt  FoUetc  lcs  feifant  commenccr  cn 
i26s«  &  notre  auteur  feulcment  cn  1294. 
cn  quoi  il  paroit  fc  tromper ,  puifque  le&- 
Grimaldi  &  les  Fiefques  qui  appcllercnt  potir 
f  ouTcrncr  TEtat  de  Genes  lc  Roy  Charles 
de  SicUe ,  etoient  deja  a  la  tete  du  parti 
Guiipbe «  pcndant  que  les  Dorie  &  lcs  Spi- 
noh  faifaient  le  parti  GibeHn. 

Sur  1'annic  i;29.  (on  doit  Kre  1359.  voiez 
Ubert  Folictc )  Tauteur  decrit  la  rcvolution 
ou  fut  cree  le  premier  Duc  ou  Doge  de  Gen* 
nes  f  de  la  faqon  fuivante  : 


Lors  fut  crec  Duc  de  Gennes  un  po- 
pulairc  Cebelin  nomai^  Symon  Bou- 
y^henoire ,  &  dit  que  nuk  Guelpbes 
ne  pouroient  eftre  Ducs  &  fut  cre^ 
le  dit  Bouchenoirc  en  cefte  manierc. 
„En  la  fublevacion  des  ditt  populans 
^toute  la  cit^  &  pareiliement  ks  val- 
^  J^  da  pays  a  lenvyron  fe  misdrent 
,»en  armes  a  lencontre  des  Cappitaines 
„&  dev6  entendrc  que  ladite  Villc  fe 
„gouvemoit  par  deux  Capitaines  Gen- 
t,tUshommes  &  par  ung  Abbe  Lay  du 

9,peuple. 


»9 


(19 


•».1 

»1 

.»1 


ipeople*  Or  eftant  eti  cefte  tnmiilto 
»la  cite  Sc  tout  le  peaple  alTembl^  au 
^palais  fans  boaaemeat  faToir  qaik 
, voulloient ,  ainfi  que  naturellement 
,foat  tous  vulgaires,  nasquit  foudaine- 
t^ment  tine  voix  dnn  Sot  indirede  qoi 
ssdift ,  foit  Simon  Bouchenoire  Abbe*  a 
»,laquelie  tout  le  peuple  s^arrefta  mais 
»,de  ce  n'€ftpit  content  le  diftfionche- 
Mnoire,  &  fift  fon  effbrt  sen  excofer  & 
t»aucQns  cognotflans  quil  fairoit  le 
^reffus  a  caufe  de  ne  voulioir  acoepter 
,,fi  petit  titre  aa  moien  de  qaoi  incon- 
tstinent  fut  crie  a  hauke  voix  :  MeC^ 
,ifire  Symon  Bouchenoire  Dux  &  Sci- 
t»gneur  de  Gennes ;  a  laquelle  voulen-. 
5.tiers  confentit  icelluy  Bouchenoirt ; 
,»&  lors  foubdain  furent  desmys  les 
,^Capitaines  &  Gentilshommes  du. 
9,Gouvernement  &  eulx  avecques  toiis 
,Jes  Gentilshommes  de  Guelphes  ban-. 
,3,nis  &  dechafles  &  en  cefte  maniete 
.«fiirent  rendus  tous  les  chateaux  de  !a 
,9^Se!gneurie  de  Gennes  au  dit  Duc 
«Mays  certain  tems  apres  les  Genlib- 
ti^hAmmes  qui  mal  eftoyent  traides  fi-. 

,»rent 


gtl 


StculL 


^,rent  grant  amas  de  gens  de  guerre  8c 
»»avec  aulcuns  de  leurs  amis  du  peu- 
*»,ple  vindrent  jufques  aux  muraillea 
9»de  la  Ville.  Dequoi  craigfiant  le  Duc 
9»fut  content  ordonner  que  au  g:ouver. 
»»nement  dc  Grennes  on  remettroit  fix 
'  .tGentilshonuiles  &  fix  Populaires 
»,comme  auparavant  a  quoy  les  dits 
•iGeotilshommes  fe  accorderent  par 
ittel  convenant  que  I'on  mettroit  hors 
«»de  Grennes  huyt  cens  hommes  de 
9,guerre  qoi  y  etoient  Ce  que  voiant 
^le  Duc  &  partit  du  palais  du  dit  Gen-i 
^nes  &  fe  retira  a  Pife  ^  &  lors  les 
yyGentilshommes  furent  remis  en  leur 
«tEftat.  £t  fixt  cre^  Duc  ung  nomm^ 
^  Jehan  de  Meurle  bon  6c  paifibie  hom- 
9,me  qui  en  la  dignit^  &  honneurs  de 
«^Duc  mourut 

L*aiitcur  aiant  racontc  la  mort  de  Picrrc  Fre^ 
gofe ,  qui  avoit  rcmis  GennCs  au  Roy  Char- 
lcs  Vn. ,  .  il  parlc  de  Mellirc  dc  Laval  Sd- 
gncur  de  Chaflilloii  qui  fut  ^tabli  Gouvcr- 
ncur  de  Gennes  au  nomduRoy  dcFrancc, 
qui  quelqucs  annecs  apres,  partraite,  fait 
avcc  Francois  Sforcc  Duc  dc  Milan,  rcmit  k 
cc  demier  la  Scigncurie  dc  Genncs.  Notcs 
quc  Tautcur  dlt  au  Sirc  de  Champdenier  k 

roccaliun 


mmmmmmmmmBmoBmmB 

f  ocenfion  de  ce  Sire  de  Laval  Gomreniear 
de  Geiines : 

ti^ut  icellny  de  Laval  Cheyalier  de  fio- 
,,guUere  vertus  &  hardicflTe  en  toutes 
^fes  oeuvres  plain  de  fens  de  coQrai* 
^,gc  &c  &c  fons  lequcl  mon  tr^  rc- 
„doubt^  Seigneur  av^  prins  la  dodri- 
9»ne  dcs  nobles  vertus  quelles  fi  noble- 
.  »,ment  en  vous  habondent 

«Lcs  Gencvois  fe  rcvoltcrent  cn  1 478* 

•  ^contrc  le  Duc  de  MUan  qnl  ^toit 

•,alors  •  apr^  It  mort  de  fdn  Pere  Ga- 

.jlcaccfilsdcFraDqoisSfbrce,  &fous 

-  ,,la  tntele  de  fii  Mcre  Bonse  dc  St- 

,,voye,  encore  enfant ,  nomm^  Jean 

'       •^Galeaffe;  ih  prircnt  pour  leur  chrf 

„d*arra6e  Robert  de  St.  Severin  grant 

^^Capitaine  fc  cxpert  au  M&  de  la 

figp^f re  qui  pour  lors  eftoyt  en  Aft 

»»dechaff^  de  MUan  lequel  vint  0«  fer- 

^vice  des  dits  Gencvois. 

L'Antiee  des  Mslanoit  ixxAt  de  }doo6  Com- 
battams ;  les  Genois  marcherent  k  leitf  ren- 
contre  avec  tout  ce  qu'ils  purent  rafremblet 
de  nionde :  veicy  ce  que  f  auteur  raconti 
du  combat  ,  ou  ks  Genois  obtiiire&t  la 
f  idoire ; 

-Lorf 


r 


tmammBsmmmam 

«^Lors  hotnmes  &  femmes  (Mrindrent 
»,le$  armes  a  rencontre  des  dits  Lom* 
,,bards,  &a  &c.     Memorable  chofe 
,,eft  a  dire  que  voyant  le  dit  Robert 
„dc  S.  SeYerin  venir  une  bandc  d'Al- 
,,lemans  a  Pencontre  de  luy  lefquels 
,,6u  h  pluspart  d^eulx  auparavant  l'a- 
^jvoyent  fervy  en  fes  guerrcs»  mift  foa 
»»Efpee  en  ia  gaine  &  tout  feul  alla  de 
, :  „les  eulx  &  dc  plaine  £ice  leurs  re- 
^  omQBilra  comme  en  tout  tems  leurt 
avoit  efte  Cappitaine  &Perc»  en  re« 
jcompenfe  de  quoy  il  eubc  requeroit  a 
r,>ce  ceux  lui  vouloir  rendre  les  guar^ 
9,dons  de  tant  de  bienfaits ,  auxquel- 
»>les  paroUes  fe  tournerent  les  dits  AI- 
^slemans  a  PcDcootrc  de  leurs  propres 
,»&  fuyvircnt  le  dit  Robcrt 

Uiie  atitre  circonftance  de  tettje  bataiUe  nm 
AQins  fin^liere  eft  la  fuivante: 

,,GIorieufe  chofe  finra  dire  dcs  Gene- 
,»voys  que  le  pluspart  des  MillanoyB 
9,prifonniers  fuft  des  femmes  de  Gcn- 
,»nes  &  telle  feulle  a  la  part  eut  cinq 
»,hoi|]me&  de.  pris.  . 
•,Fut  cefte  bataiUe  Pan  14^8*' 

Baptifte 


9» 


m 


3fMm.  i.  SetaS. 

l^aptJlle  Fregoft  >  foutenu  par  lcs  Milaiioi» 
.^      f  q^ricqudque  tems  apres  la  ViQe  dt.Gepnes, 

iCX^  gouverna  pendant  s  ans.    La  plus  grao- 

de  parhe  de  la  NoblelTe  tenoit  le  pacti  des 
\      IV^ilanois  6c  contribua  a  y  etablir  lenqv^caa 

Duc  Fregofe.     Notre  auteur  parle  dc  (es 

qualites  i:  dit  qu*il  fut  de  finguUerij^r 

'  ^tu ,  fim  ^  prudetice ,  grand  Cl^c  Sf 
•  ^Hettre^  coinm6  il  apparut  par  \&%  hd^ 
^   •  "lc  oeuvres  quil  a  faitcs,     Car  a  Tage 

*'dt  22  ans  il  patfait  loeovre  de  i^/i/^r 
*  ^ros  qui  vault  autant  a  diie  Qonime  i 

^iencontre  d^amour  ou  deja  eb  keUuy 
'  ''an  il  thonflra  la  iongue  le^on  de  foa 
'  '^eftude  mesmes  cd  philofophie  &  poe- 
"  ^teric,  an  dpres  fift  loenvre  difS  notng 

^^dts  \k\iXt  ceftaflavoir  qoi  pui$  an- 
'  ^^ciennement  en  tout   le  monde  ont 

''ch  nge  leur  nom^  &  ^  parfin  d  Com- 

''pofd  loeavre  des  dits  &  faits  memo- 
'  ^rables  a  limitation  dc  VaHcrtflc  drant» 

^crtes  (i  toifible  eft  dire  en  toutci 
-  '^chofes  non  moing^  belledic^e. 

Apres  avoir  rapporte  IVxpeditiQn  deC)iarles 
VIII.  en  Italie ,  &  la  reddition  de  G«mes  t 
Louis  XfL  ,  ainfi  que  la  Conquete  des  Mi- 
lanoii  ,  &  la  prifori  de  Louis  le  More ,  Fau- 
teur  finit  par  h  derfiiere  Rtvolte  de4enne< 
cohtre  Louis  XILtn  IS07.  &  febdioa  que 


*  »1 

St  la  popula^e  d'un  TeinturiCt»  homlnd  Pmit 
de  Tfove  ,  pour  Du(;,  enfinla  Conqu^td  qud 
fit  \t  Roy  Louis  XII.  en  perfonne^  de,  cette 
Ville  )  qui  fe  r^ndit  en  implorant  fa  clemen^ 
ce ;  cte  Frince  fift  publiquement  hrtXti  toiii 
leurs  privileges «  ^  fuis  de  fa  bheraliti 
de  nouvemi  kur  tkma  i  feuprii  tek 
frivik^s  comme  faravant »  @  receM 
djocun  a  fardon  ^  pour  flus  ffraM 
t^ahhffetma  ^feureti  it  la  dite  Vilk 
Jiftfmrt  un  chaie(Hi  aa  cbefde  Godefa  le 
phs  jW«6^  de  farterefe  noH*fareil  ate 
ekottde  dli^tieten  fitt  hmUe  la  char^e  s 
Meffire  QuitteMme  Seigneur  de  Hodetoi 
£J  au  gouvernement  de  Gei^es  fut,  ^r- 
dfmi  foUr  wig  an  MeJJJre  Kaoui  de 
Launoy  Bailfy  ^Amiens^ 

Ceft  par  ces  mo^  que  finit  notre  Chronique. 

Oh  y  trouve  pn  detail  de  la  batailie  de  For« 

nouc,  avec  plufi^rs  circonftances  ^  qui  va- 

rient  avec  la  relation  de  Commines  &  c«Ile 

de  Guiociardin^    II  fyit  monter  la  pert^  de 

4*Armee  confederce  a  6000  hommei  \  ce  qui 

eft  le  double  du  norabrc  qu'on  trouve  che« 

•4es  dthx  Hlftoriens  eit&.    Notre  Hlftonen 

«tit  que  Tavantgarde  de  Charles  VIIL  itoic 

Oommvidee  par  Jehan  Jaques  de  Trevoke 

Mltanois ,  ^  ^  avecques  luy  eftoit  Fran* 

cisque  Sicco  Lombard  &  Nicolas  Comte 

de  PetiJlau.     U  ajoute  que  rarriere-garde 

4i^  ommmdit  fsx  Pierre  de  Rohan  Ma^ 

Rr  rechai 


9%9 

wmmtm 


.    C08  diffefcnt  de  celks  %ue  .CoiniiuQfcs  4k 
Guicciardin  racoRtent. 

*  * 

£n  ra{^ortaat  la  Revohitloa  (^e  VmiUerifoo 

par  laqudle  la  Yille  de  Genn^  piSz  de  b 

flomiAation  du  Duc  de  Milaa  iodtte  dnRoy 

.  de  Franor ,  notre  l^Qrjea  raeonps  u^  dr« 

,    (Kmltaace  qui  ne  fe  trouve  pdT  dani  le  Tec^ 

dmert  Folieta ;  la  yoidr*  -  -■ 

■r   '  '  -       . 

''£11  ce  maimci  t?mps  fa  cite  Sc  p^p 

^  ""df  Geiuies  fc  rendit  es  tBtins  da  Roy 
''JLoys  XII.  I^  en  jcefie  mameipe  a« 
«•Yoyent  les  ^dornes  prefidej^pace 
^de  vmfsc  ans  on  en? iron  foubl  le  nom 

.  "de  Auguftin  &  Jehan  Adornes.  poor 

^Ludovic  Sforce  ayans  rceulx  eh  Ja  ci« 

^6  con(enty  maintes  attofciebip^^r- 

''faits  ainfy  qtte  eii  tont  temps  H^  ac* 

"coidhtm^  de  ^ire  tous  Caj^lM^  en 

\*leur§ Sfeigneuries.  Et  entre  Itl^aul- 
'^tre^  mie  nuyt  fbt  trouvee  mar(ife  de 

*  ^qninze  coups  de  poigiiart  nae  jQame 
*de  Gennes  Jheromme  Spittit)S«^feur 
**  de  Jehao  Spinoflc  Scigneuf  difi^jSar- 
'*raval  Gentilhomme  bieo  conditkmnc 
"^&i  entre  le»  SpiiiQlfcsjtppult  dfimd 
""Dc  l^kquoUe  chofe  It  mescreaoce  e» 


ttnf 


^fat  *cbiiiie« '  \  Antboiiftft  ▲donifl  fili 
^Madit  Augaftin  pour  le  desdaiiig  quil 
''avoyc  delle  dane  fille  fienne  de  la-« 

,  >'quelle  il  cftoyt  anioufeax  $c  qucild 
^n^  luy  ▼oalloit  coofentir  &  combieil 

,  ^que  la  chofe  ne  fttt  Oncques  cettatne^ 
^neoient  averee  toutefois  on  !e  tenoyfi 
^par  ainiy.  A  caufe  de  qaoy  toui  lei 
^Spinoiles'  ()ui  n^turellement  fobt  ]^r« 

'  ^ciaiilx  des  Adotne^  irritds  du  cas  tU 
^'forceni!  &  horrible  prtnrent  en  liay* 

"  *nt\s%  dits  AdOraes  &  a  lears  ptrif^ 
''fanc^  machinerent  ^  la  perdition  di 

K'eftat  &c,  &c» 

1.    .  ■        . 

Bxtat  in  Bk)lii>^^(^  tofira  dpiifcQium  4^6^    . 

^  j  hoc  tkulp:  CronUpie  de  Geiinei 
uvee  ia  iotoBe  defcription  de  touti 
Ttalie  i   typis  cutQvig  ^  Vci  quds  /r «i^ 

Vocant,  cxaratuni^iiiid  nota  ahni^  I^arifiiSi 
apud  niichei  le  Noir ;  (Jued  d  ndftrd  operd 
kco  CQsla  differt ;  n\&  qaod.edanl  d^fiilit  iil 
•  LUdlmco  XII.  FranC^um  Re^«  oujui  ti» 
peditionem  Gdnubarejn  anni  i^o^.  &  op^ 
piefFank  Geauenfium  redltidnem  narrati  Aiis 
torit  noiinen  dt^eft^  Claudunt  ^pufcuhinl 
tctficnii  in  yarias  Europie  .urbes  ^  peffini^  fis 
^,  jiTe  metra»  fiVe  rts  fpe^es; 


4o.foL    Codex  membnAaoeus.  XVf* 

Fincentii  BeUovacmfis  SpeeuB  Mfta^ 
rialis  Dolumen  quartu$n. 

Be  hoc  Scriptorey  qui  drca  anmua  126^;. 
jcnpiit ,  regnante  in  Gallia  Ludovico  IXl  co* 
^omine  SanAo,  videCaveiim)  F^kium^ 
pnecipue  vero  Cafim.  Oodinum* 

Concinet  hoc  volomen  Libros  Speculi  hifio- 
rialis  XXV  —  XXXIL  Liber  XXV.  nar- 
nttionem  indpit  a  coronatione  CaroK  Mogni, 
Komanorum  fmperatoris.  Edi6o  Veneta  aa-* 
ni  1S91.  qusnobii  admanus  eft«  &'varias 
a  manu  Boncarfii  in  msurgine  ad^fitas  W 
notadones  habet ,  Librum  XXIV.  numerat, 
quem  Codex  nofter  XXV.  Ultimns  Liber 
XXXI.  qui  in  noftro  Codice  XXXIL  Sar. 
ratio  hiftoriae  delihit  in  anno  12^0.  ficut  in 
cditis.  Occnrrit  in  \uz  Caroll  Alagni.  nar<> 
rario  illa  fabulofa  de  ejus  expedittone  is 
Hirpaniam  ,  &  F^aemtn  quodam  Gigantc» 
qucm  commemoravimus  fi^ra  ad  Mardnum 
Polonuffl.  Notum  eft  Vincentium  ficUova' 
cenfem  compilafTe  varios  Chronographos , 
inier  quos  Sigebertns,  Hugo  FlociaceQfic, 
&alii. 

Obfervarfc  opdS  eft,  quod  annotavh  Cbfim. 

-      Oudinus,  narradonem  Vincentii  definere  in 

'■    anno  12^.  npn  anno  1244.   ^ta  m;de  afle- 

rebat^Cer.  Vof&us  dehiftoricis.    Emtinde 

"  '  '  optiis  videtuF^^^quod  in  fine  operis  Vincea- 

tius  ipfe  haec  verba  habet ,   qu«  pag.  462« 

Editionis  Venecs  1591.  leguntur : 


99 


Ecce 


«1 


€t,9 


,Ecce  ietnpora  fexts  astatis  lofque  ad 
^prsfentem  annum  fnmniatini  per- 
.ftringendo  defcripG  »  qui  eft  antftis 
^chriftianifllimi  Regis  noftri  LudoTiicl 
tjiS»  loiperii  vero  Friderici  3|.  Pon« 
^,tificati^s  autem  Innocentii } V.  %.  qui 
t,eft  porro  ab  incarnatione  Ddmint 
0I244, 

Qiiotn  tamen  ipfe  paginik  praecedend ,  pok 
.  narratamcladem  &  captivitatem  Ludovici  S. 
in  £gyi>to  liaBc  verba  fubjunxerit : 

9,Ada  enim  haec  funt  anno  Domini 

Si  vcro  attendas  ad  res  gefias  in  Europa , 
finis  narradonis  ent  in  anno  1244.  inicio  li- 
bri  XXXL  pag.  448.  editionis  Venctse,  Qu«. 
fequuntur  in  hoc  libro  ,  fes  Orientis  ,  &  Tar« 
tarorum  &  alia ,  ultimo  loco  expeditionem 
.  Ludovid  in  Orientem  tradunt.  Claudit  opus 
excuriio  iUa  Vincentti  de  fine  rerum  &  did 
judicii  adveitu  y  quam  Codev  nofter  cum 
ferie  narriitionis  conjunxit ;  quum  edicio  Ve- 
neca  eam  ad  fin^m  libri  iejun(^bm  habeat 

Scriptura  Codicis  noftri  nitidiflima  ,  pr3emi& 
fi^  Ttibuiis  9  &  Indice  alpliabetico,  la  £ne 
adfcnpta  eft  oota  anni  1^11*^ 

fg,foL    Codcx  mcmbran;  XUM 

Fiticmtii  tiellomcenjis  Speculi  biJlori(^ 
,    Ih  Fragmentum  ,  A  libro  xxviii* 

Rr  3        ,        {qui 


0iP 

(pdin  tdittone Vittita  g/f  xxtii) 
'   *    f^fque  ad  librum  xxi^ii.' 

ybitilus  eft,  &  definit  m  n^atione  Yitn^ 
Sandi  Edmundi  Cant^aMnfis  Epifcc^. 

Scriptura  Codicis  aliquanto  vetuitioc  yi^etuf 
quam  pnoris,  quem  fiipifa fcc^ifoi^ 

#J»fek    ^o3a^  m^mbraa..  ^ 

Oofitinet  prsf er  alia ,  fupra  recepfita ; 

ff^agmetitum  ex  Spectdo  hiftoriali  Fpa-^ 

trk  Pincentii  BeUovacenfis  ,    Ord^ 

.    Pradicatorum ,  9  Hbro  27.  fditioni& 

*    Vcnctac  i  f9 1 .  ad  Caput  ufque  tfjw 

libri  }!.  vel  ab  anno  C  ii%7^  ftd 

I«47,      Pefijnt  fcUqva, 

Bongariius  ^  cujus  ffait  Codex  i^  non  ^ 
men  eum  videtur  contuliffe  cum  Edtdone 
Veceta ,  cujus  exen^hr ,  quod  in  no&ra  Bi^ 
.  bliptheca  afTeryatur ,  annptationes  k  mznn 
Bongarrxi  j>turlma$  habet ,   yatias  le^pea 

■*      *      ^i 

Had^cnus  Claffifi  hiftorJca »  q&ae  qok 
)jk  in  JQlti  voluminis  ampIitaidiMtii 
^crevit;,  I^odibit  mox  Tomus  t«v 
ffcis ,  qui  Claflcm  i^ilofopbicam  &. 
Cl2(r?m  litterarlsim  continebit  t  &  iq^ 


J 


^)0<jr 


MJa^taBswdSBttsaesasBs^aflKSHMMaMMaHHMHBi».  .- 


i  N  D  E  X 


AUTORUM    BT    RERUM 
MEMOR.ABILIUM. 


■■« 


*  ^        * 


A. 

Fag. 

jTlbhonis ,  alias  Albonis  Chronica.        2i 

4doms  Vienninfts  Chronica.  2i*  2Z 

d&ertus  Arginainenfis ,  idem  cum  Mathia         x^ 
de  Nu wenburg.  Pras^.  xv.  it-  5 1 7- 1 9 

Alcorani  dodtrina.  3  If  -  1 8 

AndegwntJiimVmici^VLm  hiftoria«  7i*So 

Angulinus  Comes  y   Pifanorum  Prinoeps; 
.    ejus  mars  tragica.  117-127 

Arctdphi  Itinercniwn  Terrae  San<fbe.    i^^ 

Argovienfe  heUum  anni  I4lf  •  vide  Carmen.        .  - 

AureUus  ViShr.  2| 

Aufirincorunt  Principum »  k  IbhSpmgtx^ 
fium  Chronicon.  81  •  >T        ^^ 

« 

Rr  4  B. 


>» 


-.^J^' 


f 


ra  inde  per  deterta  ^(que  Meckmi, 
item  itinara  EgjfptL  321  —  29 

BiJenfif  Marchiona  cum  rriderici  impera^ 
tori^  ScHrore  miptiic  awa  1447*      <pf 

AtUrJd  hidoria  BeUi  SaoL  s^f 

horcmififis  Canonid  2  Continiiado  Ch^v 

nid  Martini  Poloni,  .J97.  ^ 

•  •         ■  - 

l^ama  Sacordotum  ,  prohibita  CondHo 
'  LugduneBfi  1274^  ^T^ 

^$Q}ig4trfius ^  Pr^fat  lY.  v.  m.  rvi- xvii. 

^? ^  ejusdem  CoUet^anea   hiflortca. 

«  t48-77 

Mrunet^  Maitre,  autor  Chrpnid  imiver- 

faHs  ufque  ad  Fridericunei  IL  ^% 

Mumchildis  Fiancorum  Regime  hiflona« 
ex  Codice  noftro.  54  -  (7 

jPw&hwDux.  Rrjc&t  XII.     Vidc  infe 
OodefriJum^ 

^r- Ducatus.     De  eo  controverfia 

Priricipym  de  laXour  d'Auvergne  cun^ 

Epifto^  Leodienfibus.  s^i 

♦ 

^  $t^?UHdid,  Ducatus.     De  ejus^  fucccflione 

Claudii  d?  Longvj  Traaatus.      '  '^gfi 

'  1    *    .  * 


I    N'*D    E/^K. 


•  -  -j  - 


C,  Fig. 

X^Alandrtntts  (Hinr.)  nvlos  Henrici  VI; 
Impenitoris.  174 

Cannen  gemtauicum  de  Bello  Atgovicnfi 
Helvetorum  axinp  141  ?,         8  ^  -  87       ^ 

pnrmina  de  Petro  ^Qgenbach,  CaroliBttr- 
gMndi  Pratfcdo ,  &  bello  Burgund.  4^ 

CbroiSf,  BurgundixDucis,  cum  Friderica 
Impei:atore  convenius  Treveris ,  anno 

1473*  88-94 

*■  -         idem  Novefium  obfidens,   amjci 
1,474-  ^43^  47 


<i  ■  '■     idem Lotharingiara i^vadit , dein-. 
dfHelvetos.  145^47, 

0)rifius.   ,De    eo   Epiftol^    fiippoiititia^ 
f.  Legatio  TibcriL  '        24-2^ 

Chronicm  umverfiik*  Vide,  Fojfatftffem. 

Chrtmicm  ez,  variis  qpmpibtum,  galliaei 

41-4» 
0)romcm  ab  orhe  condito  ad  ann.  1 22$. 

galli^  43 -.•'49 

*      '^      S:  Dyoni0i ,  juffu  S,ugerU  Ah- 
batis  compilatum.  49 

Eu{ebii ,  Hierommi ,  «Kmtinua* 
^um  ttf(^ue  ad  Seciilum  !^L  15^-57 


/ 


\ 


/ 


I    K    D    E    X. 

dinmeoH  de  Bauiom  cTAvesnes.,  fini&at 
"en  I3f6.  53 

djlercktifis  MoHcfitrU  {muktio.  '70 

Ckmentij  AJami ,  Navigario  Angtotum  in 
RufCamiegnant&Ecluaido  VL       X55 

CUriamn matrifmntto^ o]m\idtai.  '7*-7J 

CbryJira  Infula ,  de  ejus  prifcis  incolis ,  A 
ooloniis   i^  Mario   &   Sylla  deduAis. 

Crmatmm  c3q?*ditionc$  ia.Orientcuu 

Vi^  Hierqfolymitatuh  •    • 

h  Cwrm.  Vidc  *c.  Pfli»jw. 

D. 

JjUtericm  ,  vlde  Bcroncnfcm  Canoni- 
cum. 

ptuhnis  Caironica  Nonnanhorum.l58-tl 

Efl«fo ,  Peoi  de ,  C^en  de  Bdlo  acn. 
,  :  lo  Tancredi  contra  Henricum  VI 
'  •  .  -»^9 -»77 

tduarS  Ck)nfcflbris ,  An^orum  Re^s ,  vi- 
ta,  autore  Eil&edo.  24* 

ffijQbrm  ooHe^on^  Fi«(at.  xin. 


/ 

9 


I"  N    D 


F,  Pag, 

f*Leur  Ses  hifimw,  gaUioe,     177-' Moi 

florentimrtmt  hiftoria,  J.4* 

t  ■    "■  ■', 
Fojfatenfis  Monachi  Chronleon.     J  ^  --  4 ' 

.. Monafterii  (S.  Maur  dcsFoflSa) 

fundatio.  38-3* 

francoYwn  Rcgiim  hiftoria ,  pfque  ^d  an- 
nuni  1383-  49-^* 

m     III    aliud  Qpus  ej.  argum-.  \ l 

•'u  I.  de  ii^dcm  yaria  apera.    ^2-n80 

f^oiJfarJi  Vita ,  &  Chronica.     *«Q  -  «4^ 
fHkhmus  Carnoten6$.   Vidc  Hierofolytni^ 

(jfAlfi-idta  Monenwteiifis  j  alifts  Gcoffi-Qjr 
deMonmouth,  844 

Gamhacurta  C  Jph.)  Piranorunn  Princep^,. 
pat^iam  Floreni;inia  prodit.      i iS  -  4||> 

Gefighizcani ,  T^rtarorum  Impcratotis  *  W- 
ftoria  ex  Marco  Paullo.  444 

Omtilis^  Valenthiiis.   Praefat  X.ni, 


Pag- 

Gerinrdus  de  RQuffilloa »  Comes  Burgmi^ 
4ide,  Caroli  Calvi  Cosevussejus  hiilo. 
ria  &  res  geftse.  J^^-^ii^ 

Qodefiridus  BHJbnttHSf  Epilbopo  Leodieiiij 
vendit  Terr^  fuas.  1^1.^3 

T  '  de  eJQS  etpeditione,  &Chriftia* 

noFum  rebqs  in  Orieiite  gidtis  Carmen 
grecum.  35S 

Groouiim  mirx  lapfus»  anno  %2^.        4% 

k  Grmig  Vicomce  de  laMothe;  VidePmf 
Entik^ 

Gtdberti  gefta  D^  per  Francos,   Vlde  Hie^ 
roJhfyntitaniL 

GtdlehHUf  de  Boldefelle ,  itineramim.    45  tf 
■  de  Nangis,  9^i  -  a§0 

m 

■*         ■■'   Tripolitanus,  de  Statu  Sarrace- 
norum.  Ptcefet.  v.  •    item    2gi  -•  319 

V    .         Tyrius ,  de  Bello  Sacro.       3^ 

cum  HenwUo  de  Epifco* 


"^— p 


patu  Ca^arienii  litigans^         ^3^8  -  7| 

44 .^^f,  Mathci,  f.  Grcgorii,  ChrwU 
con  Auftriaqum',  k  Hxex.  Pezio  cdi- 
tum.  $1 


I-  N'  D    E    X. 


Pag. 
Mtydmet  Amttax  Ptindpic  Ititfmrium» 

Hehitic*  nomina  varia » in  Continuario- 
ne  quadam  Ct^onict  Martini  PolonL 

3«8-73 

HeracBi  Epifcopi  Oerajrienfis,  hiftoria< 

,    3«8-75 

tSerofofymtaHA  Expeditioites,  de  iis  opera 
.   varia.  67  —  70.  item  3  29  <  9 1 

HollaHdid  ScX^XiiXkd^  ChroniGon»  linguft 
Batava.  154 


JE&^o  Aubrie;t  ,^  capitis  judjcio  damnatus » 
^  quo  nomen  duxere  HuguonotL  50-51 

Bugonis  de  S.  Maria^  ali^  Floriacenfisi 
Chronica.  ^8^— 4c3^ 

Hungaticarunt  rerum  Scriptor^        406 

I. 

liteMa    miraculofa    cujusdam    puellx. 

47.  4« 

InfiruBiMs  i  divers  Ambafladeurf  de  Fran- 
ce.  S9^-9i 

Johannfs  Papa  midicf »  in  yariis  £odi4. 
bus  Hbxujai  Poloni  memoratur.     505 


x^ 


.   X 


I  -  N   D"  r^  X 


/^ 


y 


-.       ■    5.^9-ri 

K. 

ixihtarg^tnfiufH  Cofsltum  Gto<saIo|[i^  >  ck- 
^fathia   de  Nuwenbmi;  illuftfaj^ 

imHigst)ofeH ,  ali4s  Kungelshoren  (Jacobi) 
^  Chroatcon  AlTatkunu  4^-% 

;  ■  •  -     ■'  L.  ■        ■   ■■ " 

ZmiAupenflf  pr^  ultjpt  fieduitin^  :$c  f  tfc 
burgenfes  Narratio  anecdota.'  9^  «lo^ 

tMluU  (Sdpioms^  Hifloriii  ValdeafiuiA^ 

409-414 

Itodietjjtum  f.  Twhgfcirutt  EittCSoporii^ 
'  hiftom*  Hngua  BatSiva.       I4a--n*i 

T&xii  opm  e^^'  at^amttA^t 


gaffite*  148-154 

Lohefetiii  pro  Lodiarlngis « de  iiftdflm  Cfli< 

iJiJovicli  Sandi,  Gallotum  11^«  vitSf 
,    4  C^lffio  de  I^gis.        $)|.  ic^  sg9 
NB.  unictos  Codei  fub  N«.  19 1* 

df  «odfftii  l^ege  vsda  e^ceitpta. 

tskkMd 


I    If  1>   B    X 

•   Pag. 

Lud(yvkiy  Sandti ,  Qall<Kum  RegU  Epifto* 
la  fcripta  ex  Accoh  £  Ftolcmaide,  aiL. 
noizso.  %64 

t 

-  ]}jAhumme^i  Pfeudo  prophtfttt  hlftork^ 
";   ,^6iiilclmoTripolitano.    483-^290 

*   iftAfaJ>^IlluftrationadeJaEraiicev4i4^tg 

ItinerariuiiL  41  ^  -  f  S*  it.  4^ tf 


»  * 


Jdanfi^M^   Friderict  IL  Imperatori»  fitlJi 
NothiVlnftoria&ciades.  ^  49 

March(mw4  CJdi«)  Infixiptiones  ami« 
quae.  fo| 

Marcus  PmiSus  Venetus.  Fr?efat  V.  Ti.  Vil. 

n"  '  >■■  .■?!■.  ejusd.  ItiDiesanuni*      415  ••  ^S 

M^^f^iOtt^^V^  Pcotificum  &  Ini^ 
peratorum«  {04^  i  f 

•  ■  * 

■  ejusdi   Ct)rg|iucoi&  Auftriacum* 


£ 


"MifceiaHta  Qiitorix  Gallkse*       f  77  •'«»  9 1 
■'  Cennanicat,  Poloai* 

.  >  Momcbus  9 


1    N    D.  B    3^ 

""■  ■     .  =  tag. 

Mmachus ,  alils  MiincJi.   Gallids  Scripto- 

tiba^  m^te  te  i/orife  Je  Bdfile^  er  Ghro- 

'  nicq  Frolilardi  ^  in  pugaa  Greciacenfi 

)Kegem  fiohemiae  comitatui.     2^^  40 

/^  <  ■■  '  Burchardtis 5  in  pra^lio  ad S.  Ja- 
cobum  i  Helveto  ocdditur  i  ex  Mon^ 
ftreleto.  598 

^iiofyirelei,  {a  Qironiqiie.  f^g  -  tfoO 

Mufcu/usi  Wo%  &  AfacdBunitt.    ftir. 

&L  XIY. 

^ E/lorioHm^um ),  Eutychianorunl  ^  Jaoo- 
bitarum  in  Orieutc  Religio ,  cx  Ri- 
euldi  Itinerario.  477^  f  oa 

Horman^e.      Chroiiique   de    ce  Payt. 

h 

CJberid  Forbjulienlis  Itinerariutn.   456 

k^Jres  R^i  Galliac ,  de  iis  varia  obfcr- 
vantiu:  ex.Codice  SeculiXV*.  580-86 


.*  fmSu^  SMkuf  f^^tmponf^  hinDrtcus» 
cui  traditur  Codez  hiftoriae  Gallicast 

jubence 


wimiBmamgamBmmmBmtmmmMmmimtmmMm 

juWnte  FranciTco  L  pdr  manus  t>omiiti 
Mard  le  Groing.  ft* 

^  fhmpptts  t.  Franconinl  Rer  ♦  BitUrlgum 
,  urbeov  emit  pro  60  mille  Solidis.     tf  ^ 

ffmtorum  hiftoria  ^  gallice.      1 09  — 14» 

Platiftd  (hsLpt.^  Hiftori^  Mantuana  cum 

.  Epiftola  Gaudentii  Merute  ad  Opori- 

mim  autographa*  <5p<3> 

Pnsbyfef  Johannes ,  ali^s  tJngkAH ,  'tarta- 

,    rorum  PrincepK,  ex  Marco  PauUo  dd 

eo  variA  notantur.  444*4^ 

r 

Prophetia  filii  Agap  d^  eV^rfiOne  Mutha- 
inedanorum.  9^1 

KJcaUi,  t  RicuUii  Otd.  ^rsedicatolnjnl 

.-Monachi,  circa  annum  1273.     ^"^* 

V    -.  M^.  ^c  Statii  Sarlracenoruni,  &  ITerrseJ 

"   Sand».  45^-^oa 

liicS-i'  ?i(aaviehlis  Chronicort.  ^  *oi~9 

■  io^tfr/f  Jiionaciii  HiAdria  Hierdfolymifa. 
na.    Vidc  Hierbfolymi, 

Mmmif  i  Langud  Rgmande.  ^nefat.  1  Ji.  x^ 


m 


I  .  N    D    E    X. 

i^Acihiri  PTanta i  atite.^n^^  $  ^us  ont 
tura  in  Palaeftina  defcribitur  ez  Co« 
dice  Seculi  XIL  3) 

Saiftte  Pa/ayef    de  la  Cumei   DeTcriptto 
NCodids  N.  113«  391 

Sauha^$  (Alex.)  Chronique  6c  Gennes^ 

Sdfapflinuf  (Dan.)  Fr^fat  XTI« 

Sgebtrti  Gembla^en  Hs  Chronicon.  609  *  1 5 

SoUanm  Egypti ;  de  cjus  potentia ,  ex 
Codice  Seculi  XIII.  319  —  21 

S^des  Nationaux  des  EglUai  fiefi>r6aees 
de  France.  5  94 

jl  Artarorum  rcligio  &  mores  *  cx  Ri- 
Guldi  Itinerario,  4TT— 77 

7Wt4  SouBa  defcriptio  anonytui  7.^i6 

Thmtf  caftnim.  In  eo  Hartmannus  Ei* 
burgcnfis  ab  Eberhardo  firatre  obtrunt 
catur  i    de  hac  re  narr^tio  anecdota. 

-  '      '♦'         •  5  m-96 


I     N     D    E    X. 


V.  P«3- 

Vlmmia  MnacBifs  Spwolottlhifloria. 
U.  «28 -}o 

C<i2iiB Poetje  Artes magioe.    liv-tlj. 
item  I4J-  50 

J^  Wm'«»CJacobi)  Hiaoria  Hieiofoly. 

mitana.      <  34^—43 

. .  ejusi  ie  Stam  Teine  Sanaio 

£nignnentum.  344—  *> 


9     '     ^ 

1  •  •